BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II

Transkrypt

1 BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II MÓZGOWE MECHANIZMY FUNKCJI PSYCHICZNYCH 1.1. ZMYSŁY CHEMICZNE (R.7.3) 1.2. REGULACJA WEWNĘTRZNA (R.10) Zakład Psychofizjologii UJ

2 ZMYSŁY CHEMICZNE Chemorecepcja: smak, węch - zdolność do odbioru informacji o zaw. substancji chemicznych w powietrzu, wodzie lub pokarmie

3 SMAK wyspa nerwy czaszkowe docierają do jądra pasma samotnego (nucleus of the tractus solitarius, NTS)

4 WĘCH Struktury węchomózgowia

5 HOMEOSTAZA I REGULACJA WEWNĘTRZNA Homeostaza termin odnoszący się do procesów utrzymywania określonych własności organizmu w ściśle określonym zakresie wartości w koncepcji Cannona procesy utrzymywania stałości środowiska wewnętrznego organizmu wartości optymalnej, docelowej (set point) przykłady: temperatura ciała, poziom wody, tlenu, glukozy, soli, białka, tłuszczy, itp. Proces redukcji odchylenia od wartości optymalnej opiera się na zasadzie negatywnego (ujemnego) sprzężenia zwrotnego. Allostaza termin odnoszący się do zmienności określonych optymalnych własności organizmu w odpowiedzi na zmiany w charakterystyce oddziaływań środowiska Układy wykonawcze układ wegetatywny i układ hormonalny

6 PODZIAŁ UKŁADU WEGETATYWNEGO SYMPATYCZNY (WSPÓŁCZULNY) PARASYMPATYCZNY (PRZYWSPÓŁCZULNY)

7 UKŁAD SYMPATYCZNY (WSPÓŁCZULNY)

8 UKŁAD SYMPATYCZNY (WSPÓŁCZULNY)

9 UKŁAD SYMPATYCZNY (WSPÓŁCZULNY) FIGHT or FLIGHT krótkie włókna przedzwojowe wydzielają Ach długie włókna zazwojowe wydzielają Na - ośrodki w rogach bocznych segmentów piersiowych i lędźwiowych rdzenia kręgowego (T1-L3)

10 UKŁAD PARASYMPATYCZNY (PRZYWSPÓŁCZULNY)

11 UKŁAD PARASYMPATYCZNY (PRZYWSPÓŁCZULNY)

12 UKŁAD PARASYMPATYCZNY (PRZYWSPÓŁCZULNY) REST or DIGEST długie włókna przedzwojowe wydzielają Ach krótkie włókna zazwojowe wydzielają Ach - ośrodki w rogach bocznych segmentów krzyżowych rdzenia kręgowego (S1-S5) oraz jądrach nerwów czaszkowych (III, VII, IX, X)

13 FUNKCJONOWANIE UKŁADU WEGETATYWNEGO

14 FUNKCJONOWANIE UKŁADU WEGETATYWNEGO

15 FUNKCJONOWANIE UKŁADU WEGETATYWNEGO

16 PODZIAŁ PODWZGÓRZA

17 UKŁAD HORMONALNY GRUCZOŁY DOKREWNE

18 PRZYSADKA MÓZGOWA PŁAT TYLNY

19 PRZYSADKA MÓZGOWA PŁAT PRZEDNI

20 REGULACJA TEMPERATURY CIAŁA PODSTAWOWY METABOLIZM utrzymywanie stałej temperatury w stanie spoczynku Obniżenie temperatury dyszenie lub pocenie się Podwyższenie temperatury dreszcze, piloerekcja, wzrost poziomu metabolizmu, zmiana ilości krwi przepływającej przez skórę, itp. Zmiany w organizmie związane z utrzymywaniem temperatury kontrolowane są przez podwzgórze pole przedwzrokowe/przednia część podwzgórza (preoptic area/anterior hypothalamus POA/AH). POA/AH monitoruje ciepłotę ciała przez własne termoreceptory oraz termoreceptory skóry i rdzenia kręgowego.

21 REGULACJA TEMPERATURY CIAŁA POA/AH

22 REGULACJA POZIOMU WODY W ORGANIZMIE Procesy związane z regulacją ilości wody: - poszukiwanie i pobieranie wody z otoczenia - obniżenie intensywności pocenia oraz innych funkcji systemu autonomicznego - wydzielanie zagęszczonego moczu (wychwyt zwrotny wody) PRAGNIENIE OSMOTYCZNE wywoływane zmianą ciśnienia osmotycznego krwi; związane ze wzrostem zasolenia organizmu neurony narządu naczyniowego blaszki krańcowej (organum vasculosum laminae terminalis, OVLT) oraz receptory układu pokarmowego (np. żołądka) powoduje wydzielanie ADH (=wazopresyna, hormon antydiuretyczny) pijemy duże ilości wody PRAGNIENIE HIPOWOLEMICZNE wywoływane przez zmianę objętości krwi baroreceptory układu krwionośnego oraz narząd podsklepieniowy (suprafornical organ, SFO) pijemy duże ilości wody oraz pobieramy sól

23 PRAGNIENIE OSMOTYCZNE SFO OVLT KOMORA III

24 PRAGNIENIE OSMOTYCZNE WYDZIELANIE ADH

25 PRAGNIENIE OSMOTYCZNE WYDZIELANIE ADH

26 PRAGNIENIE HIPOWOLEMICZNE MAŁA OBJĘTOŚĆ KRWI NERKI WYDZIELAJĄ RENINĘ DO KRWI BIAŁKA WE KRWI TWORZĄ ANGIOTENSYNĘ ANGIOTENSYNA I PRZEKSZTAŁCANA W ANGIOTENSYNĘ II ANGIOTENSYNA II POWODUJE ZWĘŻENIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH I POBUDZA KOMÓRKI SFO BY ZWIĘKSZYĆ SPOŻYCIE PŁYNÓW SFO OVLT KOMORA III

27 PRAGNIENIE HIPOWOLEMICZNE GŁÓD SODU - ALDOSTERON

28 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW Procesy związane z regulacją ilości spożywanego pokarmu: - odbiór bodźców smakowych - rejestracja aktywności receptorów układu wegetatywnego (nerw X) oraz części trzewnej systemu czucia somatycznego - rejestracja stężenia hormonów (np. cholecystokininy - CCK, insuliny, glikagonu)

29 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW

30 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW Insulina hormon trzustki ułatwiający wnikanie glukozy do komórek - poziom tego hormonu rośnie przed i w trakcie posiłku - działa również w obrębie podwzgórza - stymuluje uczucie sytości Stały wysoki poziom insuliny przyśpieszone wchłanianie glukozy, lecz również przekształcanie jej w tłuszcze (komórki tłuszczowe) Stały niski poziom insuliny deficyty we wchłanianiu glukozy cukrzyca insulinozależna Glukagon hormon trzustki stymulujący wątrobę do przemiany glikogenu w glukozę, co zwiększa jej stężenie we krwi - opóźnia pojawienie się uczucia głodu Leptyna peptyd wytwarzany przez komórki tłuszczowe - jego poziom jest skorelowany z ilością tych komórek - niski poziom leptyny stymuluje głód (problemem brak reakcji na wysoki poziom leptyny lub genetyczna niezdolność do jej wytwarzania)

31 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW JĄDRO ŁUKOWATE

32 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW JĄDRO ŁUKOWATE UCZUCIE GŁODU - informacje z receptorów smakowych - rejestracja stanu żołądka UCZUCIE SYTOŚCI - rejestracja aktywności nerwu X (stymulowanego przez CCK) - rejestracja poziomu insuliny - rejestracja poziomu leptyny Jądro łukowate hamuje j. przykomorowe, które z kolei wpływa na aktywność bocznej części podwzgórza. UCZUCIE GŁODU hamowanie j. przykomorowego (oraz ośrodka sytości j. łukowatego GABA, neuropeptyd Y, peptyd z rodziny agouti AgRP) UCZUCIE SYTOŚCI brak hamowania j. przykomorowego

33 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW

34 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW

35 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW : BOCZNA CZĘŚĆ PODWZGÓRZA Boczna część podwzgórza kontroluje wydzielanie insuliny oraz moduluje reaktywność smakową (uszkodzenie prowadzi do jadłowstrętu). Wytwarzanie uczucia głodu, stymulowanie reakcji na pokarm, stymulowanie przysadki do wydzielania hormonów tropowych (efekt wydzielanie insuliny), wzrost wydzielania enzymów trawiennych. REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW : BRZUSZNO-PRZYŚRODKOWA CZĘŚĆ PODWZGÓRZA Brzuszno-przyśrodkowa część podwzgórza kontroluje ilość spożywanego pokarmu (uszkodzenie prowadzi do przejadania się lub wzrostu częstości posiłków). Stymulacja perystaltyki jelit oraz sekrecji enzymów żołądkowych, hamowanie produkcji insuliny.

36 REGULACJA SPOŻYWANIA POKARMÓW BOCZNA CZĘŚĆ PODWZGÓRZA