Układ pokarmowy. Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu. Pasywny pasaż pokarmu

Transkrypt

1 Układ pokarmowy Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu Pasywny pasaż pokarmu Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, trzustka, wątroba

2 Schemat budowy ściany części trawiącej Tętnica Błona mięśniowa Błona śluzowa Żołądek Nabłonek żołądka Błona podśluzowa Błona surowicza Jelito cienkie Kosmki i nabłonek jelita cienkiego Tkanka limfoidalna Nabłonek jelita grubego Duży gruczoł Jelito grube

3 Żołądek Dno i trzon Gruczoły śluzowe oraz nieliczne endokrynne (śluz i lizozym) Wpust Błona śluzowa Gruczoły komórki śluzowe i endokrynne (G-gastryna i D - somatostatyna) Błona podśluzowa Błona mięśniowa Dołki Gruczoły Odźwiernik

4 Gruczoły właściwe żołądka Komórki okładzinowe Komórki główne 1. Komórki śluzowe ujścia i szyjki 2. Komórki główne 3. Komórki okładzinowe 4. Komórki endokrynowe 5. Komórki macierzyste

5 Gruczoły właściwe żołądka Komórki główne (najliczniejsze szyjka i dno) Wydzielają pepsynogen (42,5 kda) pepsyna (35 kda) (ph poniżej 5,0). Komórki okładzinowe (górna część szyjki) Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń międzykomórkowych. Produkują H + i Cl - (HCl) oraz czynnik wewnętrzny wchłanianie wit. B12. Bardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) dostarczają ATP dla transportu H+ Kanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami W błonie bazalnej części komórek receptory dla gastryny, receptory H 2 dla histaminy oraz synapsy zawierające acetylocholinę. Kwaśna wydzielina (ph 0,9 2,0) ze stężeniem H + o 1 mln x większym niż we krwi.

6 Gruczoły wpustowe cewkowe o przebiegu krętym głównie komórki śluzowe, miedzy nimi komórki endokrynowe i okładzinowe Gruczoły odźwiernikowe rozgałęzione cewkowe głównie komórki śluzowe śluz zasadowy komórki endokrynowe G (gastryna) i D (somatostatyna)

7 Jelito cienkie Dwunastnica Jelito czcze Jelito kręte Kosmki Błona śluzowa Kosmki Krypty jelitowe Błona podśluzowa Błona śluzowa Tkanka łączna właściwa Tkanka limfoidalna (limfocyty, grudki limfatyczne) Gruczoły dwunastnicze (Brunnera) wydzielina zasadowa (ph 8,8 do 9,3)

8 Komórki nabłonka jelitowego Nabłonek jednowarstwowy walcowaty Enterocyty z rąbkiem prążkowanym Limfocyty śródnabłonkowe Komórki kubkowe (śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe) Komórki M Komórki endokrynowe Grudka limfatyczna

9 Komórki krypt jelitowych Komórki macierzyste Enterocyty Komórki kubkowe Komórki Panetha Komórki endokrynowe Enterocyty Komórki Panetha Lizozym - ochrania nabłonek powierzchniowy przed patogennymi mikroorganizami. Komórki kubkowe Krypty ciągła produkcja i odnowa komórek nabłonkowych

10 Jelito grube Absorbcja wody, sodu, witamin, minerałów. Transport sodu zależny od energii. Potas i dwuwęglany wydzielane do światła jelita. Wyrostek robaczkowy

11 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Układ DNES (Diffuse NeuroEndocrine System) Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów Występują, jako pojedyncze komórki Stanowią ok 1%^ komórek nabłonkowych Wydzielają hormony peptydowe, substancje biologicznie czynne (hemokrynia, parakrynia) Układ komórek endokrynowych żołądka (gastroendokrynowe) i jelit enteroendokrynowe) pomimo, że tworzy największy gruczoł dokrewny jest mało poznany. Czujnik odbierający sygnał o jakości i ilości pokarmu oraz patogenach żołądka i jelita. Po związaniu cząsteczek sygnałowych uwalniają ponad 20 hormonów peptydowych.

12 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Cechy: Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez nią produkowany (immunohistochemia) Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie podstawnej E E Błona podstawna

13 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon Działanie A żołądek G odźwiernik Grelina, Glukagon Głód, Glikogenoliza Gastryna w wątrobie Wydzielanie HCl, enzymów żołądka i soku trzustkowego. Ruchy jelita, przepływ krwi w trzewiach S jelito cienkie Sekretyna Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego

14 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Hormon Działanie I jelito cienkie Cholecystokinina CCK Pankreozymina Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcz pęcherzyka żółciowego, opróżnianie żołądka K jelito cienkie L jelito cienkie Żołądkowy wielopeptyd hamujący (GIP) Gastric Inhibitory Polypeptide Glicentyna substancja podobna do glukagonu Wydzielanie soku żołądkowego (HCl) Wydzielanie insuliny Glikogenoliza Wydzielanie insuliny

15 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki D odźwiernik, dwunastnica Hormon Somatostatyna Działanie Wydzielanie HCl, pepsyny, gastryny, enzymów trzustki, insuliny D1 przewód pokarmowy Naczyniowo czynny polipeptyd jelitowy (VIP) Vasoactive Intestinal Polypeptide Wydzielanie soku trzustk., insuliny, Glikogenoliza, ruchy jelita Napięcie naczyń

16 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki EC [EC1] przewód pokarmowy Hormon Serotonina Substancja P Działanie Motoryka jelit Wydzielanie śliny Napięcie naczyń Mo [EC2] jelito cienkie Motylina Ruchy jelit

17 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki X, ECL żołądek, jelito Hormon Bombezyna Działanie Uwalniane gastryny i HCl, wydzielanie enzymów trzustki, reguluje uwalnianie insuliny i glukagonu, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego Żołądek, jelito Neurotensyna Enkefaliny?

18 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Typ komórki Gruczoły błony podśluzowej dwunastnicy Gruczoły Brunnera Hormon Urogastron Działanie Hamuje uwalnianie HCl

19 Jama ustna lizozym IgA Bariera immunologiczna Jelito Bariera mechaniczna Połączenia zamykające w części szczytowej komórek nabłonka jelit Śluz pokrywający powierzchnie kosmków Komórka M Enterocyt Grudka limfatyczna Limfocy t Ściana jelita Bariera immunologiczna Komórki M (dendrytyczne) nabłonka limfoidalnego błony śluzowej Limfocyty śródnabłonkowe Grudki limfatyczne utworzone z limfocytów B Limfocyty T (pomiędzy grudkami strefy grasiczozależne) Komórki Panetha lizozym IgA w formie dimeru w śluzie na powierzchni kosmków

20 Komórki M Krążenie limfocytów

21 Ślinianki Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: Przyuszne uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne Podżuchwowe bodźce termiczne Podjęzykowe bodźce chemiczne Bodźce działające na zakończenia nerwowe Psychiczne Zapachowe

22 Pęcherzyk Cewko-pęcherzyk Cewka Komórki mioepitelialne Przewody śródzrazikowe Wstawka Odcinki prążkowane Tkanka łączna zrębu i przegród łącznotkankowych zawiera limfocyty i komórki plazmatyczne, produkujące IgA. IgA tworzy kompleksy z komponentą sekrecyjną, syntetyzowaną w komórkach surowiczych pęcherzyków. Kompleks IgA-komponenta sekrecyjna wydzielany wraz ze śliną do jamy ustnej. Bierze udział w immunologicznej walce z bakteriami jamy ustnej

23 Ślinianka przyuszna (surowicza) Odcinek prążkowany Pęcherzyki surowicze produkujące wydzielinę białkową Wstawki Odcinki prążkowane (receptory dla aldosteronu) Przewody wyprowadzające międzypłacikowe i międzypłatowe wspólny przewód przyusznicy

24 Podżuchwowa Ślinianki mieszane Przewaga komponenty surowiczej Odcinek prążkowany Cewka Półksiężyc surowiczy Pęcherzyki surowicze Cewko-pęcherzyki (cewka z półksiężycem surowiczym Gianuzziego) Cewki Wydzielanie mieszane surowiczo-śluzowe Podjęzykowa Brak odcinków prążkowanych Wydzielani mieszane śluzowo-surowicze

25 Ślina Mieszanina wydzielin wszystkich gruczołów. Zawiera wodę, glikoproteiny, białka, węglowodany, immunoglobuliny,egf i związki nieorganiczne: wapń, fosfor, sód, potas, chlorki, ślady żelaza, jodu, rodanki. Enzymy amylaza, lizozym, peroksydaza, DNA-za, RNA-za. Złuszczone komórki nabłonkowe, ciałka ślinowe (degenerujące limfocyty i granulocyty pochodzące z migdałków).

26 Część zewnątrzwydzielnicza trzustki Pęcherzyki otoczone błoną podstawną (brak komórek mioepitelialnych) i siecią włókien retikulinowych, komórki wstawki w świetle komórki śródpęcherzykowe. Błona części podstawnej komórek pęcherzyków receptory dla cholecystokininy oraz synapsy cholinergiczne. Wstawki receptory dla sekretyny. Wydzielina: wstawki przewody międzypłacikowe przewody międzypłatowe przewód trzustkowy ml/dobę izotonicznego zasadowego płynu woda, jony, proteazy. Trypsynogen 1, 2 i 3 Chymotrypsynogen Proelastazy 1 i 2 Proteaza E Kalikreinogen Prokarboksypeptydazy A1, A2, Bb1 i B2 Amylaza Lipaza Trzustkowy inhibitor trypsyny (PSTI) Nukleazy: Deoksyrybonukleaza Rybonukleaza Inhibitory proteaz Enteropeptydaza enterocytów Trypsynogen Trypsyna Aktywacja kaskadowa

27 Zraziki anatomiczne Wątroba Hepatocyty w blaszkach Naczynia zatokowe Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa, portalna (triada) Hepatocyty dwujądrzaste Żyła Tętnica Przewód żółciowy

28 Zrazik anatomiczny (klasyczny) Żyła centralna Włókna retikulinowe Naczynia zatokowe Kanaliki żółciowe

29 Dwojakie Unaczynienie wątroby Czynnościowe Odżywcze Tętnica wątrobowa (krew odżywcza) i żyła wrotna (żyła krezkowa górna + śledzionowa + krezkowa dolna krew czynnościowa) naczynia płatowe naczynia międzyzrazikowe na kilku poziomach po trzy tętnice i trzy żyły naczynia okołozrazikowe, biegnące na pograniczu sąsiadujących ze sobą zrazików anatomicznych naczynia zatokowe sinusoidy wątroby (płynie tu krew tętnicza i żylna) żyła centralna żyła podzrazikowa żyła wątrobowa Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa Sinusoidy

30 Hepatocyt 30 µm długości 20 µm szerokości Powierzchnia międzykomórkowa Powierzchnia kanalikowa Powierzchnia zatokowa Śródbłonek

31 ZRAZIK KLASYCZNY ZRAZIK WROTNY GRONKO WĄTROBOWE

32 Zrazik anatomiczny Zrazik portalny Gronko Zrazik portalny (wrotny) Ogranicza trzy części wszystkich zrazików klasycznych, które wydzielają żółć do jednego przewodu żółciowego międzyzrazikowego. Unaczynienie naczynia międzyzrazikowe Przepływ żółci od środka zrazika anatomicznego do obwodu Przepływ krwi z obwodu zrazika do żyły centralnej

33 Gronko wątrobowe Żyła centralna 1 Strefa stałej czynności 2 Strefa pośrednia 3 Strefa stałego spoczynku Oś gronka stanowią końcowe gałązki triady wątrobowej, leżące wzdłuż granicy dwu sąsiednich zrazików wątrobowych. Natężenie metabolicznej aktywności i strefowość bezpośrednia korelacja między przepływem krwi (zaopatrzenie w substancje odżywcze) a metabolizmem komórek tłumaczy proces regeneracji wyjaśnia wiele zmian patologicznych

34 Inne populacje komórki wątroby Komórki śródbłonka naczyń zatokowych Śródbłonek nieciągły okienkowy Komórki Browicza-Kupffera Komórki ziarnkowe (pit) Komórki układu makrofagów: niszczenie starych erytrocytów, rozkład hemoglobiny, wydzielanie białek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej, ew. niszczenie bakterii. ok. 15% Światło naczyń zatokowych

35 Inne populacje komórki wątroby Komórki gwiaździste (HSC hepatic stellate cells, lipocyty, komórki gromadzące lipidy, Ito) Przestrzeń okołonaczyniowa (5-8%) grzebienie nerwowe. Na ich powierzchni epimorfina różnicowanie niedojrzałych hepatocytów. Gromadzą tłuszcz, zawierają witaminę A (ok. 80%). Erytropoetyna (obok hepatocytów) Prezentowanie antygenów lipidowych NK W chronicznych schorzeniach wątroby komórki Ito aktywowane przez czynniki produkowane przez hepatocyty i komórki Browicza-Kupffera proliferują i nabywają cech miofibroblastów z/bez kropli lipidowych i pełnią główną rolę w procesie włóknienia wątroby (może być nieodwracalny) Aktywacja HSC Proliferacja, nabycie zdolności kurczliwych Wytwarzanie hemokin, synteza kolageny typu I

36 Funkcje wątroby Wątroba pełni ok. 100 różnych funkcji Wytwarzanie żółci ( ml/dobę). Żółć woda, kwasy żółciowe (kwas cholowy), barwniki żółciowe (bilirubina), fosfolipidy, lecytyna, cholesterol, glukoza, IgA, białka, enzymy, liczne sole mineralne. Kwasy żółciowe reabsorbowane w jelicie transportowane do wątroby (krążenie jelitowo-wątrobowe). Bilirubina toksyczny produkt rozpadu degradacji hemoglobiny (makrofagi śledziony, komórki Browicza- Kupffera). Hepatocyty endocytują bilirubinę związaną a albuminami i katalizują koniugację bilirubiny do formy rozpuszczalnej (glukuronidu bilirubiny). Uwolnienie większej ilości glukuronidu lub wolnej bilirubiny żółtaczka. Utrzymywanie stałego stężenia glukozy we krwi ( mg%)

37 Funkcje wątroby Wytwarzanie białek ok. 90% białek krwi. Czynniki procesu krzepnięcia krwi fibrynogen, czynnik III, protrombina i prokonwertyna, białka dla funkcjonowania układu dopełniacza, białka przenoszące metabolity, albuminy, globuliny (bez Ig), α-fetoproteina. Syntetyzują lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL). IGFI i IGF-II. Erytropoetyna (EPO) hepatocyty i HSC. Gromadzenie witamin w dużych ilościach A, D i B 12. Może utrzymywać stały poziom witamin przez określony czas: Wit. A 10 m-cy Wit. D 4 m-ce Wit. B m-cy

38 Funkcje wątroby Unieczynnianie hormonów steroidowych Regeneracja komórki owalne (macierzyste), zlokalizowane w pobliżu końcowych odcinków kanalików żółciowych (przewodziki Heringa). Uczestniczą w regeneracji przy masywnych uszkodzeniach wątroby. Proste podojenie hepatocytów. Przeszczepy Narząd hematopoetyczny w życiu płodowym

39 Pęcherzyk żółciowy Nabłonek jednow-wy walcowaty Gruczoły cewkowo-pęcherzykowe Szyjka Trzon Dno Błona śluzowa Błona mięśniowa Błona surowicza Uchyłki nabłonka Funkcje: zagęszczanie (do 10x) i gromadzenie żółci pomiędzy posiłkami uwalniane żółci przez skurcz mięśniówki (CCK) i bodźce nerwowe Kamienie żółciowe Cholestaza nieprawidłowe tworzenie i wydalanie żółci na poziomie hepatocyta (wewnątrzwątrobowa) lub strukturalna (guz trzustki lub przewodów żółciowych), lub mechaniczna (kamica żółciowa kamienie żółciowe)