Polski system podatkowy. Olga Dzilińska

Transkrypt

1 Polski system podatkowy Olga Dzilińska

2 Elementy stałe podatku Charakter nieodpłatny Charakter przymusowy Charakter bezzwrotny Charakter publicznoprawny Charakter pieniężny Wyłączność ustawowa podatku (art. 84 i 217 Konstytucji)

3 Elementy zmienne podatku Podmiot podatku Podmiot czynny Zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe Ulgi Zwolnienia Przedmiot opodatkowania Podstawa opodatkowania Podmiot bierny Stawki podatkowe Warunki i tryb płatności podatku

4 Rodzaje norm prawnopodatkowych Materialne Proceduralne Ustrojowe

5 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z Dział I Przepisy ogólne 2012 r., poz. 749) Dział III Zobowiązania podatkowe: Rozdział 1 (Powstanie) i Rozdział 7 (Wygaśnięcie) Rozdział 3 (Odpowiedzialność podatnika, płatnika i inkasenta) Rozdział 4 (Terminy płatności) Rozdział 5 (Zaległość) i Rozdział 6 (Odsetki) Rozdział 8 (Przedawnienie) Rozdział 9 (Nadpłata)

6 Zakres Ordynacji podatkowej (art. 1) Zobowiązania podatkowe Informacje podatkowe Postępowanie podatkowe, kontrola podatkowa i czynności sprawdzające Tajemnica skarbowa

7 Podatek (art. 6) Publicznoprawne nieodpłatne przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

8 Podmioty bierne Podatnik (art. 7) = osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Płatnik (art. 8) = osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczania i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Inkasent (art. 9) = osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

9 Obowiązki płatnika lub inkasenta Obliczanie (wyłącznie płatnik) i pobranie od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu (płatnik i inkasent art. 8 i 9) Przechowywanie dokumentów związanych z poborem lub inkasem podatków do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania płatnika lub inkasenta (art. 32 1) Po upływie tego okresu płatnicy i inkasenci obowiązani są przekazać podatnikom dokumenty związane z poborem lub inkasem podatku; dokumenty podlegają zniszczeniu, jeżeli przekazanie ich podatnikowi jest niemożliwe(art. 32 1)

10 Płatnik lub inkasent będący osobą prawną lub jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej 1. Jest obowiązany wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono inną osobę (art. 31).

11 Płatnik lub inkasent będący osobą prawną lub jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej c.d. 2. W razie likwidacji lub rozwiązania podmiot dokonujący likwidacji lub rozwiązania zawiadamia pisemnie właściwy organ podatkowy, nie później niż w ostatnim dniu istnienia osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o miejscu przechowywania dokumentów związanych z poborem lub inkasem podatku (art. 32 1a).

12 Wynagrodzenie płatnika lub inkasenta Płatnikom i inkasentom przysługuje zryczałtowane wynagrodzenie z tytułu terminowego wpłacania podatków pobranych na rzecz budżetu państwa (art. 28 2) MF określa, w drodze rozporządzenia: 1) szczegółowe zasady ustalania wynagrodzenia płatników i inkasentów pobierających podatki na rzecz budżetu państwa, w relacji do kwoty pobranych podatków, oraz tryb pobrania wynagrodzenia; 2) szczegółowe zasady oraz tryb zwrotu otrzymanego wynagrodzenia w razie pobrania przez płatnika lub inkasenta podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej. Rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa może ustalać wynagrodzenie dla płatników lub inkasentów z tytułu poboru podatków stanowiących dochody, odpowiednio, budżetu gminy, powiatu lub województwa.

13 Obowiązek podatkowy (art. 4) Wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

14 Zobowiązanie podatkowe (art. 5) Wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy podatku w wysokości, terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego.

15 Powstanie zobowiązania podatkowego (art. 21) Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem: zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania (deklaracje, w tym składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej art. 3a, 3b i 3d) doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania.

16 Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego (art. 59 1) Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub części wskutek: 1. Zapłaty 2. Pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta 3. Potrącenia 4. Zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku 5. Zaniechania poboru 6. Przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych.

17 Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego c.d. Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub części wskutek: ( ) 7. Przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym 8. Umorzenia zaległości 9. Przedawnienia 10. Zwolnienia z obowiązku zapłaty w wyniku zastosowania się podatnika do interpretacji przepisów prawa podatkowego wydanej przez MF.

18 Przedawnienie zobowiązania podatkowego (art. 68) Zobowiązanie podatkowe powstałe w wyniku: doręczenia decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość tego zobowiązania nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy; Jeżeli podatnik: 1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, 2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego 5 lat.

19 Przedawnienie zobowiązania podatkowego c.d. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat. Zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po nieznajdującego pokrycia w ujawnionych upływie 5 lat.

20 Zawieszenie biegu przedawnienia Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

21 Wygaśnięcie zobowiązania płatnika lub inkasenta (art. 59 2) Zobowiązanie płatnika lub inkasenta wygasa w całości lub części wskutek: 1. Wpłaty 2. Zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku 3. Umorzenia w przypadku niezaspokojenia zaległości podatkowej w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym; śmierci podatnika bez spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego i majątku.

22 Wygaśnięcie zobowiązania płatnika lub inkasenta c.d. Zobowiązanie płatnika lub inkasenta wygasa w całości lub części wskutek: ( ) 4. Przejęcia własności rzeczy lub praw majątkowych w postępowaniu egzekucyjnym 5. Przedawnienia 6. Zwolnienia z obowiązku zapłaty w wyniku zastosowania się płatnika lub inkasenta do interpretacji przepisów prawa podatkowego wydanej przez MF.

23 Terminy płatności Jeżeli podatnik obowiązany jest samodzielnie obliczyć i wpłacić podatek za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa, wpłata powinna nastąpić (art. 47 3). W przypadku, gdy wysokość zobowiązania podatkowego ustalana jest w drodze decyzji, termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia przedmiotowej decyzji (art. 47 1).

24 Rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 11).

25 Zapłata podatku Za termin zapłaty podatku uważa się (art. 60 1): Przy zapłacie gotówką dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w SKOK, w biurze usług płatniczych lub w instytucji płatniczej, albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta. W obrocie bezgotówkowym dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w SKOK lub rachunku płatniczego podatnika w instytucji płatniczej na podstawie polecenia przelewu.

26 Zaległość podatkowa Podatek niezapłacony w terminie płatności (art. 51 1) Na równi z zaległością podatkową traktuje się (art. 52): Nadpłatę (wykazaną w deklaracji) Nienależny podatnikowi albo zawyżony zwrot podatku Nienależnie pobrane albo zawyżone wynagrodzenie płatników lub inkasentów Oprocentowanie nienależnej nadpłaty lub zwrotu podatku.

27 Odsetki za zwłokę Naliczane od zaległości podatkowych (art. 53 1) Od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był zobowiązany dokonać wpłaty na rachunek organu podatkowego (art. 53 4) Stawka odsetek za zwłokę jest równa 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o NBP, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8% (art. 56 1) Wpłacane bez wezwania (art. 55 1)

28 Odpowiedzialność podatnika Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki (art. 26) W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka (art. 29 1) Podatnik nie ponosi odpowiedzialności z tytułu zaniżenia lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania niektórych czynności, o których mowa w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych do wysokości zaliczki, do której pobrania zobowiązany jest płatnik (art. 26a 1)

29 Odpowiedzialność płatnika lub inkasenta W razie stwierdzenia, że płatnik lub inkasent pobrał wynagrodzenie nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, organ podatkowy wydaje decyzję o zwrocie nienależnego wynagrodzenia (art. 28 2) Przepisy o odpowiedzialności osób pozostających w związku małżeńskim stosuje się odpowiednio (art. 29 3) Płatnik lub inkasent, który nie wykonał obowiązków (obliczenia i) pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu, odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewpłacony. Płatnik lub inkasent odpowiada za takie należności całym swoim majątkiem (art ).

30 Zwolnienie płatnika lub inkasenta od odpowiedzialności Przepisów o odpowiedzialności płatnika lub inkasenta za podatek niepobrany lub podatek pobrany a niewpłacony nie stosuje się, jeżeli: odrębne przepisy stanowią inaczej, podatek nie został pobrany z winy podatnika; w tych przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika (art. 30 5).

31 Równość Zasady opodatkowania (A. Smith) Pewność Efektywność kosztowa Dogodność

32 Sprawiedliwość podatkowa W wymiarze horyzontalnym Identyczna sytuacja wiąże się z identycznym obciążeniem podatkowym. W wymiarze wertykalnym Różna sytuacja wiąże się z różnym obciążeniem podatkowym

33 Funkcje podatków Alokacyjna Redystrybucyjna Stabilizacyjna

34 Ograniczenia opodatkowania Krzywa Laffera Założenia polityki państwa Wytrzymałość podatników

35 Krzywa Laffera przybliżenie i jej ograniczenia

36 Opór przed opodatkowaniem Oszczędzanie podatkowe Planowanie podatkowe Unikanie opodatkowania Uchylanie się od opodatkowania

37 Opodatkowanie jako instrument polityki państwa Motywacyjne systemy podatkowe Twierdzenie Coase (koszty transakcyjne)

38 Klasyfikacje opodatkowania Używane z powodów praktycznych i naukowych O nietrwałym i partykularnym charakterze (np. podatek rolny) Wg. różnych kryteriów

39 Kryteria klasyfikacji podatków 1. Wymiar i pobór podatku 2. Przedmiot opodatkowania 3. Źródło opodatkowania 4. Beneficjent podatku

40 Ad. 1 Wymiar i pobór podatku Kto faktycznie jest obciążony? Przerzucalność obciążenia podatkowego Podatki bezpośrednie Podatki pośrednie OECD, Atkinson

41 Ad. 2 Przedmiot opodatkowania Podatki dochodowe (włączając NIT) Podatki przychodowe Podatki obrotowe Podatki majątkowe Historycznie: pogłowne, podymne

42 Ad. 3 Źródło opodatkowania Podatki osobowe Podatki rzeczowe

43 Ad. 4 Beneficjent podatku Rząd centralny (VAT, akcyza, podatek od gier hazardowych) Samorząd terytorialny (PIT, CIT, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od dziedziczenia, podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny, opłaty transportowe itd.)

44 Dochody podatkowe w PL w 2013 = 266 bln PLN VAT 126, 4 bln PLN (47,5%) Akcyza 64,4 bln PLN (24,2%) PIT 42,9 bln PLN (16,1%) CIT 29,6 bln PLN (11,2%) Podatek górniczy 2 bln (0,8%) = 265,3 bln PLN= 99,7%

45 Podatek dochodowy Relatywnie nowy (EN: 1799, PL: 1920) Bezpośredni Uzależniony od indywidualnej sytuacji podatnika Od płynnego dochodu Najlepiej dostosowany do wyrażania zasady sprawiedliwości podatkowej i realizacji funkcji redystrybucyjnej

46 Konstrukcja podatku dochodowego Dochód = Całkowity przychów - Koszty podatkowe i inne odliczenia

47 PIT w PL od 2009 r. opodatkowanie na zasadach ogólnych Dochód do PLN 18%*dochód - 556,02 PLN Dochód przekraczający PLN , 02 PLN + 32%*(dochód PLN)

48 PIT in PL c.d. Stawka sankcyjna: 75% od nieujawnionego dochodu Różne stawki dot. dochodów z: a. pozarolniczej działalności gospodarczej b. najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy c. kler

49 Podatek od niektórych zysków kapitałowych Stawka: 19% W niektórych przypadkach można uwzględnić pewne odliczenia/koszty podatkowe.

50 CIT in PL Stawka: 19% Stawka sankcyjna: 50% Osoby prawne Zwolnienia dla jednostek sektora finansów publicznych i organizacji międzynarodowych

51 Podatki obrotowe Ogólny podatek od sprzedaży towarów i usług (VAT) Podatek od selektywnie wskazanych dóbr i usług (akcyza) Podatek od czynności cywilnoprawnych

52 Podatek od sprzedaży towarów i usług (PSTU) Najstarszy typ podatku (starożytna Grecja i Rzym) XIX/XX w.: wielofazowość PSTUB Po II wojnie światowej PSTU przybrało charakter PSTUN (VAT)

53 VAT w PL Dochód rządu centralnego Uniwersalny podatek od konsumpcji (podatek pośredni) Cenotwórczy charakter (podatek pośredni) Skomplikowany system podatkowy

54 Stawki VAT UE: dyrektywa 2006/112/WE (min. stawka: 15%) Podstawowa stawka w PL: 23% (5% na żywność, książki, czasopisma, 7% na produkcję rolną) 0% w eksporcie

55 Akcyza Podatek pośredni Instrument realizacji niefiskalnej funkcji polityki fiskalnej -> Pigowiański podatek (najczęściej nakładany selektywnie na konsumpcję towarów luksusowych i paliw) Wysoka kumulacja zysku

56 Podatek od gier hazardowych Baza: sprzedaż losów loterii lub innych form uczestnictwa w grach losowych Podatek Pigou NIE MYLIĆ Z PODATKIEM OD WYGRANYCH (typ podatku dochodowego; stawka: 10%)

57 Podatek od czynności cywilnoprawnych Charakter uzupełniający wobec VAT Transakcje między kontrahentami nieprofesjonalnymi

58 Podatki majątkowe Podatek od nieruchomości Podatek rolny Podatek leśny