Analiza i ocena opłacalności oraz ryzyka projektów inwestycyjnych

Transkrypt

1 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Analiza i ocena opłacalności oraz ryzyka projektów inwestycyjnych Grzegorz Michalski

2 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Różnice między finansami a rachunkowością Rachunkowość to opowiadanie [sprawozdanie] JAK BYŁO i JAK JEST Finanse zajmują się Obecną oceną tego co BĘDZIE w PRZYSZŁOŚCI Przykład 1: Ile jest WARTA 2 letnia sprawna maszyna do robienia pokemonów? [a] z punktu widzenia RACHUNKOWOŚCI jeśli wartość początkowa wynosiła złotych, a roczna stawka amortyzacyjna 20%? [b] z punktu widzenia finansów jeśli koszt kapitału wynosi 20% i wiadomo, że moda na pokemony już minęła? Przykład 2: Ile jest wart 6 letni samochód [a] dla księgowego? [b] dla Janka Kowalskiego, który będzie dojeżdżał do pracy? Przykład 3: Kupiec dalekomorski ma faktorię jedwabiu którą odziedziczył po ojcu. Jej wartość księgowa wynosi 5. Ile jest w rzeczywistości warta, jeśli warunkiem zarobku jest to by jedwab dotarł do oddalonego o rok żeglugi portu? [a] Jeśli transport z jedwabiem będzie dopływać co roku, [b] Jeśli transport z jedwabiem będzie dopływać co 2 rok (co druga dostawa zatonie lub będzie uprowadzona przez piratów ), [c] Jeśli transport z jedwabiem będzie dopływać 3 razy w ciągu 5 lat Przykład 4: Ile warto zainwestować w stanowisko rozładunku w porcie do którego wpływa maksymalnie 3 statki rocznie (a może nie wpłynąć żaden), jeśli za każdy rozładunek otrzyma się 7 i ma się gwarancję, że obsłuży się: [a] pierwszy wpływający statek, [b] drugi wpływający statek, [c] trzeci wpływający statek Przykład 5: Ile jest wart 1 złoty otrzymany przez firmę 30 stycznia, a ile otrzymany 10 lipca tego samego roku? 2

3 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych FINANSOWY CEL ZARZĄDZANIA PRZEDSIĘBIORSTWEM Maksymalizacja zysku NIE! Przykład1. Zysk to przychody pomniejszone o koszty. Przychody można maksymalizować niszcząc rynek [np.. OPEC w latach 70]. Koszty można ciąć głupio ograniczając BR. Kontynuowanie działalności NIE! Przykład2. Jeśli do przedsiębiorstwa trzeba dokładać należy je zrestrukturyzować. Maksymalizacja bogactwa właścicieli TAK V p n 1 t1 FCF CC t t 3

4 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Ryzyko a warunki realizacji projektów inwestycyjnych podejmowanie decyzji inwestycyjnych w warunkach niepewności i zmienności V p n 1 t1 FCF CC t t FCF = wolne przepływy pieniężne, CC = stopa kosztu kapitału, t = okres w którym będą generowane przepływy 4

5 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Ryzyko w FCF Przychody ze sprzedaży: wynik sprzedaży produktów w ilości Q po cenie P P =20 Q =50 CR = 1000 = Q * P Q - Ilość P - Cena CR - Sprzedaż Źródła ryzyka wpływające na CR: -> wysokość cen (P) po których można sprzedawać produkty -> zmienność cen (P) po których można sprzedać produkty, poziom ryzyka mierzy tu σ(p) = (sigma P) = odchylenie standardowe od średniej ceny sprzedaży. P =24 Q =50 CR = 1200 = Q * P Q - Ilość P - Cena CR - Sprzedaż P =16 Q =50 CR = 800 = Q * P Q - Ilość P - Cena CR - Sprzedaż

6 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych σ = SD = s = odchylenie standardowe Odchylenie standardowe (σ = SD) cen odchylenie standardowe informuje o tym jak szeroko wartości jakiejś wielkości (takiej jak np. cena, ilość sprzedaży, zysk przed odsetkami i opodatkowaniem EBIT itp.) są rozrzucone wokół jej średniej. Im mniejsza wartość odchylenia tym obserwacje są bardziej skupione wokół średniej i tym mniejsze ryzyko / zmienność / niepewność średnia Odch.Stand. = SD = σ P , ,5 20 2,03 σ = SD = s = odchylenie standardowe

7 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Ryzyko w FCF Przychody ze sprzedaży: wynik sprzedaży produktów w ilości Q po cenie P P =20 Q =50 CR = 1000 = Q * P Q - Ilość P - Cena CR - Sprzedaż Źródła ryzyka wpływające na CR: -> ilość (Q) sprzedanych produktów po cenie P -> zmienność ilości (Q) w jakiej można sprzedać produkty po cenie P, poziom ryzyka mierzy tu σ(q) = (sigma Q) = odchylenie standardowe od średniej ilości sprzedaży. P =20 Q =60 CR = 1200 = Q * P Q - Ilość P - Cena CR - Sprzedaż P =20 Q =40 CR = 800 = Q * P Q - Ilość P - Cena CR - Sprzedaż

8 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych σ = SD = s = odchylenie standardowe Odchylenie standardowe (σ = SD) ilości średnia SD=σ Q , ,5 50 1,6 1,6/50 = 3,2% 3*3,2% = 9,6%

9 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Odchylenie standardowe (σ = SD) CR średnia SD=σ Q , ,5 50 1, średnia SD=σ P , ,5 20 2, średnia SD=σ CR , ,75 997,4 71,3 3*SD(Q) = 4,8 3*SD(P) = 6,1 3*SD(CR) = 214 4,8/50 = 9,6% 6,1/20 = 30,5% 214/997,4 = 21,5%

10 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych σ = SD = s = odchylenie standardowe Ponieważ 3SD/średnia = 214/997,4 = 21,5% to wystarczy sprawdzić wrażliwość projektu na odchylenia CR +/- 22% aby objąć 99% możliwych przypadków

11 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Źródła ryzyka wpływające na CE (koszty wydatkowe): -> wysokość cen (P) po których można sprzedawać produkty i ilość produkcji (Q) jaka jest sprzedawana -> zmienność cen (P) i ilości (Q) -> wysokość cen materiałów, energii i surowców -> zmienność składników wydatkowych kosztów stałych (FC) i zmiennych (VC) Pomiar na podstawie danych historycznych podobny jak dla CR CE=FC+VC, FC=niezależne od wielkości produkcji (np.: FC=100), VC = zależne od wielkości produkcji lub wielkości sprzedaży (np. VC=8*Q albo VC=0,4*CR)

12 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Zmienność kosztów wydatkowych CE 3*SD(VC)=0,09 3*SD(FC)=7,1 3*SD(CR)=214 3*SD(CE)=171,4 0,09/0,4=22,5% 7,1/100=7,1% 214/997,4=21,5% 171,4/503,4=34%

13 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Źródła ryzyka wpływające na NCE (koszty bezwydatkowe): -> zmienność wysokości cen (zakupu/wytworzenia) aktywów trwałych -> inna od planowanej trwałość aktywów trwałych -> zmiany regulacji prawnych w zakresie rozliczania inwestycji

14 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych EBIT = Zysk Przed Odsetkami i Opodatkowaniem = CR-CE-NCE Źródła ryzyka wpływające na EBIT (zysk przed odsetkami i opodatkowaniem): -> wcześniej wymienione wpływające na Q, P, CR, VC, FC, CE, NCE

15 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych EBIT = Zysk Przed Odsetkami i Opodatkowaniem = CR-CE-NCE Jak widać aktywne zarządzanie NCE może wpłynąć na zmienność EBIT (do 1,1% zamiast 27,67%) Do NCE zalicza się np.: amortyzację, wartość księgową aktywów w momencie ich likwidacji, należności nieściągalne, i inne koszty bezwydatkowe Za koszty uzyskania przychodu można uznać tylko takie rezerwy, które są utworzone na podstawie obowiązku wynikającego z ustawy innej niż Ustawa o rachunkowości ( ). Obowiązek utworzenia rezerwy musi wynikać wyłącznie z ustawy za: MSR nr 37 wymaga przy szacowaniu rezerw: + uwzględniania ryzyka i niepewności, + uwzględniania przyszłych zdarzeń (zmiany prawa, technologii), + uwzględniania zmian wartości pieniądza w czasie, jeżeli są istotne, + nieuwzględniania oczekiwanych zysków ze zbycia aktywów związanych z rezerwą. za:

16 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych NOPAT = Zysk Operacyjny Netto Po Opodatkowaniu = EBIT (1-0,19) Źródła ryzyka wpływające na NOPAT (zysk operacyjny netto po opodatkowaniu): -> stopa opodatkowania narzucona przez prawo (Ryzyko Prawne) -> wcześniej wymienione wpływające na Q, P, CR, VC, FC, CE, NCE, EBIT

17 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Koszty BEZwydatkowe nie pociągają za sobą wydatku i z tej przyczyny służą jedynie do pomniejszenia podstawy opodatkowania następnie po opodatkowaniu dodaje się je z powrotem, ponieważ NIE WYPŁYNĘŁY z przedsiębiorstwa gdyż nie wiązały się z wydatkiem. Do NCE zalicza się np.: amortyzację, wartość księgową aktywów w momencie ich likwidacji, należności nieściągalne, i inne koszty bezwydatkowe

18 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Przyrost kapitału pracującego netto (ΔNWC) zależy od zmian w poziomie: + należności (NAL=AR=DSO CR/360), + zapasów (ZAP=INV=OKZAP CR/360=IP CR/360), + buforu środków pieniężnych (Cash (2 5) CR/360), -- zobowiązań wobec dostawców (ZwD=AP=OOSZwD CR/360=AP CR/360), NWC=AB-PB=CA-CL=NAL+ZAP+Cash-ZwD=AR+INV+Cash-AP Zmienność NWC zależy od: + decyzji naszych odbiorców (kiedy spłacą należności), + wydajności procesu technologicznego (zapasy produkcji w toku), + zdolności naszego działu sprzedaży (zapasy wyrobów gotowych), + uległości naszych dostawców (zobowiązania wobec dostawców), + słowności naszych kontrahentów (bufor gotówki).

19 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych ΔNWC = Przyrost kapitału pracującego netto NAL = należności (NAL=AR=DSO CR/360), DSO = okres spływu należoności (inny skrót: OSN) ZAP = zapasy (ZAP=INV=OKZAP CR/360=IP CR/360) OKZAP = okres konwersji zapasów Bufor środków pieniężnych (Cash (2 5) CR/360), ZwD = zobowiązania wobec dostawców (ZwD=AP=OOSZwD CR/360=AP CR/360), OOSZwD = okres odroczenia spłaty zobowiązań wobec dostawców

20 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych NWC=AB-PB=CA-CL=NAL+ZAP+Cash-ZwD=AR+INV+Cash-AP ΔNWC = NWC (t) NWC (t-1) Zmienność NWC zależy od: + decyzji naszych odbiorców (kiedy spłacą należności), + wydajności procesu technologicznego (zapasy produkcji w toku), + zdolności naszego działu sprzedaży (zapasy wyrobów gotowych), + uległości naszych dostawców (zobowiązania wobec dostawców), + słowności naszych kontrahentów (bufor gotówki).

21 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych CAPEX = wydatki kapitałowe na operacyjne aktywa trwałe Zmienność CAPEX zależy od: + cen surowców z których wykonane są operacyjne aktywa trwałe, + postępu technologicznego w branży, + decyzji dostawców sprzętu przez nas używanego, + decyzji politycznych [ryzyko polityczne] (np. zakaz sprowadzania sprzętu od dotychczasowych dostawców, nowe umowy o zasadach obrotu z dotychczasowymi partnerami), +.

22 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych FCF = Wolne Przepływy Pieniężne = NOPAT+NCE ΔNWC-CAPEX Zmienność FCF to rezultat działania czynników modelujących P, Q, CR, VC, FC, CE, FA, NCE, EBIT, TAX, NOPAT, OSN, OKZAP, bufor gotówki, OOSZwD, CAPEX FCF

23 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Współczynnik zmienności = SD / średnia

24 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych wartość projektu: przyszłe korzyści mierzone dzisiaj wartoscprojektu n t Czyli wszystkie przyszłe wolne przepływy pieniężne jakie uda się wypracować w przyszłości przez w wyniku realizacji projektu, wyrażone w dzisiejszym pieniądzu (dzięki użyciu informacji o stopie kosztu kapitału) przeplywy 1 koszt kapitalu 1 t t

25 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych wartość projektu: przyszłe korzyści mierzone dzisiaj Pan Jan zamierza produkować drewniane zabawki, dlatego wartość tego projektu to wszystkie pieniądze jakie zarobi na czysto na tej działalności zsumowane NA DZIŚ. Jeśli na czysto co roku zarabia 100k i będzie to możliwe (bez dużych zmian w projekcie) przez kolejne 4 lata, a cena pieniądza (koszt kapitału) to 20% rocznie, wtedy wartość projektu dla niego to nie mniej niż: 100 1, , , , Jeśli Jan jest przeświadczony, że projekt można realizować dłużej i że na czysto będzie zarabiać 100k co roku przez bardzo długo (w nieskończoność ), w przybliżeniu może założyć, że wartość tego projektu to nie więcej niż: % 500 V , 2 1, 2 1, 2 FCF 1 CC 1 1 CC , 1, 2 wszystkie przyszłe wolne przepływy pieniężne jakie uda się wypracować w przyszłości przez projekt, wyrażone w dzisiejszym pieniądzu (dzięki użyciu informacji o stopie kosztu kapitału)

26 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych wartość projektu: przyszłe korzyści mierzone dzisiaj Pani Janina zamierza produkować odzież (co jest bardziej ryzykowne niż produkcja zabawek z drewna), dlatego wartość jej projektu to wszystkie pieniądze jakie zarobi na czysto na tej działalności zsumowane NA DZIŚ. Jeśli na czysto co roku zarabia 100k i będzie to możliwe (bez dużych zmian w firmie) przez kolejne 4 lata, a cena pieniądza (koszt kapitału) to 30% rocznie (więcej niż u Jana, bo większe ryzyko), wtedy wartość projektu dla niej to nie mniej niż: 100 1, ,3 2 1,3 3 1, Jeśli Janina jest przeświadczona, że projekt na czysto będzie zarabiać 100k co roku przez bardzo długo (w nieskończoność ), w przybliżeniu może założyć, że wartość jej projektu to nie więcej niż: V % FCF 1 CC CC n ,,,, 1, 3

27 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych CC = D/(D+E)*k d *(1-T)+ E/(D+E)*k e E D T sz k k k k C U L L L RF M L RF E 1 1 ) (1 ) ( * *

28 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych CC = koszt kapitału (stopa kosztu kapitału), oznaczana też: k, WACC D = dług (kapitał obcy) E = kapitał własny k d = stopa kosztu długu k e = stopa kosztu kapitału własnego T = efektywna stopa podatkowa k rf = stopa wolna od ryzyka k m = stopa zwrotu z portfela rynkowego (przeciętna stopa zwrotu z aktywów) β u = współczynnik ryzyka aktywów beta nielewarowana, β L = współczynnik ryzyka projektu zadłużonego beta lewarowana, sz = korekta o ryzyko indywidualne

29 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Cechy indywidualne wpływające na SZ MAŁA ŚREDNIA DUŻA Zmienność EBIT = SD (EBIT) = σ (EBIT) TA oryginalność (rynku) produktu firmy płynność rynku produktu firmy Rozmiar firmy..

30 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Cechy indywidualne wpływające na SZ RYZYKO (ang. risk) jest to sytuacja, w której co najmniej jeden z elementów składających się na warunki w których podejmowana jest decyzja, jest nieznany, lecz znane jest prawdopodobieństwo wystąpienia tego nieznanego elementu. [źródło: G.Michalski, Leksykon zarządzania finansami, CHBeck, Warszawa 2004] CR wpływy / korzyści KOSZTY (CE = FC + VC) NAKŁADY (CAPEX & NWC) KOSZTY KAPITAŁÓW (CC = (E/(D+E))*k e +(D/(D+E))*(1-T)*k d

31 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Zmienna wartość pieniądza w czasie Z czego wynika zmiana wartości pieniądza w czasie? Zjawisko zmiany wartości pieniądza w czasie wynika z działania trzech czynników: wpływu ryzyka - pieniądze otrzymane dzisiaj, to zdarzenie pewne, dlatego (mimo tej samej siły nabywczej) posiadają one większą wartość niż pieniądze, które mamy otrzymać w przyszłości, psychologicznej skłonności do bieżącej konsumpcji, polega ona na tym, że nawet przy założeniu zerowej inflacji, ludzie uważają otrzymanie tej samej kwoty dziś za bardziej wartościowe, niż otrzymanie jej później (mimo tego, że w obu przypadkach siła nabywcza pieniądza będzie taka sama), płynność pieniądza posiadanego obecnie, a więc możliwości inwestowania i osiągania przez to określonych korzyści, jakich nie dałoby się osiągnąć przy późniejszym otrzymaniu środków. 31

32 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wartość przyszła i wartość obecna Wartość przyszła Przyszła wartość (FV - future value) informuje, z jaką wartością nominalnie ustalonej kwoty będziemy mieli do czynienia po upływie określonego czasu. Proces przechodzenia od obecnej wartości (PV - present value) do przyszłej wartości - to kapitalizacja. Polega ona na arytmetycznym ustaleniu ostatecznej wartości przepływu (lub przepływów) środków pieniężnych, przy zastosowaniu odsetek składanych. FV PV 1 k n n gdzie: FV n przyszła wartość kwoty po upływie n okresów, PV początkowa wartość kwoty pieniężnej, k stopa procentowa dla danego okresu, n ilość okresów. Studium przypadku. Ile po roku wynosi wartość przyszła (FV 1 ) jeśli wartość początkowa wynosi 500 złotych a stopa kapitalizacji k wynosi 5%? (FV 1 ) = 500 1,05 =

33 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wartość obecna Wartość obecna (present value - PV) to faktyczna teraźniejsza wartość przyszłych przepływów środków pieniężnych. W celu obliczenia wartości obecnej posługujemy się dyskontowaniem. Dyskontowanie to proces odwrotny do kapitalizacji. Polega on na obliczeniu, jaką wartość w dniu dzisiejszym ma kwota, która otrzymana zostanie po n okresach przy założeniu, że stopa procentowa reprezentująca utratę wartości pieniądza wynosi k. Przykładem zastosowania procesu dyskontowania jest ustalenie wysokości kwoty, jaką powinno się wpłacić do banku oferującego oprocentowanie w wysokości k, by po n okresach otrzymać wkład o określonej wysokości. Wzór: PV FV n 1, n k gdzie: PV wartość bieżąca Wartość obecna PV jest uzależniona od wielkości kwoty jaką mamy zgromadzić lub otrzymać FV n, stopy procentowej k, długości okresu inwestowania i częstości kapitalizacji odsetek. Im wyższa jest wartość FV i im niższe pozostałe czynniki, tym wartość obecna jest większa. 33

34 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych SP 1. Ile wynosi wartość obecna {PV} jeśli wartość przyszła po roku pierwszym {FV 1 } wyniesie 1000 złotych a stopa dyskontowa k wynosi 5%? k odpowiada alternatywnemu kosztowi kapitału finansującego dane działanie. PV = 1000 / 1,05 =

35 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wartość przyszła i wartość obecna renty finansowej Wartość przyszła renty Wartość przyszłą renty zwykłej oblicza się przez sumowanie kolejnych przepływów na koniec okresu kapitalizacji. Wyraża to wzór: FVA n PMT n t1 (1 k) n ( nt) (1 PMT k) k 1 gdzie: FVA n przyszła wartość renty (Future Value of Annuity) po n okresach 35

36 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych SP 1. Jaka kwota zostanie zgromadzona w ciągu pięciu lat, jeżeli projekt generuje 1000 złotych na koniec każdego kwartału, a oprocentowanie to 4% w skali roku? FVA 20 = 1000 [(1,01) 20 1] / 0,01 = SP 2. Jakiej wielkości FCF powinny być generowane w ciągu 5 lat na koniec każdego miesiąca, jeżeli musi być zgromadzone 20000, a oprocentowanie w wysokości 6% w skali roku? PMT FCF FVA 1k k n n / [(1, ) / 0,005]

37 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wartość obecna renty Wartość obecna renty, jest zaktualizowaną wartością ciągu przepływów pieniężnych, które nastąpią w przyszłości. Inaczej mówiąc, jest to kwota, jaką należałoby wpłacić na rachunek o konkretnej stopie procentowej, aby zagwarantować stałe i regularne wypłaty o wymaganej wielkości. Wysokość tej kwoty oblicza się ze wzoru: PVA n PMT n t1 1 (1 k) t PMT 1 k 1 1 (1 k) n 37

38 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych SP 1. Jakiej wielkości kwocie (obecnej) odpowiada ciąg comiesięcznych FCF = 1650 przez 3 lata? Oprocentowanie w skali roku wynosi 6%. Pierwsza płatność nastąpi miesiąc po dokonaniu obliczeń. PVA n 1 1 FCF 1 [1650 / 0,005] 36 (1 ) n k k 1 1/ 1, SP 2. Początkowy nakład inwestycyjny netto to Koszt kapitału to 12% w stosunku rocznym. Wolne przepływy pieniężne są generowane co miesiąc. Inwestycja ma trwać 20 lat przy równych FCF generowanych na koniec każdego miesiąca. Ile powinna wynosić pojedynczy FCF? FCF PVA n k 1 1 k % 1 1 1,01 1 n gdzie: k stopa dyskontowa odpowiadająca okresowi [jeśli płatność miesięczna, to jest to 1/12 część rocznej stopy. 38

39 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Kryteria decyzyjne ocena projektów inwestycyjnych

40 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Okres zwrotu to przedział czasu, w którym przychody netto z inwestycji pokryją koszt inwestycji, czyli jest to oczekiwana liczba lat konieczna do odzyskania nakładów inwestycyjnych. im mniejszy okres zwrotu, tym lepiej. Aby było możliwe podjęcie decyzji o realizacji lub odrzuceniu projektu w oparciu o to kryterium, potrzebne jest wcześniejsze ustalenie krytycznego (największego dopuszczalnego) okresu (PB k ). 40

41 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych PB r ( n 1) K gdzie: r (n-1) rok przed zakończeniem spłaty, K t niepokryty koszt na początku roku w którym następuje spłata, CF t przepływy pieniężne w roku w którym następuje spłata. t CF t Studium przypadku. Jaki będzie okres zwrotu i który z projektów powinien być realizowany, przez przedsiębiorstwo Delta jeśli PB k = 4,3 roku? Przepływy pieniężne związane z projektami A i B są następujące: FCF 0 FCF 1 FCF 2 FCF 3 FCF 4 FCF 5 A B Projekty mogą być: niezależne, komplementarne, wzajemnie wykluczające się. 41

42 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Okres zwrotu obliczenia sp CF 0 CF 0 + CF 1 CF 0 + CF 1 + CF 2 CF 0 + CF 1 + CF 2 + CF 3 CF 0 + CF 1 + CF 2 + CF 3 + CF 4 CF 0 + CF 1 + CF 2 + CF 3 + CF 4 + CF 5 A B PB A ,09 PB B ,

43 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Zdyskontowany okres zwrotu DPB r ( n 1) DK gdzie: DPB zdyskontowany okres zwrotu, DK t zdyskontowany niepokryty koszt na początku roku w którym następuje spłata, DCF t zdyskontowany strumień pieniężny w roku w którym następuje spłata. t DCF t 43

44 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Zdyskontowany okres zwrotu studium przypadku Studium przypadku. Ile będzie wynosił zdyskontowany okres zwrotu DPB, i który z projektów powinien być realizowany przez przedsiębiorstwo Delta? Wiadomo, że PBk = 2,3 roku, stopa dyskontowa reprezentująca alternatywny koszt kapitału wynosi 14,2%? Przepływy pieniężne związane z projektami A i B są następujące: CF 0 CF 1 CF 2 CF 3 CF 4 CF 5 A B Projekty mogą być: niezależne, komplementarne, wzajemnie wykluczające się. 44

45 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych CF 0 CF 0 CF 1 1,142 CF 0 CF 2 2 1,142 CF1 1,142 CF 0 CF 2 2 1,142 CF1 1,142 CF 3 3 1,142 CF 0 CF 3 3 1,142 CF1 1,142 CF 4 4 1,142 CF 2 2 1,142 CF 0 CF 3 3 1,142 CF1 1,142 CF 4 4 1,142 CF 2 2 1,142 CF 5 5 1,142 A B DPB A , , , , , ,57 DPB B , , ,78 45

46 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych NPV Wartość zaktualizowana netto (NPV - Net Present Value), umożliwia ustalenie obecnej wartości wpływów i wydatków pieniężnych związanych z ocenianym przedsięwzięciem. W celu jej wyznaczenia należy: znaleźć wartość zdyskontowaną wszystkich przepływów pieniężnych (wpływy i wypływy dyskontuje się za pomocą stopy procentowej będącej odzwierciedleniem kosztu kapitału), zsumować zaktualizowane przepływy pieniężne. Wynik sumowania traktuje się jako NPV projektu. Jeśli NPV > 0, wtedy projekt może być realizowany, a gdy NPV < 0 to nie powinno się go wdrażać. Wartość NPV to zaktualizowane na moment dokonywania oceny, korzyści jakie przedsiębiorstwu może przynieść realizacja projektu. Metoda NPV uwzględnia prawidłowo przepływy pieniężne, również niekonwencjonalne, przez cały okres życia projektu. Uwzględnia wpływ czasu na wartość pieniądza, i informuje w bezpośredni sposób o tym, jaki wpływ ma projekt na wartość przedsiębiorstwa. 46

47 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych NPV c.d. NPV CF 0 CF1 (1 k) 1... CFn (1 k) n n t0 CFt (1 k) t Posługiwanie się kryterium NPV do oceniania projektu przedstawia się następująco: jeśli NPV < 0, to projekt jest niekorzystny, jeśli NPV = 0, to projekt nie jest korzystny, jeśli NPV > 0, to projekt jest korzystny. Stopę dyskontową k, w metodzie NPV definiuje się: jako minimalną stopę zwrotu z przedsięwzięcia (jej niezrealizowanie pociąga za sobą spadek wartości przedsiębiorstwa), albo: jako stopę zwrotu możliwą do uzyskania na rynku (w wyniku inwestowania w projekty o ryzyku zbliżonym do ryzyka projektu badanego), albo: jako koszt kapitału koniecznego do sfinansowania projektu o znanym ryzyku. 47

48 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych NPV c.d. SP1. Przedsiębiorstwo rozważa do realizacji dwa projekty X i/lub Y. Wiadomo, że oba charakteryzują się zbliżonym poziomem ryzyka i stopa kosztu kapitału finansującego te przedsięwzięcia to 8%. Przepływy pieniężne związane z tymi projektami są następujące: X: FCF 0 = -1500, FCF 1 = 1400, FCF 2 = 300. Y: FCF 0 = -1500, FCF 1 = 300, FCF 2 = Jaka decyzja powinna zostać podjęta, jeśli wiadomo, że: [a] jeśli projekty są wzajemnie wykluczające się [b] jeśli projekty są komplementarne (wówczas stopa kosztu kapitału realizacji kompletu wzrośnie o 3 punkty %, a przepływy pieniężne po roku 1 będą o 5% wyższe a po 2 roku będą wyższe o 10%). [c] jeśli projekty są niezależne 48

49 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych NPV x , ,08 1, NPV y , ,08 1,08 NPV x y 17001, , , ,11 1,11

50 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Analiza scenariuszy

51 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Analiza scenariuszy

52 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Analiza punktu progowego

53 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Analiza punktu progowego

54 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Analiza wrażliwości Analiza wrażliwości to rozwinięcie analizy punktu progowego, sprawdzamy jak zmiany o +/- określone odchylenie (np. trzykrotne SD) wpłyną na opłacalność realizowanego projektu.

55 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych

56 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych

57 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Typy powiązań między projektami Jeśli projekty są niezależne, należy realizować wszystkie korzystne. Jeśli projekty są komplementarne, należy ocenić komplet projektów jak jeden większy projekt o swoim odrębnym poziomie ryzyka i koszcie kapitału finansującego. Jeśli projekty są nawzajem wykluczające się, spośród korzystnych należy do realizacji wybrać najlepszy 57

58 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wykres NPV 58

59 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych IRR Wewnętrzna stopa zwrotu w sposób bezpośredni mówi nam o tym, jaką badany projekt ma stopę rentowności. Przedsięwzięcie inwestycyjne korzystne może być tylko wtedy, gdy jego IRR przewyższa koszt kapitału finansującego realizację tego przedsięwzięcia. k 1 NPV1 NPV 1 k2 k1, NPV 2 SP 2: dla projektów X i Y należy oszacować IRR i podjąć decyzję o ich ew. realizacji. 59

60 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych IRR kiedy nie stosować Jeśli przedsięwzięcie charakteryzuje się niekonwencjonalnymi przepływami pieniężnymi, należy stosować tylko NPV Przepływy niekonwencjonalne to takie, które w całym okresie życia projektu nie mają jednej zmiany znaku przepływów. SP3: Inwestycja W po zakończeniu wymaga dość kosztownej likwidacji z powodu jej ew. negatywnego wpływu na środowisko po zakończeniu eksploatacji: W: FCF 0 = -500, FCF 1 = 900, FCF 2 = 300, FCF 3 =

61 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Szacowanie przepływów pieniężnych Zasady szacowania FCF będących podstawą decyzji inwestycyjnych

62 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wolne przepływy pieniężne FCF t NOPAT t Dep t Capex NWC, gdzie: CF t przepływy pieniężne w okresie t, NOPAT t zysk bez uwzględnienia finansowych przepływów z okresu t, Dep t amortyzacja (depreciation) w okresie t, ΔNWC t przyrost kapitału obrotowego netto (Net Working Capital) w okresie t. Capex t przyrost nowych długoterminowych inwestycji rzeczowych w majątek operacyjny przedsiębiorstwa (1) Przychody ze sprzedaży (CR) (2) Operacyjne koszty stałe bez amortyzacji (FC) (3) Operacyjne koszty zmienne (VC) (4) Koszty bezwydatkowe (NCE) (5) Zysk przed odsetkami i opodatkowaniem (EBIT) = (1) (2) (3) - (4) (6) Podatek (TAX) = T (5) (7) Zysk po opodatkowaniu (EAT) = (NOPAT) = (NOPLAT) = (5) (6) (8) Koszty bezwydatkowe (NCE) (9) Przyrost kapitału obrotowego netto (Δ NWC) (10) Przyrost wydatków inwestycyjnych (Capex) (11) Wolne przepływy pieniężne (FCF) = (7) + (8) (9) (10) 62

63 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Przyrostowe FCF Zasada 1: Przy szacowaniu wolnych przepływów pieniężnych generowanych przez inwestycję bardzo istotna jest umiejętność uwzględniania jedynie przyrostowych przepływów pieniężnych. Są to takie przepływy, które są bezpośrednim skutkiem podjęcia realizacji analizowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Przepływy przyrostowe to różnica przepływów pieniężnych jakie generować będzie przedsiębiorstwo po wprowadzeniu do realizacji analizowanego projektu i przepływów, które przedsiębiorstwo generowałoby jeśli analizowany projekt nie byłby przyjęty. Zasadę tę przedstawia wzór: FCF t FCF FCF p t f p t f 63

64 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Przyrostowe FCF POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych 64

65 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Zasady szacowania FCF Zasada 2. Ocena opłacalności projektu powinna bazować na przepływach pieniężnych. Nie nadaje się do tego zysk w sensie księgowym. Zysk księgowy bierze pod uwagę nie tylko rzeczywiste przepływy pieniężne, ale także kategorie czysto kalkulacyjne. Na przykład przy wyznaczaniu zysku netto jako koszt jest uwzględniana amortyzacja. Amortyzacja odzwierciedla zużycie nabytego wcześniej majątku, i nie jest rzeczywistym wypływem środków pieniężnych. 65

66 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych FCF Zasada 3. Szacując przyrostowe przepływy pieniężne trzeba odseparować konsekwencje decyzji operacyjnych od tych, które wiążą się z finansowaniem przedsięwzięcia. Dlatego w przepływach pieniężnych nie uwzględnia się przepływów związanych z kapitałem obcym, pozyskaniem kapitału własnego, odsetkami, wypłatą dywidend, spłatą kapitału obcego itd. Konsekwencje decyzji związanych z finansowaniem projektu uwzględnia się w stopie dyskonta odzwierciedlającej koszt pozyskania kapitału. Nie przestrzeganie tej zasady jest poważnym błędem, ponieważ skutki decyzji finansowych są uwzględnione w rachunku inwestycyjnym dwukrotnie. 66

67 FCF: koszty utopione Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Zasada 4. Przy szacowaniu przyrostowych przepływów pieniężnych należy pominąć koszty utopione (sunk costs), czyli wszystkie nakłady poniesione przed podjęciem decyzji o przyjęciu projektu. Koszty te zostały poniesione niezależnie od tego, jaka będzie ostateczna decyzja. Nie mogą być już odzyskane. SP3: Badania przedinwestycyjne (poszukiwanie i wycena kopalin) X prowadzone przez 6 lat, kosztowały w pieniądzu z końca W związku z tymi poszukiwaniami i badaniami, konieczne jest ponoszenie przez następne 5 lat po ich zakończeniu, kosztów na poziomie rocznie niezależnie od tego, czy przedsiębiorstwo rozpocznie wydobycie czy też nie. Badania złóż zakończono pod koniec drugiej połowy 2011 roku. Zarząd zastanawia się nad rozpoczęciem wydobycia ze złoża X, które ma rozpocząć się pod koniec 2011 roku, a jego skutki i wynikające z niego przepływy będą trwać 5 lat. Inwestycja wymaga nakładu początkowego a następnie corocznie, przez 5 lat, będzie charakteryzowała się następującymi parametrami: CR = , FC = , VC = , NCE=Dep.=600000, CC=koszt kapitału 20%, podatek 19%. Oceń inwestycję stosując NPV. 67

68 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych FCF Zasada 5. Koszty alternatywne albo utraconych możliwości (opportunity costs), to środki pieniężne, których co prawda nie wydatkujemy, w przypadku podjęcia projektu, a mimo to powinny być brane pod uwagę przy ocenie jego efektywności. SP4: Zarząd przedsiębiorstwa, które dokonało inwestycji R polegającej na zakupie urządzenia R, dwukrotnie zwiększającego wszystkie parametry stosowane przy szacowaniu CF, spostrzegł, że mogło osiągnąć podobny efekt: CR = 3800, FC = 1400, VC = 800, Dep. = 400, k=5%. CR = 3800, FC = 2400, VC = 800, Dep. = 0, k=5%. dokonując wynajmu tego urządzenia i dzięki temu, niezaangażowane w jego zakup 2000 przeznaczyć na sfinansowanie inwestycji o skutkach 5 letnich i o parametrach rocznych: CR = 3000, FC = 1000, VC = 400, Dep. = 400, k=5%. Na podstawie NPV oceń tę możliwość. 68

69 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

70 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych FCF Zasada 6. W trakcie szacowania przepływów pieniężnych, należy ująć wszystkie przepływy pieniężne (ujemne i dodatnie) powstające w różnych działach przedsiębiorstwa wskutek realizacji badanego projektu. Chodzi tu o tzw. efekty zewnętrzne (externalities, side effects). Realizacja nowego projektu może powodować zmianę w przychodach uzyskiwanych z dotychczasowej działalności. Nowy produkt lub nowy sposób uzyskiwania tego samego produktu może powodować zmianę popytu na wcześniejsze produkty przedsiębiorstwa lub na postrzeganie przedsiębiorstwa (np.. Inwestycja uwzględniająca aspekty ekologiczne, może zwiększyć sprzedaż wszystkich produktów z logo firmy). SP5: Przedsiębiorstwo ma przyznany limit zużycia energii elektrycznej na poziomie A. Limit ten wystarcza na potrzeby głównego działu. Pozostałe są zasilane droższą energią opartą na oleju opałowym. Zarząd tego przedsiębiorstwa rozważa do głównego działu zakup droższej maszyny Z o nowej technologii oszczędzającej zużycie energii dzięki temu inne działy będą mogły przejść na tańszą energię. [a] pozostanie przy obecnej technologii wiąże się z wyższymi kosztami za energię, ale nakłady na odnowienie majątku są niższe. [b] zakup maszyny Z jest droższy ale obniży koszty dzięki mniejszemu zużyciu energii. 70

71 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych FCF a NWC Zasada 7. Przy szacowaniu przyrostowych przepływów pieniężnych należy poddać analizie zmiany w poziomie kapitału obrotowego przedsiębiorstwa. Rozpoczęcie realizacji nowego projektu wpływa na zmianę zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto. 71

72 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Studia przypadków Studium przypadku. Przedsiębiorstwo Sabra rozważa podjęcie realizacji projektu polegającego na zbudowaniu obiektu X. Oblicz wolne przepływy pieniężne netto dla fazy uruchomienia zakładając, że faza ta trwa 1 rok. Przewidywane wydatki wynoszą: zakup ziemi: złotych, postawienie zabudowań: złotych, zakup i zainstalowanie maszyn: złotych, wzrost aktywów bieżących: o złotych, wzrost pasywów bieżących: o złotych, wydatki pozostałe: złotych (w tym reklama złotych, rekrutacja i szkolenie pracowników złotych). Stopa podatkowa wyniesie 19%. 72

73 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych 73

74 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

75 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Studia przypadków Studium przypadku. Przedsiębiorstwo Z rozważa podjęcie realizacji projektu polegającego na zbudowaniu obiektu Z. Oszacuj wolne przepływy pieniężne dla fazy uruchomienia, zakładając, że faza uruchomienia trwa 4 lata, a alternatywny koszt kapitału to 8%. Przewidywane wydatki wynoszą: zakup ziemi: złotych (ponoszone w pierwszym roku), postawienie zabudowań: złotych (po złotych w każdym roku uruchamiania), zakup i zainstalowanie maszyn: złotych (tylko w ostatnim roku), wzrost aktywów bieżących: o złotych (tylko w ostatnim roku), wzrost pasywów bieżących: po złotych rocznie, wydatki pozostałe: złotych (w tym reklama złotych w ostatnich dwóch latach, rekrutacja i szkolenie pracowników złotych tylko w roku ostatnim). Stopa podatkowa wyniesie 19%. 75

76 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych PV FCF , ,08 1, ,4 2 76

77 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Studium przypadku Studium przypadku. Spółka K rozważa realizację przedsięwzięcia V. Nakład początkowy wynikający z fazy realizacji projektu V, wynosi złotych. Koszt kapitału wynosić będzie 12%. Efektywna stopa opodatkowania wynosi 19%. Przepływy pieniężne netto w ostatnim okresie, fazie likwidacji projektu, wyniosą złotych. Decyzję należy podjąć w oparciu o NPV. Okres życia projektu wyniesie 5 lat. Przychody ze sprzedaży wynosić będą: CR 1 = złotych, CR 2 = złotych, CR 3 = złotych oraz CR 4 = złotych. Operacyjne koszty stałe bez amortyzacji wynoszą złotych rocznie. Operacyjne koszty zmienne stanowić będą 45% przychodów ze sprzedaży. Amortyzacja wyniesie złotych rocznie. Kapitał obrotowy netto w fazie uruchamiania projektu wynosił złotych, a w latach 1 do 4 stanowić będzie 25% przychodów ze sprzedaży w danym roku. 77

78 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

79 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych NPV v ,12 1,12 1,12 1,12 1, ,1. 79

80 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Studia Przypadków Studium przypadku Studium przypadku. Zarząd spółki I podjął decyzję o zakończeniu projektu M. W związku z tym, dokonuje sprzedaży swoich aktywów trwałych i dokonuje likwidacji kapitału pracującego netto. Przychody ze sprzedaży gruntu wyniosą , i jest to kwota o wyższa niż ta, za jaką został on zakupiony na początku okresu życia projektu. Budowle, w którym odbywała się produkcja, ma wartość księgową , natomiast sprzedany zostanie za Koszty związane z demontażem urządzeń i rekultywacją terenu po prowadzonej działalności będą kształtować się na poziomie Aktywa bieżące mają wartość (w tym nieściągalnych należności), pasywa bieżące kształtują się na poziomie Oszacuj przepływy pieniężne z fazy likwidacji projektu M. Efektywna stopa opodatkowania wynosi 19%. 80

81 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

82 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Studia Przypadków Farma Wiatrowa C Studium przypadku. Przedsiębiorstwo M specjalizuje się w uruchamianiu farm wiatrowych i po kilku pierwszych latach rozruchu dokonuje już działających farm, dlatego rozważa podjęcie realizacji projektu polegającego na wybudowaniu farmy wiatrowej C, a następnie jej odsprzedania. Projekt należy ocenić na podstawie NPV. Budowa będzie trwała 2 lata, przedsprzedażowa eksploatacja 3 lata, a następnie farma wiatrowa C zostanie sprzedana. Efektywna stopa podatkowa wyniesie 19%. Stopa kosztu kapitału wynosić będzie 10%. Przewidywane wydatki wynoszą: Nabycie tytułu do ziemi: (wydatek nastąpi w pierwszym roku), postawienie urządzeń głównych: (w pierwszym roku 40% a w drugim 60%), zakup i zainstalowanie wyposażenia pozostałego: (w drugim roku), wzrost aktywów bieżących: o (w drugim roku), wzrost pasywów bieżących: o (w pierwszym roku o , a w drugim reszta), wydatki pozostałe: (głównie rekrutacja i szkolenie pracowników i reklama 10000, ponoszone w drugim roku). Początkowe przychody ze sprzedaży energii i certyfikatów w czasie przedsprzedażowej eksploatacji wynosić będą: CR 2 = , CR 3 = oraz CR 4 = Operacyjne koszty stałe bez amortyzacji wynoszą rocznie. Operacyjne koszty zmienne stanowić będą 55% przychodów w czasie administrowania. Amortyzacja wyniesie rocznie. Kapitał pracujący netto, w okresie administrowania stanowić będzie 5% przychodów w danym roku. Po 3 latach administrowania nastąpi sprzedaż przetestowanej i uruchomionej farmy użytkownikowi docelowemu. Przychody ze sprzedaży tytułu do gruntu wyniosą Farma wiatrowa C wraz z wyposażeniem będzie miała wartość księgową , natomiast sprzedana zostanie za Na koniec okresu administrowania nie zostaną odnotowane żadne kłopoty ze ściąganiem należności. 82

83 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Farma Wiatrowa C

84 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Farma Wiatrowa C NPV , , , , ,1 84

85 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Farma Wiatrowa C

86 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Farma Wiatrowa C

87 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Farma Wiatrowa C

88 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Farma Wiatrowa C

89 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Oczyszczalnia ścieków Studium Przypadku. Inwestycja proekologiczna oczyszczalnia ścieków. Na gruncie zakupionym w tym celu za 500 przedsiębiorstwo zamierza budować oczyszczalnię, na którą nakłady wchodzące w skład CAPEX (poza gruntem) wyniosą 2000 [dane w tys. złotych]. Nakład początkowy w roku Przyrost kapitału pracującego netto 130. Koszty wydatkowe w fazie uruchamiania 200. Przed budową oczyszczalni, w latach prowadzone były badania, których koszt w pieniądzu z końca 2011 roku, wyniósł 300 (koszty utopione). Nakład 2000 zawiera tę kwotę (300) należy o nią pomniejszyć 2000 (odliczyć jako koszty utopione). Prognozowany horyzont działania technologii w której oczyszczalnia będzie działać: 25 lat, do 2036 roku. W grudniu 2036 roku przychód z likwidacji oczyszczalni wraz z gruntem wyniesie 200. Kwota amortyzacji: 100 rocznie (założenie NCE = Capex). Koszt kapitału własnego 15%, Koszt kapitału obcego 7%, Finansowanie w 40% kapitałem obcym (D/(D+E)) = 40%. Efektywna stopa podatku: 19% Efekty ekonomiczne: [1] wzrost kosztów stałych = FC=KS: 58 rocznie. [2] dzięki wzrostowi pozytywnego postrzegania firmy przez klientów, wzrost rocznie: CR o 420 <głównie dzięki wzrostowi ceny>. 89

90 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Oczyszczalnia ścieków

91 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Oczyszczalnia ścieków Wariant 1. [to co w bazowym, plus dodatkowo]: Z lokalną społecznością udało się ustalić, że mieszkańcy będą korzystać z oczyszczalni, co da dodatkowy wzrost przychodów CR o 200, i kosztów stałych FC=KS o

92 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Oczyszczalnia ścieków

93 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Oczyszczalnia ścieków Wariant 2. [to co w 1 wariancie, plus dodatkowo]: Uda się zdobyć preferencyjne finansowanie dla inwestycji proekologicznej. Pozwoliło to na zmniejszenie udziału przedsiębiorstwa do 40% kapitału własnego. Koszt preferencyjnego finansowania to 3%, kredyt komercyjny przestał być wykorzystywany (w całości stopa 7% zastąpiona przez 3%) 93

94 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Oczyszczalnia ścieków

95 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wariant 3 Jak na ocenę projektu wpłynie fakt, że pojawi się dodatkowy efekt ekonomiczny: obniżenie kar za zanieczyszczanie średnio 500 rocznie 95

96 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych SP IPX, firma przerabiająca w sposób proekologiczny kopaliny zatrudnia 80 pracowników. Przeciętne wynagrodzenie pracownika wynosi PLN rocznie. Roczne przychody ze sprzedaży usług firmy to 120 mln PLN. Oprócz kosztów wynagrodzenia występują inne składniki kosztów w wysokości 6 mln PLN rocznie. Właściciel otrzymał propozycję większego zautomatyzowania przedsiębiorstwa. Będzie to wymagało natychmiastowego wydatku w wysokości 4,2 mln PLN, z którego amortyzacja w całości może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów oraz 1,4 mln rocznie przez dwa następne lata, z których tylko połowa amortyzacji może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów a druga połowa to wydatki kapitałowe niepodlegające uznaniu. Pod koniec drugiego roku IPX będzie mógł zmniejszyć liczbę zatrudnionych pracowników o połowę. W tym samym czasie rozpocznie się amortyzacja poniesionych nakładów inwestycyjnych. Z powodu redukcji liczby zatrudnienia IPX będzie posiadał wolną przestrzeń, którą może odnajmować za 3,5 mln PLN rocznie. Inwestycja w sprzęt może zostać odpisana liniowo przez pięć lat trwania inwestycji. Pod koniec 8 roku inwestycji wartość rynkowa sprzętu będzie wynosić 1,5 mln PLN. Oszacuj poziom CC aby opłacała się redukcja zatrudnienia. W przypadku wystąpienia niejasności przyjmij niezbędne dodatkowe założenia. WARIANT P (p=28%): Jak zmieni się sytuacja, jeśli do serwisu nowego sprzętu trzeba będzie zatrudnić dodatkowo 3 specjalistów o rocznych zarobkach 200.ooo dla każdego, wydatki na automatyzację pochłoną o 20% więcej a zwolnioną przestrzeń będzie można odnajmować jedynie przez 8 miesięcy rocznie za 250.ooo miesięcznie? WARIANT O (p=27%): Właściciel może zwolnić 50 pracowników, pozostałym może wypłacać niższe o 10% uposażenia dzięki obniżeniu szkodliwości świadczonej przez nich pracy, likwidacyjna wartość rynkowa sprzętu będzie wyższa trzykrotnie.

97 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Scenariusz BAZOWY o prawdopodobieństwie wystąpienia 45% CC IRR NPV k 2 k1, * 1 k1 NPV1 NPV2

98 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Scenariusz PESYMISTYCZNY o prawdopodobieństwie wystąpienia 28% CC IRR NPV k 2 k1, * 1 k1 NPV1 NPV2

99 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Scenariusz OPTYMISTYCZNY o prawdopodobieństwie wystąpienia 27% CC IRR NPV k 2 k1, * 1 k1 NPV1 NPV2

100 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

101 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Przedsiębiorstwo zamierza zmienić dotychczas używany mało ekologiczny wózek na wózek o lepszych parametrach ekologicznych, stąd możliwy wybór modelu: W lub D. HM uruchamia przedsiębiorstwo. Rozważa możliwość wyboru jednego z dwóch modeli wózków, W i D. Przeprowadzono następujące kalkulacje: Model W D Liczba przeglądów w roku 3 5 Koszt przeglądu Ilość przejechanych kilometrów na litrze paliwa 7 5 Cena litra paliwa (j.p./l) 5,5 4,5 Rocznie wózek przejedzie (km) Czas ekonomicznego wykorzystania wózka (lata) 5 5 Zapotrzebowanie na kapitał pracujący netto Wartość wózka po pięciu latach Zryczałtowane ubezpieczenie (rocznie) Cena nowego wózka Założenia: Stopa dyskonta (CC) dla przedsięwzięcia to 12%, Przychody i koszty są ponoszone na koniec okresu, dla uproszczenia przyjęto, że ubezpieczenie jest stałe w każdym roku. WARIANT L (p=15%): JAK powinien wyglądać wybór jeśli przyjmiemy, że producent urządzenia W, będzie w stanie zaproponować cenę nowego sprzętu za 55.ooo, zmniejszy ceny serwisowych przeglądów do 450 za przegląd a ilość przejechanych kilometrów na litrze paliwa wzrośnie dla urządzenia W do 8,5 km na 1l paliwa? WARIANT G (p=25%): JAK powinien wyglądać wybór jeśli przyjmiemy, że producent urządzenia W, będzie w musiał zaproponować cenę nowego sprzętu za 105.ooo, zwiększy ceny serwisowych przeglądów do 1450 za przegląd, wzrośnie częstotliwość przeglądów do 4 rocznie, prognoza kosztu paliwa do W wzrośnie do 6,0 za l, a ilość przejechanych kilometrów na 1 litrze paliwa obniży się dla urządzenia W do 6,5 km na 1l paliwa?

102 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

103 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

104 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych

105 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Interpretacja: Należy preferować W gdyż wybór D wiąże się z oczekiwaną ujemną E(NPV)

106 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? SP Część 1. Firma X zleca przeróbkę czystego i mniej szkodliwego dla środowiska półproduktu pewnej firmie z K za 120PLN/tonę. Księgowy firmy, zauważył, że linia do wytworzenia półproduktów może zostać zakupiona za PLN a koszty będą wynosić 30PLN/tonę. Zaproponował, aby firma raczej przetwarzała półprodukt samodzielnie niż zlecała to komuś innemu. Oceń propozycję księgowego (wykorzystaj poniższe informacje): Liczba przerabianych rocznie to ton. Ekonomiczny okres użytkowania linii to 6 lat. Cena odsprzedaży maszyn po tych latach wynosi PLN. Urząd Skarbowy zezwala na liniową amortyzację tego typu maszyn przez pięć lat trwania inwestycji. Stopa dyskonta /stopa kosztu kapitału finansującego/ to 14%. Projekt będzie wymagał zwiększenia kapitału pracującego netto o PLN w momencie uruchomienia inwestycji. Załóż, że wartość kapitału pracującego nie będzie zmieniać się w czasie trwania inwestycji. 106

107 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić?

108 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? Analiza wrażliwości: odchylenie w górę kosztu wytworzenia

109 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? Analiza wrażliwości: odchylenie w górę CAPEX z 5m na 10m

110 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? Analiza wrażliwości: odchylenie w dół ilości

111 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? Analiza wrażliwości: wzrost NWC

112 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? Analiza Drzew Decyzyjnych

113 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? Analiza Drzew Decyzyjnych

114 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? Analiza Drzew Decyzyjnych

115 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić? POMIAR RYZYKA: Pomiar ryzyka w procesie analizy finansowej ocena finansowa projektu w warunkach ryzyka Interpretacja kluczowych kryteriów decyzyjnych Studia Przypadków Część 2. Na spotkaniu, pracownik firmy zauważył, że linię do przeróbki półproduktu należy uruchomić w Y-landii. Koszty administracyjne będą wynosić PLN rocznie, koszty przeróbki są takie same. Istnieje możliwość uzyskania jednorazowej dotacji w momencie uruchomienia inwestycji pokrywającej 45% kosztu zakupu linii (w Y-landii takie dotacje dolicza się do CR i traktuje jako przychód podlegający opodatkowaniu). Dodatkowo, efektywna stawka podatku dochodowego jest równa 7% i 100% ceny zakupu może zostać amortyzowane w całości w roku 1. Koszt odsprzedaży i nakłady na kapitał pracujący są takie same jak w części 1. Niestety, koszty transportu zwiększają koszty o 5 PLN na tonę. Czy uruchomić linię w Y-landii? 115

116 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić?

117 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić?

118 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić?

119 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić?

120 Grzegorz Michalski szkolenie: Ocena i Analiza Opłacalności i Ryzyka Projektów Inwestycyjnych Wytworzyć czy kupić?