PL B1. Politechnika Poznańska,Poznań,PL BUP 02/08. Juliusz Pernak,Poznań,PL Andrzej Skrzypczak,Poznań,PL

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (51) Int.Cl. C07D 233/60 ( ) C07F 5/02 ( ) C07C 211/63 ( ) C07F 9/02 ( ) (54) Nowa generacja zielonych rozpuszczalników - sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)] oraz sposób ich otrzymywania (73) Uprawniony z patentu: Politechnika Poznańska,Poznań,PL (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 02/08 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 07/09 (72) Twórca(y) wynalazku: Juliusz Pernak,Poznań,PL Andrzej Skrzypczak,Poznań,PL (74) Pełnomocnik: Barbara Urbańska-Łuczak, Politechnika Poznańska PL B1

2 2 PL B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku są sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)] oraz sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)] oraz sposób ich otrzymywania. Halogenki imidazoliowe to sole organiczne posiadające wiązanie jonowe. Znane są w literaturze od początku XX wieku, kiedy to Menschutkin otrzymał je po raz pierwszy w reakcji pirydyny z halogenkiem alkilowym. Podstawione w pozycji 1 imidazole w szczególności 1-alkiloimidazole łatwo ulegają reakcji czwartorzędowania za pomocą halogenków alkilowych, eterów i sulfidów chlorometylowoalkilowych, chlorooctanu etylu, estrów kwasu chlorooctowego, chlorku metylosulfonylu, bromku fenacylu, alfabromoketonów oraz chlorku benzoilu i innych. Chlorki, bromki i jodki 1-alkiloimidazoliowe są rozpuszczalne w wodzie, a nie rozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych. Ze względu na swoje unikalne wielofunkcyjne właściwości mogą być szeroko stosowane jako środki powierzchniowo czynne, antyelektrostatyczne, antyzbrylające, środki ochrony drewna, zmiękczacze tkanin czy środki pomocnicze do flotacji minerałów. Ponadto wykazują wysoką aktywność wobec bakterii i grzybów. Stosowane są z tego względu np. do odkażania wody pitnej, czy środki dezynfekcyjne. Są też zaliczane do kationowych związków powierzchniowo czynnych. Stosuje się je również, wykorzystując ich zdolność do adsorpcji na powierzchni tkanin, w przemyśle tekstylnym. Wymiana w czwartorzędowych solach imidazoliowych halogenku na inny anion o charakterze nieorganicznym czy organicznym prowadzi do nowych związków o często odmiennych właściwościach. Wiele z tak otrzymanych czwartorzędowych soli imidazoliowych ma postać cieczy i w literaturze przyjęła się ogólna nazwa dla takiej klasy związków: ciecze jonowe (ionic liquids). Inną opisaną w literaturze modyfikacją strukturalną czwartorzędowych soli imidazoliowych są podwójne sole imidazoliowe nazywane czasem bliźniaczymi (gemini). W jednej cząsteczce bliźniaczej soli imidazoliowej występują wtedy dwa dodatnio naładowane pierścienie imidazoliowe oraz dwa aniony. Związki tego typu charakteryzują się unikalnymi wielofunkcyjnymi właściwościami. Między innymi wykazują podwyższoną w stosunku do pojedynczych soli 1-alkiloimidazoliowych aktywność w stosunku do drobnoustrojów, jak również przejawiają aktywność powierzchniową przy wielokrotnie niższych od soli pojedynczych stężeniach. Brak natomiast w literaturze doniesień na temat potrójnych soli imidazoliowych, które nazwać można solami trójbliźniaczymi (trigemini). Synteza podwójnych soli imidazoliowych nazywanych niekiedy bliźniaczymi (gemini) solami, zgodnie z doniesieniami literaturowymi przebiega ze stosunkowo niską wydajnością, stąd zapewne nie podejmowano dotąd zawansowanych badań nad związkami trójbliźniaczymi. Celem wynalazku jest synteza soli 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowych)] o ogólnym wzorze 1, w którym R i R 1 oznaczają grupę metylową lub etylową lub propylową lub izopropylową lub butylową lub izobutylową lub pentylową lub heksylową lub heptylową lub oktylową lub nonylową lub decylową lub undecylową lub dodecylową lub tetradecylową lub heksadecylową lub benzylową a R 2 oznacza proton lub grupę metylową lub etylową lub propylową lub izopropylową natomiast anionem A jest anion azotanowy(v) lub mrówczanowy lub octanowy lub trifluorooctanowy lub propioniowy lub benzoesowy lub trifluorometylosulfonylowy lub bis(trifluorometylosulfonylo)imidkowy lub dicyjanoimidkowy lub tetrafluoroboranowy lub heksafluorofosforanowy. Istotą wynalazku są sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowych)] o ogólnym wzorze 1, w którym R, R 1 i R 2 mają wyżej podane znaczenie. Istotą wynalazku jest także sposób otrzymywania soli 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilolub 1,2-dialkiloimidazoliowych)], który polega na reakcji wymiany jonowej, której prekursorami są trichlorki: 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)]. Reakcja prowadzona jest w środowisku wodnym lub rozpuszczalnika organicznego. W wyniku tej wymiany, aniony chlorkowe zostają zastąpione przez inne wymienione wyżej aniony A. Dzięki zastosowaniu rozwiązania według wynalazku uzyskano następujące efekty technicznoekonomiczne: - otrzymano nowe sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkiloimidazoliowe)] i sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1,2-dialkiloimidazoliowe)], które ze względu na ich budowę można nazwać solami trójbliźniaczymi lub trigemini. - sole te w zależności od rodzaju podstawników w pierścieniu imidazolu i rodzaju anionu mogą być rozpuszczalne w wodzie lub nie mieszać się z wodą. Sole posiadające anion azotanowy(v) lub mrówczanowy lub octanowy lub trifluorooctanowy lub propionianowy lub dicyjanoimidkowy są rozpuszczalne w wodzie, natomiast sole z anionem benzoesanowym lub trifluorometylosulfonylowym, lub

3 PL B1 3 bis(trifluorometylosulfonylo)imidkowym, lub tetrafluoroboranowym, lub heksafluorofosforanowym nie mieszają się z wodą. - będące przedmiotem wynalazku sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)] otrzymuje się w jednoetapowej reakcji wymiany anionu chlorkowego na inny anion. Reakcję prowadzi się w środowisku wodnym. Jej wydajność mieści się w granicach 92-97%. Sposób otrzymywania soli 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)] oraz soli 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowych)] ilustrują poniższe przykłady. P r z y k ł a d I Otrzymywanie tri(tetrafluoroboranu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-butyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-butyloimidazoliowego)] rozpuszczono w 100 cm 3 wody destylowanej a następnie intensywnie mieszając dodano stechiometryczną ilość tetrafluoroboranu amonu z 10% nadmiarem. Po odparowaniu wody pozostałość rozpuszczono w 60 cm 3 bezwodnego acetonu. Chlorek amonu, który wypadł w postaci osadu odsączono wraz z nadmiarem tetrafluoroboranu amonu. Pozostałość odparowano i suszono w suszarce próżniowej w temp. 350 K w czasie 24 godzin, uzyskując tri(tetrafluoroboran) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-butyloimidazoliowy)] z wydajnością 96,7%. Analiza elementarna CHN tri(tetrafluoroboranu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-butyloimidazoliowego)] C 27 H 48 O 3 N 6 B 3 F 12 (800,66) wartości w % wyliczone C 40,50; H 6,06; N 10,50 i zmierzone C 40,85; H 6,35; N 10,67. P r z y k ł a d II Otrzymywanie trioctanu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku propano-1,2,3-tris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] rozpuszczono w 50 cm 3 acetonu i dodano 0,35 mola octanu sodu. Całość mieszano w ciągu 24 godzin. Wydzielony chlorek sodu, który wypadł w postaci osadu oraz nadmiarowy octan sodu odsączono. Z przesączu odparowano aceton. Uzyskano trioctan 1,2,3-propanotri[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowy)], który następnie suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 336 K przez 5 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 97%. Analiza elementarna CHN trioctanu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] C 24 H 38 N 6 O 9 (554,68) wartości w % wyliczone C 51,97; H 6,92; N 15,15 i zmierzone C 51,35; H 6,55; N 15,72. P r z y k ł a d III Otrzymywanie tri(heksafluorofosforanu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1,2-dimetyloimidazoliowego)] 0,01 trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1,2-dimetyloimidazoliowego)] rozpuszczono w 30 cm 3 bezwodnego tetrahydrofuranu i dodano 0,04 mola wodnego roztworu heksafluorofosforanu potasu. Całość mieszano przez 24 godziny. Chlorek potasu, który wypadł w postaci osadu odsączono. Po odparowaniu z przesączu rozpuszczalnika (terahydrofuranu) uzyskano tri(heksafluorofosforan) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1,2-dimetyloimidazoliowy)], który suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 346 K przez 8 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 93%. Analiza elementarna CHN tri(heksafluorofosforanu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1,2-dimetyloimidazoliowego)] - C 21 H 35 N 6 O 3 F 18 P 3 (854,53) wartości w % wyliczone C 29,52; H 4,14; N 9,84 i zmierzone C 30,23; H 4,15; N 9,98. P r z y k ł a d IV Otrzymywanie tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowego)] 0,05 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowego)] rozpuszczono w wodzie destylowanej i dodano 0,18 mola bis(trifluorometylosulfonylo)imidku litu. Powstałą fazę organiczną płukano wodą destylowaną aż całkowicie usunięto jony chlorkowe. Otrzymano tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidek] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowy)], który suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 366 K w ciągu 12 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 95%. Strukturę związku - tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo- -3-(1-benzyloimidazoliowego)], potwierdzono wykonując widma protonowego i węglowego magnetycznego rezonansu jądrowego: 1 H NMR (CD 3 CN) 3,60 (m, 4H), 3,91 (m, 1H), 5,37 (s, 6H), 5,39 (s, 4H), 5,53 (s, 2H), 7,52 (s, 21H), 8,75 (s, 2H), 8,79 (s, 1H);

4 4 PL B1 13 C NMR (CD 3 CN) 54,0; 54,1; 70,1; 78,0; 79,4: 80,0; 114,4; 118,7; 123,0; 123,2; 123,7; 124,0; 127,2; 129,6 129,7; 130,2; 130,3; 134,3; 134,5; 136,6. Analiza elementarna tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowego)]: C 42 H 41 O 15 N 9 S 6 F 18 (1446,52) wartości w % wyliczone C 34,87; H 2,86; N 8,72 i zmierzone C 34,51; H 3,05; N 8,87. P r z y k ł a d V Otrzymywanie tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-oktyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-oktyloimidazoliowego)] - rozpuszczono w 40 cm 3 wody destylowanej i dodano 0,4 mola bis(trifluorometylosulfonylo)imidku litu i całość mieszano w ciągu 24 godzin. Powstałą fazę organiczną płukano wielokrotnie wodą destylowaną aż całkowicie usunięto jony chlorkowe. Uzyskano tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidek] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-oktyloimidazoliowy)], który suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 366 K przez 5 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 97%. Analiza elementarna CHN tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo- -3-(1-oktyloimidazoliowego)] C 45 H 71 N 9 O 15 F 18 (1512,85) wartości w % wyliczone C 35,72; H 4,74; N 8,33 i zmierzone C 34,78; H 4,51; N 8,16. P r z y k ł a d VI Otrzymywanie tri(trifluorooctanu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] 0,06 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] rozpuszczono w bezwodnym acetonitrylu a następnie dodano 0,2 mola trifluorooctanu potasu intensywnie mieszając w ciągu 24 godzin. Powstały produkt przemywano wodą destylowaną aż do momentu zaniku jonów chlorkowych - proces monitorowano roztworem wodnym azotanu(v) srebra. Produkt tri(trifluorooctan) 1,2,3-propanotri[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] suszono w suszarce próżniowej. Wydajność reakcji wymiany jonowej wyniosła 98%. Strukturę związku tri(trifluorooctanu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] potwierdzono wykonując widma protonowego i węglowego magnetycznego rezonansu jądrowego: 1 H NMR (DMSO) 3,63 (s, 4H), 3,97 (m, 9H), 4,02 (m, 1H), 5,63 (s, 4H), 5,73 (s, 2H), 7,83 (s, 3H), 7,94 (s, 3H), 9,59 (s, 3H); 13 C NMR (DMSO) 35,9 68,5; 76,3; 78,1; 78,4; 111,3; 115,3; 119,3; 121,7; 121,9; 123,2; 123,7; 123,8; 123,9; 124, 0; 137,3; 137,4; 157,6; 158,0; 158,5; 158,9. Analiza elementarna CHN tri(trifluorooctanu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] - C 24 H 29 O 9 N 6 F 9 (716,59) wartości w % wyliczone C 40,22; H 4,09; N 11,73 i zmierzone C 39,95; H 4,03; N 11,48. P r z y k ł a d VII Otrzymywanie tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-winyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-winyloimidazoliowy)] rozpuszczono w wodzie destylowanej i dodano 0,4 mola bis(trifluorometylosulfonylo)imidku litu. Wodę odparowano a pozostałość rozpuszczono w 60 cm 3 bezwodnego acetonu. Chlorek litu, który wypadł w postaci osadu odsączono. Po odparowaniu acetonu z przesączu uzyskano tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidek] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-winyloimidazoliowy)], który suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 336 K przez 5 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 92%. 1 H NMR (CD 3 CN) 3,68 (s, 4H), 3,99 (m, 1H), 5,50 (s, 6H), 5,63 (s, 2H), 5,88 (s, 4H), 7,15 (m, 3H), 7,62 (m, 3H), 7,78 (m, 3H), 8,88 (m, 3H). 13 C NMR (CD 3 CN) 70,3; 78,2; 79,7; 80,3; 111,0; 111,1; 114,4; 118,7; 120,7; 121,0; 122,9; 123,3; 123,4; 127,2 129,3; 135,5; 135,6. Analiza elementarna CHN tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo- -3-(1-winyloimidazoliowego)] C 27 H 29 N 9 O 15 F 18 S 6 (1254,25) wartości w % wyliczone C 25,85; H 2,34; N 10,05 i zmierzone C 35,61; H 2,15; N 9,87. P r z y k ł a d VIII Otrzymywanie tribenzoesanu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alliloimidazoliowego)] 0,11 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alliloimidazoliowego)] rozpuszczono w tetrahydrofuranie i dodano 0,35 mola benzoesanu potasu. Całość mieszano przez 24 godziny. Chlorek potasu, który wypadł w postaci osadu odsączono. Po odparowaniu z przesączu rozpuszczalnika (terahydrofuranu) uzyskano tribenzoesanu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alliloimidazoliowego)],

5 PL B1 5 który suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 346 K przez 8 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 91,3%. Analiza elementarna CHN tribenzoesanu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alliloimidazoliowego)] - C 45 H 5 ON 6 O 9 (819,01) wartości w % wyliczone C 65,99; H 6,17; N 10,30 i zmierzone C 65,80; H 6,29; N 10,15. P r z y k ł a d IX Otrzymywanie tri(tetrafluoroboranu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-butylo-2-propyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-butylo-2-propyloimidazoliowy)] rozpuszczono w wodzie destylowanej i dodano stechiometryczną ilość tetrafluoroboranu sodu. Całość intensywnie mieszano w ciągu 24 godzin. Powstałą fazę organiczną płukano wodą destylowaną i suszono próżniowo w temperaturze 356 K w ciągu 24 godzin. Otrzymano tri(tetrafluoroboran) 1,2,3-propanotri[oksymetylo-3-(1-butylo-2-propyloimidazoliowy)] z wydajnością 94,1%. Analiza elementarna CHN tri(tetrafluoroboranu) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-butylo-2-propyloimidazoliowego)] - C 36 H 65 O 3 N 6 F 12 B 3 (890,47) wartości w % wyliczone C 48,55; H 7,37; N 9,44 i zmierzone C 48,24; H 7,65; N 9,75. P r z y k ł a d X Otrzymywanie tripropionianu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metylo-2-etyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metylo-2-etyloimidazoliowy)] rozpuszczono w 50 cm 3 wody destylowanej i dodano 0,4 mola propionianu sodu. Po odparowaniu wody pozostałość rozpuszczono w 60 cm 3 bezwodnego acetonu. Chlorek sodu, który wypadł w postaci osadu odsączono. Po odparowaniu acetonu z przesączu uzyskano tripropionian 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3- -(1-metylo-2-etyloimidazoliowego)], który suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 336 K przez 5 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 93%. Analiza elementarna CHN propionianu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metylo-2-etyloimidazoliowego)] C 33 H 56 N 6 O 9 (680,95) wartości w % wyliczone C 58,20; H 8,31; N 12,34 i zmierzone C 57,71; H 8,35; N 11,97. P r z y k ł a d XI Otrzymywanie tri(dicyjanoimidku) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-etylo-2-izopropyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metylo-2-etyloimidazoliowego)] rozpuszczono w 50 cm 3 acetonu i dodano 0,4 mola dicyjanoimidku sodu, intensywnie mieszając w ciągu 24 godzin. Wydzielony chlorek sodu, który wypadł w postaci osadu oraz nadmiarowy dicyjanoimidek sodu odsączono. Z przesączu odparowano aceton i ten sposób wyizolowano tri(dicyjanoimidek) 1,2,3- -propanotri[oksymetylo-3-(1-etylo-2-izopropyloimidazoliowy)]. Następnie otrzymaną ciecz jonową suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 326 K w ciągu 24 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 94%. Analiza elementarna tri(dicyjanoimidku) 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-etylo-2-izopropyloimidazoliowego)] C 36 H 53 O 3 N 15 (744,04) wartości w % wyliczone C 58,11; H 7,20; N 28,24 i zmierzone C 58,75; H 7,69; N 29,09. P r z y k ł a d XII Otrzymywanie triazotanu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowego)] 0,1 mola higroskopijnego trichlorek 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowy)] rozpuszczono w 50 ml wody, jednocześnie dodając stechiometryczną ilość azotanu(v)sodu. Po odparowaniu wody pozostałość rozpuszczono w bezwodnym acetonie. Osad będący chlorkiem sodu odsączono. Po odparowaniu acetonu z przesączu pozostałość suszono próżniowo. Uzyskano z wydajnością 94% triazotan 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowy)]. Analiza elementarna triazotanu 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-benzyloimidazoliowego)] CHN dla C 36 H 41 N 9 O 12 (791,86) wartości w % wyliczone C 54,60; H 5,23; N 15,92 i zmierzone C 55,01; H 5,05; N 16,13. P r z y k ł a d XIII Otrzymywanie tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] 0,1 mola trichlorku 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] rozpuszczono w wodzie destylowanej i dodano 0,4 mola bis(trifluorometylo)sulfonyloimidku litu. Wodę odparowano a pozostałość rozpuszczono w 60 cm 3 bezwodnego acetonu. Chlorek litu, który wypadł w postaci osa-

6 6 PL B1 du odsączono. Po odparowaniu acetonu z przesączu uzyskano tris[bis(trifluorometylosulfonylo)imidek] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowy)], który suszono w suszarce próżniowej w temperaturze 336 K przez 5 godzin. Wydajność reakcji wymiany wyniosła 92%. Strukturę związku tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-metyloimidazoliowego)] potwierdzono wykonując widma protonowego i węglowego magnetycznego rezonansu jądrowego: 1 H NMR (CD 3 CN) 3,58 (s, 4H), 3,88 (m, 10H), 5,44 (s, 4H), 5,56 (s, 2H), 7,46 (s, 6H), 8,57 (s, 2H), 8,60 (s, 1H). 13 C NMR (CD 3 CN): 37,1; 70,1; 77,9; 79,3; 79,9; 114,4; 118,6; 122,5; 122,6; 122,9; 124,9; 125,1; 127,1; 137,1; 163,2. Analiza elementarna CHN tri[bis(trifluorometylosulfonylo)imidku] 1,2,3-propanotris[oksymetylo- -3-(1-metyloimidazoliowego)] C 24 H 29 N 9 O 15 F 18 S 6 (1254,25) wartości w % wyliczone C 23,66; H 2,40; N 10,35 i zmierzone C 23,21; H 2,55; N 9,99. Zastrzeżenia patentowe 1. Sole 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)] o wzorze ogólnym 1, w którym R i R 1 oznaczają grupę metylową lub etylową lub winylową lub propylową lub izopropylową lub allilową lub butylową lub izobutylową lub pentylową lub heksylową lub heptylową lub oktylową lub nonylową lub decylową lub undecylową lub dodecylową lub tetradecylową lub heksadecylową lub benzylową a R 2 oznacza proton lub grupę metylową lub etylową lub propylową lub izopropylową natomiast anionem A jest anion azotanowy(v) lub mrówczanowy lub octanowy lub trifluorooctanowy lub propionianowy lub benzoesanowy lub trifluorometylosulfonylowy lub bis(trifluorometylosulfonylo)imidkowy lub dicyjanoimidkowy lub tetrafluoroboranowy lub heksafluorofosforowy. 2. Sposób wytwarzania soli 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowych)] o wzorze ogólnym 1, w którym R i R 1 oznaczają grupę metylową lub etylową lub winylową lub propylową lub allilową lub izopropylową lub butylową lub izobutylową lub pentylową lub heksylową lub heptylową lub oktylową lub nonylową lub decylową lub undecylową lub dodecylową lub tetradecylową lub heksadecylową lub benzylową a R 2 oznacza proton lub grupę lub metylową lub etylową lub propylową lub izopropylową, natomiast anionem A jest anion azotanowy(v) lub mrówczanowy lub octanowy lub trifluorooctanowy lub propionianowy lub benzoesanowy, lub trifluorometylosulfonylowy lub bis(trifluorometylosulfonylo)imidkowy lub dicyjanoimidkowy lub tetrafluoroboranowy lub heksafluoro fosforowy, znamienny tym, że w środowisku rozpuszczalnika organicznego lub wody poddaje się trichlorki 1,2,3-propanotris[oksymetylo-3-(1-alkilo- lub 1,2-dialkiloimidazoliowe)] reakcji wymiany jonowej polegającej na zastąpieniu anionów chlorkowych innymi anionami, przy zastosowaniu tetrafluoroboranów w postaci tetrafluoroboranu litu LiBF 4 lub tetrafluoroboran sodu NaBF 4 lub tetrafluoroboranu potasu KBF4 lub tetrafluoroboranu amonu NH 4 BF 4, azotanów(v) w postaci azotanu(v) litu LiNO 3 lub azotanu(v)sodu NaNO 3 lub azotanu(v)potasu KNO 3 lub azotanu(v)amonu NH 4 NO 3, dicyjanoimidków w postaci dicyjanoimidku potasu KN(CN) 2 lub dicyjanoimidku sodu NaN(CN) 2 lub dicyjanoimidku amonu NH 4 N(CN) 2, heksafluorofosforanów w postaci heksafluorofosforanu litu LiPF 6 lub heksafluorofosforanu sodu NaPF 6 lub heksafluorofosforanu potasu KPF 6 lub heksafluorofosforanu amonu NH 4 PF 6, mrówczanów w postaci mrówczanu litu HCOOLi lub mrówczanu sodu HCOONa lub mrówczanu potasu HCOOK lub mrówczanu amonu HCOONH 4, octanów w postaci octanu litu CH 3 COOLi lub octanu sodu CH 3 COONa lub octanu potasu CH 3 COOK lub octanu amonu CH 3 COONH 4, trifluorooctanów w postaci trifluorooctanu litu CF 3 COOLi lub trifluorooctanu sodu CF 3 COONa lub trifluorooctanu potasu CF 3 COOK lub trifluorooctanu amonu CF 3 COONH 4, propionianów w postaci propionianu litu C 2 H 5 COOLi lub propionianu sodu C 2 H 5 COONa lub propionianu potasu C 2 H 5 COOK lub propionianu amonu C 2 H 5 COONH 4, benzoesanów w postaci benzoesanu litu PhCOOLi lub benzoesanu sodu PhCOONa lub benzoesanu potasu PhCOOK lub benzoesanu amonu PhCOONH 4, trifluorometylosulfonianów w postaci trifluorometylosulfonianu litu CF 3 SO 3 Li lub trifluorometylosulfonianu sodu CF 3 SO 3 Na lub trifluorometylosulfonianu potasu CF 3 SO 3 K lub trifluorometylosulfonianu amonu CF 3 SO 3 NH 4, a następnie oddestylowuje się rozpuszczalnik, po czym pozostałość rozpuszcza się w rozpuszczalniku organicznym, korzystnie acetonie, w temp K, z kolei z mieszaniny w znany sposób wydziela się sól.

7 PL B1 7 Rysunek

8 8 PL B1 Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,00 zł.