Gruczoły wspomagające funkcję przewodu pokarmowego

Transkrypt

1

2 Gruczoły wspomagające funkcję przewodu pokarmowego Gruczoły ślinowe nawilżanie błony śluzowej jamy ustnej, inicjowanie trawienia węglowodanów i tłuszczu (aktywność amylazy i lipazy), wydzielanie substancji bakteriobójczych (IgA, lizozym, laktoferryna), tworzenie ochronnej powłoczki na zębach, dzięki białkom bogatym w prolinę, wiążącym wapń Trzustka produkcja enzymów trawiennych, działających w jelicie cienkim i hormonów (insulina i glukagon) ważnych w metabolizmie absorbowanych składników odżywczych Wątroba produkcja żółci, metabolizm węglowodanów, lipidów i białek, inaktywacja i metabolizm substancji toksycznych i leków, metabolizm żelaza, synteza białek osocza i czynników niezbędnych dla krzepnięcia krwi Pęcherzyk żółciowy absorbcja wody z żółci i utrzymywanie jej w formie skondensowanej

3 Gruczoły ślinowe (ślinianki) Jama ustna Ujścia małych gruczołów uwalniających wydzielinę w systemie ciągłym (językowe, wargowe, policzkowe). Wydzielają 10% objętości śliny, 70% wydzieliny śluzowej. Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: Przyuszne uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne Podżuchwowe bodźce termiczne Podjęzykowe bodźce chemiczne Bodźce działające na zakończenia nerwowe Psychiczne Zapachowe

4 Pęcherzyk Cewka Cewko-pęcherzyk

5 Pęcherzyk Cewko-pęcherzyk Cewka Komórki mioepitelialne Przewody śródzrazikowe Wstawka Odcinki prążkowane 2 3/ jednostkę sekrecyjną, gap junction, desmosomy. Skurcz uwalnianie wydzieliny, ochrona odcinków końcowych wzrost ciśnienia wewnątrz światła podczas sekrecji) Tkanka łączna zrębu i przegród łącznotkankowych zawiera limfocyty i komórki plazmatyczne, produkujące IgA. IgA tworzy kompleksy z komponentą sekrecyjną syntetyzowaną w komórkach surowiczych pęcherzyków. Kompleks IgA-komponenta sekrecyjna wydzielany jest do jamy ustnej. Bierze udział w immunologicznej walce z bakteriami jamy ustnej.

6 Ślinianka przyuszna (surowicza) Odcinek prążkowany Odcinki końcowe pęcherzyki z komórek surowiczych, ziarna zymogenu z wysoką aktywnością amylazy hydroliza spożywanego pokarmu. Znaczenie kliniczne Oprócz produkcji składników (białkowych) śliny jest głównym miejscem docelowym dla wirusa wścieklizny i wirusa świnki. Wirus świnki wywołuje dwa rodzaje powikłań: zapalenie jąder zapalenie opon mózgowych

7 Ślinianki mieszane Podżuchwowa Przewaga komponenty surowiczej (90%) 10% cewki z półksiężycami surowiczymi Odcinek prążkowany Cewka Półksiężyc surowiczy Komórki półksiężyców lizozym i laktoferryna EGF - peptyd występujący w osoczu, wyizolowany ze ślinianki myszy Stymuluje: proliferację różnych typów komórek nabłonkowych proces biosyntezy białka agregację rybosomów, formowanie polisomów Podjęzykowa Komórki surowicze wyłącznie jako półksiężyce. Przewody wyprowadzające śródzrazikowe bardzo słabo rozwinięte.

8 Część zewnątrzwydzielnicza trzustki Pęcherzyki otoczone błoną podstawną i siecią włókien retikulinowych, komórki wstawki w świetle komórki śródpęcherzykowe ml\dobę izotonicznego zasadowego płynu woda, jony, proteazy. Trypsynogen 1, 2 i 3 Nukleazy: Chymotrypsynogen Deoksyrybonukleaza Proelastazy 1 i 2 Rybonukleaza Proteaza E Inhibitory proteaz Kalikreinogen Prokarboksypeptydazy A1, A2, Bb1 i B2 Enterokinaza Amaylaza Trypsynogen Trypsyna Lipaza Aktywacja kaskadowa

9

10 Regulacja sekrecji soku trzustkowego Kwas żołądka (ph < 4,5) Stymulacja nerwu błędnego Sekretyna stymuluje pęcherzyki oraz komórki przewodów wyprowadzających do produkcji wody i węglanów. Sekrecja silnie zasadowego płynu bogatego w elektrolity i ubogiego w enzymy neutralizacja kwaśnej treści żołądka, optymalne warunki dla aktywności enzymów trzustki. Cholecystokinina uwalniana, gdy w świetle jelita kwas żołądkowy, długołańcuchowe kwasy tłuszczowe i niektóre aminokwasy. Stymuluje sekrecję mniej obfitego płynu, ale bardzo bogatego w enzymy. W warunkach skrajnego niedożywienia (białkowo-kaloryczne) komórki pęcherzyków trzustki oraz inne komórki produkujące białka ulegają atrofii, zanika RER.

11 1 1,5 kg Zraziki anatomiczne Wątroba Hepatocyty w blaszkach Naczynia zatokowe Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa, portalna (triada) Hepatocyty dwujądrzaste Żyła Tętnica Przewód żółciowy

12 Zrazik anatomiczny (klasyczny) Żyła centralna Włókna retikulinowe Naczynia zatokowe Kanaliki żółciowe

13 PRZESTREZENIE BRAMNO- ŻÓŁCIOWE Triady tętnica międzyzrazikowa żyła międzyzrazikowa przewód żółciowy międzyzrazkowy Tetrady przewód limfatyczny Tkanka łączna właściwa

14 Dwojakie Unaczynienie wątroby Czynnościowe Odżywcze Tętnica wątrobowa (krew utlenowana) i żyła wrotna (żyła krezkowa górna, + śledzionowa + krezkowa dolna) naczynia płatowe naczynia międzyzrazikowe na kilku poziomach po trzy tętnice i trzy żyły naczynia okołorazikowe, biegnące na pograniczu sąsiadujących ze sobą zrazików anatomicznych naczynia zatokowe (płynie tu krew tętnicza i żylna) żyła centralna żyła podzrazikowa żyła wątrobowa Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa Sinusoidy

15 Hepatocyt 30 m długości 20 m szerokości Powierzchnia międzykomórkowa Powierzchnia kanalikowa Powierzchnia zatokowa Śródbłonek

16 Zrazik portalny Zrazik portalny (wrotny) Zrazik anatomiczny Gronko Ogranicza te części wszystkich zrazików klasycznych, które wydzielają żółć do jednego przewodu żółciowego międzyzrazikowego. Unaczynienie naczynia międzyzrazikowe Przepływ żółci od środka zrazika anatomicznego do obwodu Przepływ krwi z obwodu zrazika do żyły centralnej

17 Gronko wątrobowe Żyła centralna 1 Strefa stałej czynności 2 Strefa pośrednia 3 Strefa stałego spoczynku Żyła centralna Oś gronka stanowią końcowe gałązki triady wątrobowej, leżące wzdłuż granicy dwu sąsiednich zrazików wątrobowych. Natężenie metabolicznej aktywności i strefowość bezpośrednia korelacja między przepływem krwi (zaopatrzenie w substancje odżywcze) a metabolizmem komórek tłumaczy proces regeneracji wyjaśnia wiele zmian patologicznych

18 Inne populacje komórek wątroby Komórki śródbłonka naczyń zatokowych Śródbłonek nieciągły okienkowy Komórki Browicza-Kupffera Komórki ziarnkowe (pit) Komórki układu makrofagów: niszczenie starych erytrocytów, rozkład hemoglobiny, wydzielanie białek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej, ew. niszczenie bakterii. ok. 15% Światło naczyń zatokowych

19 Inne populacje komórek wątroby Komórki gwiaździste (lipocyty, komórki gromadzące lipidy, Ito) Przestrzeń okołonaczyniowa, pochodzenie mezenchymalne. Gromadzą tłuszcz, zawierają witaminę A. Fizjologiczna funkcja w odpowiedzi na regulatory: wychwyt i uwalnianie retinoidów synteza i sekrecja białek matrix pozakom. i proteoglikanów sekrecja czynników wzrostu i cytokin regulacja średnicy światła sinusoidy W chronicznych schorzeniach wątroby komórki Ito aktywowane przez czynniki produkowane przez hepatocyty i komórki Browicza-Kupffera proliferują i nabywają cech miofibroblastów z/bez kropli lipidowych i pełnią główną rolę w procesie włóknienia wątroby (może być nieodwracalny) Marskość wątroby

20 Funkcje wątroby Wątroba pełni ok. 100 różnych funkcji Wytwarzanie żółci ( ml/dobę). Żółć woda, kwasy żółciowe (kwas cholowy), barwniki żółciowe (bilirubina), fosfolipidy, lecytyna, cholesterol, glukoza, IgA, białka, enzymy, liczne sole mineralne. Kwasy żółciowe reabsorbowane w jelicie, transportowane do wątroby (krążenie jelitowo-wątrobowe). Bilirubina toksyczny produkt rozpadu degradacji hemoglobiny (makrofagi śledziony, komórki Browicza-Kupffera). Hepatocyty endocytują bilirubinę związaną z albuminami i katalizują koniugację bilirubiny do formy rozpuszczalnej (glukuronianu bilirubiny). Uwolnienie większej ilości glukuronianu lub wolnej bilirubiny żółtaczka. Utrzymywanie stałego stężenia glukozy we krwi ( mg%) glikogenogeneza, glikogenoliza

21 Funkcje wątroby Wytwarzanie białek ok. 90% białek krwi Czynniki procesu krzepnięcia krwi fibrynogen, czynnik III, protrombina; prokonwertyna białka dla funkcjonowania układu dopełniacza albuminę, globuliny (bez Ig), transferyna -fetoproteina białko c-reaktywne Udział w metabolizmie lipidów: cholesterol, trójglicerydy, fosfolipidy, apolipoproteiny- lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL), LDL, HDL Wydzielanie hormonów IGFI i IGF-II. Erytropoetyna (EPO) 20%

22 Funkcje wątroby Gromadzenie witamin w dużych ilościach A, D i B 12. Może utrzymywać stały poziom witamin przez określony czas: Wit. A 10 m-cy Wit. D 4 m-ce Wit. B m-cy Unieczynnianie hormonów steroidowych Detoksykacja Utlenianie / redukcja Sprzęganie (kw. glukuronwy, gluc, Gly, Tauryna, Ornityna, Gln, - SH) Regeneracja komórki owalne (macierzyste), zlokalizowane w pobliżu końcowych odcinków kanalików żółciowych (przewodziki Heringa). Uczestniczą w regeneracji przy masywnych uszkodzeniach wątroby. Proste podwojenie hepatocytów. Narząd hematopoetyczny w życiu płodowym Przeszczepy

23 Drogi wyprowadzające żółć Wewnątrzwątrobowe canaliculus hepatis canaliculi biliferi (Heringa) ductuli interlobulares ductuli biliferi ductus hepaticus dex. et sin. Zewnątrzwątrobowe ductus hepaticus communis ductus cysticus ductus choledochus ampula hepatopancretica m. sphincter Boyden a m. sphincter Oddiego

24 Vasica fellae Warstwy o zatartym przebiegu Nabłonek walcowaty (mikrokosmki) Przewody Luschki Gruczoły śluzowe szyjki Brak blaszki mięśniowej śluzówki

25 Pęcherzyk żółciowy Nabłonek jednow-wy walcowaty Funkcje: zatężanie (do 10x) i gromadzenie żółci pomiędzy posiłkami uwalniane żółci przez skurcz mięśniówki (CCK) i bodźce nerwowe Kamienie żółciowe Cholestaza nieprawidłowe tworzenie i wydalanie żółci na poziomie hepatocyta (wewnątrzwątrobowa) lub strukturalna (guz trzustki lub przewodów żółciowych), lub mechaniczna (kamica żółciowa kamienie żółciowe)

26 Stany patologiczne Choroby spichrzeniowe nadmierne gromadzenie żelaza i miedzi Wrodzona hemochromacytoza wzrost absorbcji żelaza i jego akumulacja w lizosomach hepatocytów (powikłania: marskość, rak wątroby). Wrodzone zaburzenie metabolizmu miedzi (choroba Willsona) nadmierne depozyty miedzi w lizosomach wątroby (chroniczne zapalenie wątroby, marskość wątroby). Alkoholizm Długoterminowe spożywanie alkoholu powoduje: stłuszczenie wątroby, marskość wątroby (wzrost ilości kolagenu) Włókna kolagenowe