Przewód pokarmowy Gruczoły układu pokarmowego

Transkrypt

1 Przewód pokarmowy Gruczoły układu pokarmowego

2 Układ pokarmowy Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu Pasywny pasaż pokarmu Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka

3 JAMA USTNA Błona śluzowa Śluzówka żująca wokół zębów, podniebienie twarde, górna powierzchnia języka miejsca narażone na silne tarcie w trakcie żucia nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący Śluzówka wyścielająca błona śluzowa warg, policzków, podniebienie miękkie, dno jamy ustnej Śluzówka specjalna błona śluzowa grzbietu języka, pełni jednocześnie funkcję żującą oraz zmysłową nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

4 Funkcje błony śluzowej jamy ustnej Osłaniająca nabłonek nieprzepuszczalny dla drobnoustrojów (oprócz wirusów), rogowacenie komórek nabłonka. Odnawiająca równowaga między tworzeniem nowych komórek, a ich złuszczaniem się. Obronna pełni ją wydzielana ślina (lizozym, IgA) Smakowa - kubki smakowe z komórkami będącymi receptorami smaku. Komórki czuciowe Brodawki liściaste Komórki macierzyste

5 Kubek smakowy Receptorowe komórki smakowe (żyją ok. 14 dni) Komórki podporowe (niedojrzałe komórki smakowe) Komórki prekursorowe (kom. bazalne) Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z receptorami TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek smakowych Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i słony, umami (smak glutaminianu sodu)

6 Funkcje błony śluzowej jamy ustnej Resorpcyjna zdolność wchłaniania pewnych związków chemicznych (nitrogliceryna, alkohol, cyjanek potasu, środki rozpuszczalne w tłuszczach), wykorzystywana w celach terapeutycznych. Największa zdolność wchłaniania dolna powierzchnia języka Czuciowa w błonie śluzowej obecne receptory dotyku (ciałka Ruffiniego), ucisku (ciałka Vater-Pacciniego), bólu, ciepła, zimna. Wydzielnicza liczne drobne gruczoły ślinowe w całej jamie ustnej (oprócz głównych gruczołów ślinowych).

7 Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Gruczoły wargowe Gruczoły policzkowe Gruczoły podniebienne Gruczoły językowe

8 Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: Przyuszne uwalniają w odpowiedzi na bodźce mechaniczne Podżuchwowe bodźce termiczne Podjęzykowe bodźce chemiczne Bodźce działające na zakończenia nerwowe Psychiczne Zapachowe

9 Pęcherzyk Cewko-pęcherzyk Cewka Komórki mioepitelialne Przewody śródzrazikowe Wstawka Odcinki prążkowane Tkanka łączna zrębu i przegród łącznotkankowych zawiera limfocyty i komórki plazmatyczne, produkujące IgA. IgA tworzy kompleksy z komponentą sekrecyjną syntetyzowaną w komórkach surowiczych pęcherzyków. Kompleks IgA-komponenta sekrecyjna wydzielany jest do jamy ustnej. Bierze udział w immunologicznej walce z bakteriami jamy ustnej

10 Ślinianka przyuszna Znaczenie kliniczne Oprócz produkcji śliny jest głównym miejscem docelowym dla wirusa wścieklizny i wirusa świnki. Wirus świnki wywołuje dwa rodzaje powikłań: zapalenie jąder zapalenie opon mózgowych

11 Podżuchwowa Ślinianki mieszane Przewaga komponenty surowiczej Odcinek prążkowany Cewka Półksiężyc surowiczy EGF - peptyd występujący w osoczu, wyizolowany ze ślinianki myszy Stymuluje: proliferację różnych typów komórek nabłonkowych proces biosyntezy białka agregację rybosomów, formowanie polisomów Podjęzykowa

12 Przełyk Błona śluzowa 1 Błona podśluzowa 2 Błona mięśniowa 3 Błona surowicza lub przydanka

13 Schemat budowy ściany części trawiącej Tętnica Błona mięśniowa Błona śluzowa Żołądek Nabłonek żołądka Błona podśluzowa Błona surowicza Jelito cienkie Kosmki i nabłonek Jelita cienkiego Tkanka limfoidalna Nabłonek jelita grubego Duży gruczoł Jelito grube

14 Żołądek Dno i trzon Wpust Błona śluzowa Dołki Błona podśluzowa Błona mięśniowa Gruczoły Odźwiernik

15 Błona śluzowa żołądka Nabłonek jednowarstwowy walcowaty powierzchnia gruczołowa Śluz wydzielają: Nabłonek powierzchniowy Komórki gruczołów wpustowych Komórki szyjki gruczołów właściwych Komórki gruczołów odźwiernikowych Trzon Wpust Odźwiernik

16 Gruczoły właściwe żołądka Komórki okładzinowe Komórki główne 1. Komórki śluzowe szyjki 2. Komórki macierzyste 3. Komórki okładzinowe 4. Komórki główne 5. Komórki dokrewne

17 Gruczoły właściwe żołądka Komórki główne Podobne w strukturze do komórek gromadzących ziarna zymogenu (pepsynogen). Wydzielają pepsynogen (42,5 kda) pepsyna (35 kda) (ph poniżej 5,0). Sekrecja stymulowana przez acetylocholinę. Egzocytoza pepsyny bardzo szybka. Komórki okładzinowe Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń międzykomórkowych. Produkują H + i Cl - (HCl) oraz czynnik wewnętrzny wchłanianie wit. B12. Bardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) dostarczają ATP dla transportu H+ Kanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami H-K-ATP-aza (80% białek błonowych mikrokosmków)

18 Dwunastnica Jelito cienkie Jelito kręte Kosmki Błona śluzowa Kosmki Krypty jelitowe Błona podśluzowa Błona śluzowa Tkanka łączna właściwa Tkanka limfoidalna (limfocyty, grudki limfatyczne) Gruczoły dwunastnicze (Brunnera)

19 Komórki nabłonka jelitowego Enterocyty z rąbkiem prążkowanym Limfocyty śródnabłonkowe Komórki kubkowe (śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe) Komórki kępkowe Komórki M Komórki endokrynowe Grudka limfatyczna

20 Komórki krypt jelitowych Komórki macierzyste Enterocyty Komórki kubkowe Komórki kępkowe Komórki Panetha Komórki endokrynowe Komórki Panetha Żyją ok. 20 dni. Gromadzą zymogen Wydzielina ochrania nabłonek powierzchniowy przed patogennymi mikroorganizami. TNFα - prozapalna ) infekcja, uszkodzenie tkanki Lizozym odcina wiązania peptoglikanu bakterii (brak w kom. człowieka) Defenzyny Enterocyty Komórki kubkowe

21 Jelito grube Absorbcja wody, sodu, witamin, minerałów. Transport sodu zależny od energii. Potas i dwuwęglany wydzielane do światła jelita. Właściwości absorbcyjne - środki uspokajające, przeciwbólowe, steroidy. Wyrostek robaczkowy

22 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów Cechy: Zawierają aminy i ich prekursory Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza aminokwasowa) Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów) Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo, że tworzy duży gruczoł dokrewny jest mało poznany.

23 Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Cechy: Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez nią produkowany (immunohistochemia) Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie podstawnej E E Błona podstawna

24 Część zewnątrzwydzielnicza trzustki Pęcherzyki otoczone błoną podstawną i siecią włókien retikulinowych, komórki wstawki w świetle komórki śródpęcherzykowe ml/dobę izotonicznego zasadowego płynu woda, jony, proteazy. Trypsynogen 1, 2 i 3 Chymotrypsynogen Proelastazy 1 i 2 Proteaza E Kalikreinogen Prokarboksypeptydazy A1, A2, Bb1 i B2 Amaylaza Lipaza Nukleazy: Deoksyrybonukleaza Rybonukleaza Enterokinaza Inhibitory proteaz Trypsynogen Trypsyna Aktywacja kaskadowa

25 1 1,5 kg Zraziki anatomiczne Wątroba Hepatocyty w blaszkach Naczynia zatokowe Żyła centralna Przestrzeń międzyzrazikowa, portalna (triada) Hepatocyty dwujądrzaste Żyła Tętnica Przewód żółciowy

26 Zrazik anatomiczny (klasyczny) Żyła centralna Włókna retikulinowe Naczynia zatokowe Kanaliki żółciowe

27 Hepatocyt 30 µm długości 20 µm szerokości Powierzchnia międzykomórkowa Powierzchnia kanalikowa Powierzchnia zatokowa Śródbłonek

28

29 Zrazik portalny Zrazik portalny (wrotny) Zrazik anatomiczny Gronko Ogranicza te części wszystkich zrazików klasycznych, które wydzielają żółć do jednego przewodu żółciowego międzyzrazikowego. Unaczynienie naczynia międzyzrazikowe Przepływ żółci od środka zrazika anatomicznego do obwodu Przepływ krwi z obwodu zrazika do żyły centralnej

30 Gronko wątrobowe Żyła centralna 1 Strefa stałej czynności 2 Strefa pośrednia 3 Strefa stałego spoczynku Oś gronka stanowią końcowe gałązki triady wątrobowej, leżące wzdłuż granicy dwu sąsiednich zrazików wątrobowych. Natężenie metabolicznej aktywności i strefowość bezpośrednia korelacja między przepływem krwi (zaopatrzenie w substancje odżywcze) a metabolizmem komórek tłumaczy proces regeneracji wyjaśnia wiele zmian patologicznych

31 Inne populacje komórki wątroby Komórki śródbłonka naczyń zatokowych Śródbłonek nieciągły okienkowy Komórki Browicza-Kupffera Komórki ziarnkowe (pit) Komórki układu makrofagów: niszczenie starych erytrocytów, rozkład hemoglobiny, wydzielanie białek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej, ew. niszczenie bakterii. ok. 15% Światło naczyń zatokowych

32 Inne populacje komórki wątroby Komórki gwiaździste (lipocyty, komórki gromadzące lipidy, Ito) Przestrzeń okołonaczyniowa, pochodzenie mezenchymalne. Gromadzą tłuszcz, zawierają witaminę A. Fizjologiczna funkcja w odpowiedzi na regulatory: wychwyt i uwalnianie retinoidów synteza i sekrecja białek matrix pozakom. i proteoglikanów sekrecja czynników wzrostu i cytokin regulacja średnicy światła sinusoidy W chronicznych schorzeniach wątroby komórki Ito aktywowane przez czynniki produkowane przez hepatocyty i komórki Browicza-Kupffera proliferują i nabywają cech miofibroblastów z/bez kropli lipidowych i pełnią główną rolę w procesie włóknienia wątroby (może być nieodwracalny) Marskość wątroby

33 Funkcje wątroby Wątroba pełni ok. 100 różnych funkcji Wytwarzanie żółci ( ml/dobę). Żółć woda, kwasy żółciowe (kwas cholowy), barwniki żółciowe (bilirubina), fosfolipidy, lecytyna, cholesterol, glukoza, IgA, białka, enzymy, liczne sole mineralne. Kwasy żółciowe reabsorbowane w jelicie transportowane do wątroby (krążenie jelitowo-wątrobowe). Bilirubina toksyczny produkt rozpadu degradacji hemoglobiny (makrofagi śledziony, komórki Browicza- Kupffera). Hepatocyty endocytują bilirubinę związaną a albuminami i katalizują koniugację bilirubiny do formy rozpuszczalnej (glukuronidu bilirubiny). Uwolnienie większej ilości glukuronidu lub wolnej bilirubiny żółtaczka. Utrzymywanie stałego stężenia glukozy we krwi ( mg%)

34 Funkcje wątroby Wytwarzanie białek ok. 90% białek krwi. Czynniki procesu krzepnięcia krwi fibrynogen, czynnik III, protrombina i prokonwertyna, białka dla funkcjonowania układu dopełniacza, białka przenoszące metabolity, albuminy, globuliny (bez Ig), α-fetoproteina. Syntetyzują lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL). IGFI i IGF-II. Erytropoetyna (EPO). Gromadzenie witamin w dużych ilościach A, D i B 12. Może utrzymywać stały poziom witamin przez określony czas: Wit. A 10 m-cy Wit. D 4 m-ce Wit. B m-cy

35 Funkcje wątroby Unieczynnianie hormonów steroidowych Regeneracja komórki owalne (macierzyste), zlokalizowane w pobliżu końcowych odcinków kanalików żółciowych (przewodziki Heringa). Uczestniczą w regeneracji przy masywnych uszkodzeniach wątroby. Proste podojenie hepatocytów. Przeszczepy Narząd hematopoetyczny w życiu płodowym

36 Pęcherzyk żółciowy Nabłonek jednow-wy walcowaty Funkcje: zatężanie (do 10x) i gromadzenie żółci pomiędzy posiłkami uwalniane żółci przez skurcz mięśniówki (CCK) i bodźce nerwowe Kamienie żółciowe Cholestaza nieprawidłowe tworzenie i wydalanie żółci na poziomie hepatocyta (wewnątrzwątrobowa) lub strukturalna (guz trzustki lub przewodów żółciowych), lub mechaniczna (kamica żółciowa kamienie żółciowe)