Układ pokarmowy Cz. I

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Układ pokarmowy Cz. I"

Bogdan Zawadzki
7 lat temu
Przeglądów:

1 Układ pokarmowy Cz. I Błona śluzowa (warstwa tkankowa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu, stale wilgotna) nabłonek blaszka właściwa błona podśluzowa Jama ustna i ślinianki Blaszka właściwa: tkanka łączna wiotka/zbita, naczynia krwionośne, włókna nerwowe, małe gruczoły, skupiska tkanki limfoidalnej (grudki chłonne) Błona podśluzowa: j.w., nie zawsze występuje, umożliwia ruchomość blaszki właściwej względem podłoża Warga czerwień wargowa błona śluzowa czerwień wargowa Czerwień wargowa: skóra cienki naskórek, częściowo bez warstwy ziarnistej brak tworów skórnych podnabłonkowe naczynia krwionośne błona śluzowa skóra Błona śluzowa jamy ustnej: korzeń włosa mięśnie gruczoły wargowe nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący lub rogowaciejący blaszka właściwa warstwa brodawkowa i siateczkowa błona podśluzowa (niekiedy również blaszka właściwa) zawiera małe gruczoły ślinowe (wargowe, policzkowe, podniebienne, językowe) gruczoły Obszary błony śluzowej jamy ustnej Obszary uczestniczące w procesie żucia (dziąsła, podniebienie twarde, górna powierzchnia języka): nabłonek rogowaciejący brak błony podśluzowej (bardziej wytrzymałe na obciążenia mechaniczne) Pozostałe obszary (wyścielające) nabłonek nierogowaciejący obecna błona podśluzowa Nabłonek wyścielający jamę ustną Rogowaciejący: podobny do naskórka brak warstwy jasnej cienka warstwa zrogowaciała niekiedy parakeratynizacja (w komórkach warstwy zrogowaciałej obecne jądra, brak warstwy ziarnistej) Nierogowaciejący: wszystkie komórki są żywe mniej filamentów pośrednich brak białek i lipidów związanych z procesem rogowacenia większa przepuszczalność warstwy: podstawna, kolczysta, powierzchniowa Oba typy: obecne melanocyty, kom. Langerhansa i Merkla szybka odnowa (5-8 dni) parakeratynizacja keratynizacja 1

2 Ząb Elementy zmineralizowane szkliwo cement korona szyjka Elementy niezmineralizowane: miazga zęba ozębna korzeń szkliwo miazga dziąsło ozębna cement kość zębodołu Szkliwo 96% składników mineralnych (kryształy hydroksyapatytów - HA) glikoproteidy (enameliny) Jednostki strukturalne: pryzmaty szkliwne średnica 4 x 8 µm długość równa grubości szkliwa (ok. mm) Szkliwo to najtwardsza tkanka w organizmie Zębina: szkliwo Cement 70% składników mineralnych (HA) włókna kolagenowe (typ I) substancja podstawowa kanaliki zębinowe zawierające: - wypustki odontoblastów (komórek zlokalizowanych w miazdze) - niezmielinizowane (bezosłonkowe) włókna nerwowe 60% składników mineralnych (HA) włókna kolagenowe (typ I) substancja podstawowa Cement bezkomórkowy (pierwotny): wyłącznie substancja międzykomórkowa Cement komórkowy (wtórny): jamki i kanaliki zawierające ciała komórkowe i wypustki komórek - cementocytów (budowa najbardziej zbliżona do kości) Miazga zęba Ozębna pre miazga zęba pre więzadła skośne naczynia krwionośne cement kość zębodołu bogatokomórkowa tkanka łączna galaretowata warstwa odontoblastów na granicy z zębiną naczynia krwionośne włókna nerwowe Aparat więzadłowy zęba: grube pęczki włókien kolagenowych łączące cement z kością zębodołu, pomiędzy nimi tkanka łączna wiotka, z naczyniami, włóknami nerwowymi i ciałkami Ruffiniego

Język Choć chorobami zębów i ich otoczenia zajmuje się stomatolog, mogą one wpływać na

Lekarz powinien zatem zawsze sprawdzić stan jamy ustnej i uzębienia w trakcie

migdałek językowy Rdzeń: mięśnie szkieletowe Powierzchnia dolna: cienka błona śluzowa,

błony podśluzowej Brodawki mechaniczne: - nitkowate Brodawki zmysłowe (z kubkami

brodawki okolone brodawki liściaste brodawki grzybowate Ogólna budowa brodawek

pierwotna: uwypuklenie błony śluzowej Brodawki wtórne: wpuklenia blaszki właściwej w

brak kubków smakowych nadają powierzchni języka szorstkość rozszerzona część górna

kilka kubków smakowych leżą pomiędzy brodawkami nitkowatymi kształt fałdów

trzy regularne brodawki wtórne w nabłonku bocznych powierzchni liczne kubki smakowe u

(-3 mm) otoczone głębokim rowkiem okołobrodawkowym liczne brodawki wtórne na bocznych

Pod brodawkami okolonymi znajdują się gruczoły von Ebnera (językowe tylne) złożone

okołobrodawkowego produkują lipazę oczyszczają i opłukują powierzchnie kubków

3 Język Choć chorobami zębów i ich otoczenia zajmuje się stomatolog, mogą one wpływać na ogólny stan zdrowia pacjenta. Lekarz powinien zatem zawsze sprawdzić stan jamy ustnej i uzębienia w trakcie rutynowego badania. migdałek językowy Rdzeń: mięśnie szkieletowe Powierzchnia dolna: cienka błona śluzowa, sploty naczyniowe Powierzchnia górna: brodawki (uwypuklenia, błony śluzowej), brak błony podśluzowej Brodawki mechaniczne: - nitkowate Brodawki zmysłowe (z kubkami smakowymi): - grzybowate - liściaste - okolone brodawki nitkowate foramen caecum brodawki okolone brodawki liściaste brodawki grzybowate Ogólna budowa brodawek Brodawki nitkowate Brodawki grzybowate Brodawki liściaste brodawki wtórne Brodawka pierwotna: uwypuklenie błony śluzowej Brodawki wtórne: wpuklenia blaszki właściwej w obręb nabłonka najliczniejsze (90%) ostro zakończone pokryte rogowaciejącym nabłonkiem brak kubków smakowych nadają powierzchni języka szorstkość rozszerzona część górna pokryte nierogowaciejącym lub słabo rogowaciejącym nabłonkiem na górnej powierzchni kilka kubków smakowych leżą pomiędzy brodawkami nitkowatymi kształt fałdów zlokalizowanych na brzegach tylnej części języka pokryte nierogowaciejącym nabłonkiem trzy regularne brodawki wtórne w nabłonku bocznych powierzchni liczne kubki smakowe u człowieka z wiekiem zanikają Brodawki okolone otworek smakowy kubki smakowe największe (-3 mm) otoczone głębokim rowkiem okołobrodawkowym pokryte nierogowaciejącym lub słabo rogowaciejącym nabłonkiem na górnej powierzchni liczne brodawki wtórne na bocznych powierzchniach liczne kubki smakowe lokalizacja: na granicy trzonu i korzenia języka Pod brodawkami okolonymi znajdują się gruczoły von Ebnera (językowe tylne) złożone gruczoły surowicze leżą głęboko, między mięśniami języka przewody uchodzą do rowka okołobrodawkowego produkują lipazę oczyszczają i opłukują powierzchnie kubków smakowych Kubek smakowy to beczułkowata grupa walcowatych komórek nabłonkowych wmontowana w otaczający nabłonek wielowarstwowy płaski. Pojedyncze kubki występują również w nabłonku podniebienia i gardła 3

komórki typu 1, otworek smakowy mikrokosmki /wypustki komórki typu 3 zakończenia nerwowe komórki podstawne komórki podstawne (macierzyste) komórki smakowe typu

Funkcja podporowa/wspomagająca jasna cytoplazma, mikrokosmki, siateczka gładka. Receptory dla wszystkich smaków z wyjątkiem kwaśnego.

Do dolnych rejonów komórek smakowych dochodzą zakończenia nerwowe 1 receptory 1 3 Jak działa kubek smakowy: 1.

. Następuje otwarcie/zamknięcie kanałów jonowych lub aktywacja białek G - aktywacja komórek smakowych 3.

Nastepuje wzbudzenie sygnału we włóknie nerwowym i jego przekazanie do CSN.

kwaśny: kanały kationowe aktywowane przez H + smaki słodki, gorzki, umami: receptory związane z białkami G (wolniejsze działanie) słony kwaśny umami słodki

śluzowe) - przewodów wyprowadzających wąskie przestrzenie pomiędzy strukturami gruczołowymi zajęte przez: - sieć naczyń włosowatych - włókna nerwowe (głównie

antybakteryjne - lizozym - laktoferyna - histatyna - cystatyna - białka bogate w prolinę - IgA czynniki wzrostowe (EGF) śluz (glikoproteidy b.

surowicze Pęcherzyk surowiczy: komórki wydzielnicze (surowicze = produkujące białka) - piramidowe, zasadochłonne - kuliste jądra komórkowe - szorstka

4 komórki typu 1, otworek smakowy mikrokosmki /wypustki komórki typu 3 zakończenia nerwowe komórki podstawne komórki podstawne (macierzyste) komórki smakowe typu 1,, 3 zakończenia nerwowe Typ 1: Typ : Typ 3: (60%) ciemna cytoplazma, mikrokosmki, ziarna wydzielnicze. Funkcja podporowa/wspomagająca jasna cytoplazma, mikrokosmki, siateczka gładka. Receptory dla wszystkich smaków z wyjątkiem kwaśnego. ciemna cytoplazma, mikrokosmki w dolnej części pęcherzyki zawierające neuroprzekaźniki (serotonina, GABA). Receptory dla smaku kwaśnego. Do dolnych rejonów komórek smakowych dochodzą zakończenia nerwowe 1 receptory 1 3 Jak działa kubek smakowy: 1. Związki chemiczne zawarte w pokarmie wiążą się z receptorami obecnymi w błonie komórkowej pokrywającej mikrokosmki komórek smakowych.. Następuje otwarcie/zamknięcie kanałów jonowych lub aktywacja białek G - aktywacja komórek smakowych 3. Komórki typu uwalniają neuroprzekaźnik (ATP) przez transportery błonowe, komórki typu 3 uwalniają neuroprzekaźniki z pęcherzyków (egzocytoza). 4. Nastepuje wzbudzenie sygnału we włóknie nerwowym i jego przekazanie do CSN. Smaki: słony, kwaśny, gorzki, słodki, umami (glutaminian) Jedna komórka jeden smak Jeden kubek wszystkie smaki Receptory smakowe smak słony: kanały sodowe smak kwaśny: kanały kationowe aktywowane przez H + smaki słodki, gorzki, umami: receptory związane z białkami G (wolniejsze działanie) słony kwaśny umami słodki gorzki T1R1+T1R3 T1R+T1R3 TR Ślinianki złożone gruczoły o budowie zrazikowej zbudowane z: - odcinków (jednostek) wydzielniczych (pęcherzyki surowicze, cewki śluzowe) - przewodów wyprowadzających wąskie przestrzenie pomiędzy strukturami gruczołowymi zajęte przez: - sieć naczyń włosowatych - włókna nerwowe (głównie autonomiczne) Główne składniki śliny: woda jony: K +, Cl -, Na +, HCO 3 - rodanki enzymy - amylaza ślinowa - lipaza - peroksydaza - kalikreina białka antybakteryjne - lizozym - laktoferyna - histatyna - cystatyna - białka bogate w prolinę - IgA czynniki wzrostowe (EGF) śluz (glikoproteidy b. bogate w cukrowce) kom. mioepitelialne kom. surowicze Pęcherzyk surowiczy: komórki wydzielnicze (surowicze = produkujące białka) - piramidowe, zasadochłonne - kuliste jądra komórkowe - szorstka siateczka, aparat Golgiego, ziarna wydzielnicze - kanaliki międzykomórkowe komórki mioepitelialne blaszka podstawna Komórki surowicze produkują prawie wszystkie białka obecne w ślinie i wydzielają IgA Wydzielina surowicza (wodnista): woda, jony, białka półksiężyc kom. mioepitelialne Wydzielina śluzowa (gęsta, lepka): woda, jony, mucyny (glikoproteidy o znacznej zawartości cukrowców) Cewka śluzowa: komórki wydzielnicze śluzowe - przypodstawnie spłaszczone jądra - aparat Golgiego - siateczka szorstka - ziarna wydzielnicze (słabo się barwią) komórki wydzielnicze surowicze (półksiężyc surowiczy) komórki mioepitelialne blaszka podstawna 4

Półksiężyc surowiczy: fakt czy artefakt?

białka, m.in. lizozym i EGF jak powstaje?

śluzowe powstają z pierwszego odcinka wstawki, pierwotny pęcherzyk

) PRZED UTRWALENIEM PO UTRWALENIU Przewody wyprowadzające: cewka śl.

wstawka przewody śródzrazikowe komórka śluzowa komórka surowicza kom.

surowicza przewód międzyzrazikowy w tkance łącznej pomiędzy zrazikami

jonów Cl/HCO3 (alkalizacja śliny) produkcja laktoferyny, lizozymu i EGF

przypodstawne wymiana jonów Na/K, wydzielanie jonów metali ciężkich

przewód prążkowany Cl przewód prążkowany HCO3- Cl- wstawka przewód

międzyzrazikowy: nabłonek jednowarstwowy walcowaty wielorzędowy Przewód

5 Półksiężyc surowiczy: fakt czy artefakt? czapeczka z komórek surowiczych na końcu cewki śluzowej produkuje białka, m.in. lizozym i EGF jak powstaje? - wynik procesu rozwojowego: kom. śluzowe powstają z pierwszego odcinka wstawki, pierwotny pęcherzyk tworzy półksiężyc (?) - artefakt będący skutkiem utrwalania (?) PRZED UTRWALENIEM PO UTRWALENIU Przewody wyprowadzające: cewka śl. wstawka wewnątrz zrazika przewód prążkowany pęcherzyk sur. wstawka przewody śródzrazikowe komórka śluzowa komórka surowicza kom. śluzowa kom. surowicza przewód międzyzrazikowy w tkance łącznej pomiędzy zrazikami przewód główny Wstawka: nabłonek jednowarstwowy sześcienny wymiana jonów Cl/HCO3 (alkalizacja śliny) produkcja laktoferyny, lizozymu i EGF Przewód prążkowany: nabłonek jednowarstwowy walcowaty prążkowanie przypodstawne wymiana jonów Na/K, wydzielanie jonów metali ciężkich jonów rodankowych i IgA produkcja laktoferyny, kalikreiny i EGF wstawka przewód prążkowany Cl przewód prążkowany HCO3- Cl- wstawka przewód międzyzrazikowy Na+ przewód główny K+ Na+ przewód prążkowany Przewód międzyzrazikowy: nabłonek jednowarstwowy walcowaty wielorzędowy Przewód główny: nabłonek wielorzędowy wielowarstwowy walcowaty wielowarstwowy płaski (ujście) Ślinianka przyuszna surowicza (tylko pęcherzyki surowicze) długie wstawki nieliczne grupy adipocytów Przewody (szczególnie wstawki i przewody prążkowane) odpowiadają za ostateczny skład śliny. 5

Ślinianka podjęzykowa Ślinianka podżuchwowa mieszana ze znaczną przewagą komponenty śluzowej

surowiczej (80% pęcherzyki surowicze, 0% cewki śluzowe) dobrze rozwinięte półksiężyce

Małe gruczoły ślinowe zlokalizowane w błonie podśluzowej jamy ustnej, rzadziej w blaszce

mieszane wstawki przewody wyprowadzające (nabł.

6 Ślinianka podjęzykowa Ślinianka podżuchwowa mieszana ze znaczną przewagą komponenty śluzowej (tylko cewki śluzowe) słabo rozwinięte półksiężyce surowicze mieszana z przewagą komponenty surowiczej (80% pęcherzyki surowicze, 0% cewki śluzowe) dobrze rozwinięte półksiężyce surowicze długie przewody prążkowane wysepki tkanki tłuszczowej (zwiększają się z wiekiem) Małe gruczoły ślinowe zlokalizowane w błonie podśluzowej jamy ustnej, rzadziej w blaszce właściwej złożone nieotoczone torebką, przeważnie brak budowy zrazikowej surowicze, śluzowe, mieszane wstawki przewody wyprowadzające (nabł. jednowarstwowy walcowaty) gruczoły von Ebnera - surowicze pozostałe gruczoły językowe i gruczoły podniebienne - śluzowe gruczoły wargowe i policzkowe mieszane 6

Podobne dokumenty

JAMA USTNA. Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek. Blaszka właściwa:

JAMA USTNA. Błona śluzowa (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) nabłonek. Blaszka właściwa: JAMA USTNA (warstwa wyścielająca wewnętrzne powierzchnie przewodów organizmu) --------------------------- podśluzowa Blaszka : Błona podśluzowa: tkanka łączna wiotka/zbita, naczynia krwionośne, włókna