Duże gruczoły ślinowe - ślinianki

Transkrypt

1 Duże gruczoły ślinowe - ślinianki Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: Przyuszne uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne Podżuchwowe bodźce termiczne Podjęzykowe bodźce chemiczne Bodźce działające na zakończenia nerwowe Psychiczne Zapachowe Przewód międzyzrazikowy Prewód prążkowany Wstawka

2 Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Pęcherzyk Cewko-pęcherzyk Cewka Komórki mioepitelialne Tkanka łączna zrębu i przegród łącznotkankowych zawiera limfocyty i komórki plazmatyczne, produkujące IgA. IgA tworzy kompleksy z komponentą sekrecyjną syntetyzowaną w komórkach surowiczych pęcherzyków. Kompleks IgA-komponenta sekrecyjna wydzielany jest do jamy ustnej. Bierze udział w immunologicznej walce z bakteriami jamy ustnej Przewody śródzrazikowe Wstawka nabłonek jednowarstwowy sześcienny Odcinki (przewody) prążkowane nabłonek jednowarstwowy walcowaty Przewód międzyzrazikowy jednowarstwowy walcowaty główny przewód wyprowadzający dwuwartswowy walcowaty lub dwurzędowy ujście jamy ustnej wielowarstwowy płaski

3 Ślinianka przyuszna Znaczenie kliniczne Główne miejsce docelowe dla wirusa wścieklizny oraz wirusa świnki (zapalenie ślinianki przyusznej). Wirus świnki wywołuje dwa rodzaje powikłań: zapalenie jąder zapalenie opon mózgowych

4 Ślinianki mieszane Podżuchwowa Przewaga komponenty surowiczej (80%) Odcinek prążkowany Cewka Półksięży c surowicz y EGF - peptyd występujący w osoczu, wyizolowany ze ślinianki myszy Stymuluje: proliferację różnych typów komórek nabłonkowych proces biosyntezy białka agregację rybosomów, formowanie polisomów Podjęzykowa Przewaga komponenty śluzowej (70%). Wstawki nie występują, rzadko przewody prążkowane

5 Duże gruczoły ślinowe - ślinianki Pęcherzykowo-cewkowa Surowiczo-śluzowa Cewkowo-pęcherzykowa Śluzowo-surowicza Pęcherzykowa Surowicza

6 Ślina mieszanina wszystkich gruczołów ślinowych Zawiera białka, glikoproteiny, jony (Na, K, Cl, HCO, J), wodę i IgA Ślinianka podżuchwowa 70% śliny Ślinianka przyuszna 25% śliny i wydziela ślinę bogatą w amylazę ślinową Ślinianka podjęzykowa i gruczoły błony śluzowej 5% śliny Funkcja Śluz i woda nawilża błonę śluzową języka, policzków, warg podczas mówienia, nawilża, rozmiękcza pokarm (kubki smakowe). Funkcja protekcyjna działanie antybakteryjne: lizozym oddziałując na ścianę bakterii laktoferyna chelatuje jony żelaza niezbędne dla wzrostu bakterii IgA neutralizuje bakterie i wirusy Udział w trawieniu pokarmu: amylaza ślinowa inicjuje trawienie węglowodanów lipaza ślinowa (gruczoły von Ebnera) uczestniczy w hydrolizie lipidów

7 Wątroba Zraziki anatomiczne (klasyczne) Hepatocyty w blaszkach Naczynia zatokowe Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa, portalna (triada) Hepatocyty dwujądrzaste Żyła Tętnica Przewód żółciowy

8 Zrazik anatomiczny (klasyczny) Żyła centralna Włókna retikulinowe Naczynia zatokowe Kanaliki żółciowe

9 Unaczynienie wątroby Tętnica wątrobowa i żyła wrotna (żyła krezkowa górna + śledzionowa + krezkowa dolna) naczynia płatowe naczynia międzyzrazikowe na kilku poziomach po trzy tętnice i trzy żyły naczynia okołozrazikowe, biegnące na pograniczu sąsiadujących ze sobą zrazików anatomicznych naczynia zatokowe (płynie tu krew tętnicza i żylna) żyła centralna żyła podzrazikowa żyła wątrobowa Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa Sinusoidy

10 Hepatocyt 30 µm długości 20 µm szerokości Powierzchnia międzykomórkowa Powierzchnia kanalikowa Powierzchnia zatokowa Śródbłonek

11 Zrazik anatomiczny Zrazik portalny (wrotny) Gronko wątrobowe

12 Zrazik portalny Zrazik portalny (wrotny) Zrazik anatomiczny Gronko Ogranicza te części wszystkich zrazików klasycznych, które wydzielają żółć do jednego przewodu żółciowego międzyzrazikowego. Unaczynienie naczynia międzyzrazikowe Przepływ żółci od środka zrazika anatomicznego do obwodu Przepływ krwi z obwodu zrazika do żyły centralnej

13 Gronko wątrobowe Żyła centralna 1 Strefa stałej czynności (strefa I) Wytwarzanie albumin i synteza glikogenu 2 Strefa pośrednia (strefa II) 3 Strefa stałego spoczynku (strefa III) Oś gronka stanowią końcowe gałązki triady wątrobowej (okołozrazikowe), leżące wzdłuż granicy dwu sąsiednich zrazików wątrobowych. Natężenie metabolicznej aktywności i strefowość bezpośrednia korelacja między przepływem krwi (zaopatrzenie w substancje odżywcze) a metabolizmem komórek tłumaczy proces regeneracji wyjaśnia wiele zmian patologicznych

14 Inne populacje komórki wątroby Komórki śródbłonka naczyń zatokowych Śródbłonek nieciągły okienkowy Komórki Browicza-Kupffera Komórki ziarnkowe (pit) Komórki układu makrofagów: niszczenie starych erytrocytów, rozkład hemoglobiny, wydzielanie białek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej, ew. niszczenie bakterii. ok. 15% Światło naczyń zatokowych

15 Inne populacje komórki wątroby Komórki gwiaździste (lipocyty, komórki gromadzące lipidy, Ito) Przestrzeń okołonaczyniowa, pochodzenie mezenchymalne. Gromadzą tłuszcz, zawierają witaminę A. W chronicznych schorzeniach wątroby komórki Ito aktywowane przez czynniki produkowane przez hepatocyty i komórki Browicza-Kupffera proliferują i nabywają cech miofibroblastów z/bez kropli lipidowych i pełnią główną rolę w procesie włóknienia wątroby (może być nieodwracalny)

16 Funkcje wątroby Wątroba pełni ok. 100 różnych funkcji Wytwarzanie żółci ( ml/dobę). Żółć woda, kwasy żółciowe (kwas cholowy), barwniki żółciowe (bilirubina), fosfolipidy, lecytyna, cholesterol, glukoza, IgA, białka, enzymy, liczne sole mineralne. Bilirubina toksyczny produkt rozpadu degradacji hemoglobiny (makrofagi śledziony, komórki Browicza-Kupffera). Hepatocyty endocytują bilirubinę związaną z albuminami, tworzą formę rozpuszczalną bilirubiny. Uwolnienie większej ilości wolnej bilirubiny lub jej formy rozpuszczalnej żółtaczka. Utrzymywanie stałego stężenia glukozy we krwi ( mg%)

17 Funkcje wątroby Wytwarzanie białek ok. 90% białek krwi. Czynniki procesu krzepnięcia krwi fibrynogen, czynnik III, protrombina i prokonwertyna, białka dla funkcjonowania układu dopełniacza, białka przenoszące metabolity, albuminy, globuliny (bez Ig), α-fetoproteina. Syntetyzują lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL). IGFI i IGF-II. Erytropoetyna (EPO). Gromadzenie witamin w dużych ilościach A, D i B 12. Może utrzymywać stały poziom witamin przez określony czas: Wit. A 10 m-cy Wit. D 4 m-ce Wit. B m-cy

18 Funkcje wątroby Unieczynnianie hormonów steroidowych Regeneracja komórki owalne (macierzyste), obecne w pobliżu końcowych odcinków kanalików żółciowych. Uczestniczą w regeneracji przy masywnych uszkodzeniach wątroby. Proste podwojenie hepatocytów. Przeszczepy Narząd hematopoetyczny w życiu płodowym

19 Pęcherzyk żółciowy Nabłonek jednow-wy walcowaty Błona zewnętrzna Błona śluzowa Błona mięśniowa Funkcje: zatężanie (ok. 10x) i gromadzenie żółci pomiędzy posiłkami uwalniane żółci przez skurcz mięśniówki (CCK) i bodźce nerwowe Kamienie żółciowe Cholestaza nieprawidłowe tworzenie i wydalanie żółci na poziomie hepatocyta (wewnątrzwątrobowa) lub strukturalna (guz trzustki lub przewodów żółciowych), lub mechaniczna (kamica żółciowa kamienie żółciowe)

20 Część zewnątrzwydzielnicza trzustki Pęcherzyki otoczone błoną podstawną i siecią włókien retikulinowych, komórki wstawki w świetle komórki śródpęcherzykowe ml/dobę izotonicznego zasadowego płynu woda, jony, proteazy. Trypsynogen 1, 2 i 3 Chymotrypsynogen Proelastazy 1 i 2 Proteaza E Kalikreinogen Prokarboksypeptydazy A1, A2, Bb1 i B2 Amaylaza Lipaza Nukleazy: Deoksyrybonukleaza Rybonukleaza Enterokinaza Inhibitory proteaz Trypsynogen Trypsyna Aktywacja kaskadowa

21 Regulacja sekrecji soku trzustkowego Kwas żołądka (ph < 4,5) Stymulacja nerwu błędnego Sekretyna stymuluje pęcherzyki oraz komórki przewodów wyprowadzających do produkcji wody i węglanów. Sekrecja silnie zasadowego płynu bogatego w elektrolity i ubogiego w enzymy neutralizacja kwaśnej treści żołądka, optymalne warunki dla aktywności enzymów trzustki. Cholecystokinina uwalniana, gdy w świetle jelita kwas żołądkowy, długołańcuchowe kwasy tłuszczowe i niektóre aminokwasy. Stymuluje sekrecję mniej obfitego płynu, ale bardzo bogatego w enzymy. W warunkach skrajnego niedożywienia (białkowo-kalorycznego) komórki pęcherzyków trzustki oraz inne komórki produkujące białka ulegają atrofii, zanika RER.