prawo podatkowe jest prawem publicznym i jako takie służy przede wszystkim ochronie interesu publicznego (ogólnego), a nie praw jednostki; to ogół

Transkrypt

1

2 prawo podatkowe jest prawem publicznym i jako takie służy przede wszystkim ochronie interesu publicznego (ogólnego), a nie praw jednostki; to ogół norm prawa publicznego regulujących stosunki prawnopodatkowe, a więc organów podatkowych uprawnionych do poboru i wymiaru podatku oraz podmiotów zobowiązanych do świadczenia podatkowego. Normują one ustalanie, wymiar i pobieranie należności podatkowych zarówno od strony treści, jak i formy tych czynności; prawo podatkowe nie jest skodyfikowane

3 tworzą je przepisy, które normują bezpośrednio stosunki prawnopodatkowe pomiędzy poszczególnymi podmiotami prawnymi; normy prawa podatkowego o charakterze materialnym regulują więc obowiązki finansowe określonych podmiotów wobec związków prawa publicznego; treścią tych stosunków prawnych jest obowiązek zapłaty podatku w określonej wysokości i odpowiednim terminie, a także uprawnienie do żądania takiej zapłaty i w ostateczności do ściągnięcia zaległej kwoty w drodze egzekucji administracyjnej

4 tworzą je normy kształtujące postępowanie w toku ustalania i poboru podatków; normy proceduralne mają charakter służebny wobec norm prawa materialnego; służą one jedynie realizacji obowiązków i uprawnień określonych w prawie materialnym

5 CZĘŚĆ OGÓLNA przepisy tych aktów prawnych, które normują zagadnienia wspólne dla wszystkich podatków, a więc konstrukcje podatkowe, zobowiązania podatkowe oraz postępowanie podatkowe; w polskim systemie podatkowym część ogólną prawa podatkowego stanowi ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa oraz rozporządzenia wykonawcze wydane na podstawie jej przepisów CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA stanowią ją normy prawne zawarte w aktach prawnych regulując konstrukcje poszczególnych podatków, na przykład normy znajdujące się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatku od towarów i usług, podatku od spadków i darowizn itd.

6 Podatek Definicja w szerokim znaczeniu Definicja w wąskim znaczeniu (art. 6 o. p.) podatek jest świadczeniem pieniężnym, ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, przymusowym, jednostronnie ustalonym i pobieranym przez państwo od określonego podmiotu z tytułu istnienia określonego przedmiotu podatkowego w stosunku do konkretnej podstawy opodatkowania w wysokości wynikającej z określonej stawki (stopy podatkowej) z zachowaniem ściśle określonych warunków płatności podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej

7 forma pieniężna - podatkiem są tylko świadczenia pieniężne; ogólny charakter - podatek jest świadczeniem o charakterze ogólnym a nie indywidulanym, jest nakładany na określone grupy osób według pewnych ogólnych zasad prawa; świadczenie o charakterze zasadniczym - podatek jest głównym dochodem państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, gdyż jest przede wszystkim pobierany w celu zapewnienia państwu wpływów pieniężnych niezbędnych do realizacji jego zadań; bezzwrotny charakter - podatek należy do definitywnych dochodów państwa, a więc raz pobrany z danego źródła poboru nie wraca już do niego; nieodpłatny charakter - podatek jest świadczeniem nieodpłatnym, gdyż państwo nie dokonuje na rzecz podatnika żadnego konkretnego świadczenia wzajemnego; przymusowy charakter - między zobowiązanym do zapłaty podatku a podmiotem, na rzecz którego uiszczany jest podatek zachodzi stosunek podległości; świadczenie jednostronnie ustalone przez państwo oznacza, że źródłem powstania zobowiązania podatkowego jest albo zaistnienie określonego zdarzenia, z którym ustawodawca podatkowy wiąże powstanie zobowiązania podatkowego, albo wydanie jednostronnej i opartej na prawie decyzji organu podatkowego

8 podmiot przedmiot podstawa opodatkowania Elementy zmienne podatku stawka podatkowa skala podatkowa ulgi oraz wyłączenia podatkowe warunki i tryb płatności podatku

9 Podmiot czynny podmiot, na rzecz którego pobiera się podatek; podmiotem czynnym jest państwo reprezentowane przez Skarb Państwa, a także jednostki samorządu terytorialnego, czyli gmina, powiat, województwo Podmiot bierny podmiot, który uiszcza podatek bądź jest zobowiązany do jego uiszczenia; sferze podmiotu biernego podatku można wyróżnić podatnika, płatnika oraz inkasenta

10 stosownie do art. 6 o.p., zawierającego definicję podatku, podmiotem czynnym jest państwo reprezentowane przez Skarb Państwa, a także jednostki samorządu terytorialnego, czyli gmina, powiat, województwo; nie możliwe jest natomiast pobieranie podatku przez jakąkolwiek instytucje prawa prywatnego; w imieniu związku publicznoprawnego, czyli państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego, występują organy podatkowe, które dysponują uprawnieniami do ustalania wysokości zobowiązania podatkowego lub określania przysługujących mu należności podatkowych; w przepisach działu II ordynacji podatkowej wskazano między innymi organy podatkowe oraz zawarto unormowania co do ich właściwości; zamknięty katalog organów podatkowych zawiera art. 13 o.p.; organy podatkowe można podzielić na organy państwowe oraz samorządowe

11 naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno - skarbowego, dyrektor izby administracji skarbowej, Szef Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej oraz minister właściwy do spraw finansów publicznych; organy, takie jak naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno - skarbowego, dyrektor izby administracji skarbowej, funkcjonują jako organy I lub II instancji

12 NACZELNIK URZĘDU SKARBOWEGO/NACZELNIK URZĘDU CELNO-SKARBOWEGO I instancja DYREKTOR IZBY ADMINISTRACJI SKARBOWEJ II instancja (organ odwoławczy od decyzji naczelnika urzędu skarbowego oraz naczelnika urzędu celno - skarbowego) I instancja (na podstawie odrębnych przepisów) DYREKTOR IZBY ADMINISTRACJI SKARBOWEJ II instancja (organ odwoławczy od decyzji wydanej przez ten organ w pierwszej instancji)

13 Szef Krajowej Administracji Skarbowej jest organem podatkowym jako: 1) organ pierwszej instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia z urzędu; 2) organ odwoławczy od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w pkt 1; 3) organ właściwy w sprawach porozumień dotyczących ustalenia cen transakcyjnych; 4) organ właściwy w sprawach dotyczących interpretacji przepisów prawa podatkowego, o których mowa w art. 14b 1, w zakresie określonym w art. 14e 1; 5) organ właściwy w sprawach informacji przekazywanych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej; 6) organ właściwy w sprawach opinii zabezpieczających; 7) organ pierwszej instancji w sprawach, o których mowa w art. 119g 1.

14 Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej jest organem podatkowym jako organ właściwy w sprawach dotyczących wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego, o których mowa w art. 14b 1 i w art. 14e 1a.

15 Minister właściwy do spraw finansów publicznych jest organem podatkowym jako organ właściwy w sprawach, o których mowa w art. 14a 1.

16 państwowe organy podatkowe są organami Krajowej Administracji Skarbowej; jej funkcjonowanie jest normowane przepisami ustawy z dnia 16 listopada 2016 roku o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.).

17

18 do grupy samorządowych organów podatkowych należą wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa, jako organy I instancji oraz samorządowe kolegium odwoławcze, jako organy II instancji

19 I instancja WÓJT, BURMISTRZ (PREZYDENT MIASTA), STAROSTA, MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA II instancja SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE

20

21 w świetle art. 7 1 o. p. podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu; ponadto zgodnie z art. 7 2 o. p. ustawy podatkowe mogą ustanawiać podatnikami inne podmioty niż wyżej wymienione

22 Podatnik formalny materialny (rzeczywisty) Pojęcie podmiot, który z mocy ustawy podatkowej obowiązany jest do obliczenia i wpłacenia właściwemu organowi podatku albo podmiot, wobec którego może zostać wydana i doręczona decyzja ustalająca wysokość podatku podmiot, który uiszczając podatek dokonuje tego z rzeczywistym uszczupleniem swojego dochodu bądź majątku

23 osoba, która jest obowiązana do obliczenia podatku, pobrania i wpłacenia go na rachunek właściwego budżetu; zgodnie z art. 8 o. p. płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu; przykład: pracodawca, organy rentowe i emerytalne, banki, uczelnie wyższe, notariusz od dokonanej w formie aktu notarialnego na przykład darowizny nieruchomości oraz w podatku od czynności cywilnoprawnych przy umowie spółki

24 osoba, która jest obowiązana do pobrania podatku i wpłacenia go na rachunek właściwego budżetu; pojęcie inkasenta zostało wyjaśnione przez ustawodawcę w art. 9 o. p., która stanowi, że inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu; przykładowo poboru podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego może na mocy uchwały rady gminy dokonać inkasent

25 Płatnik Inkasent Obliczenie podatku + - Pobranie podatku + + Wpłacenie podatku + +

26 przedmiot podatkowy to stany faktyczne, od których zaistnienia ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego, czyli nieskonkretyzowanej podmiotowo i przedmiotowo powinności uiszczenia podatku; stany faktyczne, a ściślej podatkowe stany faktyczne to ogólnie i abstrakcyjnie określone normami zawartymi w ustawach podatkowych stany prawne (np. nabycie własności rzeczy i praw majątkowych tytułem darowizny skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn) oraz sytuacje faktyczne (np. posiadanie samoistne gruntu skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego na gruncie podatku od nieruchomości), których zaistnienie rodzi skutek w postaci powstania stosunku prawnopodatkowego; zjawiska te mogą mieć charakter ciągły, jednorazowy oraz powtarzalny; przykładowo zdarzenia, takie jak między innymi stosunek pracy, stosunek służbowy, najem, działalność wykowywana osobiście są przedmiotem podatkowym w podatku dochodowym od osób fizycznych, jeśli są źródłem dochodu

27 środki podatnika, z których opłaca on podatek, czyli dochód bądź majątek podatnika; podatkach bezpośrednich przedmiot podatkowy jest związany ze źródłem podatkowym; w przypadku podatków pośrednich przedmiot podatkowy i źródło podatkowe są całkowicie od siebie oderwane

28 Podstawa opodatkowania Przedmiot podatkowy ilościowo wartościowo Podatek zdarzenia prowadzące do powstania dochodu, dochód (zob. art. dochodowy od osób fizycznych na przykład stosunek pracy (zob. art. 9 ust. 1 w 26 ust. 1 u. p. d. o. zw. z art. 10 ust. 1 pkt 1 u. p. d. o. f.) f.) powierzchnia gruntu wyrażona w posiadanie samoistne gruntu (zob. art. 2 ust. 1 m 2 (zob. art. 4 ust. 1 od nieruchomości pkt 1 w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 2 u. p. o. l.) pkt 1 w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 u. p. o. l.) nabycie własności rzeczy lub praw od spadków i darowizn majątkowych w drodze dziedziczenia (zob. art. 1 ust. 1 pkt 1 u. p. s. d.) wartość czysta (netto) nabytych rzeczy lub praw majątkowych (zob. art. 7 ust. 1 u. p. s. d.)

29 od czynności cywilnoprawnych umowa sprzedaży rzeczy lub prawa majątkowego (zob. art. 1 ust. 1 pkt 1 lit a u. p. c. c.) wartość rynkowa zbywanej rzeczy lub prawa majątkowego (zob. art. 6 ust. 1 pkt 1 u. p. c. c.) leśny prawo własności lasu (zob. art. 1 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 1 u. p. l.) powierzchnia lasu wyrażona w hektarach (zob. art. 3 u. p. l.) od towarów i usług odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 u. p. t. u.) wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawę otrzymał lub ma otrzymać (zob. art. 29a ust. 1 u. p. t. u.) akcyzowy produkcja alkoholu etylowego (zob. art. 2 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 1 liczba hektolitrów alkoholu etylowego 100% vol. w temperaturze 20 C zawartego w gotowym wyrobie (zob. art. 93 ust. 3 u. p. a.)

30 jest to stosunek kwoty podatku do podstawy opodatkowania: kwota podatku podstawa opodatkowania = stawka podatkowa zasadniczo wyróżnia się stawki: procentowe, kwotowe, mieszane; w przeszłości funkcjonowały także stawka ułamkowa oraz stawka wielokrotnościowa

31 Stawka podatkowa stawka procentowa stawka kwotowa stawka mieszana Pojęcie określa wielkość podatku w sposób względny, w postaci ułamka zwykłego określa ilość jednostek pieniężnych podatku pobieranego od podstawy opodatkowania i wyrażona jest w liczbach bezwzględnych stanowi wyjątek (występuje tylko na gruncie akcyzy), łączy w sobie stawkę kwotową o stawkę procentową podatek od towarów i usług 23% (zob. art. 41 ust. 1 u. p. t. u.) Przykład podatek akcyzowy dotyczy tylko i wyłącznie wyrobów tytoniowych, na przykład papierosów: 206,76 zł za każde 1000 sztuk (stawka kwotowa) i 31,41% maksymalnej ceny detalicznej (stawka procentowa); (zob. art. 99 ust. 2 pkt 1 u. p. a.) podatek od nieruchomości maksymalna stawka na rok 2016 od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie może przekroczyć 0,89 zł od 1 m 2 powierzchni (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 lit a u. p. o. l.)

32 Skala podatkowa proporcjonalna (liniowa) nieproporcjonalna

33 polega na tym, że stawka podatkowa jest stała niezależnie od wielkości podstawy opodatkowania, a wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany wielkości podstawy opodatkowania; przykładowo występuje w podatku dochodowym od osób prawnych, podatku akcyzowym, podatku od towarów i usług, podatku od nieruchomości, podatku rolnym, podatku leśnym, podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od niektórych instytucji finansowych

34 Podstawa Stawka opodatkowa podatkowa nia 1000 zł 30% Wysokość podatku 300 zł 2000 zł 30% 600 zł 3000 zł 30% 900 zł 4000 zł 30% 1200 zł

35

36 progresywna Skala nieproporcjonalna regresywna degresywna

37 jej istotą jest to, że stawka podatkowa rośnie w miarę zwiększania się podstawy opodatkowania globalna Progresja szczeblowana (ciągła)

38 polega na zastosowaniu w stosunku do całej podstawy opodatkowania jednej, wynikającej ze skali stawki podatkowej; stawka podatkowa wzrasta wówczas wraz ze zwiększaniem się podstawy opodatkowania; obecnie, w polskim prawie podatkowym, progresja globalna nie występuje. Podstawa opodatkowania Stawka podatkowa od 0 zł do 999 zł 10% od 1000 zł do 1999 zł 20% od 2000 zł do 30% Kwota podatku dla podstawy opodatkowania 500 zł 50 zł dla podstawy opodatkowania 1500 zł 300 zł dla podstawy opodatkowania 2500 zł 750 zł

39

40 polega na tym, że podstawę opodatkowania dzieli się na szczeble i do każdego szczebla stosuje się inną, wynikającą ze skali stawkę podatkową; kwotę podatku oblicza się rozbijając podstawę opodatkowania na szczeble i obliczając podatek dla każdego szczebla, który następnie podlega zsumowaniu; w polskim prawie podatkowym skalę taką można spotkać w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatku od spadków i darowizn. Podstawa Stawka opodatkowania podatkowa od 0 zł do 999 zł 10% 10% 999 zł + 20% od 1000 zł do 1999 nadwyżki ponad zł 999 zł 10% 999 zł + 20% 999 zł + 30% od 2000 zł do nadwyżki ponad 2000 zł Kwota podatku dla podstawy opodatkowania 500 zł 50 zł dla podstawy opodatkowania 1500 zł 199,9 zł dla podstawy opodatkowania 2500 zł 449,7 zł

41

42 polegająca na tym, że w miarę wzrostu podstawy opodatkowania stawka podatkowa maleje; w polskim prawie podatkowym skala regresywna nie jest stosowana Podstawa opodatkowania Stawka podatkowa od 0 zł do 199 zł 50% od 200 zł do 499 zł 40% od 500 zł do 799 zł 30% od 800 zł do 20% Kwota podatku dla podstawy opodatkowania 150 zł 75 zł dla podstawy opodatkowania 300 zł 120 zł dla podstawy opodatkowania 600 zł 180 zł dla podstawy opodatkowania 1000 zł zł

43

44 objawia się tym, że w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania stawka podatkowa zmniejsza się; obecnie w polskim prawie podatkowym nie występuje Podstawa opodatkowania Stawka podatkowa do 800 zł 60% od 799 zł do 500 zł 50% od 499 zł do 300 zł 40% od 299 zł do 0 zł 30% Kwota podatku dla podstawy opodatkowania 900 zł 540 zł dla podstawy opodatkowania 600 zł 300 zł dla podstawy opodatkowania 400 zł 160 zł dla podstawy opodatkowania 100 zł 30 zł

45

46 przez ulgi podatkowe, stosownie do art. 3 pkt 6 o. p., należy rozumieć przewidziane w przepisach prawa podatkowego zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie powoduje obniżenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku; ulgi podatkowej nie stanowi jednak, w myśl tego przepisu, obniżenie kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, oraz innych odliczeń stanowiących element konstrukcji tego podatku; ulgi podatkowe zmniejszają podstawę opodatkowania lub kwotę podatku

47 Istota Obowiązek podatkowy Cel Podział Zwolnienie podatkowe Wyłączenie podatkowe określone stany faktyczne lub prawne nie są obciążone określone stany faktyczne lub prawne mieszczą się co danym podatkiem z uwagi prawda w zakresie podmiotowym lub przedmiotowym na całkowity brak danego podatku, lecz ustawodawca zdecydował o zainteresowania przesunięciu ich poza zakres opodatkowania ustawodawcy w zakresie ich opodatkowania istnieje, jednak nie przekształca się w zobowiązanie nie powstaje podatkowe stwarza możliwość objęcia określone stany faktyczne lub prawne pozostają w sferze danego stanu faktycznego zainteresowania ustawodawcy, jednakże z pewnych lub prawnego innym powodów są one traktowane w sposób preferencyjny podatkiem podmiotowe przedmiotowe zwalnia z opodatkowania zwalnia z opodatkowania określone kategorie określone kategorie przedmiotów podatkowych z podmiotów ze względu na uwagi na sposób korzystania

48 środek zapłaty podatku jest nim zasadniczo pieniądz będący w obiegu w chwili zapłaty podatku; forma zapłaty podatku określona została w art o.p., który przewiduje zapłatę podatku w dwóch formach: w formie gotówkowej poprzez zapłatę gotówką dokonywaną w kasie podmiotu obsługującego organ podatkowy lub na rachunek tego organy w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo kredytowej, w biurze usług płatniczych, w instytucji płatniczej lub w instytucji pieniądza elektronicznego; w formie bezgotówkowej, gdy zapłata dokonywana jest poprzez obciążenie rachunku bankowego podatnika, rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo kredytowej lub rachunku płatniczego podatnika w instytucji płatniczej lub instytucji pieniądza elektronicznego na podstawie polecenia przelewu lub zapłaty za pomocą innego niż przelew instrumentu płatniczego.

49 forma zapłaty podatku c.d.: W myśl art o.p. podatnicy prowadzący działalność gospodarczą, obowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów, uiszczają należy podatek w formie polecenia przelewu. Obowiązek zapłaty podatku w formie polecenia przelewu nie dotyczy jednak mikroprzedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej. Ponadto zgodnie z art o.p. zapłata podatku może nastąpić także w formie zlecenia płatniczego. Zlecenie płatnicze na rzecz organów podatkowych może być dokonywane także w formie dokumentu elektronicznego przy użyciu oprogramowania udostępnionego przez banki lub innego dostawcę usług płatniczych. Powinno ono, stosownie do art o.p., zawierać ściśle określoną treść;

50 tryb zapłaty podatku w zależności od częstotliwości zapłaty: periodycznie lub sporadycznie; w zależności od wysokości wpłacanej kwoty: jednorazowo lub w częściach; termin zapłaty podatku: podatek może być uiszczony w terminie ustalonym z góry, jako oznaczony dzień lub okres. Zgodnie z art o. p. za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić, jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, w nawiązaniu do określonego zdarzenia. W myśl art o. p. termin płatności wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, a więc w nawiązaniu do określonego zdarzenia; sposób zapłaty podatku: bezpośrednio, pośrednio.

51 ze względu na podmiot prawa publicznego, na rzecz którego są pobierane na: podatki państwowe, tj. pobierane na rzecz skarbu państwa (uwzględnione rachunkowo w budżecie państwa), podatki samorządowe, tj. pobierane na rzecz jednostek samorządu terytorialnego (uwzględniane rachunkowo w ich budżetach); ze względu na relację między podatnikiem formalnym i materialnym na: podatki bezpośrednie, a więc obciążają tych, na których nałożono obowiązek podatkowy i wobec tego źródło podatkowe pokrywa się z przedmiotem podatkowym, podatki pośrednie, a więc ponoszone przez tych, na których formalnie nałożono obowiązek podatkowy, lecz inny podmiot uiszcza podatek na rachunek danego organu podatkowego. Inny natomiast podmiot ponosi faktycznie jego ciężar ekonomiczny. Fakt przeniesienia ciężaru podatkowego z podatnika formalnego na inny podmiot, tj. podatnika rzeczywistego, jest zamierzonym działaniem prawodawcy. W podatkach pośrednich źródło podatkowe jest w mniej lub bardzie wiodący sposób oderwane od przedmiotu opodatkowania ;

52 ze względu na źródło opodatkowania na: podatki przychodowe, gdzie przedmiotem opodatkowania są zjawiska związane z osiąganiem przez podatnika przychodów, a więc wpływów brutto, przy obliczaniu ich wysokości nie potrąca się kosztów ich uzyskania. W ramach podatków przychodowych można wyróżnić pewną specyficzną grupę podatków, a mianowicie podatki obrotowe. Ich istotę stanowi fakt pobierania podatku od przychodu uzyskanego z tytułu dokonania określonych czynności gospodarczych, które wedle prawodawcy powinny być obciążone podatkiem. Chodzi tu przede wszystkim o czynności związane z wymianą dóbr i usług; podatki dochodowe, w których przedmiotem opodatkowania jest osiąganie dochodu, oznaczającego przychód konkretnego podmiotu pomniejszony o koszty jego uzyskania, tzw. czysty dochód, podatki majątkowe, w których przedmiotem opodatkowania jest albo posiadanie majątku, albo przyrost majątku, podatki konsumpcyjne, które sięgają do dochodu w trakcie jego wydatkowania i obciążające w sensie ekonomicznym konsumpcję.

53

54 Obowiązek podatkowy Zobowiązanie podatkowe Definicja wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach (art. 4 o. p.) wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego (art. 5 o. p.) Charakter Powstanie Powinność świadczenia Wygaśnięcie pierwotny w stosunku do zobowiązania podatkowego, tj. może ale nie musi przekształcić się w zobowiązanie podatkowe powstaje samoistnie na podstawie przepisów ustaw podatkowych w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach generalna (niezindywidualizowana) i abstrakcyjna (nieskonkretyzowana) jest kategorią obiektywną, co oznacza, że na jego powstanie i wygaśnięcie nie maja wpływu ani organy podatkowe, ani podatnicy; w sytuacji ustania bytu prawnego lub faktycznego przedmiotu albo podmiotu podatku obowiązek podatkowy wygasa wtórny wobec obowiązku podatkowego, bowiem zobowiązanie podatkowe powstaje w wyniku przekształcenia obowiązku podatkowego w wyniku przekształcenia obowiązku podatkowego, dwa sposobu przekształcenia: - z mocy ustawy (art pkt 1 o. p.), - w wyniku doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego skonkretyzowana i zindywidualizowana (wynika jednoznacznie w jakiej wysokości, terminie i miejscu zapłaty podatnik obowiązany jest uiścić podatek) na wygaśnięcie zobowiązania podatkowego, w przeciwieństwie do obowiązku podatkowego, maja generalnie wpływ zarówno podatnicy, jak i organy podatkowe; wygaśnięcie zobowiązania podatkowego jest więc uzależnione od konkretnego działania lub zaniechania podatnika albo organu podatkowego; dwa sposoby wygasania: - efektywne, - nieefektywne

55 Sposoby powstawania zobowiązań podatkowych zostały uregulowane w art o. p. Zobowiązanie podatkowe powstaje: z mocy prawa (ipso iure) w wyniku zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania. W takim przypadku zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia owego zdarzenia, bez wydawania przez organ podatkowy decyzji podatkowej. W ten sposób zobowiązanie podatkowe powstaje na przykład: w podatkach dochodowym od osób fizycznych, w podatku od towarów i usług, w podatku akcyzowym; na skutek doręczenia konstytutywnej decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania. Zobowiązanie podatkowe powstaje wówczas z dniem doręczenia takiej decyzji. Tytułem przykładu trzeba wskazać, że zobowiązanie podatkowe w ten sposób powstaje: w podatku od spadków i darowizn, w podatku od nieruchomości w stosunku do osób fizycznych, w podatku rolnym.

56

57 Reguła ogólna zobowiązanie podatkowe powstające w drodze doręczenia decyzji ustalającej jego wysokość nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy Reguły szczegółowe jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, albo w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, zobowiązanie podatkowe nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy w tym zakresie odnosi się on do sytuacji, w której podatnik uzyskał ulgę podatkową, lecz później nie spełnił warunków uprawniających do skorzystania z ulgi; w takim przypadku prawo do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe powstaje w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę prawa do ulgi; termin do wydania tej decyzji wynosi 3 lata od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę prawa do ulgi podatkowej, a jeżeli podatnik nie zgłosił organowi podatkowemu

58 zgodnie z art o. p. zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku; trzeba zauważyć, że przedawnienie zobowiązań podatkowych, jako jeden ze sposobów ich wygasania, charakteryzuje się skutkiem umarzającym. Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia organ podatkowy nie może domagać się od podatnika zachowania zgodnego z treścią zobowiązania podatkowego, także wtedy, gdy podatnik nie powoła się na instytucję przedawnienia; stosownie do art o. p. zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym nie ulegają przedawnieniu. Dalsza część tego przepisu stanowi, że po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane jedynie z przedmiotu hipoteki lub zastawu; bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu lub przerwaniu.

59 Podział sposobów wygasania zobowiązań podatkowych następuje między innymi ze względu na kryterium zaspokojenia podmiotu czynnego podatku. Sposoby wygasania zobowiązań podatkowych efektywne nieefektywne

60 A. Olesińska, Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe, Lublin 2000; P. Borszowski, Elementy stosunku prawnego zobowiązania podatkowego, Zakamycze 2004; S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2013; B. Adamiak, J. Borkowski, R. Mastalski, J. Zubrzycki, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Wrocław 2014; R. Mastalski, Prawo podatkowe, Warszawa 2016; A. Hanusz, Klauzule generalne w ordynacji podatkowej, "Państwo i Prawo" 2016, nr 8; A. Gomułowicz, D. Mączyński, Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2016