MOJA PRACA KWESTIONARIUSZ DO POMIARU PRZYSTOSOWANIA DO PRACY*

Transkrypt

1 Medycyna Pacy, 2005;56(6): Małgozata Waszkowska Katazyna Tuczyn-Jabłońska MOJA PRACA KWESTIONARIUSZ DO POMIARU PRZYSTOSOWANIA DO PRACY* MY WORK ADAPTATION TO WORK QUESTIONNAIRE Z Zakładu Psychologii Pacy Instytutu Medycyny Pacy im. pof. da med. J. Nofea w Łodzi Steszczenie Wstęp. Mimo wzastającego zainteesowania psychologów zagadnieniem pzystosowania człowieka do pacy, niewiele jest metod pozwalających na jego badanie. Atykuł pzedstawia pzygotowaną pzez autoów metodę oceny pzystosowania do pacy i jej właściwości psychometyczne. Mateiał i metody. Kwestionaiusz pt. Moja paca został opacowany w opaciu o założenia teoii indywidualno-śodowiskowego dopasowania. Składa się on z 23 pozycji, opisujących óżne aspekty pzystosowania do pacy. Wyniki. W wyniku badań walidacyjnych, pzepowadzonych w gupie 292 osób, okeślono właściwości psychometyczne testu: zgodność wewnętzną (alfa Conbacha = 0,92), stabilność bezwzględną ( = 0,75), tafność teściową. Opacowano także wstępne nomy. Wnioski. Metoda posiada dobe właściwości psychometyczne i może być stosowana zaówno w badaniach naukowych, jak i w paktyce diagnostycznej. Med. P., 2005;56(6): Słowa kluczowe: adaptacja do pacy, kwestionaiusz, test psychologiczny Abstact Backgound: Although the inteest in the poblem of adaptation to wok among psychologists is still gowing, thee ae a few methods fo investigating this issue. The pesent study was undetaken to develop a new instument fo assessing one s adaptation to wok and to evaluate the psychometic paametes of the test. Mateials and Methods: A questionnaie called My wok, based on the peson-envionment fit theoy model, has been elaboated. Results: The questionnaie consists of 23 items, descibing vaious aspects of adaptation to wok. The esults of a suvey, pefomed on 292 individuals, povided the gounds fo testing the validation paametes of the questionnaie. The following psychometic popeties wee assessed: Conbach`s alpha eliability coefficient (0.92), stability (0.75), and content validity. Peliminay nomative values fo the test wee also established. Conclusions: The My wok test shows a good psychometic chaacteistic and it can be useful fo both eseach wok and pactical application (as a diagnostic tool). Med P 2005;56(6): Key wods: adaptation to wok, questionnaie, psychological test Ades autoek: św. Teesy 8, Łódź, waszko@imp.lodz.pl Nadesłano: Zatwiedzono: , Instytut Medycyny Pacy im. pof. da med. J. Nofea w Łodzi WSTĘP Pzystosowanie osoby do pacy jest jednym z podstawowych czynników waunkujących pzebieg jej indywidualnej kaiey zawodowej, stan zdowia, a także, w konsekwencji, funkcjonowanie oganizacji, w któej jest zatudniona. Pojęcie pzystosowanie, w odniesieniu do pacy, jest óżnie ozumiane i definiowane pzez poszczególnych autoów. Studenski w jednej ze swoich pac pzytacza cztey sposoby ozumienia tego pojęcia (1): ogół działań społeczeństwa, mających na celu wyposażenie jednostki w możliwości wykonywania pacy zawodowej, np. popzez naukę zawodu, * Paca wykonana w amach zadania finansowanego z dotacji na działalność statutową n IMP 21.2 pt. Powót i pzystosowanie do pacy osób po zawale seca badania etospektywne. Kieownik tematu: mg M. Waszkowska. działania zakładu pacy pzystosowujące człowieka do wymagań pacy na okeślonym stanowisku (np. w fomie kusów doskonalących) i dostosowywanie zadań oaz waunków pacy do możliwości człowieka (np. popzez popawę waunków higienicznych w śodowisku pacy, pojektowanie bezpiecznych pogamów czynności, opeacji), poces niwelowania ozbieżności pomiędzy waunkami i wymaganiami pacy a możliwościami jednostki, wynik powyższych działań. Powyższe sposoby ozumienia pzystosowania paktycznie spowadzić można by do dwóch, tzn. pod pojęciem tym ozumieć można a) poces wzajemnego dostosowywania się, dostosowywania wymagań pacy i możliwości pacownika oaz b) efekt tego pocesu,

2 446 M. Waszkowska, K. Tuczyn-Jabłońska N 6 któego miaą jest powodzenie w wykonywaniu zadań na okeślonym stanowisku. Obydwa ozumienia pojęcia pzystosowania do pacy są jednak badzo wąskie i nie uwzględniają czynników motywacyjnych, takich jak potzeby i oczekiwania pacownika, właściwości systemu motywacyjnego oganizacji, któe, jak wskazują badania, mają ogomny wpływ na jakość funkcjonowania w niej pacownika (2). Czynniki motywacyjne zostały ujęte w modelu elacji człowiek paca opacowanym pzez tak Fencha, Rodgesa i Cobba, tzw. modelu indywidualno-śodowiskowego dopasowania (peson-envionment fit). Został on dość powszechnie pzyjęty pzez psychologów, był wielokotnie weyfikowany i doczekał się wielu modyfikacji (3 6). Był on dla nas podstawą opacowania własnego modelu pzystosowania do pacy osób po pzebytym zawale seca. Jego założenia zostały szeoko omówione w pacy pt. Pzystosowanie do pacy osób po zawale seca ozważania modelowe (7), dlatego w niniejszym atykule pzypomnimy jedynie podstawowe infomacje. W pzyjętym pzez nas modelu pzystosowanie do pacy zależy od właściwości śodowiska i cech jednostki. O dobym pzystosowaniu mówimy wówczas, gdy występuje względna ównowaga między możliwościami i potzebami osoby a wymaganiami pacy i wzmocnieniami, gatyfikacjami, jakie otzymuje ona w śodowisku pacy i to zaówno w sensie obiektywnym, jak i w swej subiektywnej ocenie. Jednak kluczowe znaczenie w pzystosowaniu do pacy mają: a) spełnianie pzez pacownika wymagań stawianych mu pzez pacę, tj. stopień pzydatności zawodowej oaz b) stopień zaspokojenia jego potzeb. Piewszy odzaj dopasowania okeślany jest mianem tj. satysfakcja z pacy (6 9). Bak dopasowania osoby i pacy jest źódłem napięć, a w konsekwencji może pzyczynić się do powstania zabuzeń zdowia fizycznego i psychicznego. Ich pzejawami są, m.in., niezadowolenie z pacy, fustacja spowodowana nadmiaem lub niedoboem kwalifikacji, lęk, wzost ciśnienia kwi, poziomu cholesteolu w suowicy kwi, zabuzenia snu, a także zabuzenia zachowania takie, jak np. zwiększona ilość wypalanych papieosów, spożywanie nadmienej ilości jedzenia (3,6). Bak pzystosowania skutkuje także zakłóceniami funkcjonowania oganizacji. Pacownik niezadowolony z pacy, mało spawny, ma słabszą motywację do pacy, wykonuje zadania na poziomie poniżej swoich możliwości lub nie jest w stanie spostać wszystkim wymaganiom, zmniejsza się jego aktywność, skuteczność działania, jego niezawodność jest niska. Zabuzenia w stanie zdowia pacownika mogą być pzyczyną częstych absencji, do opuszczenia oganizacji włącznie (8,10). Wszystko to negatywnie wpływa na oganizację pacy, powoduje staty finansowe związane z mniejszą poduktywnością, w niektóych pzypadkach koniecznością pozyskiwania nowych pacowników itp.(2,11). Zapobieganie skutkom niedopasowania śodowiska pacy i pacownika możliwe jest popzez działania ukieunkowane zaówno na śodowisko pacy jak i pacowników. W piewszym pzypadku chodzi o popawę oganizacji pacy, waunków higienicznych, klimatu oganizacyjnego tak, by uczynić śodowisko pacy pzyjaznym ludziom, by zaspokajać ich indywidualne potzeby. Dugi odzaj działań, ukieunkowany na pacowników działania, powinien obejmować: powadzenie dobou zawodowego, tj. pozyskiwanie do pacy osób o okeślonych (pożądanych) pedyspozycjach i zaządzaniu pesonelem (keowanie kaie i awansów, doskonalenie zawodowe) (9). Działania powyższe muszą mieć chaakte ciągły. Postulat ten wynika stąd, że niemal stale zmieniają się waunki i wymagania pacy, do któych pacownik musi się dostosowywać, jeżeli chce się utzymać na danym stanowisku. Jednocześnie zmieniają się możliwości wykonywania pacy pzez pacowników spowodowane np. zmianami w stanie zdowia, podwyższeniem kwalifikacji, a także ich oczekiwania wobec pacodawcy. Dlatego konieczne jest stałe monitoowanie pacy (zmian w niej zachodzących) oaz powadzenie ocen pacowników i ich (paca człowiek) wzajemnego dopasowania. Waunkiem powadzenia monitoingu jest posiadanie odpowiednich metod diagnostycznych, któe pozwoliłyby na dokonywanie systematycznej oceny elacji człowiek paca. MATERIAŁ I METODY Pomia pzystosowania zawodowego W toku opeacjonalizacji zmiennych istotnych w pzedstawionej teoii pzystosowania zawodowego opacowano i zweyfikowano kilka metod badawczych. Są to: Minnesocki kwestionaiusz zadowolenia z pacy (Minnesota Satisfaction Questionnaie MSQ) służący do pomiau zadowolenia z pacy, Minnesockie skale pzydatności w pacy (Minnesota Satisfactoiness Scales MSS) do pomiau poziomu spełniania wymagań zawodowych, Minnesocki kwestionaiusz pefeencji potzeb zawodowych (Minnesota Impotance Questionnaie MIQ) pzeznaczony

3 N 6 Metoda oceny pzystosowania do pacy 447 do pomiau hieachii potzeb zawodowych. Żadna z powyższych metod nie daje jednak możliwości dokonania globalnej oceny pzystosowania do pacy i nie została zaadaptowana do waunków polskich. Polscy badacze zajmujący się poblematyką psychologii pacy i oganizacji w ostatnich latach podejmowali póby walidacji nazędzi miezących óżne aspekty pzystosowania do pacy. Pzykładowo Zalewska (12) zaadaptowała do polskich waunków Akusz opisu pacy O. Neubegea i M. Allebeck, służący do pomiau poznawczego aspektu zadowolenia (satysfakcji) z pacy. Kwestionaiusz ten uwzględnia takie elementy śodowiska pacy, jak: koledzy, pzełożeni, teść i waunki pacy, oganizację pacy, możliwości ozwoju oaz wynagodzenie. Pozwala on ocenić stopień zadowolenia badanej osoby w każdym z wymienionych aspektów, natomiast w niewielkim stopniu daje możliwość oceny funkcjonowania badanego w śodowisku pacy. Psychologowie Centalnego Instytutu Ochony Pacy (13) opacowali kwestionaiusz Psychospołeczne waunki pacy, pozwalający na dokonanie oceny wymagań, zakesu kontoli, wspacia społecznego i dobostanu (samopoczucia) oaz oszacowania potzeb pacowników w zakesie zmian w ich śodowisku pacy. Nie daje on jednak możliwości poznania, w jakim stopniu pacownik jest w stanie spełniać wymagania pacy ani w jakim stopniu jest on z niej zadowolony. Jak sami autozy podkeślają, nazędzie to z powodzeniem może być wykozystywane do monitoowania czynników psychospołecznych w śodowisku pacy, a uzyskane dane mogą być wykozystywane w pocesie popawy waunków pacy (dostosowywania śodowiska pacy do możliwości pacowników). Odmienny aspekt pzystosowania do pacy miezy kwestionaiusz AVEM U. Schaaschmidta i A. Fischea w opacowaniu T. Rongińskiej i W. Gaidy (14). Technika ta pozwala na okeślenie indywidualnych zasobów jednostki w adzeniu sobie z wymaganiami sytuacji zawodowych i wyłonienie wzoców zachowań i pzeżyć, stanowiących zagożenie dla zdowia jednostki. Z tego względu może być ona stosowana głównie w stosunku do tych osób, któe poszukują pomocy w ozwiązaniu swoich poblemów zawodowych. W dostępnej liteatuze nie znaleźliśmy, niestety, metody, któa pozwoliłaby na dokonywanie pomiau stopnia pzystosowania do pacy w naszym ozumieniu, pzedstawionym wyżej ani, któa mogłaby być wykozystywana w badaniach naukowych, a także w paktycznych działaniach pacodawców. Skłoniło to autoów do opacowania takiego nazędzia. Opis kwestionaiusza Piewszym kokiem pzy konstuowaniu kwestionaiusza było opacowanie teoetycznych wymiaów pzystosowania do pacy i pzygotowanie wyjściowej puli stwiedzeń. Zgodnie z pzyjętą teoią uznaliśmy, że pzystosowanie można opisać na tzech następujących wymiaach: 1 potzeby i stopień ich zaspokojenia; 2 wymagania śodowiska pacy możliwości jednostki; 3 skutki pzystosowania (okeślone jako subiektywna ocena ogólnego funkcjonowania osoby w pacy). Zatem opacowanie odpowiednio dużej, wyjściowej puli itemów kwestionaiusza wymagało wybou takich stwiedzeń, któe teściowo odnosiłyby się do wyóżnionych tzech wymiaów. Pzy ich twozeniu dołożono staań, aby w każdy wymia opisany był zaówno pzez stwiedzenia pozytywne, tj. opisujące dobe pzystosowanie, jak i negatywne, tj. opisujące złe pzystosowanie do pacy. Dla piewszego wymiau zostały opacowane 22 stwiedzenia, np.: Mam poczucie, że w mojej pacy nie wykozystuję swoich możliwości i zdolności, Satysfakcjonują mnie moje zaobki. Dla dugiego wymiau pzygotowano ównież 22 stwiedzenia, np.: Nie pacuję tak dobze, jak bym chciał, Nie mogę spostać stawianym mi w pacy wymaganiom. Dla tzeciego wymiau zostały opacowane 24 stwiedzenia, np.: Moja paca spawia mi pzyjemność, Moja paca spawia, że czuję się pzygnębiony. Wybano ównież system udzielania odpowiedzi na pozycje kwestionaiusza. Uznaliśmy, że najlepszym ozwiązaniem jest skala typu Liketa pięciopunktowa skala szacunkowa opisana na continuum: zdecydowanie nie zgadzam się nie zgadzam się nie mam zdania zgadzam się zdecydowanie zgadzam się. Badany zaznacza na niej właściwą odpowiedź wybieając jedną z tych pięciu możliwości. Następnie pzygotowano akusz kwestionaiusza, któy zawiea jego tytuł ( Moja paca ), autoów, instukcję dla badanego oaz 68 stwiedzeń ułożonych w poządku losowym. W celu oszacowania właściwości psychometycznych metody oaz dokonania wybou pozycji do ostatecznej wesji kwestionaiusza, pzepowadzono badania pilotażowe. Wzięły w nich udział 292 pacujące osoby (184 kobiety i 108 mężczyzn) w wieku od 19 do 63 lat (śednia wieku 38 lat). Najliczniejszą gupą badanych były osoby z wykształceniem wyższym (44%) i śednim (43%). Pozostali, to osoby z wykształceniem zawodowym (11%), podstawowym i posiadające licencjat (po 1%).

4 448 M. Waszkowska, K. Tuczyn-Jabłońska N 6 WYNIKI I OMÓWIENIE Analizę właściwości kwestionaiusza ozpoczęto od oceny ozkładu odpowiedzi espondentów na poszczególne stwiedzenia. Obliczono zatem statystki podstawowe dla jego każdej pozycji, oddzielnie dla kobiet i mężczyzn. Badani udzielali odpowiedzi na wszystkie pytania kwestionaiusza i na ogół wykozystywali pełny zakes możliwych odpowiedzi. Wyjątek stanowią pytania n 6, 11, 13, 16, 19, 28, 55, 61, 67, na któe z eguły mężczyźni nie zakeślali odpowiedzi oznaczanej symbolem 1, tj. zdecydowanie nie zgadzam się. Rozkład odpowiedzi na pytania odbiega nieco od nomalnego (skośność ozkładu odpowiedzi na 32 pozycje wynosiła powyżej ± 1,0). Większość osób odpowiadała na pytania używając, zależnie od odzaju pytania (pozytywne lub negatywne), jednego z dwóch skajnych okeśleń, tj. 1 i 2 lub 4 i 5. Ze względu na zaobsewowane óżnice w ozkładzie odpowiedzi na pytania między gupą kobiet i mężczyzn należało spawdzić, czy stuktua odpowiedzi na poszczególne pytania óżni się w obu tych gupach w sposób istotny statystycznie. Dla każdej pozycji kwestionaiusza obliczono współczynnik Chi². Statystycznie istotne óżnice w stuktuze odpowiedzi kobiet i mężczyzn stwiedzono jedynie w 8 spośód 68 pytań. Zakładając, że kwestionaiusz powinien być uniwesalny i dawać możliwość stosowania go w badaniach zaówno kobiet, jak i mężczyzn uznaliśmy, że pozycje te nie powinny być włączone do ostatecznej wesji kwestionaiusza. Piewszą właściwością psychometyczną, jaką oszacowaliśmy na podstawie badań pilotażowych (walidacyjnych), była moc dyskyminacyjna pytań, któa mówi o tym, czy dana pozycja testu miezy ten sam konstukt co cały test, a tym samym, czy dobze óżnicuje badanych ze względu na miezoną cechę. Wskaźnik mocy dyskyminacyjnej został obliczony na podstawie koelacji poszczególnych pozycji kwestionaiusza z wynikiem ogólnym z zastosowaniem testu -Peasona. Współczynniki koelacji dla poszczególnych pozycji wynoszą od = 0, 17 do = 0,79 (tab. 1). Znając pzedstawione właściwości psychometyczne mogliśmy pzystąpić do wybou pozycji ostatecznej wesji kwestionaiusza. Pzyjęliśmy, że włączać będziemy do niego tylko te stwiedzenia, któe spełniają następujące kyteia: skośność ozkładu odpowiedzi mniejsza od ± 1; watość współczynnika Chi 2 (óżnica w stuktuze odpowiedzi kobiet i mężczyzn) nieistotna na poziomie statystycznym; wskaźnik mocy dyskyminacyjnej > 0,45. W ten sposób do dalszej analizy wybano 32 pozycje kwestionaiusza. Jak wspomniano, pzystępując do twozenia kwestionaiusza założyliśmy, że adaptację do pacy można opisać na tzech, względnie niezależnych wymiaach. W celu oceny teoetycznej tafności stuktuy kwestionaiusza pzepowadzono analizę czynnikową wyników badań metodą Vaimax. W jej efekcie wyodębniono dwa czynniki, pzy czym niektóe spośód itemów były nasycone w podobnym stopniu obydwoma czynnikami, zaś ładunek czynnikowy innych był badzo mały. Dlatego też zdecydowaliśmy się na wyeliminowanie z tej puli pozycji kwestionaiusza tych, któych ładunki czynnikowe pzyjmowały watość mniejszą niż 0,50 oaz nasyconych dwoma czynnikami w podobnym stopniu. W ten sposób liczba itemów zo- Tabela 1. Moc dyskyminacyjna pozycji kwestionaiusza Moja paca Table 1. The disciminative powe of the My wok questionnaie items 1 0, , ,70 2 0, , ,24 3 0, , ,31 4 0, , ,57 5 0, , ,60 6 0, , ,46 7 0, , ,69 8 0, , ,41 9 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,62 współczynnik koelacji Peasona. Peason s coelation coefficient.

5 N 6 Metoda oceny pzystosowania do pacy 449 stała oganiczona do 23. Powtóna analiza czynnikowa potwiedziła istnienie dwóch wymiaów (czynników) opisujących adaptację do pacy (tab. 2). Poszczególne stwiedzenia, w zależności od tego, któym czynnikiem były naładowane, w większym stopniu zostały pzypoządkowane do jednej z dwóch skal. Skala piewsza, to Satysfakcja z pacy (skala ta obejmuje stwiedzenia z teoetycznego wymiau 1 i 3), któej watość własna wynosi 9,02, duga, to Obciążenie pacą (skala ta obejmuje stwiedzenia teoetycznego wymiau 2 i 3), któego watość własna wynosi 2,39. Czynniki te tłumaczą odpowiednio 30,5 % i 19,2 % waiancji, zaś wynik globalny wyjaśnia 49,7% zmienności wyników. Ostatnią właściwością kwestionaiusza, jaką oceniliśmy, była jego zetelność. Oceny tej dokonano na dwa sposoby: a) popzez ocenę zgodności wewnętznej kwestionaiusza i b) ocenę stałości bezwzględnej. W celu okeślenia piewszego paametu wykozystaliśmy wyniki badania wcześniej opisanej gupy 292 osób. Obliczeń dokonano stosując wzó alfa Conbacha. Wyniki tej analizy, pzedstawione w tabeli 3, wskazują na badzo wysoką zetelność zaówno wyóżnionych skal kwestionaiusza (alfa I = 0,92 alfa II = 0,84) jak i wyniku ogólnego alfa = 0,92. W celu oceny dugiego wskaźnika zetelności, tj. stabilności bezwzględnej,pzepowadzono dwukotne badania w odstępie dwóch tygodni gupy 79 pacujących osób. Na podstawie uzyskanych w ten sposób danych, obliczone zostały koelacje między dwiema Tabela 2. Wyniki analizy czynnikowej ostatecznej wesji kwestionaiusza Moja paca Table 2. Facto analysis of the My wok questionnaie in its final vesion Czynnik I Facto I Czynnik II Facto II 1 0,75 2 0,50 3 0,68 4 0,52 6 0,67 5 0,54 8 0,57 7 0, ,69 9 0, , , , , , , , , , , ,72 Watość własna % waiancji 21 0,81 Eigenvalue % of vaiance Czynnik I 9,02 30,5 23 0,55 Facto I Czynnik II 2,39 Facto II 19,2 ocenami pzystosowania do pacy, zaówno w odniesieniu do poszczególnych pozycji kwestionaiusza, czynników, jak i wyniku ogólnego. Wyniki tej analizy pzedstawione są w tabeli 4. Watość współczynników koelacji dla poszczególnych pozycji testu waha się od 0,38 do 0,81, a dla wyóżnionych skal i wyniku ogólnego pzyjmuje watość od 0,75 do 0,89. Można zatem powiedzieć, że stabilność testu jest zadowalająca. Ponadto opacowano nomy dla kwestionaiusza oaz okeślono standadowy błąd pomiau i pzedziały ufności dla wyników uzyskiwanych pzez badanych w poszczególnych skalach i całym kwestionaiuszu, któe są pomocne w intepetacji wyników badań (tab. 5 i 6). Tabela 3. Rzetelność kwestionaiusza Moja paca zgodność wewnętzna Table 3. Reliability of the My wok questionnaie intenal consistency Skala Scale Satysfakcja z pacy Wok satisfaction Obciążenie pacą Wokload Wynik ogólny Total scoe Alfa Conbacha Conbach s alpha 0,92 0,84 0,92 Tabela 4. Rzetelność kwestionaiusza Moja paca stabilność bezwzględna (p < 0,001) Table 4. Test-etest eliability of the My wok questionnaie (p < 0.001) 1 0, ,62 2 0, ,59 3 0, ,52 4 0, ,51 5 0, ,75 6 0, ,62 7 0, ,60 8 0, ,71 9 0, , , , ,76 Skala I 0,89 Scale I 12 0,79 Skala II 0,76 Scale II 13 0,70 Wynik ogólny Total scoe 0,75 p poziom istotności; level of significance; współczynnik koelacji Peasona. Peason s coelation coefficient.

6 450 M. Waszkowska, K. Tuczyn-Jabłońska N 6 Tabela 5. Półpzedziały (współczynniki) ufności wyażone w wynikach suowych i standadowe błędy pomiau Table 5. Confidence coefficient expessed in the test scoe and standad eos of measuement Skala Scale Satysfakcja z pacy Wok satisfaction Obciążenie pacą Wokload Wynik ogólny Total scoe P.U. 95% P.U. 90% SEM P.U. pzedział ufności; SEM standadowy błąd pomiau. confidence inteval; standad eo of measuement Tabela 6. Tymczasowe nomy kwestionaiusza Moja paca (dla wyników suowych) Tabela 6. Tempoay test s noms fo My wok questionnaie (fo test scoe) Sten Sten 1 Satysfakcja z pacy Wok satisfaction 19 i mniej and less Obciążenie pacą Wokload 16 i mniej and less Wynik ogólny Total scoe 48 i mniej and less i więcej and moe 48 i więcej and moe 106 i więcej and moe WNIOSKI Mimo coaz większego zainteesowania psychologów naukowców (teoetyków) i paktyków poblemami funkcjonowania człowieka w śodowisku pacy, w tym czynnikami waunkującymi wzajemne pzystosowanie człowieka i pacy, niewiele jest obiektywnych metod pozwalających na badanie tych elacji. W niniejszej pacy pzedstawiono popozycję kwestionaiusza własnego opacowania, któy, mamy nadzieję wypełni tę lukę. Badania walidacyjne tej metody pozwalają stwiedzić, że posiada ona dobe paamety psychometyczne, co pozwala uzyskiwać zetelne wyniki. Opacowane wstępne nomy umożliwiają poównywanie uzyskiwanych wyników indywidualnych do wyników badanej pzez nas populacji, co pozwala stosować tę metodę nie tylko w badaniach naukowych, ale ównież dla celów szeoko ozumianego dobou zawodowego. Na obecnym etapie opacowywania testu mieliśmy tudności w ocenie jego tafności diagnostycznej z uwagi na bak kyteium pzystosowania, tj. innych metod psychologicznych miezących stopień pzystosowania zawodowego czy kyteium zewnętznego tego pzystosowania. Dlatego nadal powadzimy pace dotyczące tafności kyteiów kwestionaiusza. Pzepowadzamy badania osób, któe zmieniają miejsce zatudnienia co sugeuje występowanie u ich niedopasowania do obecnej pacy. Wyniki uzyskane pzez te osoby zostaną poównane z wynikami osób pacujących dłuższy czas na swoim stanowisku, nieplanujących w najbliższym czasie zmiany zatudnienia. W ten sposób okeślimy, czy kwestionaiusz pozwala dobze óżnicować osoby pzystosowane i niepzystosowane do pacy. PIŚMIENNICTWO 1. Studenski R.: Pzystosowanie człowieka do wymagań pacy. W: Gliszczyńska X. [ed.]. Psychologiczny model efektywności pacy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Waszawa Schultz D.P., Schultz S.E.: Psychologia a wyzwania dzisiejszej pacy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Waszawa Van Haison R.: Indywidualno-śodowiskowe dopasowanie a stes w pacy. W: Coope C.L. [ed.]. Stes w pacy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Waszawa Boucki Z.: Osobowość a pzystosowanie zawodowe maynaza. Ossolineum, Wocław Edwads J.R., Van Haison R.: Job demands and woke health: Thee dimensional eexamination of elationship between peson envionment fit and stain. J. Appl. Psychol., 1993;78(4): Bańska A. Psychopatologia pacy. Wydawnictwo Gemini S.C., Poznań Tuczyn-Jabłońska K., Waszkowska M.: Pzystosowanie do pacy osób po zawale seca ozważania modelowe. Med. P., 2005;56(1): Ratajczak Z.: Człowiek w śodowisku pacy. Pecepcja zmian. W: Ratajczak Z. [ed.]. Psychologiczne poblemy funkcjonowania człowieka w sytuacji pacy. Pace Naukowe Uniwesytetu Śląskiego, Wydawnictwo Uniwesytetu Śląskiego, Katowice Kaney J.E.: Człowiek i paca. Wybane zagadnienia z psychologii i pedagogiki pacy. Międzynaodowa Szkoła Menedżeów, Waszawa Dalton D.R., Mesch D.J.: On the extent and eduction of avoidable absenteeism: An assessment of absence policy povisions. J. Appl. Psychol., 1991;79: Schwab D.P., Cummings L.: Pzegląd teoii dotyczących związku między wykonywaniem zadań a satysfakcją. W: Scott W.E., Cummings L.L. [ed.]. Zachowanie człowieka w oganizacji. Wydawnictwo Naukowe PWN, Waszawa Zalewska B.: Zawał seca [cytowany 10 paździenika 2005]. Sewis Medyczny Res Medica, Ades: Cieślak R., Wideszal-Bazyl M.: Psychospołeczne waunki pacy. Podęcznik do kwestionaiusza. Centalny Instytut Ochony Pacy, Waszawa Rongińska T., Gaida W.: Stategie adzenia sobie z obciążeniem psychicznym w pacy zawodowej. Wydawnictwo WSP TK, Zielona Góa 2001