KONSEKWENCJE ZMIAN ULGI PRORODZINNEJ W POLSKIM SYSTEMIE PODATKOWYM. Edyta Mazurek. 1. Wstęp

Transkrypt

1 KONSEKWENCJE ZMIAN ULGI PRORODZINNEJ W POLSKIM SYSTEMIE PODATKOWYM Edyta Mazurek Unwersytet Ekonomczny we Wrocławu ISSN e-issn DOI: /sps Streszczene: W polskm systeme podatkowym od 2007 r. obowązue ulga z tytułu wychowywana dzec, z które korzysta prawe 17% podatnków. Jest to edna z nawększych fnansowo obowązuących ulg od podatku. Bezdyskusyne stanow ona dużą pomoc rodznom welodzetnym, co w sytuac kedy Polska boryka sę z problem demografcznym ma ogromne znaczene. Począwszy od 2012 r. ulga na dzec ulega sukcesywnym modyfkacom. Głównym celem artykułu est statystyczna analza konsekwenc wprowadzanych zman na wpływy do budżetu państwa z podatku PIT, progresywność systemu podatkowego, pozom redystrybuc dochodów oraz sprawedlwość podatkową. Słowa kluczowe: ulga na dzec, podatek dochodowy, progresywność podatkowa, sprawedlwość podatkowa. 1. Wstęp Problem demografczny, polegaący ne tylko na nekorzystnych zmanach w strukturze ludnośc ze względu na wek, lecz także na maleący współczynnk dzetnośc dotyka współcześne wele kraów, w tym także Polskę. Obserwace współczynnka dzetnośc w Polsce pokazuą, że od 1992 r. ne gwarantue on proste zastępowalnośc pokoleń [Rocznk Demografczny 2013]. W kontekśce demografcznych zagrożeń bardzo ważne est prowadzene odpowedne poltyk prorodznne, tym bardze, że demografowe prognozuą dalsze pogłębane sę tych tendenc, co w perspektywe czasu może doprowadzć nawet do zawska depopulac, ze wszystkm negatywnym skutkam dla społeczeństwa [Kochanowsk 2009; Palley, Shdamah 2011]. Jako edną z głównych przyczyn newelkego lub uemnego przyrostu naturalnego podae sę problemy fnansowe. Obserwace dzetnośc wśród emgrantów z naszego krau potwerdzaą aspekt ekonomczny ako źródło obnżena współczynnka dzetnośc. W 2007 r.

2 162 Edyta Mazurek w ramach dzałalnośc Rzecznka Praw Obywatelskch powołany został zespół eksperck do opracowana proektu strateg poltyk rodznne w Polsce. Powołany zespół ako cel pośredn poprawy warunków powstawana funkconowana rodzn oraz podnoszena pozomu urodzn wymena mędzy nnym wsperane rodzn w ponoszenu kosztów utrzymana wychowywana dzec. Państwo może wsperać aktywne dzałana rodzny poprzez odpowedn system podatkowy. Obecne w kraach Un Europeske stosowanych est wele prorodznnych rozwązań systemu podatkowego: uzależnene kwoty wolne od podatku od weku, stanu cywlnego podatnka oraz lczby dzec pozostaących na utrzymanu (np. Irlanda, Estona), różna kwota dochodu opodatkowanego nanższą stopą podatkową w określonych typach rodzn (np. Irlanda), możlwość wspólnego rozlczana małżonków (wele kraów), stosowane lorazu rodznnego (Franca). Stosowane lorazu rodznnego polega na wyznaczanu wskaźnka rodzny zależnego od e welkośc składu, a następne wykorzystanu tego wskaźnka do pomneszena dochodu podlegaącego opodatkowanu. stosowane ulg podatkowych, często zróżncowanych ze względu na lczbę dzec pozostaących na utrzymanu podatnka (np. Greca, Włochy), możlwość odlczena różnego rodzau wydatków zwązanych z wychowywanem wykształcenem dzecka (np. Franca, Włochy, Greca), odlczene kwot wolnych od podatku na dzec pozostaące na utrzymanu podatnka (np. Nemcy), całkowte zwolnene z podatku dochodowego rodzn welodzetnych (np. Estona), prawo do otrzymana różncy w przypadku, kedy należny podatek est nższy od kwoty odlczena podatkowego (np. Republka Czeska). Są równeż krae, w których system podatkowy est neutralny wobec sytuac rodznne podatnka (np. Fnlanda, Szweca) ne obowązuą żadne ulg na dzec. Ważne est, aby stosowane rozwązana systemu podatkowego pomagały podatnkom o nskch dochodach, czy też rodznom welodzetnym, ale ednocześne zapobegały uzależnenu od śwadczeń pomocowych wsperały aktywność zawodową rodzn. Połączene

3 Konsekwence zman ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym 163 tych dwóch celów ne est łatwe wymaga przeprowadzana systematycznego montorngu skutków wprowadzanych rozwązań. W Polsce wele rodzn welodzetnych est zagrożonych ubóstwem [Ambrozak 2014]. Prezydent RP próbue rozwązać problem demografczny, rozważaąc lkwdacę możlwośc wspólnego rozlczana sę małżonków na rzecz wprowadzena kwoty wolne od podatku zależne od lczby dzec wychowywanych w rodzne [ mozna_zlkwdowac_ulge_podatkowa_malzenstw.html; rado.opole.pl/2013/wrzesen/wadomosc/bronslaw-komorowsk-owsparcu-rodzny-wywad-dla-radaopole.html]. Jednak na chwlę obecną problem demografczny w Polsce polegaący na obnżaącym sę współczynnku dzetnośc rozwązywany est przez ulgę od podatku z tytułu wychowywana dzec. Ulga ta począwszy od e wprowadzena ulega cągłe modyfkac. Celem artykułu est statyczna analza wpływu wprowadzanych zman ulg prorodznne na podstawowe charakterystyk systemu oraz ego sprawedlwość. Analza zostane przeprowadzona w oparcu o rzeczywste dane dotyczące przychodu podatnków wspólne rozlczaących sę w wybranym wrocławskm urzędze skarbowym. 2. Charakterystyka ulg na dzec w polskm systeme podatkowym Problem demografczny w Polsce sprawł, że w roku 2008 rząd wprowadzł nową ulgę podatkową ulgę prorodznną, która obowązue począwszy od rozlczeń podatkowych za rok Jest to naczęśce wykorzystywana ulga. W Polsce w roku ,52% ogółu podatnków było uprawnonych do ulg z tytułu wychowywana dzec. W latach ulga ta polegała na odlczenu odpowedne kwoty na każde dzecko od podatku dochodowego po dokonanu wcześne odlczeń z tytułu składek na ubezpeczene zdrowotne. Wysokość ulg dla poszczególnych typów rodzn w latach została zaprezentowana w tabel 1. W ramach ulg prorodznne w latach podatnk mał prawo odlczyć ustaloną ednakową kwotę na każde dzecko, własne lub przysposobone, które wychowywał w cągu roku podatkowego. Ulga dotyczy dzec: małoletnch; dzec, bez względu na ch wek, które zgodne z odrębnym przepsam otrzymywały zasłek pelęgnacyny; dzec do ukończena 25 lat uczące sę w szkołach. Jest to ulga

4 164 Edyta Mazurek Tabela 1. Wysokość ulg prorodznne ze względu na lczbę dzec w rodzne Rok podatkowy Wysokość ulg dla rodzn posadaących 1 dzecko 2 dzec 3 dzec 4 dzec ,54 = 1145, , , , ,16 3,3435,24 4,580, ,85 = 1173, , , , , , , , 02 = 1112, , , , , , , , 02 = 1112, , , , , , , , ,28 Ulga przysługue: rodznom z 1 dzeckem eśl dochód współmałżonków est ne wyższy nż zł. rodznom z 2 lub wększą lczbą dzec dochód est bez znaczena , 02 = 1112, , , , , , , ,12 Ulga przysługue: rodznom z 1 dzeckem eśl dochód współmałżonków est ne wyższy nż zł. rodznom z 2 lub wększą lczbą dzec dochód est bez znaczena. Prawo do ubegana sę o zwrot newykorzystane ulg. Źródło: opracowane własne. rodzcelska, tzn. w przypadku, gdy dzecko wychowuą oboe rodzce, maą do odlczena edną ulgę w wysokośc kwoty wyże wymenone. Kwotę ulg prorodznne odlcza sę od nalczonego podatku, zatem est to rozwązane bardzo korzystne dla podatnka. Końcowa kwota odlczena zależna est od lczby dzec pozostaących na utrzymanu podatnka. Podatnk musał meć ednak odpowedne dochody, aby z udogodnena skorzystać. Rok 2013 zapoczątkował zmany w uldze prorodznne. W wynku nowelzac przepsów ustawy o podatku dochodowym od osób fzycznych od 2013 r. zasady korzystana z ulg rodznne uległy stotnym zmanom. Rodzce, którzy wychowywal troe węce dzec, uzyskal prawo do wyższe ulg, natomast dla rodzców, którzy wychowywal edno dzecko, prawo do ulg zostało ogranczone, poprzez wprowadzene lmtu dochodów. Rodzce z ednym dzeckem mogl skorzystać z ulg prorodznne pod warunkem, że ch łączne dochody ne przekroczyły w skal roku kwoty zł. Take samo ogranczene dotyczyło równeż rodzca samotne wychowuącego dzecko. W przypadku osoby, która ne pozostawała w zwązku małżeńskm ne wychowywała dzecka samotne lmt dochodów w roku podatko-

5 Konsekwence zman ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym 165 wym wynosł zł. Wysokość ulg dla poszczególnych rodzn w roku 2013 została zawarta w tabel 1. W roku 2014 ponowne została podwyższona kwota ulg przysługuąca na trzece oraz kolene wychowywane dzec w rodzne. Ponadto wprowadzono możlwość ubegana sę o zwrot newykorzystane ulg w przypadku, kedy należny podatek est nższy od kwoty ulg. W latach wcześneszych newykorzystana ulga w danym roku an ne przechodzła na koleny rok, an ne było możlwośc e wykorzystana w przypadku, kedy podatek należny był nższy od przysługuące ulg. Zmany wprowadzone w systeme podatkowym obowązuące od 2014 roku są bardzo korzystne dla rodzn wychowuących dzec, zwłaszcza rodzn welodzetnych 3. Ops danych Głównym celem artykułu est analza wpływu zman w ustawe podatkowe dotyczących ulg na dzec na dochody budżetu państwa z podatku PIT oraz podstawowe charakterystyk systemu podatkowego. Badana zostały przeprowadzone na rzeczywstych danych dotyczących wynagrodzena brutto podatnków rozlczaących sę wspólne poprzez formularz PIT 37 w ednym z wrocławskch urzędów skarbowych. Do rzeczywstych danych zostały zastosowane 3 scenarusze podatku dochodowego. Każdy scenarusz oparty był na progach składkach na ubezpeczene społeczne obowązuących w rozlczenach podatkowych za rok Różnce pomędzy scenaruszam polegały na zastosowanu trzech różnących sę ulg na dzec obowązuących w latach: 2012, 2013 oraz Badana populaca obemowała zeznań wspólne rozlczaących sę małżonków, czyl podatnków. Struktura małżonków rozlczaących sę wspólne ze względu na lczbę dzec uwzględnonych w uldze podatkowe została zaprezentowana w tabel 2. W prowadzonych badanach lczba dzec oznacza lczbę dzec, na które przysługue podatnkom ulga z tytułu ch wychowywana. Tak zdefnowaną rodznę będzemy nazywać rodzną podatkową. Ne oznacza to, że analzowane małżeństwa ne posadaą wększe lczby dzec, ale nformaca ta est bez znaczena dla wynków prowadzone analzy. W badane próbe prawe 46% badanych podatnków przysługwała ulga z tytułu wychowywana dzec. Domnuą ednak rodzny wy-

6 166 Edyta Mazurek Tabela 2. Struktura podatnków wspólne rozlczaących sę ze względu na lczbę dzec Lczba dzec Lczba małżeństw Odsetek , (z prawem do ulg w r.) 28, , , , , ,01 Razem % Źródło: opracowane własne na podstawe danych z urzędu skarbowego. chowuące tylko 1 dzecko. Stanową one ponad 28% badane próby. 15,13% badanych rodzn wychowue 2 dzec zaledwe 2,23% to podatkowe rodzny welodzetne, wychowuące troe lub węce dzec. W Polsce w 2013 r. z możlwośc łącznego opodatkowana dochodów małżonków skorzystało podatnków. Badana próba stanow zatem 0,36% populac generalne. Struktura korzystaących z ulg w populac est podobna do struktury w nasze próbe. W 2013 r. w Polsce podatnków skorzystało z ulg z tytułu wychowana dzec, co stanowło 42% ogółu podatnków rozlczaących sę wspólne. Na początek porównane ulg na dzec dokonane zostało poprzez ocenę ustalonych scenaruszy pod względem wpływów do budżetu państwa z podatku PIT. Tabela 3 prezentue straty budżetu z podatku analzowane próby z tytułu zastosowana ulg prorodznne. Tabela 3. Struktura podatnków wspólne rozlczaących sę ze względu na lczbę dzec Wybrane charakterystyk Rok podatkowy Efektywna stopa podatkowa bez ulg prorodznne (%) 12,85 12,85 12,85 Efektywna stopa podatkowa z ulgą prorodznne (%) 11,68 11,65 11,64 Strat w podatku na skutek wykorzystana ulg na dzec (%) 7,22 7,01 7,26 Źródło: opracowane własne na podstawe danych z Urzędu Skarbowego W roku 2013 po raz perwszy został wprowadzony lmt przychodów, po przekroczenu którego rodzny podatkowe wychowuące edno dzecko tracą prawo do ulg z tytułu wychowywana dzecka. Stąd do ulg na dzec w roku 2012 było uprawnonych podatnków,

7 Konsekwence zman ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym 167 natomast w roku podatnków. Mmo zmneszena lczby uprawnonych, zmana w uldze na dzec powodowała obnżene efektywne stopy podatkowe o 0,03 punktu procentowego w porównanu z rokem poprzednm. Kolene zmany podwyższaące kwotę ulg na trzece kolenego dzecko w roku 2014 ponowne obnżyły efektywną stopę podatkową o koleną 0,01 punktu procentowego. Są to znaczne kwoty, borąc pod uwagę, że całkowte wpływy budżetowe w roku 2014 z podatku dochodowego od osób fzycznych wynosły zł [ Strata w podatku na skutek wykorzystana ulg na dzec zaprezentowana w tabel 3 merzona est ako procent podatku wylczonego bez wykorzystywana ulg prorodznne. Nawększe obnżene podatku o 7,26% ulga prorodznna spowodowała w 2014 r., kedy to została wprowadzona możlwość wykorzystana całe kwoty ulg. W kolenym punkce zostane dokonana analza konsekwenc zman w uldze prorodznne w odnesenu do podstawowych charakterystyk systemu podatkowego. 4. Metodologa pomaru oceny ulg podatkowe Wprowadzane w uldze na wychowywane dzec zmany maą wpływ równeż na progresywność sytemu podatkowego, pozom redystrybuc dochodów dokonywany poprzez system podatkowy oraz sprawedlwość podatkową. W tym celu do porównana ulg prorodznnych wykorzystano: wskaźnk progresywnośc Kakwanego, współczynnk redystrybuc oraz wskaźnk Atknsona-Plotncka, a także sprawedlwość podatkową defnowaną poprzez postulaty dla sprawedlwego podatku wprowadzone przez Kakwnaego Lamberta [Kakwan, Lambert 1998]. Analza została przeprowadzona dla całe próby oraz w podzale na ednorodne grupy ze względu na lczbę pozostaących na utrzymanu dzec. Nech x 1, x2,, xn oznaczaą dochody przed opodatkowanem (X) dla n podatnków płacących podatek w wysokośc odpowedno t 1, t 2,, t n, przy czym płacony podatek (T) est funkcą dochodu, co ogólne można zapsać ako t ( x), tzn. t = t 1 ( x 1 ), t = t( x ),, 2 2 tn = t( xn). Wówczas przez y = x t oznaczać będzemy dochody po opodatkowanu (Y) oraz przez a t = stopę podatku dla x -tego podatnka (A). Współczynnk Gnego dla dochodu przed opo-

8 168 Edyta Mazurek datkowanem, po opodatkowanu, oraz podatku stopy podatku oznaczać będzemy G, G, G, G odpowedno, natomast współczynnk X Y T A koncentrac oparte na krzywe Lorenza przez: D, D, D. Y T A 4.1. Wskaźnk progresywnośc Kakwanego Wskaźnk progresywnośc Kakwanego [1977] defnowany est ako różnca współczynnka koncentrac dla podatku współczynnka Gnego dla dochodu brutto: K Π = D G. (1) Wartość tego współczynnka należą do przedzału K K Π [ 1 GX,1 GX]. Dodatne wartośc współczynnka Π > 0 oznaczaą progresywny system podatkowy. Dla systemu proporconalnego otrzymuemy: Π = 0. Natomast uemne wartośc współ- K czynnka opsuą regresywny system podatkowy Π K < 0. Wartośc K współczynnka Π można nterpretować ako procent całkowtych obcążeń podatkowych, ake zostały przenesone z gorze zarabaących na lepe zarabaących na skutek progres systemu podatkowego Współczynnk redystrybuc Współczynnk redystrybuc RE defnowany est w następuący sposób: T X RE = G G, (2) X gdze G X est współczynnkem Gnego dla rozkładu dochodów przed opodatkowanem, natomast G Y oznacza współczynnk Gnego dla rozkładu dochodów po opodatkowanu. Współczynnk Gnego est redukowany poprzez newelke transfery dochodów od ednostek nabogatszych do nabedneszych. Ponadto współczynnk Gnego ne est wrażlwy na welkość dochodów ednostek, pomędzy którym następue transfer, natomast est czuły na różncę rang ednostek, pomędzy którym następue transfer. Własność ta pozwala wykorzystać współczynnk Gnego ako marę wyrównywana nerównośc w społeczeństwe na skutek progresywnego opodatkowana dochodów. Zważywszy na wspomnany fakt, że współczynnk Gnego merzy nerówność dochodów na skutek progresywnego opodatkowana w odnesenu do proporconalnego opodatkowana tych samych dochodów, współczynnk RE est marą Y

9 Konsekwence zman ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym 169 efektu redystrybuc progresywnego opodatkowana przecwko proporconalnemu opodatkowanu. Ocena, w akm stopnu relatywne równy dochód po proporconalnym opodatkowanu est redystrybuowany od bogatych do bednych na skutek progresywnego opodatkowana Wskaźnk Atknsona-Plotncka Skutkem zbyt duże progres systemu podatkowego może być wystąpene nesprawedlwośc opodatkowana polegaące na zmane pozyc podatnków ze względu na zamożność przed po opodatkowanu. Do pomaru zmany uporządkowana podatnków można zastosować następuącą marę Atknsona Plotncka [Atknson 1980; Plotnck 1981]: AP R = G D. (3) Współczynnk Atknsona Plotncka przymue wartośc z przedzału [0, 2 G Y ]. Jeżel każdy podatnk zamuący pozycę r w rankngu ze względu na dochód przed opodatkowanem zachowa tę pozycę po AP opodatkowanu, to wówczas współczynnk R przyme wartość zero. Im progresywność systemu powodue węce przeszeregowań w rankngu podatnków ze względu na dochód przed po opodatkowanu, tym wększą wartość przymue współczynnk R AP Sprawedlwość podatkowa Wpływ zman dotyczących ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym na sprawedlwość opodatkowana zostane ocenony w kontekśce trzech postulatów sprawedlwośc sformułowanych przez Kakwanego Lamberta [Kakwan, Lambert 1998]. Naruszene przez system podatkowy chocaż ednego z postulatów sprawedlwośc czyn system nesprawedlwym. System sprawedlwy pownen spełnać wszystke trzy ponże sformułowane zasady sprawedlwośc. Postulat 1 zasada mnmalne progres [Kakwan, Lambert 1998] postulue, aby płacony podatek wzrastał monotonczne względem możlwośc płatncze. Oznacza to, że osoby osągaące wększy dochód ne pownny płacć nższego podatku, co formalne można zapsać w następuący sposób: eżel x x to t t. (4) Y Y

10 170 Edyta Mazurek Występuące w powyższe mplkac słabe nerównośc pozawalaą sprawedlwość pozomą traktować ako szczególny przypadek zasady mnmalne progres. Postulat 2 zasada progres postulue, aby bogats podatncy płacl ne tylko wyższy podatek, lecz aby oddawal wększą część swoch dochodów, defnue sę ą w następuący sposób: eżel x x oraz t t to a a. (5) Naruszene zasady mnmalne progres automatyczne narusza drugą zasadę progres. Ponadto słabe nerównośc w powyższe mplkac oznaczaą, że podatek proporconalny est sprawedlwy według prezentowanych zasad sprawedlwośc. Jeśl system podatkowy narusza zasady perwszą drugą, to znaczy, że system est regresywny, czyl m wyższy dochód osąga podatnk, tym nższy podatek dochodowy płac. Postulat 3 zasada zachowana kolenośc postulue, aby system spełnaący zasadę perwszą drugą dodatkowo ne powodował zmany pozyc w rankngu podatnków ze względu na osągane dochody brutto. Oznacza to, że eśl dany podatnk był w lepsze sytuac (to znaczy osągnął wększy dochód brutto) względem nnego podatnka przed opodatkowanem, to pozostae on równeż w lepsze sytuac po opodatkowanu, czyl równeż wyższe są ego dochody netto. Zasadę trzecą można zapsać w następuący sposób: eżel x x ; t t oraz a a to x t x t. (6) Postulat trzec dentyfkowany est ze sprawedlwoścą polegaącą na zachowanu pozyc podatnków ze względu na dochód przed po opodatkowanu. Podatek est sprawedlwy, eśl spełna wszystke trzy postulaty sprawedlwośc. Naruszene chocaż ednego postulatu klasyfkue system podatkowy ako nesprawedlwy. Operaąc sę na 3 postulatach sprawedlwego systemu podatkowego PIT zdefnowanych relacam (4) (6), można ocenć sprawedlwość systemu podatkowego oraz oszacować, aką stratę w redystrybuc dochodu powodue naruszene poszczególnych postulatów sprawedlwośc. W tym celu należy skorzystać z następuące dekompozyc wskaźnka redystrybuc: RE = V S1 S2 S3, (7)

11 Konsekwence zman ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym 171 gdze S 1, S 2 oraz S 3 szacuą stratę w redystrybuc na skutek naruszena odpowedno postulatu 1, 2 oraz 3 sprawedlwego opodatkowana, V szacue potencalny pozom redystrybuc, który byłyby możlwy do osągnęca, gdyby system podatkowy ne naruszał postulatów sprawedlwego opodatkowana. S 1, S 2 oraz S 3 oblcza sę z ponższych wzorów: 1 n = 1 n t S = G D ( x t ) = 1 ( T T) ( x t ) = 1 S2 = Ε G D G D n = 1 n (( A A) ( T T) ), (8) t 1, (9) S3 = GY DY, (10) gdze 1 Ε est funkcą charakterystyczną zboru Ε skupaącego wszystkch podatnków, dla których postulat 1 est spełnony. 5. Wynk przeprowadzone analzy Kolene zmany w ustawe podatkowe zwązane z ulgą przysługuącą z tytułu wychowywana dzec korzystne zmenały charakterystyk systemu podatkowego. Z roku na rok w coraz wększym stopnu następowało nwelowane rozwarstwena społeczeństwa (por. tabela 4). Tabela 4. Wybrane charakterystyk systemu podatkowego w zależnośc od obwązuące ulg na dzec Rok obowązuące ulg na dzec K Π RE AP R (%) ,99 1,49 1, ,06 1,53 1, ,19 1,59 1,62 Źródło: opracowane własne na podstawe przyętych scenaruszy obowązuące ulg na dzec.

12 172 Edyta Mazurek Nerównośc w rozkładze dochodów zostały obnżone o 1,49% przy uldze na dzec obowązuące w 2012 r. natomast zmany ulg wprowadzone w 2014 r. zredukowały nerównośc dochodowe w społeczeństwe o 1,59%. Wskaźnk progresywnośc Kakwanego równeż śwadczy o korzystnym wpływe modyfkac ulg na progresę systemu podatkowego. Wartość wskaźnka Π oznacza, że na skutek mo- K dyfkac ulg coraz wększy procent całkowtych obcążeń podatkowych został przenesony z gorze zarabaących podatnków na tych lepe zarabaących. Jednak wzrost progres spowodował wzrost wskaźnka Atknsona Plotncka nformuącego o pozome nesprawedlwośc podatkowe spowodowane przeszeregowanem kolenośc podatnków ze względu na dochód przed po opodatkowanu. Straty w redystrybuc dochodów na skutek nezachowana postulatów sprawedlwośc opsanych wzoram (4)-(6) prezentue tabela 5. Tabela 5. Straty w redystrybuc na skutek naruszena postulatów sprawedlwośc systemu podatkowego Rok podatkowy Strata z powodu naruszena postulatu 1 postulatu 2 postulatu 3 suma , , , , , , , , , , , ,0045 Źródło: opracowane własne na podstawe przyętych scenaruszy obowązuące ulg na dzec. Z roku na rok wprowadzane zmany w uldze prorodznne zwększały pozom nesprawedlwośc podatku dochodowego PIT. Nawększe straty w redystrybuc z powodu naruszena postulatów sprawedlwego opodatkowana obserwuemy w roku Oznacza to, że bez zmany systemu podatkowego, elmnuąc z nego nesprawedlwośc spowodowane naruszenem postulatów: mnmalne progres, progres oraz zachowana kolenośc, można zwększyć pozom redystrybuc od 0,42 punktu procentowego w roku 2012 do 0,45 w roku Obowązuąca ulga prorodznna w każdym roku powodowała straty w wyrównywanu rozwarstwena społeczeństwa przede wszystkm na skutek nezachowana postulatu 2. Tabela 6 zawera podstawowe charakterystyk podatku dla podzboru badane próby obemuącego tylko rodzny wykorzystuące ulgę rodznną z tytułu wychowywana troe lub węce dzec. System podatkowy z obowązuącą ulgą prorodznną w latach est system sprawedlwym dla rodzn welodzetnych.

13 Konsekwence zman ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym 173 Tabela 6. Straty w redystrybuc na skutek naruszena postulatów sprawedlwośc systemu podatkowego wśród rodzn welodzetnych. Rok podatkowy Strata z powodu naruszena RE suma postulatu 1 postulatu 2 postulatu 3 (%) , , , ,0001 2, , , , ,0001 2, , , , ,0001 3,59 Źródło: opracowane własne na podstawe przyętych scenaruszy obowązuące ulg na dzec. Zaobserwowano, że straty w pozome lkwdac rozwarstwena społeczeństwa dla rodzn welodzetnych z tytułu naruszana postulatów sprawedlwośc są bardzo newelke, sęgaą 0,01 punktu procentowego. Natomast sam pozom redystrybuc, lkwdac rozwarstwena dla rodzn welodzetnych est prawe dwukrotne wększy w porównanu z pozomem redystrybuc osąganym dla całe próby. W 2012 r. na skutek obowązuącego systemu podatkowego ulg prorodznne obnżony został pozom nerównośc w rozkładze dochodów o 2,67%. W kolenych latach następowało eszcze wększe wyrównane, które w roku 2014 osągnęło pozom 5,39%. 6. Podsumowane Wprowadzone w 2013 r. ogranczene przychodu, powyże którego podatncy wychowuący edno dzecko tracą prawo do ulg, pozbawło prawa do ulg na dzec 15,7% badanych małżeństw wychowuących edno dzecko. Zmany te w porównanu z rokem poprzednm neznaczne zmneszały wpływy do budżetu państwa, mmo zwększena kwoty ulg na wychowywane trzece kolene dzecko. Po zmanach w 2013 r. wpływy do budżetu spadły z pozomu 7,22% podatku nalczonego bez ulg w roku 2012 do 7,01%. Przy uldze obowązuące w roku 2014, kedy to oprócz możlwośc zwrotu newykorzystane ulg z powodu nskego nalczonego podatku ednocześne uległa zwększenu kwota ulg przysługuąca na trzece kolene dzecko, wpływy do budżetu państwa są nższe o 7,26% podatku nalczonego bez ulg. Modyfkace ulg podatkowe na dzec korzystne wpływały na lkwdace rozwarstwena dochodowego społeczeństwa oraz progresę systemu podatkowego. Wprowadzone zmany w 2014 r. obnżyły nerównośc dochodowe o 1,59%. Jednak zwększene progres spowodowało wystąpene wększego pozomu nesprawedlwośc opodatkowana polegaące na zmane rankngu podatnków ze

14 174 Edyta Mazurek względu na zamożność przed po opodatkowanu. Wprowadzane zmany nekorzystne ednak wpływały na sprawedlwość podatku PIT. Z roku na rok zmany w uldze prorodznne zwększały pozom nesprawedlwośc podatku dochodowego. Nawększe straty w redystrybuc z powodu naruszena postulatów sprawedlwego opodatkowana można zaobserwować w roku Obowązuąca ulga prorodznna w każdym roku powodowała straty w wyrównywanu rozwarstwena społeczeństwa przede wszystkm na skutek nezachowana zasady progres, czyl płacena wyższego ne tylko kwotowo, lecz także procentowo podatku przez lepe sytuowanych podatnków. Obowązuący obecne system podatkowy wraz z ulgą prorodznną z każdego rozpatrywanego okresu okazał sę sprawedlwy dla rodzn welodzetnych. Dla te podgrupy podatnków następowało też znaczne wększe wyrównane rozwarstwena dochodowego. Lteratura Ambrozak A.. Nasz Dzennk 2014, 4 czerwca, nr 128, pl/wp/79232,welodzetn-za-burta.html (4 czerwca 2014). Atknson A.B., Horzontal Equty and the Dstrbuton of the Tax Burden, [w:] Aaron H.J. and Boskns M.J (red.), The Economcs of Taxaton, Washngton D.C., Brookngs 1980, s [dostęp: ] _zlkwdowac_ulge_podatkowa_malzenstw.html, [dostęp: ]. [dostęp: ]. Informaca dotycząca rozlczena podatku dochodowego od osób fzycznych za rok , Mnsterstwo Fnansów, Department Podatków Dochodowych, Warszawa Kakwan N.C., Measurement of Tax Progressvty: an Internatonal Comparson, Economc Journal of Poltcal Economy 1977, Vol. 87, s Kakwan N.C. Measurement of Tax Progressvty and Redstrbuton Effect a Comment, Publc Fnances 1978, Vol. 42, s Kakwan N.C., Lambert P.J., On measurng nequty n taxaton: a new approach, European Journal of Poltcal Economy 1998, Vol. 14, s Kochanowsk J., Przesłank Tworzena strateg poltyk rodznne, [w:] B. Balcerzak- -Paradowska, J. Szymborsk (red.), Poltyka rodznna w kraach Un Europeske wnosk dla Polsk, Buletyn RPO- MAT. Nr 67 Zeszyty Naukowe, Buro Rzecznka Praw Obywatelskch, Warszawa Palley E., Shdamah C., Chld care polcy: A need for greater advocacy, Chldren and Youth Servces Revew 2011, Vol. 33, s Plotnck R., A measure of horzontal of nequty, Revew of Economcs and Statstcs 1981, Vol. 63, s Rocznk Demografczny 2013, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa Ustawa z dna 26 lpca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fzycznych tekst edn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.

15 Konsekwence zman ulg prorodznne w polskm systeme podatkowym 175 EFFECTS OF CHANGES IN THE PRO-FAMILY TAX RELIEF IN THE POLISH TAX SYSTEM Summary: Snce 2007 a chld tax credt, used by almost 17% of taxpayers, has been n effect n the Polsh tax system. It s one of the applcable tax relefs wth the greatest fnancal mpact. It unquestonably represents a consderable ad to famles wth several chldren, whch s of great mportance takng account of the demographc problem faced by Poland. Startng from 2012 the chld tax credt has been successvely modfed. The man purpose of the artcle s the statstcal analyss of the consequences of changes ntroduced to the chld tax credt such as the state budget revenue from personal ncome tax and the progressvty of the tax system, the level of ncome redstrbuton, and the tax farness. Keywords: personal ncome tax, statutory tax rate, chld tax credt, the progressvty ndex, tax farness.