Ewaluacja kształcenia

Transkrypt

1 Ewaluacja kształcenia nauczycieli i tutrów Agnieszka Zakrzewska Żeby cś wiedzieć, trzeba się dwiedzieć. Histria nauki t histria ludzi, którzy dwiadywali się d siebie. Janusz Kapusta Relacja mistrz uczeń, przywływana stale, w różnych kntekstach, na przestrzeni rzwju wiedzy, zmieniała się tak w histrycznym, jak i zawdwym czy psychlgicznym sensie. Wreszcie, funkcjnuje na w różny spsób także na gruncie wielkulturwym. Mentr, prfesr czy mecenas, piekun, trener czy cach... ale także twarzysz, klega nauczyciel z wystarczającym stażem, aby pmagać, wspierać, dradzać, infrmwać, reagwać, czuwać nad młdym nauczycielem... ni wszyscy pełnią i pełnili w knkretnym czasie rlę tytułweg tutra. Pjawia się więc pytanie dtyczące natury mistrza... jaki jest, jaki być pwinien? Oraz......jak kształcić mistrza dla dbra ucznia? Pracę nad tym prblemem pdjęła w rku 006 grupa 8 partnerów instytucji edukacyjnych z 6 państw w ramach realizacji scentralizwaneg prjektu w prgramie LLP Cmenius (dawny Scrates Cmenius.): Ewaluacja kształcenia nauczycieli i tutrów. Liderem prjektu zstała Kathlieke Hgeschle Sint-Lieven (Belgia). Oprócz partnera belgijskieg w prjekcie birą udział: Eurpese Hgeschl Brussel (Belgia), Dames Van Maria HTB Technical and Prfessinal Secndary Schl DvM (Belgia), Křbenhavns Dag g aftenseminarium Cpenhagen Day and Evening Cllege f Teacher Educatin (Dania), Institut Plitechnic d Prt (Prtugalia), Junir Start Sfia (Bułgaria), Zavd RS za šlstv Natinal Educatin Institute Ljubljana (Słwenia) i Mazwieckie Samrządwe Centrum Dsknalenia Nauczycieli (Plska). Partnerzy prjektu pdjęli próbę wypracwania jednliteg mdelu kształcenia i dsknalenia tutrów w kntekście wielkulturwym. Punktem wyjścia w prjekcie była próba definicji rli i natury tutra. Jak pisze Jacek Królikwski, Opiekun mistrz [...] funkcjnuje [...] w życiu, we wszystkich sytuacjach, w których ludzie uczą się czegś d siebie. W słwniku wyrazów bcych mentr t nauczyciel, wychwawca, mądry dradca. W kntekście Ujednlicenie nazewnictwa dla wszystkich krajów birących udział w prjekcie jęz. francuski tuteur, jęz. angielski tutr. J. Królikwski, Opiekun nauczyciela teria, refleksja, praktyka pradnik, WYDAWNICTWA CODN, 00. Słwnik wyrazów bcych, PWN, Warszawa 97. rzwju zawdweg nauczyciela używane jest kreślenie cach, c znaczy trener, który zaś w słwniku Webstera występuje jak jedn ze znaczeń kreślenia mentr. W ten spsób, p zakreśleniu kła znaczeniweg teg pjęcia i ze świadmścią różnrdnści jeg twarzy w zależnści d kultury raz systemu edukacyjneg, partnerzy prjektu pstanwili używać generalizująceg kreślenia tutr, aby mgły mu dpwiadać wszystkie wcielenia piekunów i dradców. Prdukt kńcwy prjektu (czyli efekt trzyletnich działań) kurs dsknalący skierwany jest zatem d wszystkich nauczycieli i edukatrów, wcielających się w wą pstać mistrza. W realiach plskich, kurs kierwany będzie d piekunów stażu i dradców metdycznych. W innych krajach partnerskich, piekunem młdeg nauczyciela jest nauczyciel akademicki, który piekwał się nim jeszcze w trakcie studiów (Belgia), czy też stały trener, piekun twarzyszący, jak t jest we Francji lub Prtugalii (cnseiller pédaggique). Skr prduktem prjektu ma być kurs dla tutrów, czywiste jest, że tak naprawdę w centrum zaintereswania partnerów prjektu p- Webster s New Wrld Thesaurus, Simn and Schuster, New Yrk 98.

2 zstają ptrzeby edukacyjne nauczyciela u pczątków jeg drgi zawdwej, stażysty, w niektórych krajach również studenta praktykanta. Dlateg też pierwsze pytania w przeprwadznych badaniach kierwan d nauczycieli: jakim piekunem pwinien być ich mistrz? w jakie kmpetencje pwinien być wypsażny? Ptrzeby nauczycieli i ich czekiwania wbec tych, którzy mają im pmagać, wspierać i dradzać, zdiagnzwan we wszystkich krajach. Plscy nauczyciele wypwiedzieli się za pśrednictwem ankiety przeprwadznej w 006 r. z inicjatywy Mazwieckieg Kuratra Oświaty Diagnza ptrzeb i czekiwań w zakresie dsknalenia zawdweg nauczycieli. Pmim iż ankietę wypełniali także nauczyciele innych stpni awansu zawdweg, dyrektrzy, dradcy metdyczni, nauczyciele knsultanci, analiza dla ptrzeb prjektu bjęła tylk infrmacje przekazywane przez nauczycieli stażystów. Dane pzyskane w badaniu ukazywały różnrdnść pinii. Analiza wyników diagnzy pzwliła następnie kreślić plski mdel najważniejszych kmpetencji tutra. Czeg czekują nauczyciele d tutra w plskim aspekcie badań? Nauczyciele stażyści ptrzebują pmcy piekunów stażu w następujących aspektach: wsparcie merytryczne; wszelka infrmacja przebiegu stażu; pmc w wybrze ciekawych szkleń; ptymalna współpraca w pdnszeniu kwalifikacji. Od dradców metdycznych ci sami nauczyciele stażyści czekują: knsultacji; pmcy w niejasnych sprawach; infrmwania szkleniach; prwadzenia zajęć twartych; fachwej prady. Natmiast d nauczycieli knsultantów czekują: ddatkwych rad w pracy z uczniami; infrmacji szkleniach; knsultacji merytrycznych i metdycznych; przekazywania infrmacji dtyczących knkretneg wydawnictwa. Diagnza ptrzeb i czekiwań w zakresie dsknalenia zawdweg nauczycieli pracwanie i analiza mgr Alina Karaśkiewicz, MSCDN Wydział w Warszawie. W wypwiedziach stażystów pjawili się także nauczyciele knsultanci jak sby, które (prwadząc szklenia i kursy dsknalące) dpwiadają na ugólnine, nie indywidualne, ptrzeby edukacyjne nauczycieli na starcie. Kmpetencje tutra (nauczyciela knsultanta, dradcy, piekuna stażu) badane były także w kntekście prfesjnalizmu prwadzenia zajęć i sptkań trenerskich ze spłecznścią nauczycielską. Jakie cechy pwinna psiadać sba prwadząca szklenia? 6 Kmpetencje merytryczne bszerna wiedza na dany temat dświadczenie zawdwe praktyka w zawdzie erudycja stswania innwacyjnych technik szklenia kreatywnść Kmpetencje interpersnalne dzielenia się wiedzą i dświadczeniem Cechy sbiste i pstawy wyrzumiałść kmunikatywnść życzliwść adaptacji d aktualnej sytuacji zachęcenia d zaintereswania się tematem wzbudzania zaintereswania dbirców nawiązywania kntaktu ze słuchaczami służenie pmcą empatia rzetelnść szczerść W jakie kmpetencje pwinien być wypsażny tutr? etap eurpejski Każdy partner prjektu sprządził listę kmpetencji tutra, które wg wszystkich badanych, byłyby najisttniejsze i miały kluczwe znaczenie we wspmnianych relacjach starszy młdszy klega, dświadczny nauczyciel debiutant w zawdzie. Zróżnicwania lkalne każdeg z krajów partnerskich wzbgaciły tę listę. Grupa z Prtugalii skupiła się na wypwiedziach samych tutrów, na ich własnych czekiwaniach raz przewidywanych ptrzebach. Natmiast Mazwieckie Centrum dwłał się również d listy wymagań, jakie stawiane są dradcm metdycznym w zakresie dydaktyki przedmitwej, pracy z drsłymi, prjektwania i rganizacji. Zwróciliśmy uwagę na wymagania instytucjnalne, sbiste i spłeczne 7. Partnerzy 6 Tamże. 7 Wg dkumentacji dt. zadań dradców metdycznych pracwanie mgr Elżbieta Lewandwska, MSCDN Wydział w Warszawie.

3 z Belgii sprządzili, na pdstawie wszystkich danych listę 9 kmpetencji tutra (wraz ze szczegółwym pisem), które mżna pdzielić na dwa pzimy: wynikające z bezpśredniej relacji między tutrem a pczątkującym nauczycielem raz dnszących się szerzej d jeg dpwiedzialnści i zadań. Pdstawwe zadania tutra t: pieka, infrmwanie, bserwacja, przekazywanie infrmacji zwrtnej, pmc w rzwijaniu kmpetencji raz ewaluacja w przypadku pieki nad praktykantem. Tutr natmiast nie musi być włączny w cenę pracy pczątkujących nauczycieli.. Tutr jak superwizr/piekun twarzyszący. Tutr jak infrmatr. Tutr jak bserwatr. Tutr jak sba, która przekazuje infrmację zwrtną. Tutr jak ekspert 6. Tutr jak ewaluatr W drugiej klejnści jest n zarówn rganizatrem, jak i krdynatrem szkleń i innych działań edukacyjnych raz pełni ważną rlę w realizwaniu strategii/plityki szkły. C więcej, jest dpwiedzialny również za wspieranie innych piekunów (tutrów) i współpracę na rzecz prfesjnalizacji jakści sprawwanej pieki. 7. Tutr jak rganizatr 8. Tutr jak pmst miedzy nauczycielem a dyrekcją szkły 9. Tutr prfesjnalista w dradztwie i piece nad młdym nauczycielem (funkcja wpisująca się w mdel ustawiczneg samdsknalenia / Life Lng Learning) Jacy pwinniśmy być, a jacy jesteśmy?... Klejnym etapem pracy w prjekcie była analiza mdelu 9 kmpetencji raz zderzenie ich z autdiagnzą stanu faktyczneg, przeprwadzną przez samych tutrów. Aby uzyskać pełny braz, każdej kmpetencji tutra nadane zstały wskaźniki. T właśnie ne kreślały siłę ptencjalnych elementów, budujących kmpetencję. Zadaniem tutrów stał się sprecyzwanie, w jakim stpniu nabyli ni daną /kmpetencję i czy musi być na udsknalna. Uzyskane dpwiedzi (prezentwane na wykresach pniżej) są efektem pracy w zesple zadaniwym z tutrami dradcami metdycznymi, którzy wypwiadali się na temat psiadanych przez siebie kmpetencji raz pdejmwali próbę diagnzy kmpetencji psiadanych przez piekunów stażu. Pierwszymi refleksyjnymi tutrami, którzy wypwiedzieli się na temat wybranych 9 kmpetencji, byli dradcy metdyczni języków bcych. Na wykresie zaznaczn znaczenie każdej kmpetencji, w skali d 0 d, dla plskich tutrów. kmpetencje tutra - dradcy metdyczneg i piekuna sta u tutr prfesjnalista w ustawicznym dsknaleniu si (Life Lng Learning) tutr wsparcie dyrekcji szk y tutr supervizr 0 tutr infrmatr tutr bserwatr tutr rganizatr tutr feed-back tutr ewaluatr dradca metdyczny tutr ekspert piekun sta u

4 Ożywina dyskusja dtycząca wyników dwidła, że chć bezpśredni wypwiadali się dradcy, t wart przeprwadzić pdbną autdiagnzę z piekunami stażu, którzy pprzez pracę w knkretnej placówce mają bliższy kntakt z nauczycielami. Prównanie wyników bu badań, dwdzi, jak zwarta i uzupełniająca się pwinna być grupa tutrów, dla której twrzny jest prgram kursu jeden z prduktów prjektu EfrET. Prjekt Ewaluacja kształcenia nauczycieli i tutrów t zadanie wciąż twarte. Realizacja prjektu zakńczy się w rku 008, a w planach jest już pmysł klejny, który na pdstawie dtychczaswych dknań pzwli na dsknalenie tutrów w ramach kursu, stwrzneg dzięki realizacji becneg prjektu. kmpetencje tutra - dradcy metdyczneg i piekuna sta u tutr prfesjnalista w ustawicznym dsknaleniu si (Life Lng Learning) tutr wsparcie dyrekcji szk y tutr supervizr 0 tutr infrmatr tutr bserwatr tutr rganizatr tutr feed-back tutr ewaluatr tutr ekspert piekun sta u dradca metdyczny Autrka jest nauczycielem knsultantem ds. nauczania języków bcych MSCDN Wydział w Warszawie, krdynatrem prjektu Ewaluacja kształcenia nauczycieli i tutrów

5 6 Pdróże d krainy eurpejskiej edukacji ARION wizyty studyjne dla kadry zarządzającej światą c.d. Tematy wizyt studyjnych bejmują następujące zagadnienia:. Systemy edukacji i ich wartści.. Aktrzy w edukacji: uczniwie, nauczyciele i rdzice.. Edukacja i jej narzędzia.. Szkła i jej tczenie.. Inne działania: nauczanie języków; dane statystyczne edukacji. Od 00 rku tematy wizyt studyjnych dla kadry zarządzającej światą mają ścisły związek z prirytetami raprtu Kmisji Eurpejskiej pt. Przyszłe cele systemów edukacji, w którym wyznaczn trzy następujące cele strategiczne: Pprawa jakści i efektywnści systemów edukacji w UE; Ułatwienie pwszechneg dstępu d systemów edukacji; Otwarcie systemów edukacji na śrdwisk i świat. Kt mże ubiegać się wyjazd w ramach prgramu Arin? Uczestnicy pwinni reprezentwać wszystkie rdzaje i pzimy edukacji, w tym szklnictw gólne, zawdwe i techniczne, na każdym szczeblu administracyjnym (lkalnym, reginalnym, krajwym). Uczestnicy pwinni zapewnić pmnżenie efektów wizyt, tj. rzpwszechnianie infrmacji i dświadczeń zdbytych pdczas wyjazdów. O przyznanie grantu na wizytę studyjną mgą ubiegać się wszystkie sby dpwiedzialne za kierwanie, cenę raz rganizację edukacji, reprezentujące jedną z trzech grup: dyrektrzy, tj. sby bezpśredni zarządzające szkłami (pdstawwymi, gimnazjalnymi, pnadgimnazjalnymi), wjewódzkimi śrdkami metdycznymi, centrami dsknalenia nauczycieli, nauczycielskimi klegiami językwymi; szkleniwcy, tj. dradcy metdyczni, knsultanci, inspektrzy, kierwnicy sekcji językwych sby, które z racji wyknywaneg zawdu mają bezpśredni kntakt z dsknaleniem zawdwym nauczycieli; administracja światwa pracwnicy MEN, kuratriów, urzędów samrządwych miast i gmin raz innych instytucji. Zasady rekrutacji Warunkiem udziału w wizycie jest biegła znajmść c najmniej jedneg języka bceg: angielskieg, niemieckieg, francuskieg, hiszpańskieg, włskieg. Nabór kandydatów prwadzny jest przez Agencję Nardwą Prgramu Scrates, według ściśle kreślnych wytycznych Kmisji Eurpejskiej i wewnętrznych ustaleń Agencji. D placówek nadzru światweg, instytucji edukacyjnych, placówek samrządwych itp., przesyłane są materiały infrmacyjne, wytyczne dla kandydatów, katalgi zawierające wykazy wizyt studyjnych raz frmularze zgłszeniwe. Zgłaszanie kandydatów mże dbywać się przez instytucję lub indywidualnie. Kńcwy wybór kandydatów p wstępnym, frmalnym sprawdzeniu frmularzy aplikacyjnych dbywa się kmisyjnie: w skład pwłanej Kmisji wchdzą przedstawiciele Ministerstwa Edukacji Nardwej, Centralneg Ośrdka Dsknalenia Nauczycieli raz Agencji Nardwej Prgramu Scrates. Termin składania wnisków d Agencji Nardwej uzależniny jest d crcznych wytycznych Kmisji Eurpejskiej, a przypada zazwyczaj na II płwę maja.