Układ pokarmowy. Ryc. 1. Sterowane spożywania pokarmu przez ośrodki sytości i głodu zlokalizowane w międzymózgowiu: Jedzenie.

Transkrypt

1 Układ pokarmowy Ryc. 1. Sterowane spożywania pokarmu przez ośrodki sytości i głodu zlokalizowane w międzymózgowiu: Jedzenie Szukanie i zdobywanie jedzenia WPG OS OG NPG Nie szukanie jedzenia Nie jedzenie U zwierząt drapieżnych ośrodek sytości jest słabo rozwinięty lub zanika (adaptacja ewolucyjna!), gdyż muszą nieustannie zdobywać pożywienie, które im ucieka (to może się nie udać), a gdyby obniżył się im znacznie poziom glukozy we krwi + wyczerpały rezerwy, to zwyczajnie nie dogonią posiłku. Szczególnie widoczne jest to u jaguara (Ameryka Środkowa i Południowa), gdzie brak dużych roślinożerców, które ten mógłby schwytać (duży posiłek na raz = dużo potencjalnej energii). Takie odruchy widać u kota domowego goniącego zabawki (biedne wykorzystywane zwierzę). U roślinożerców ośrodek sytości musi być dobrze rozwinięty (dużo nieuciekającego pokarmu pod nosem), gdyż w przeciwnym razie jadłyby do pęknięcia ścian żołądka (wykazane doświadczalnie). Zaburzenie działania ośrodków głodu i sytości występują u współczesnego człowieka (rozumnego [?]). Np. mój własny ośrodek głody chyba zanika. Jama ustna Nabłonki zmysłowe połączone z układem nerwowym, przystosowane więc do odbierania (percepcji) bodźców ze środowiska tu: nabłonki kubków smakowych; Unerwienie 1. Funkcja nadrzędna - ośrodki rdzenia przedłużonego, jąder podkorowych i kory mózgowej. 2. Nerwy odśrodkowe A) Współczulne (od rdzenia z odc. piersiowego) ilość wydzielanej śliny się zmniejsza, staje się ona ciągliwa i zawiera duże ilości ciał stałych. unerw_pok.docy Strona 1 z 6 Data utworzenia :48 Annie

2 B) Przywspółczulne (nerw twarzowy (VII) podjęzykowa i podżuchwowa; nerw językowo gardłowy (IX) przyuszna) ilość wydzielanej śliny się zwiększa, ma ona niski ciężar właściwy. 3. Nerwy dośrodkowe - nerwy smakowe, nerwy językowo gardłowy, nerwy czuciowe jamy gębowej, gardła i przełyku. 3. śluzu (wymieszanie kęsa ze śliną zmniejsza tarcie)! mucyny (w ślinie śluzowej) glikoproteidy ułatwiające połykanie uformowanego kęsa pokarm mechanicznie drażni błonę śluzową odruch bezwarunkowy zachowawczy (ośrodki na poziomie podwzgórza i rdzenia układ wegetatywny przywspółczulny) myślenie, widok, zapach jedzenia odruch warunkowy 8. Przełykanie (+ gardło + przełyk) Odruch warunkowy w fazie ustno gardłowej połykanie podlega woli. Odruch bezwarunkowy (układ przywspółczulny) w fazie gardłowo przełykowej i przełykowo żołądkowej połykanie nie podlega woli. Żołądek Unerwienie i regulacja pracy żołądka 1. Drogi dośrodkowe tworzą nerwy smakowe, węchowe, czuciowe, zaopatrujące narządy biorące udział w spożywaniu pokarmu, włókna dośrodkowe nerwów żołądka i jelit. 2. Ośrodek wydzielania soku jest umieszczony w rdzeniu przedłużonym, a jego czynność jest zależna od kory mózgowej. 3. Nerwem wydzielniczym soku żołądkowego nazywamy nerw błędny (układ przywspółczulny) wzmaga wydzielanie soku. 4. Układ autonomiczny przywspółczulny przyspiesza perystaltykę, zwiększa napięcie ścian, osłabia napięcie i rozluźnia zwieracze, wzmaga wydzielanie soku trawiennego. 5. Układ autonomiczny współczulny osłabia perystaltykę, zmniejsza napięcie ścian, zwiększa napięcie i zamyka zwieracze hamuje wydzielanie soku trawiennego. 6. Ogólnie można powiedzieć, że na wydzielanie soku żołądkowego działają dwa mechanizmy: A) Mechanizm nerwowy Nacisk mechaniczny wydzielanie soków trawiennych odruch bezwarunkowy zachowawczy (układ autonomiczny przywspółczulny) Widok, zapach wydzielanie soków trawiennych odruch warunkowy (układ autonomiczny przywspółczulny + ośrodki korowe) B) Mechanizm hormonalny (ogólnie - chemiczny) przyspieszenie wydzielania soków trawiennych # gastryna (trzy rodzaje) +++ # cholecystokinina + unerw_pok.docy Strona 2 z 6 Data utworzenia :48 Annie

3 # sekretyna (działa tylko na wydzielanie pepsynogenu) ++ hamowanie wydzielania soków trawiennych # enterogastron Ogólnie można powiedzieć, że na perystaltykę żołądka działają dwa mechanizmy: A) Mechanizm nerwowy # Rozrusznik żołądka utrzymuje podstawowy rytm bioelektryczny (BER) # Układ autonomiczny przywspółczulny przyspiesza perystaltykę, zwiększa napięcie ścian, osłabia napięcie i rozluźnia zwieracze. rozciągnięcie ścian żołądka przez pokarm z przełyku odruch bezwarunkowy zachowawczy # Układ autonomiczny współczulny osłabia perystaltykę, zmniejsza napięcie ścian, zwiększa napięcie i zamyka zwieracze: rozciągnięcie ścian dwunastnicy (przez pokarm z żołądka) zmniejszenie ph dwunastnicy (pokarm z żołądka ma niskie ph) wysokie ciśnienie osmotyczne treści żołądkowej dostającej się do dwunastnicy B) Mechanizm hormonalny (ogólnie - chemiczny) przyspieszenie perystaltyki żołądka # gastryna (trzy rodzaje) + hamowanie wydzielania soków trawiennych # cholecystokinina - # sekretyna - # enetrogastron Mechanizm wydzielania soku żołądkowego ma trzy fazy: A)Stadium przedżołądkowe (in. mózgowe, faza głowowa, nerwowa) wydzielanie następuje, zanim pokarm dostanie się do żołądka, na drodze odruchy bezwarunkowego (podrażnienie przez pokarm nerwu językowego, językowo przełykowego i krtaniowego) lub warunkowego (wydzielanie psychiczne, na widok, zapach pokarmu). Wydzielenie następuje pod wpływem impulsów nerwu błędnego (układ przywspółczulny został pobudzony). Acetylocholina uwolniona z przywspółczulnych zakończeń śródściennych działa na: Komórki G błony śluzowej pośrednio dzięki neuronom uwalniającym peptyd uwalniający gastrynę, który powoduje wydzielanie gastryny przez komórki G. Komórki okładzinowe pośrednio na komórki okładzinowe przez histaminę. B) Stadium żołądkowe Pobudzenie do wydzielania następuje na skutek mechanicznego rozciągnięcia ścian żołądka przez pokarm (bezpośrednie pobudzenie komórek G), pod wpływem składników pokarmów, jak albumozy i peptony oraz tych wytworzonych w stadium przezdżołądkowym, a także roztworów cukrów, soli, soli kuchennej, unerw_pok.docy Strona 3 z 6 Data utworzenia :48 Annie

4 powoduje wydzielanie gastryny przez komórki G. Ta faza nie podlega kontroli nerwowej. Droga humoralna: A) pobudzenie gastryna cholecystokinina glikokortykoidy B) hamowanie C) Stadium pozażołądkowe jelitowe aminokwasy w dwunastnicy pobudzają wytwarzanie soku żołądkowego enterogastron 1 (powstaje po wprowadzeniu tłuszczu do dwunastnicy) sekretyna (powstaje w dwunastnicy jelicie cienkim pod wpływem kwaśnej treści z żołądka) adrenalina i noradrenalina przez krew hamują wydzielanie soku żołądkowego. Wątroba Unerwienie i regulacja pracy wątroby: Włókna nerwowe wnikają do wewnątrz wątroby razem z naczyniami krwionośnymi, znaczna część ich wnika do wnętrza płacików. Przepływ krwi przez wątrobę znacznie się zwiększa pod wpływem sekretyny i wchłoniętych w jelitach kwasów żółciowych, a w mniejszym stopniu pod wpływem adrenaliny, glukagonu, adrenaliny i insuliny, która wtórnie wywołuje wydzielanie się adrenaliny. Przepływ krwi zmniejsza wazopresyna i nieznacznie noradrenalina. żółci zachodzi na drodze: 1. nerwowej wydzielanie żółci zachodzi na drodze odruchów bezwarunkowych i warunkowych: ~ w czasie przechodzenie treści z żołądka do dwunastnicy = bodźce podrażniające zakończenia nerwu błędnego; ~ przy przejściu pokarmu przez jelita = bodźce podrażniające zakończenia nerwu błędnego; ~ na widok pokarmu, jego zapach i smak; 2. humoralnej Żółć wydzielana jest z woreczka (kiedy tam brak z wątroby) do dwunastnicy pod wpływem cholecystokininy (powstającej po dostaniu się pokarmu do dwunastnicy). 1 Enterogastron jest wytwarzany w górnym odcinku jelita cienkiego i początkowym jelita grubego. unerw_pok.docy Strona 4 z 6 Data utworzenia :48 Annie

5 Trzustka Unerwienie i regulacja wydzielania soku trzustkowego soku trzustkowego do dwunastnicy zachodzi na drodze: 1. Nerwowej: ~ nerwem wydzielniczym trzustki jest nerw błędny (układ przywspółczulny) jego podrażnienie powoduje wzmożone wydzielanie. ~ na zasadzie odruchu już kiedy pokarm znajduje się w jamie ustnej. ~ pod wpływem czynnika psychicznego 2. humoralnej: ~ opróżnienie żołądka i przechodzenie treści żołądkowej do dwunastnicy powoduje wydzielenie przez komórki błony śluzowej dwunastnicy cholecystokininy, która krążąc we krwi pobudza komórki trzustki do wydzielania soku trzustkowego bogatego w enzymy. {jej receptory w błonach komórkowych komórek zewnątrzwydzielniczych trzustki} ~ kwaśna treść żołądkowa rozpuszcza obecna w błonie śluzowej prosekretynę, która wchłania się do krwi i już sekretyna pobudza trzustkę do wydzielania dużych ilość soku ubogiego w enzymy, ale o dużej zawartości wodorowęglanów (zabezpieczenie przez kwaśną treścią z żołądka). {jej receptory w błonach komórkowych komórek zewnątrzwydzielniczych trzustki + komórek przewodów wyprowadzających} ~ pankreozymina zwiększ ilość enzymów w soku, ale nie zwiększa ilości jego wydzielania. Dwunastnica Unerwienie i regulacja pracy dwunastnicy Ryc. 2. Mechanizm biochemiczny aktywacji peptydaz soku trzustkowego w dwunastnicy. enterokinaza sześciopeptyd trypsynogen trypsyna pozostałe peptydazy pozostałe peptydazy chymotrypsynogen chymotrypsyna unerw_pok.docy Strona 5 z 6 Data utworzenia :48 Annie

6 Jelito cienkie Unerwienie i kontrola pracy jelita cienkiego: soków żołądkowych zachodzi przy współudziale układu nerwowego i humoralnego: Mechaniczne podrażnienie ruchy robaczkowe. Drażnienie nerwu błędnego pobudza wydzielanie soku jelitowego bogatego w enzymy. soku na drodze humoralnej zachodzi pod wpływem sekretyny, cholecystokininy i enterokryniny 2, a także glukagonu, peptydu glukagonopodobnego, wazoaktywnego peptydu jelitowego, peptydu hamującego czynności żołądka i motyliny. Hamuje to tylko somatostatyna. 2. Oprócz tego powstają też: # Sekretyna # Enterogastron Hormony tkankowe # Cholecystokinina PODSUMOWANIE Przekaźnik chemiczny Gdzie powstaje? Jak działa? Gastryna Błona śluzowa żołądka komórki wewnątrzwydzielnicze G. *Najsilniej pobudza wydzielanie soku żołądkowego. *Pobudza wydzielenie soku jelitowego. *Pobudza wydzielanie soku trzustkowego. *Pobudza wydzielanie żółci w wątrobie. *Nasila motorykę żołądka i jelit. Cholecystokinina Komórki I błony śluzowej dwunastnicy. Sekretyna Komórki S błony śluzowej dwunastnicy i jelita cienkiego. *Nasila skurcze ścian pęcherzyka żółciowego. *Pobudza wydzielanie soku żołądkowego. *Pobudza wydzielanie soku jelitowego. *Pobudza wydzielanie soku trzustkowego. *Hamuje perystaltykę żołądka. *Wzmaga perystaltykę jelit. *Silnie kurczy ścianę pęcherzyka żółciowego. *Rozkurcza zwierać bańki trzustkowo wątrobowej. *Hamuje perystaltykę żołądka i jelit. *Silnie pobudza wydzielanie dużych ilości zasadowego soku trzustkowego. *Pobudza wątrobę do wydzielania żółci. Działanie na Żołądek Jelita Trzustka Wątroba Pęcherzyk żółciowy Peptyd Motoryka Motoryka zewnętrzne Komórki dokrewne A B żółci Błona mięśniowa Gastryna Cholecystokinina Sekretyna - E ++ HCl Enterokrynina to swoisty hormon wytwarzany w błonie śluzowej jelit przy jej zetknięciu z miazgą pokarmową. unerw_pok.docy Strona 6 z 6 Data utworzenia :48 Annie