Geografia, stopień I studia stacjonarne Aktualizacja 2015/2016 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Gleboznawstwo z geografią gleb Pedology and soil geography Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr hab. Tomasz Bryndal Zespół dydaktyczny Dr hab. Tomasz Bryndal Opis kursu (cele kształcenia) Po z zakończeniu kursu student rozumie wpływ czynników i procesów glebowych na formowanie gleb, potrafi wykonać podstawowe właściwości fizyko-chemiczne gleby, potrafi opisać profil glebowy. W oparciu o różnego typu materiały kartograficzne charakteryzuje rozmieszczenie gleb w Polsce i na świecie. Warunki wstępne Wiedza Umiejętności Kursy Podstawowa wiedza na temat wietrzenia skał, zróżnicowania warunków klimatycznych na Ziemi. Rozpoznaje podstawowe typy skał, charakteryzuje ich skład mineralny. Meteorologia i klimatologia, Geologia Efekty kształcenia Wiedza W01 Rozumie wpływ czynników i procesów glebowych na formowanie pokrywy glebowej. W02 Zna podstawową terminologię stosowaną w gleboznawstwie i geografii gleb. K_W02, K_W09, K_W10 K_W02 1
Umiejętności U01 Wykonuje terenowe i laboratoryjne badania podstawowych właściwości fizykochemicznych gleby, opisuje budowę profilu glebowego, potrafi rozpoznać podstawowe typy gleb. U02 Charakteryzuje pokrywę glebową Polski i świata, wskazując czynniki, powodujące jej przestrzenne zróżnicowanie, stosuje wybrane krajowe i międzynarodowe klasyfikacje gleb. K_U06 K_U10 Kompetencje społeczne K01 Jest świadomy roli jaką gleba pełni w środowisku geograficznym, proponuje działania mające chronić glebę. K02 Jest odpowiedzialny za powierzony mu sprzęt, potrafi zorganizować prace w grupie, sumiennie wykonuje powierzone mu zadania. K_K05 K_K03 Organizacja Forma zajęć Wykład (W) Ćwiczenia w grupach A K L S P E Liczba godzin 15 15 Opis metod prowadzenia zajęć Zajęcia prowadzone są w formie wykładów i ćwiczeń laboratoryjnych Formy sprawdzania efektów kształcenia 2
E learning Gry dydaktyczne Ćwiczenia w szkole Zajęcia terenowe Praca laboratoryjna Projekt indywidualny Projekt grupowy Udział w dyskusji Referat Praca pisemna (esej) Egzamin ustny Egzamin pisemny Inne W01 x x W02 x x x U01 x x X U02 x K01 X K02 x X Kryteria oceny Zaliczenie (z oceną) uzyskuje student, który: -aktywnie uczestniczył w zajęciach i zaliczył częściowe projekty przewidziane dla danego tematu, - uzyskał pozytywne oceny z prac pisemnych. Do indeksu wpisywana jest średnia ocen. Uwagi brak Treści merytoryczne (wykaz tematów) Wykład 1. Gleba jako element środowiska przyrodniczego. Czynniki glebotwórcze 2. Profil glebowy, pedon 3. Faza stała gleby 4. Właściwości fizyczne gleb - wybrane właściwości pierwotne - wybrane właściwości wtórne (postacie wody w glebie, siły kapilarne, siła ssąca gleby, krzywa pf, aktywność respiracyjna gleb, wymiana gazowa, właściwości cieplne gleb) 5. Skład chemiczny gleb - mikro- i makroelementy - właściwości sorpcyjne gleb (rodzaje sorpcji) - odczyn i właściwości buforowe gleb 6. Substancja organiczna gleby - źródła substancji organicznej, procesy jej przemiany - znaczenie substancji organicznej 7. Główne międzynarodowe i polskie klasyfikacje gleb. 8. Podstawowe typy gleb oraz geograficzne uwarunkowania ich rozmieszczenia na kontynentach. 3
9. Pokrywa glebowa Polski, przydatność rolnicza gleb. 10. Degradacja gleb i jej zapobieganie. Ćwiczenia Analiza skały macierzystej gleby. Metody oznaczania podstawowych właściwości fizycznych i chemicznych gleby (uziarnienie, CaCO 3, odczyn, C, wilgotność, pf). Charakterystyka profilu glebowego ważniejszych gleb Polski. Podstawy bonitacji i kartografii gleb. Źródła informacji o glebach. Wykaz literatury podstawowej Zawadzki S. (red.), 1999, Gleboznawstwo, PWRoL, Warszawa. Zawadzki S., (red.), 2000, Podstawy gleboznawstwa. PWRiL Warszawa. Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z, Badania ekologiczno-gleboznawcze, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004. Fajer M., 2015, Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa dla studentów I roku geografii - 02 Ćwiczenia laboratoryjne: Ćwiczenia 1-5, UŚ, Katowice Klasyfikacja zasobów glebowych Świata Word Reference Base for Soil Resourses, 2003, PTG Toruń, ss. 105 Atlas Gleb Leśnych Polsi, 2002, PWRiL Warszawa. Wykaz literatury uzupełniającej Charzyński P., 2002, Diagnostyczne poziomy powierzchniowe wyróżnione w Systematyce gleb Polski PTG a ich odpowiedniki w klasyfikacji WRB artykuł dyskusyjny, Rocz. Gleb. T. LIII, nr 1,2 s. 51-60 Drzymała S., Mocek A., 2004, Uziarnienie różnych gleb Polski w świetle klasyfikacji PTG, PN-R- 04033 i USDA, Rocz. Gleb. T. LV, nr 1 s. 107-115 Dąbski M., 2006, Geneza sortowanych gruntów strukturalnych, Przegl. Geogr. 78, s. 91-107 Ostaszewska K., 2004, Podstawy systematyki gleb Polski i Świata, Geografia w Szkole, z. 1, s. 4-11 Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1997, Geografia gleb, Wyd. Nauk. PWN, ss. 287 Bobrek S. 1999, Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa melioracyjnego, Wyd. SGGW Warszawa Dobrzański B. i in. Kryteria wyróżnienia i przestrzenne ujęcie gleb Polski wg klasyfikacji FAO, Roczniki Nauk Rolniczych, ser. D, monografie, t. 188. Cabaj W., 2004, Nauczanie o glebach występujących w Polsce. Dobór treści i strukturyzacja i materiału, Geografia w Szkole, z. 4, s. 202-207 Manikowska B. 1989. O procesie kształtowania się gleb. Geogr. w Szkol. 3: 112-116. Piskorz S. (red.) 2004, Klucze dydaktyczne do rozpoznawania wybranych elementów środowiska przyrodniczo kulturowego Polski, Wyd. Nauk. AP w Krakowie 4
Bilans godzinowy zgodny z CNPS (Całkowity Nakład Pracy Studenta) Wykład 15 Ilość godzin w kontakcie z prowadzącymi Konwersatorium (ćwiczenia, laboratorium itd.) 15 Pozostałe godziny kontaktu studenta z prowadzącym 5 Lektura w ramach przygotowania do zajęć 10 Ilość godzin pracy studenta bez kontaktu z prowadzącymi Przygotowanie krótkiej pracy pisemnej lub referatu po zapoznaniu się z niezbędną literaturą przedmiotu Przygotowanie projektu lub prezentacji na podany temat (praca indywidualna w grupie) - 15 Przygotowanie do egzaminu - Ogółem bilans czasu pracy (w tym liczba godzin pracy studenta w ramach zajęć o charakterze praktycznym, w tym zajęć laboratoryjnych i projektowych) Ilość punktów ECTS w zależności od przyjętego przelicznika (w tym liczba punktów, którą student musi uzyskać w ramach zajęć o charakterze praktycznym, w tym zajęć laboratoryjnych i projektowych) 60/30 2/1 5