Henryka Długosz Inwentarz postaw twórczych próba analizy właściwości i przydatności

Transkrypt

1 Henyka Długosz Inwentaz postaw twóczych póba analizy właściwości i pzydatności Studia Pedagogiczne. Poblemy Społeczne, Edukacyjne i Atystyczne 7,

2 Kieleckie Studia Pedagogiczne i Psychologiczne, T. 7! 1993 Henyka Długosz INWENTARZ POSTAW TWÓRCZYCH PRÓBA ANALIZY WŁAŚCIWOŚCI I PRZYDATNOŚCI Wpowadzenie W dotychczasowej paktyce psychologicznej pomia twóczych możliwości, zachowań i postaw nie jest zbyt ozpowszechniony. Sytuacja taka wynika bezpośednio z baku metod spełniających wymogi stawiane technikom pomiaowym. Pośednią pzyczyną są ozbieżności dotyczące pzedmiotu pomiau, to znaczy twóczości, jej natuy, kyteiów, wskaźników. Niniejsze opacowanie jest elacją z pac nad badaniem właściwości psychometycznych i pzydatności Inwentaza Postaw Twóczych (IPT) opacowanego wspólnie pzez W. Dobołowicza1 i H. Długosz. Pzedmiotem pomiau za pomocą tego inwentaza mają być postawy twócze. Pzyjmuję, że aktywność twócza jest ukieunkowana na pzekształcanie świata (keacja) oaz siebie (autokeacja) i może 1 W. Dobołowicz, O niektóych metodach i technikach badania zdolności i postaw twóczych., Studia Kieleckie 1983,1. Doc. d bab. W. Dobołowicz będąc współautoem piewotnej wesji wyaził zgodę na kontynuowanie p a c nad IPT pzez autokę niniejszego opacowania.

3 88 Henyka Długosz mieć chaakte aktualny (jest uzewnętzniona, ealizowana) lub potencjalny (nie jest uzewnętzniona). Ważnym czynnikiem dynamizującym, ukieunkowującym czynności poznawcze i działania są postawy2. W elacji zewnętznej postawę okeśla się jako złożony (intelektualno-motywacyjno-behawioalny) związek podmiotowo-pzedmiotowy, natomiast w elacji wewnętznej jako oganizację elementów poznawczych, emocjonalno-motywacyjnych i behawioalnych jednostki3. Takie komponenty można wyłonić także w postawie twóczej obejmowałaby ona poznawczo-uczuciowo-behawioalny stosunek do pzekształcenia świata i siebie, do zmian i nowości. Ludzie niewątpliwie óżnią się postawami wobec nowości i zmian. Analizowany IPT ma w założeniu badać postawy, któe Z. Pietasiński4 wymienia jako postawy wobec innowacji: pionieską, ecepcyjną, zachowawczą. Postawa pionieska oznacza pozytywny stosunek do zmian, nowości i innowacji. Postawa ecepcyjna chaakteyzuje się ostożnością wobec zmian i innowacji, aczej adaptacją nowości niż ich twozeniem. Postawę zachowawczą cechuje niechęć wobec zmian i nowości, konsewatyzm. W piewotnej wesji IPT zawiea skale dotyczące tych tzech odzajów postaw twóczych. Obok skal postaw wobec nowości w skład IPT wchodzą skale, któe mają miezyć postawy wobec takich watości, jak ozwój osobisty, życie odzinne i stosunki osobiste, uczestnictwo w życiu społecznym, godność własna, powodzenie u płci pzeciwnej, poznawanie świata, dobobyt. 2 T. M ą d z y cki, Psychologiczne paw idłow ości kształtow ania się postaw, Waszawa 1977; S. M i k a, Psychologia społeczna, Waszawa T. Mądzycki, Psychologiczne paw kbow oścl. 4 Z.Pietasiński, Twócze kieownictw o, Waszawa 1975.

4 Inwentaz Postaw Twóczych 89 Pzebieg pac nad doskonaleniem budowy IPT 1. Etap piewszy pzypoządkowanie stwiedzeń do skał Piewotną wesję IPT, obejmującą 96 stwiedzeń5, uzupełniono o 4 dalsze. Listę 100 stwiedzeń ułożono w losowej kolejności i poddano ocenie 4 sędziów kompetentnych, któymi byli psychologowie, pacownicy naukowo-dydaktyczni. Sędziowie nie znali wcześniej inwentaza, pacowali niezależnie, według następującej instukcji: INSTRUKCJA DLA SĘDZIÓW Zadaniem Pana(i) będzie upoządkowanie stwiedzeń zamieszczonych na dołączonym akuszu. Kolejne stwiedzenia należy zaklasyfikować do wymienionych niżej kategoii i wpisać nume stwiedzenia obok numeu kategoii na akuszu odpowiedzi W zasadzie każde stw iedzenie powinno być zaklasyfikowane tylko do jednej kategoii gdyby jednak to się Panu(i) nie udało, poszę nume danego stwiedzenia wpisać do dwu lub więcej kategoii Oto numey kategoii i ich kótka chaakteystyka: I. UCZESTNICTWO W ŻYCIU SPOŁECZNYM obejmuje pzejawy pozytywnej postawy na zecz innych ludz i i instytucji U. POSTAWA RECEPCYJNA obejmuje pzejaw y ostożności wobec nowości i innowacji HI. DOBROBYT obejmuje pozytywny stosunek do polepszenia standadu żyda, zdobywania dób mateialnych IV. POSTAWA PIONIERSKA pozytywna postawa wobec nowości i innowacji V. ŻYCIE RODZINNE nastawienie na ealizację i zapewnienie szczęśliwego żyd a odzinnego VI.. POSTAWA ZACHOWAWCZA obejmuje pzejawy niechęd wobec nowości i innowacji, konsewatyzm 5 W. Dobołowicz,0 niektóych m etodach...

5 90 Henyka Długosz VU. ROZWÓJ OSOBISTY obejmuje m atowienie na doskonalenie się ozwój osobisty vm. INNE obejmuje stosunek do óżnych watości, takich jak: godność własna, pow odzenie u p łc i pzeciwnej, satysfakcjonujące spędzanie czasu wolnego, sztuka, poznawanie świata. Dokonano szczegółowej analizy wyników pacy sędziów. Pzyjęto abitalnie, że zgodność 3 sędziów co do pzypoządkowania stwiedzenia do skali jest wystaczającym waunkiem, aby na tym etapie pac to stwiedzenie włączyć do danej skali. W ezultacie uzyskano listę 82 stwiedzeń odnoszących się do ośmiu skal. I uczestnictwo w życiu społecznym 15 stwiedzeń (1, 12, 23, 30, 31, 32, 37, 45, 50, 60, 67, 72, 73, 77, 80) II postawa ecepcyjna 9 stwiedzeń (2, 13, 20, 24, 38, 39, 54, 61, 75) III inne watości 11 stwiedzeń (3, 9, 27, 34, 40, 47, 53, 55, 62, 63, 69) IV dobobyt 11 stwiedzeń (4, 10, 15, 16, 21, 28, 35, 48, 56, 70, 76) V postawa pionieska 12 stwiedzeń (5, 11, 17, 22, 29, 36, 41, 49, 57, 64, 71, 81) VI życie odzinne i stosunki osobiste 5 stwiedzeń (6, 18, 42, 65, 78) VII postawa zachowawcza 8 stwiedzeń (7, 26, 43, 51, 58, 66, 79, 82) VIII ozwój osobisty 11 stwiedzeń (8, 14, 19, 25, 33, 44, 46, 52, 59, 68, 74)

6 Inwentaz Postaw Twóczych Etap dugi weyfikacja empiyczna i statystyczna Wesję IPT obejmującą 82 itemy (pozycje) poddano weyfikacji empiycznej i statystycznej6. Dla ustalenia diagnostyczności IPT dokonano zbadania jego tafności zewnętznej i wewnętznej. Pzyjęto założenie, że w zakładzie pacy czynni acjonalizatozy i wynalazcy pezentują postawy twócze wobec nowości i zmian, w pzeciwieństwie do pacowników, któzy nie składają pojektów acjonalizatoskich. Za pomocą IPT w wesji złożonej z 82 itemów pzebadano 86 pacowników jednego z zakładów pzemysłowych na teenie Kielc. W badanej gupie było 54 acjonalizatoów i 32 osoby, któe do chwili badania nie składały pojektów acjonalizatoskich. Badania pzepowadzono w paździeniku 1988 oku. Oczekiwano, że poównanie wyników badania w obu gupach (acjonalizatoów R i nieacjonalizatoów NR) wskaże na óżnice w zakesie poszczególnych skal i itemów IPT. Współczynniki koelacji poszczególnych pozycji skali z ogólnym wynikiem skali miały wskazywać na tafność wewnętzną IPT. 3. Uzyskane wyniki Analiza waiancji, któą posłużono się dla wykycia óżnic między skalami w gupie N i NR, nie dała oczekiwanych ezultatów. Wobec tego, że wyniki nie są istotne statystycznie, zostaną pominięte w tym opacowaniu. Zbadanie tafności wewnętznej IPT za pomocą obliczenia współ 6 Tą dogą składam sedeczne podziękowanie mg. Andzejowi Wiśniewskiemu, pacownikowi Katedy Psychologii WSP w Kielcach, za ady i konsultacje sta tystyczne oaz dokonanie obliczeń pzy pomocy EMC, co umożliwiło pzygotowanie tego opacowania.

7 92 Henyka Długosz czynników koelacji poszczególnych itemów z wynikiem ogólnym skal dało ezultaty zadowalające. Pzytoczono je w tabeli 1. Uznano, że tafność wewnętzna miezona współczynnikiem koelacji itemów z wynikiem ogólnym skal nie może być jedyną podstawą do pzyjęcia lub odzucenia poszczególnych stwiedzeń. Jako dugie kyteium pzyjęto zdolność dyskyminacyjną poszczególnych itemów w badanych gupach R i NR pzez obliczenie t. Zezygnowano tutaj z pzytoczenia wyników szczegółowych, gdyż poszezyłoby to amy niniejszego opacowania. 4. Budowa inwentaza w nowej wesji W wyniku analizy statystycznej dokonano wybou 30 stwiedzeń, któe pzypuszczalnie są specyficzne dla gup R i NR. Hipotezę tę zweyfikowano dokonując analizy waiancji dla gupy R i NR ze względu na te pzypuszczalnie specyficzne itemy w poszczególnych skalach. Uzyskane ezultaty pzedstawiono w tabeli 2. Skale I, II, III, V, VII jak się okazało óżnicują więc gupy R i NR, gdy w analizie uwzględniono wybane stwiedzenia. Wydaje się, że wyniki te można uznać za wystaczające na tym etapie pac do budowy skali twóczości niezależnej od pozostałych skal inwentaza. Skala ta pozwalałaby na óżnicowanie osób o postawach twóczych (wysokie śednie wyniki w gupie R) od osób o postawach nietwóczych (wysokie wyniki w gupie NR). W skład skali postaw twóczych wchodziłyby itemy 1, 17, 29, 36, 60, 64, 71, 73, 80, natomiast postaw nietwóczych 2, 75, 47, 63, 69, 40, 7, 58, 66, 79, 82. Tafność wewnętzna inwentaza pozwala na pzypuszczenie, że pozostałe skale mogą służyć diagnozie, jednak nie óżnicują gup R i NR. Wydaje się, że pożądana byłaby ponowna weyfikacja empiyczna watości diagnostycznej obecnej postaci IPT.

8 Tabela 1. Współczynniki koelacji p o szczególn ych item ów z wynikiem ogólnym danej skali, N» 86 I n III IV V VI VII v m 1 0,308* 2 0,287* 3 0,344* ** 11 0, ,743* 7 0,682** 8 0,465* 12 0,447** 13 0,623** * * 17 0,614** ** 26 0,504«* ** 23 0,571** 20 0,631** ** ** 22 0,39** 42 0,713** 43 0,713** 19 0,755** 30 0,51** * 34 0,676** 16 0,621** 29 0,475** 65 0,747«* «* 25 0,607** 31 0,468** 38 0,593* 40 0,713* 21 0,715** * 78 0, ,463** 33 0,628** 32 0,613** ** 47 03** 28 0,628** 41 0,465** 66 0,702** 44 0,416** 37 0,475** ** * ** 49 0,628** 79 0,684* 46 0,796** 45 0,43** ** 55 0,431** 48 0,615** 57 0,486* 82 0,604* 52 0, ,549* 75 0,296* 63 0,49** ** 64 0,465* ** 60 0,569* ** ** * 68 0,482** 67 0,607* 81 0,415** 74 0,688** 72 0,687** 73 0,526* * ** istotne na poziomie 0,001 istotne na poziomie 0,01

9 Tabela 2. Wyniki analizy waiancji F dla gup R i NR w zakesie wybanych stwiedzeń (uwzględniono tylko skale, w któych wyniki okazały się istotne na poziom ie 0,05 lub 0,01) Skala F Istotne na poziomie Numey stwiedzeń Śednia w gupie R NR I 1, 60, 73, 80 6,888 6,218 4,014 0,05 II 2, 75 4,648 5, ,01 ni 47, 63, 69, 40 2,581 3, ,05 V 17, 29, 36, 64, 71 15,452 14,00 6,163 0,01 VII 7, 58, 66, 79, 82 7,722 9,656 4,169 0,05

10 Inwentaz Postaw Twóczych 95 IPT wesja ekspeymentalna Poniższa lista zaw iea 82 óżne stwiedzenia, z któymi możesz całkowicie zgadzać sią tylko częściowo zgadzać się, częściowo nie zgadzać się całkowicie nie zgadzać się lub możesz na dany temat nie mieć wyobionego zdania. Zadaniem Twoim będzie ocena tych stwiedzeń, czyli ustosunkowanie się do każdego z nich zgodnie z własnymi odczuciami i pzekonaniami N ależy pzeczytać każde podane zdanie, odpowiednio się do niego ustosunkować i swoją ocenę w pisać do odpowiedniej katki w Akuszu odpow iedzi. Zamiast słów posługiw ać się będziesz następującymi symbolami: + + wpisujesz wówczas, gdy z danym stwiedzeniem zgadzasz się całkowicie, bez zastzeżeń, nie w ątpisz w jeg o słuszność + będzie oznaczało częściowo zgadzam się - - wpisujesz wówczas, gdy z danym stwiedzeniem nie zgadzasz się zupełnie - będzie oznaczało częściowo nie zgadzam się O oznacza, że je st Ci to obojętne, nie masz na ten tem at wyobionego zdania. Pamiętaj, że nie ma tu ani dobych, ani dych stwiedzeń, dlatego nie m yśl o tym, co inni sądzą na dany temat, napisz szczeze swą opinię. N ie musisz się spieszyć, ale nie zastanawiaj się zbyt długo nad każym zdaniem. J eśli masz jakieś wątpliwości, zwóć się do osoby powadzącej badania. 1. Spawia mi pzyjem ność obienie czegoś dla innych. 2. Jestem pzekonany, że wszelkie nowości pzed zastosowaniem w paktyce należy dokładnie wypóbować. 3. Uważam, że należy postępować tak, aby pzede wszystkim zachować godność własną 4. Dużą pzyjem ność spawiałoby mi posiadanie komfotowego mieszkania. 5. Uważam, że zmiany i nowości należy pzyjm ować entuzjastycznie. 6. Będę dążyć do zapewnienia sobie szczęśliwego życia odzim ego. 7. Jestem pzekonany, że należy unikać, tak długo ja k się tylko da, wpowadzania w życie nowych pomysłów, gdyż zawsze wiąże się z tym niepewność. 8. Jestem badzo zadowolony, je śli udaje mi się pzezwyciężyć swoje wady i słabości 9. Badzo mnie cieszy powodzenie u p łci pzeciwnej. 10. D ążę do zdobycia jak najwięcej pieniędzy. 11. N ie lubię utyny. 12. Uważam, że należy dbać pzede wszystkim o zdobycie zaufania innych. 13. Zanim wpowadzam jakieś zmiany, długo się nad tym zastanawiam. 14. Rąbię wszystko, aby być dobym fachowcem. 15. K ażdy człowiek powinien m ieć dużo czasu i pieniędzy na ozywki 16. W ydaje m i się, że ludzie, któzy doobili się mieszkania, samochodu, oszczędności są godni podziwu. 17. Będę steał się wysuwać nowe pom ysły i ealizować je sam lub pzy pomocy istnych. 18. Lubię ciche i spokojne życie odzinne. 19. Będę dążyć do tego, aby być lepszym, doskonalszym. 20. Wszystkie nowe pom ysły będę steał się upowadzać z dużą ostożnością 21. D ążę i będę dążył do wyóżnienia się p o śó d istnych posiadaniem czegoś watościowego

11 96 Henyka Długosz (samochodu, ubioów, oszczędności itp ). 22. Uważam, że tzeba samemu twozyć nowe, a nie kozystać z gotowych, ozwiązań. 23. Lubię pzebywać w gonie pzyjaciół 24. Dążę do tęgą aby unikać w życiu niespodzianek. 25. Cieszę się badzą gdy mogę doskonalić swe umiejętności fachowe. 26. Wolę wykozystywać fachowe ozwiązania niż twonić czas i pieniądze na wymyślanie nowości. 27. Uważam, że konieczny dla człowieka je st kontakt ze sztuką 28. Cieszyłoby mnie posiadanie luksusowego, badzo dogiego samochodu. 29. Staam się lub będę się staał zmieniać świat. 30. Jestem pzekonany, że nie można żyć bez m iłości i pzyjaźni 31. We wszystkim, co obię, staam się uwzględniać inteesy innych ludzi 32. D ążę i będę dążył do tęg ą aby być aktywnym w życiu społecznym. 33. Wydaje mi się, że wato zdobywać kwalifikacje, aby być spawnym w swojej dziedzinie. 34. Staam się utzymywać kontakt ze sztuką 35. Lubię imponować innym pzez posiadanie czegoś, czego inni nie mają (ubioów, samochodu, oszczędności itp.). 36. Cieszy mnie wpowadzanie zmian, nowości, mimo iż to się wiąże z yzykiem. 37. D ążę do tęgą aby mieć bliskich pzyjaciół i znajomych. 38. W ydaje m i się, że pzed upowadzeniem wszelkich zmian należy się badzo pow ażnie zastanowić. 39. Sądzę, że nowości należy upowadzać, jeśli są wyaźnie opłacalne. 40. Spawia mi pzyjem ność obcowanie ze sztuką 41. Chciałbym zmienić świat. 42. Staam się być (postaam się być) najlepszym współmałżonkiem i ojcem (matką). 43. Uważam, że nowości są niepewne i niebezpieczne. 44. Byłbym nieszczęśliwy, gdybym nie mógł ealizować swoich zainteesowań. 45. Uważam, że tzeba pomagać innym ludziom. 46. Cieszy mnie doskonalenie swych umiejętności, gdyż pzez to staję się lepszym fachowcem. 47. Staam się i będę się stan d o powodzenie u p łc i pzeciwnej. 48. Wydaje mi się, że zadowolenie można zyskać p zez posiadanie tęg ą czego inni nie mają (pieniędzy, samochodu, mieszkania itp.). 49. Staam się wysuwać nowe pom ysły i upowadzać w życie nowe nawiązania. 50. Największą pzyjem ność spawia mi, gdy uda m i się zdobyć zaufanie innych. 51. N ie lubię nowości, zmian w życiu. 52. Tzeba dążyć do tęgą aby być lepszym, doskonalszym. 53. Lubię kieować innymi 54. Nowości wpowadzam w życie jedynie wtedy, gdy są wyaźnie opłacalne. 55. Lubię czytać. 56. D ążę i będę dążył do tęg ą aby być bogatszym niż mm. 57. Jestem pzekonany, że m e należy oganiczać się we upowadzaniu w życie nowych pomysłów i wynalazków. 58. Uważam, że najważniejsze je st ciche i spokojne życie odzinne. 59. Robię i będę obił wszystką by ealizować swoje zainteesowania.

12 Inwentaz Postaw Twóczych Sądzę, że powinno się aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. 61. N ie lubię ealizować nowych pomysłów, chyba że są wyaźnie opłacalne. 62. W żadnej sytuacji nie należy ezygnować z godności własnej. 63. Staam się i będę się staał w pzyszłości wzbogacać swoją kolekcję ulubionych pzedmiotów (znaczków, staoci, książek, spzętu adiotechnicznego itp.). 64. Cieszę się, gdy wpadnę na jakiś nawy pomysł. 65. Uważam, że pzede wszystkim powinno się być dobym współmałżonkiem, ojcem (matką). 66. W pzyszłości będę unikał zmian, gdyż są niebezpieczne i niepewne. 67. Lubię aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym. 68. Jestem szczęśliwy, gdy uda mi się zealizować swoje aspiacje, coś osiągnąć. 69. D ążę do tęg ą aby móc podóżow ać 70. C ieszy umie zdobycie jakiejś watościow ą zeczy do mieszkania, do kolekcji ulubionych pzedmiotów. 71. Uważam, że należy unikać utyny. 72. D ążę do zyskania sobie zaufania buych. 73. Staam się pom agać innym ludziom. 74. Staam się doskonalić swoje umiejętności, aby być spawnym fachowcem. 75. Sądzę, że dobze je st unikać odpowiedzialności. 76. Uważam, że w wyboze pacy liczy się pzede wszystkim wysokość zaobków. 77. D ążę i będę dążył do stwozenia czegoś dla pzyszłych pokoleń 78. Chciałbym być dobym współmałżonkiem i ojciem (matką). 79. Wydaje mi się że nie należy wpowadzać w życie żadnych nowatoskich pomysłów. 80. Spawia mi pzyjem ność kontakt z innym człowiekiem 81. Uważam, że każdy nowy pom ysł należy wpowadzać w życie. 82. Uważam, że najlepsze i najbadziej niezawodne są tadycyjne, spawdzane sposoby ^ stępowania. DZIĘKUJEMY