Układ pokarmowy Cz. 3

Transkrypt

1 Trzustka to złożony gruczoł o budowie zrazikowej, posiadający dominującą część zewnątrzwydzielniczą i małe skupiska komórek dokrewnych (wysepki trzustkowe Langerhansa). Układ pokarmowy Cz. 3 Trzustka i wątroba śródzrazikowe odcinki zewnątrzwydzielnicze naczynie śródzrazikowe wysepki trzustkowe wysepki trzustkowe tkanka łączna międzyzrazikowa międzyzrazikowe naczynia pęczek nerwowy odcinki zewnątrzwydzielnicze Część zewnątrzwydzielniczą stanowi zwarty układ odcinków wydzielniczych (pęcherzyków trzustkowych) i system przewodów wyprowadzających. Pęcherzyk trzustkowy komórki wydzielnicze (pęcherzykowe) komórki śródpęcherzykowe blaszka podstawna Komórki śródpęcherzykowe należą do przewodu wyprowadzającego (wstawki), która częściowo wchodzi w głąb pęcherzyka Pęcherzyk otaczają naczynia włosowate kom. pęcherzykowe kom. śródpęcherzykowe blaszka podstawna Komórki wydzielnicze (pęcherzykowe) to typowe komórki produkujące białka i wykazujące wyraźną polaryzację. Jej efektem jest dwubarwność komórek i całego pęcherzyka Produkty wydzielnicze komórek pęcherzykowych: enzymy trawienne siateczka szorstka, Golgi kwasochłonne ziarna wydz. kanaliki międzykomórkowe Proenzymy: (aktywowane w dwunastnicy) trypsynogen chymotrypsynogen prokarboksypeptydaza proelastaza profosfolipaza A2 proteazy Aktywne enzymy: alfa-amylaza lipaza trójglicerydowa DNaza RNaza 1

2 Przewody wyprowadzające: komórki śródpęcherzykowe wstawki (nabłonek płaski do niskiego sześciennego) wstawka śródzrazikowe (nabłonek sześcienny) wstawka przewód śródzrazikowy kom. śródpęcherzykowe Komórki nabłonkowe wstawek i przewodów śródzrazikowych transportują jony i wydzielają zasadowy, bogaty w wodorowęglany płyn (neutralizacja kwaśnej treści pokarmowej) Komórki śródpęcherzykowe są morfologicznie i czynnościowo podobne do komórek wstawki Wątroba międzyzrazikowe (nabłonek walcowaty): - kom. główne (najliczniejsze, podobne do komórek przewodów śródzrazikowych) - kom. podstawne (niezróżnicowane) - kom. szczoteczkowe - kom. dokrewne jest nie tylko dużym, złożonym gruczołem, ale przede wszystkim metabolicznym centrum organizmu Funkcje: przemiany metaboliczne substancji endo- i egzogennych produkcja białek osocza produkcja lipidów produkcja i wydzielanie żółci magazynowanie witamin i Fe udział w eliminacji patogenów i starych erytrocytów główne - nabłonek walcowaty o podobnym składzie komórkowym - warstwa tkanki łącznej - warstwa mięśniówki gładkiej Wątrobę budują jednostki strukturalne - zraziki wątrobowe pies świnia Klasyczny zrazik wątrobowy W wątrobie świni zraziki są oddzielone wyraźnymi przegrodami łącznotkankowymi. W wątrobie innych zwierząt domowych brak ciągłych przegród łącznotkankowych, ale zraziki można wyodrębnić dzięki specyficznej architekturze miąższu wątrobowego. komórki wątrobowe (hepatocyty) ułożone w blaszki zatoki wątrobowe (naczynia włosowate) (tkanka łączna) z triadą (struktury międzyzrazikowe): - tętnica - - przewód żółciowy 2

3 T Różne sposoby podziału miąższu wątrobowego przestrzeń wrotna PŻ Ż zrazik klasyczny zrazik wrotny (Malla) gronko wątrobowe Osią gronka wątrobowego są naczynia okołozrazikowe Strefy gronka wątrobowego: 1 bogata w tlen (aktywnego 2 pośrednia (zmiennego 3 uboga w tlen (niskiego Blaszki hepatocytów i zatoki są otoczone siecią włókien siateczkowych Hepatocyty stref 1 i 3 różnią się aktywnością metaboliczną i cechami morfologicznymi: przepływ krwi Strefa 1 Strefa 2 Strefa 3 W związku z jego wieloma różnorodnymi funkcjami, jest najbogatszą w organelle komórką organizmu Strefa 1: (wysoka aktywność) duże mitochondria z licznymi grzebieniami, obfita siateczka szorstka, dużo glikogenu Strefa 3: (niska aktywność) małe mitochondria z rzadkimi grzebieniami, obfitsza siateczka gładka, mało glikogenu, wczesne zmiany degeneracyjne Hepatocyt tlen detoksyfikacja uwalnianie glukozy glikoliza rozkład kw. tłuszcz. synteza kw. tłuszcz. Funkcje hepatocytu: metabolizm cukrowców: obrót glukoza-glikogen, glukoneogeneza metabolizm lipidów: rozkład chylomikronów, synteza cholesterolu i fosfolipidów, produkcja lipoproteidów synteza białek osocza (z wyjątkiem immunoglobulin) produkcja i wydzielanie żółci detoksyfikacja wydzielanie IgA Nakładające się na siebie strefy gronka wątrobowego można odnieść do obszarów klasycznego zrazika: strefa 1 = obszar wokół przestrzeni j (okołowrotny) strefa 3 = obszar wokół żyły centralnej (okołocentralny) Bieguny hepatocytu: siateczka szorstka siateczka gładka aparat Golgiego mitochondria lizosomy peroksysomy złogi glikogenu drobne krople lipidowe zatoka (naczynie) biegun naczyniowy wchłanianie i wydzielanie sąsiedni hepatocyt biegun żółciowy (kanalikowy) sekrecja sąsiedni hepatocyt Hepatocyty mogą być: dwujądrzaste poliploidalne i mają znaczne zdolności regeneracyjne zatoka 3

4 Biegun naczyniowy: mikrokosmki wchłanianie produktów trawienia (obecnych w krwi spływającej z przewodu pokarmowego) wydzielanie glukozy, białek, lipoproteidów śródbłonek światło zatoki Zatoki wątrobowe przestrzeń Dissego mikrokosmki Przestrzeń okołozatokowa Dissego: pomiędzy biegunami naczyniowymi hepatocytów a ścianą zatoki (śródbłonkiem) odmiana kapilarów o nieciągłej ścianie szerokie, nieregularne komórki śródbłonkowe z otworami o różnej wielkości brak blaszki podstawnej pełna przepuszczalność Biegun żółciowy (kanalikowy): kanalik żółciowy (symetryczne wpuklenia błony komórkowej sąsiednich komórek) z mikrokosmkami połączenia międzykomórkowe (uszczelnienie i wzmocnienie kanalika) wydzielanie żółci i IgA Komórki związane ze ścianą zatok wątrobowych: Komórki śródbłonkowe zatok wątrobowych mają zdolność do intensywnej endocytozy krążących w krwi odpadków makromolekuł zarówno pochodzących z patogenów, jak i powstałych na skutek procesów fizjologicznych. Wraz z komórkami Kupffera tworzą wydajny system oczyszczania krwi w wątrobie i uczestniczą w procesach wchodzących w skład odporności wrodzonej. komórki Kupffera komórki gwiaździste komórki ziarniste śródbłonek kom. ziarnista komórka Kupffera kom. gwiaździsta lipocyt przestrzeń okołozatokowa Krążenie krwi w wątrobie wrotna tętnice wątrobowe tętnice międzypłatowe żyły międzypłatowe tętnice międzyzrazikowe żyły międzyzrazikowe tętnice okołozrazikowe żyły okołozrazikowe tętniczki wlotowe żyłki wlotowe zatoki wątrobowe kom. Kupffera komórki Kupffera makrofagi rezydujące w wątrobie: fagocytują bakterie, uszkodzone komórki, stare erytrocyty; produkują cytokiny wpływające na funkcje hepatocytów, komórek śródbłonkowych i komórek ziarnistych żyły centralne kom. gwiaździste żyły podzrazikowe żyły wątrobowe komórki gwiaździste (Ito) specyficzna odmiana miofibroblastów, magazynują lipidy i wit. A; regulują przepływ krwi przez zatoki, w warunkach patologicznych produkują włókna kolagenowe (zwłóknienie wątroby) komórki ziarniste limfocyty NK 4

5 kanaliki żółciowe Wewnątrzwątrobowe drogi żółciowe kanaliki żółciowe Przepływ krwi, chłonki i żółci w zraziku wątrobowym: krew dośrodkowo (do żyły centralnej), chłonka i żółć odśrodkowo (do przestrzeni wrotnych) przewodziki żółciowe (cholangiole) niski nabłonek sześcienny: cholangiocyty i kom. owalne międzyzrazikowe żółciowe nabłonek sześcienny do walcowatego (cholangiocyty) Cholangiocyty wydzielają alkaliczny płyn bogaty w wodorowęglany hepatocyty Komórki owalne to komórki macierzyste wątroby: mogą się namnażać i różnicować w komórki nabłonkowe przewodów i hepatocyty przewodziki żółciowe cholangiocyty międzyzrazikowy przewód żółciowy Krew Chłonka Żółć wątrobowe przewód pęcherzykowy pęcherzyk żółciowy przewód żółciowy wspólny Pozawątrobowe drogi żółciowe Pęcherzyk żółciowy nabłonek i układ warstw jak w przewodach pozawątrobowych liczne fałdy błony śluzowej nieliczne małe gruczoły śluzowe w blaszce właściwej mięśniówka warstwa włóknista nabłonek jednowarstwowy walcowaty (kom. jasne, pojedyncze kom. kubkowe i dokrewne) blaszka właściwa mięśniówka gładka warstwa włóknista/surowicza Komórki jasne: mikrokosmki połączenia międzykomórkowe mitochondria w górnej i dolnej części wpuklenia bocznej błony komórkowej funkcja: resorbcja wody i jonów Gruczoł wątrobowo-trzustkowy (wątrobotrzustka) W obrębie wątroby może toczyć się wiele procesów chorobowych: stany zapalne, przerzuty nowotworów, zwłóknienia (marskość), czy zaburzenia metaboliczne (np. stłuszczenie). wątroba, wewnątrz której znajdują się obszary tkanki trzustkowej występuje u ryb oraz niektórych płazów i gadów jest wynikiem rozwoju: tkanka trzustkowa wrasta w głąb wątroby wzdłuż większych naczyń wątrobowych 5