Działania antykryzysowe banków centralnych a reakcje banków komercyjnych Mateusz Morawiecki Prezes Zarządu BZ WBK SA 101 Seminarium BRE-CASE Warszawa, 5 marca 2009
Plan prezentacji Działania antykryzysowe NBP Reakcja banków komercyjnych Płynność Zarządzanie ryzykiem Adekwatność kapitałowa Aktywność kredytowa Podsumowanie 2
Działania antykryzysowe NBP Wsparcie płynnościowe dla banków: Pakiet zaufania zasilanie w płynność w złotych oraz walutach obcych Wykup obligacji NBP ObniŜenie podstawowych stóp procentowych NBP Wpływ na zachowanie kursu złotego - oświadczenie prezesa NBP o gotowości polskiego banku centralnego do podjęcia działań (skoordynowanych z innymi bankami centralnymi w regionie) w celu uniknięcia niekorzystnego wpływu wahań kursowych na gospodarkę; moŝliwość interwencji walutowych w ramach strategii bezpośredniego celu inflacyjnego z płynnym kursem 3
Reakcje banków komercyjnych W związku z dotychczasowymi działaniami NBP banki realizowały przede wszystkim cele w zakresie utrzymania płynności. Ponadto, niezaleŝnie od działań NBP oraz realizacji Pakietu Stabilizacyjnego przez Komitet Stabilności Finansowej, banki skoncentrowały się na działaniach związanych z: zapewnieniem zdywersyfikowanych źródeł finansowania aktywów, wzmocnieniem pozycji kapitałowej poprawą procesów zarządzania jakością portfela kredytowego. 4
Płynność w złotych Mała elastyczność wsparcia NBP (brak operacji z inicjatywy banków), ale mimo to stopniowa poprawa sytuacji na międzybankowym rynku pienięŝnym, spadek premii za płynność (spread WIBOR-OIS) Działania NBP utrzymują płynność systemu jako całości, ale brak dystrybucji płynności pomiędzy bankami (efektywnie tylko poŝyczki do 1M) Mały apetyt na ryzyko banków z duŝą płynnością 300 250 200 150 100 50 0 sty 08 lut 08 Spread WIBOR OIS (3M) mar 08 kwi 08 maj 08 cze 08 lip 08 sie 08 Źródło: Reuters, obliczenia własne wrz 08 paź 08 lis 08 gru 08 sty 09 lut 09 5
Płynność w walutach obcych PowaŜnym problemem polskiego sektora bankowego jest niewystarczająca płynność w walutach obcych, kluczowa dla finansowania znacznego portfela aktywów w walutach obcych Mało elastyczne podejście NBP do swapów walutowych (niekorzystne ceny transakcji, standardowo tylko 7-dniowy termin transakcji, brak moŝliwości transakcji z inicjatywy banków) Niekorzystne warunki swapów walutowych NBP i negatywne podejście KNF do banków korzystających z tych operacji zmuszają polskie banki do drogiego finansowania na międzynarodowych rynkach pienięŝnych Zagraniczne banki zawyŝają ceny rynkowych swapów dla polskich banków, wykorzystując fakt, Ŝe wycena operacji swap NBP bazuje na stopie depozytowej NBP, która nie odzwierciedla rzeczywistego kosztu pozyskania na rynku środków w złotych 6
Płynność pozostaje problemem Dynamiczny wzrost akcji kredytowej w ostatnich latach zwiększył uzaleŝnienie sektora bankowego od innych źródeł finansowania aktywów niŝ depozyty. Mimo pewnej poprawy płynności na rynku hurtowym, sytuacja płynnościowa banków pozostaje trudna z uwagi na: niedopasowanie struktury bilansu, deprecjację złotego zwiększającą aktywa, brak dostępności finansowania zagranicznego, gwałtowny wzrost ceny depozytów. 120% 110% 100% 90% 80% 70% 60% Wskaźnik Kredyty/Depozyty w sektorze bankowym 98% 86% 77% 81% 78% 80% 74% 75% 72% 68% 68% 65% 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Źródło: Obliczenia BZ WBK na podstawie danych NBP. 111% 113% 2008 01/2009 7
Zarządzanie ryzykiem Pierwszą odpowiedzią na dynamicznie zmieniające się otoczenie makroekonomiczne było zaktualizowanie oceny kluczowych ryzyk w działalności bankowej Banki zweryfikowały maksymalny poziom ryzyka, które mogą i chcą akceptować Znalazło to odzwierciedlenie w skorygowanych limitach wewnętrznych 5 4 3 2 1 0 4,4 Prognozy wzrostu PKB w 2009 r. (średnia z ankiet agencji Reuters) 3,9 3,5 wrz-08 paź-08 lis-08 gru-08 sty-09 lut-09 Źródło: Reuters 2,8 2,0 1,4 8
Ryzyko kredytowe - priorytety Aktywne zarządzanie jakością portfeli kredytowych, Przegląd polityk, zasad akceptacji i oceny ryzyka kredytowego (parametry zdolności kredytowej i ceny kredytów dopasowane do warunków rynkowych i wielkości ryzyka), Działania prowadzące do zwiększenia dywersyfikacji portfela (zmniejszenia koncentracji): poprawa struktury walutowej, optymalizacja koncentracji branŝowej, rozwój segmentów dochodowych i ograniczenie kapitałochłonnych. 9
Wzrost kosztów ryzyka Jakość kredytowa w sektorze bankowym Kredyty niepracujące a wzrost PKB 16% 1,2% 40 0 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2004 2005 2006 2007 3Q 2008 Udział NPL - lewa skala 4Q 2008 Koszty ryzyka - prawa skala 1,0% 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 0,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów NBP, KNF oraz raportów kwartalnych kluczowych banków w sektorze. 30 20 10 0 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 udział NPL's w całości kredytów (%) wzrost PKB (%, prawa oś, odwrócona) Źródło: Opracowanie własne Uwaga: dla dynamiki PKB w 2009 konsensus prognoz wg Reuters 2009 1 2 3 4 5 6 7 8 Na razie udział NPL w portfelach banków rekordowo niski, ale będzie rósł wraz z pogorszeniem sytuacji gospodarczej i obserwowanym juŝ wzrostem kosztów ryzyka 10
Adekwatność kapitałowa Rosnące zapotrzebowanie na kapitał w związku ze wzrostem ryzyka, a jednocześnie ograniczenie dostępności źródeł finansowania i osłabienie złotego (wzrost aktywów) powodują, Ŝe zarządzanie adekwatnością kapitałową jest coraz trudniejsze Sektor bankowy podjął działania wzmacniające bazę kapitałową: ograniczenie wzrostu ryzyka kredytowego, redukcja wypłat dywidendy, poprawa dochodowości poprzez restrukturyzację i ograniczenie kosztów. Niemniej, rosnące koszty utrzymania płynności wpłyną istotnie na osłabienie bazy kapitałowej Współczynnik adekwatności kapitałowej 2006 2007 Q3 2008 Q4 2008 17% 16% 15% 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% PKO BP CITI ING BPH BZWBK BRE Millennium Pekao Kredyt Bank Źródło: Sprawozdania finansowe banków 11
Aktywność kredytowa Wysokie koszty utrzymania płynności, bardzo wysoka niepewność co do rozwoju sytuacji gospodarczej, która utrudnia poprawną wycenę ryzyka kredytowego, oraz nasilające się ograniczenia kapitałowe spowodowały znaczne zaostrzenie polityki kredytowej banków We wszystkich segmentach rynku kredytowego doszło do silnego ograniczenia podaŝy kredytu Warunki udzielania kredytów dla przedsiębiorstw Warunki udzielania kredytów mieszkaniowych Źródło: Wyniki ankiety NBP do przewodniczących komitetów kredytowych 12
Aktywność kredytowa Ograniczone wsparcie płynnościowe NBP i obniŝki stóp procentowych przez RPP nie zapobiegły wyraźnemu ograniczeniu aktywności kredytowej banków w obliczu rosnącego ryzyka i ograniczeń kapitałowych Po eliminacji efektu kursowego, roczna dynamika kredytów złotowych, walutowych i ogółem ulega wyraźnemu wyhamowaniu 50 40 30 20 10 0 sty 06 maj 06 Dynamika kredytów (% r/r) wrz 06 sty 07 maj 07 Kredyty ogółem Kredyty ogółem po korekcie kursowej Kredyty złotowe Kredyty walutowe po korekcie kursowej wrz 07 sty 08 maj 08 wrz 08 sty 09 13
Podsumowanie rekomendacje KONIECZNA KOORDYNACJA DZIAŁAŃ NBP, KNF i RZĄDU Oczekiwania wobec NBP: W zakresie wsparcia płynnościowego lepiej zrobić zbyt wiele niŝ zbyt mało (obniŝka rezerw obowiązkowych) Potrzebna większa elastyczność wsparcia płynnościowego (operacje w złotych i walutach z inicjatywy banków) Problemem koncentracja płynności potrzebne działania powodujące dystrybucję płynności w systemie (obniŝenie stopy depozytowej do 0% i limit na zakup bonów NBP) Zmiana warunków cenowych i wydłuŝenie terminu transakcji walutowych swap Negocjacje z EBC ws. przyjmowania polskich obligacji jako zabezpieczenia w operacjach otwartego rynku EBC 14
Podsumowanie rekomendacje Korzystne byłyby działania KNF w zakresie: ograniczaniu efektu procykliczności, wspieraniu dostępności kredytów (słuszne odroczenie wdroŝenia Rekomendacji T), weryfikacji skuteczności miękkich regulacji, ograniczeniu presji na nadmierne zwiększanie bazy kapitałowej w bankach. W odniesieniu do działań rządu istotne byłoby: zwiększenie efektywności systemu gwarancji i poręczeń udzielanych z Funduszy zarządzanych przez BGK, inicjatywy ułatwiające i przyspieszające wykorzystanie funduszy unijnych. 15
Podsumowanie rekomendacje Banki komercyjne powinny: Ułatwiać redystrybucję płynności w systemie - zwiększyć apetyt na ryzyko na międzybankowym rynku pienięŝnym Poprawić wycenę ryzyka i pomiar rentowności Ułatwiać absorpcję wzrostu kosztów ryzyka kontynuować redukcję kosztów operacyjnych Wzmocnić pozycję kapitałową - konsekwentnie realizować deklaracje braku wypłaty dywidend za 2008 rok i pozyskiwać dodatkowe kapitały Optymalizować zarządzanie kapitałem poprzez wybór mało kapitałochłonnych obszarów aktywności (MŚP i klienci detaliczni) Aktywnie współdziałać na rzecz wykorzystania planowanego przez rząd pakietu poręczeń i gwarancji ( portfele gwarancji ) 16
Mateusz Morawiecki Prezes Zarządu BZ WBK S.A. Dziękuję za uwagę Warszawa, 5 marca 2009 101. seminarium BRE-CASE