Wykorzystanie ej. 1. Wstęp. 2. Przegląd. literatury. nalne (Viktarovich. eń (lub jej brakiem) i Wrocławski

Transkrypt

1 MIDDLE POMERANIAN SCIENTIFIC SOCIE ETY OF THE ENVIRONMENT PROTECTION ŚRODKOWO-POMORSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCHRONY ŚRODOWISKA Aual Set The Eviromet Protectio Roczik Ochroa Środowiska Volume/Tom 20. Year/ /Rok 2018 ISSN X Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejski ej Tomasz Rokicki, Korad Michalski, Marci Ratajczak, Hubert Szczepaiuk, Magdalea Goloko Szkoła Główa Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa 1. Wstęp Współcześie iezbędym elemetem rozwoju cywilizacjii jest eergia (Kowalak 2005). Moża ją podzielić a kowecjoalą i ie- ieodawialych, jak węgiel kamiey, węgiel bruaty, gaz ziemy, ropa aftowaa (Piekarski i i. 2006). Z kolei eergia kowecjoala jest kowecjoalą. Eergia kowecjoala jest pozyskiwaa z surowców pozyskiwaaa z odawialych (iewyczerpalych) źródeł. Obejmujee oa eergię wiatru, wody, słońca, zasobów geotermalych, biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych (Żelaza 2013). Dla ochroy środowiska iezwykle waże jest przestawieie się gospodarek z pozyskiwaia eer- i Czechowska-Kosacka 2016). W artykule przedstawioo kieruki i siłę gii ze źródeł kowecjoalych a iekowecjo ale (Viktarovich zmia, które dokoują się w tym zakresiee w krajach UE. 2. Przegląd literatury Na początku przedstawioo specyfikę, uwarukowaia produkcji i kosumpcji eergii z odawialych źródeł. Pozyskiwaie tego typu eergii cechuje się bardzo iską emisją zaieczyszcze eń (lub jej brakiem) i przyczyia się do rozwoju słabiej rozwiiętych regioów (Czyżewski i Wrocławski 2012, Rokicki 2016). Stosowaie eergii ze źródeł oda- wialych wraz z oszczędością eergii i zwiększoą efektywością eer- getyczą są iezbęde do redukcji emisjii gazów cieplariaych i spełie-

2 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1319 ia postaowień Protokołu z Kioto do Ramowej Kowecji ONZ w sprawie zmia klimatu. Eergia odawiala jest więc elemetem ochroy środowiska i zrówoważoego rozwoju. Dla krajów UE waże jest wywiązaie się też z uijych zobowiązań w zakresie redukcji emisji gazów cieplariaych (Directive 2009/28/EC). Odawiale źródła eergii zyskały a zaczeiu w skali globalej w latach 90. XX wieku. Wówczas skupioo się a eergii promieiowaia słoeczego oraz wiatru (Borgosz-Koczwara i Herleder 2008). Z kolei w Uii Europejskiej ryek wewętrzy eergii elektryczej był tworzoy od końca lat 90. XX wieku. Jego celem było zapewieie kokurecji i dostaw eergii po ajbardziej kokurecyjej ceie a tereie wszystkich krajów człokowskich (Directive 2009/72/EC). Problemem przy rozwijaiu eergetyki odawialej są akłady a istalacje i koszty produkcji eergii, zaczie wyższe w porówaiu do źródeł kowecjoalych (Motowidlak 2012). Mimo to przeprowadzoe badaia potwierdzają duży wpływ liczych programów w zakresie promocji odawialych źródeł eergii a zbilasowaie eergii i emisję gazów cieplariaych (Żelaza i Gołębiowska 2015, Rokicki 2017). Pierwsze uregulowaia prawe dotyczące eergii odawialej w krajach UE zakładały bezwzględy obowiązek zakupu eergii elektryczej i ciepła przez spółki dystrybucyje ze źródeł iekowecjoalych. W pierwszych latach fukcjoowaia owych uregulowań ryek eergetyczy był iestabily a cey zróżicowae (Gieremek i Włodarczyk 2005). Pierwszym dokumetem była Zieloa Księga z 1996 roku. Określoo w iej główe cele politycze związae z bezpieczeństwem środowiska w sektorze eergetyczym. Zwracao uwagę a bezpieczeństwo dostaw, zwiększeie kokurecyjości przedsiębiorstw eergetyczych oraz wzięcie pod uwagę aspektów środowiskowych związaych z wpływem sektora a zmiay klimatu (Eergy 1996). Biała Księga z 1997 roku zawierała sta ryku eergii odawialej w Europie oraz strategie i pla działaia a rzecz promocji tej eergii. W 1996 roku zużycie eergii ze źródeł odawialych wyosiło 6%. Założoo ambity pla podwojeia jej produkcji do poziomu 12% w ogólym bilasie w 2010 roku (Eergy 1997). W kolejej Zieloej Księdze z 2000 roku zwracao uwagę a kotrolę zapotrzebowaia eergetyczego, zużycie eergii z większym szacukiem dla środowiska, walkę z globalym

3 1320 Tomasz Rokicki i i. ociepleiem, m.i. poprzez większy udział eergii odawialej (Europea 2000). W dokumecie z 2006 roku sformułowao strategię działaia w kieruku zrówoważoej, kokurecyjej i bezpieczej eergii (Gree 2006). W kolejym dokumecie z 2007 roku przedstawioo sta zastosowaia odawialej eergii oraz założeia a przyszłość. Zakładay wcześiej cel 10% udziału eergii odawialej w całkowitym bilasie zużycia w 2010 roku, stał się iemożliwy do osiągięcia. Dlatego założoo owe cele, czyli osiągięcie 20% udziału eergii odawialej w krajowej kosumpcji eergii brutto oraz 10% udział eergii ze źródeł odawialych (biopaliw) w trasporcie do 2020 r. Osiągięcie tych celów umożliwi zmiejszeie emisji CO 2 od 600 do 900 ml to roczie, co ozacza od 150 do 200 mld euro oszczędości, jeśli cea jedej toy CO 2 wyosiłaby 25 euro (Reewable 2007, Rokicki 2013). Problemy eergetycze dotyczą z jedej stroy koieczości zużywaia dodatkowej eergii a przetworzeie ograiczoych zasobów surowców kopalych (p. wytop metali z rud), a z drugiej wyczerpywaia się ośików eergii, jak paliwa kopale. Eergia ze źródeł odawialych umożliwia rozwiązaie tych problemów i spełieie postulatów ochroy środowiska (Leort 2017, Czaja i Kwaśiewski 2016). 3. Cel i metodyka badań Celem główym pracy jest ukazaie stopia wykorzystaia eergii odawialej w krajach Uii Europejskiej. Celami szczegółowymi są: przedstawieie zróżicowaia w udziale eergii odawialej w eergii ogólej w krajach UE, ustaleie źródeł eergii odawialej w UE, ukazaie dyamiki zmia w kosumpcji eergii odawialej, określeie czyików skorelowaych ze zużyciem tej eergii. W pracy postawioo hipotezę, według której kosumpcja eergii odawialej w krajach UE była współzależa z sytuacją gospodarczą. W sposób celowy wybrao do badań wszystkie kraje człokowskie Uii Europejskiej według stau a dzień r. (28 państw). Okres badań dotyczył lat Źródłami materiałów były dae EUROSTAT, literatura krajowa i zagraicza. Do aalizy i prezetacji materiałów zastosowao metody: opisową, tabelaryczą, graficzą, wskaźiki dyamiki o podstawie stałej, współczyik kocetracji Giiego, aalizę kocetracji za pomocą krzywej Loreza, wykres gęstości (estymator jądrowy), współczyiki korelacji liiowej Pearsoa.

4 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1321 Wskaźiki dyamiki o podstawie stałej określa się astępująco (Starzyńska 2002): y y i lub i 100% (1) y y 0 gdzie: y poziom zjawiska w pewym okresie, y poziom zjawiska w okresie odiesieia. 0 Współczyik Giiego jest miarą kocetracji (ierówomierości) rozkładu zmieej losowej. Jeżeli obserwacje y i są uporządkowae w rosącej kolejości, to współczyik moża zapisać wzorem (Dixo et al. 1987, Damgaard i Weier 2000): (2i 1) * y i 1 i G( y) (2) 2 * y gdzie: liczba obserwacji y wartość i-tej obserwacji, i 1 y średia wartość wszystkich obserwacji, czyli y y i i1 Krzywa Loreza określa stopień kocetracji jedowymiarowego rozkładu zmieej losowej (Dagum 1980). Przy posortowaych obserwacjach y i., które przyjmują wartości ieujeme y y... y i , y 0, krzywa Loreza jest łamaą, której wierzchołki x, z ), dla i h = 0,1,,, mają współrzęde: x z 0, 0 0 h x h, z h i h i1 i ( h h y 1 i (3) y Współczyik Giiego określa pole obszaru pomiędzy krzywą Loreza a przekątą kwadratu jedostkowego pomożoe przez 2.

5 1322 Tomasz Rokicki i i. W przypadku estymatora jądrowego gęstości, jądrem azywamy fukcję K : R -> [0, ] taką że (Kulczycki 2005): 1) K ( x) dx 1 2) K(0) >= K(X) dla każdego R 3) K symetrycze względem zera. Estymatorem jądrowym azywamy fukcję 1 X Xi f ( x) K( ), (4) gdzie h jest stałą zwaą szerokością pasma h i1 h dla h>0. Do określeia zgodości z rozkładem ormalym zastosowao test Doorika-Hase (1994): gdzie: z 1 trasformowaa skośość, z trasformowaa kurioza. 2 DH (5) 2 2 z 1 z2 Współczyik korelacji liiowej Pearsoa jest mierikiem siły związku prostoliiowego między dwiema cechami mierzalymi. Jest o wyrażoy za pomocą wzoru (Jajuga i Walesiak 2004): r XY C( X, Y) 2 S X S 2 Y xixy iy i 1 (, ) 2 2 X Y xix yiy i1 i1 gdzie: C(X,Y) kowariacja między cechami X i Y, 2 S X - wariacja cechy X, 2 S Y wariacja cechy Y, S X odchyleie stadardowe cechy X, S odchyleie stadardowe cechy Y. Y C X Y S S (6)

6 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1323 Współczyik korelacji liiowej moża traktować jako zormalizowaą kowariację. Korelacja przyjmuje zawsze wartości w zakresie (-1, 1). 4. Wyiki badań Zużycie eergii w UE w latach spadło o 10% (tab. 1). W tym czasie poszczególe państwa rozwijały się gospodarczo, więc redukcja kosumpcji eergii była korzysta dla środowiska. W większości państw astąpił spadek zużycia eergii w badaym okresie, ajwiększy a Litwie (o 14%) i Malcie. Wzrost zużycia eergii odotowao tylko w kilku państwach, tj. w Estoii (o 10%), Polsce (9%) i Austrii (2%). Spośród państw o ajwiększym zużyciu eergii jedyie w Polsce astąpił wzrost. Przyczyą może być duży wzrost gospodarczy, ale też ieefektywe jej zużycie. W grupie państw o ajwiększym zużyciu eergii były właściwie kraje z Europy Zachodiej. Udział eergii odawialej w zużyciu całkowitym eergii był zróżicoway w poszczególych krajach UE (tab. 2). Największy odotowao w 2016 roku w Szwecji (54%), Filadii (39%), Łotwie (37%), zaś ajmiejszy w Luksemburgu (5%), Holadii i Malcie (po 6%). Pobieża aaliza pozwala stwierdzić, że zarówo wśród liderów, jak i autsajderów, były państwa ajbardziej rozwiięte gospodarczo. Wybudowaie istalacji i pozyskiwaie eergii odawialej wiąże się z akładami i kosztami, co może ziechęcać kraje biediejsze oraz być miejszym obciążeiem dla bogatszych. Z drugiej stroy kraje bogatsze mogą pozwolić sobie a zakup eergii ze źródeł kowecjoalych, który staowi iewielkie obciążeie ich gospodarki, w porówaiu do państw biediejszych. Pewym wyjaśieiem zazaczoych prawidłowości dotyczących iwestowaia lub ie w eergię odawialą są aturale waruki i predyspozycje poszczególych krajów. Eergia woda jest rozwijaa w państwach mających dużo rzek, aturale różice w wysokości, jak w: Austrii, Słoweii, Szwecji (tab. 3). Eergia wiatru z kolei jest wykorzystaa a obszarach z korzystymi warukami wietrzymi, jak: Irladia, Wielka Brytaia, Holadia. Z kolei eergia słońca wymaga wielu di słoeczych w roku, więc jest stosowaa w Hiszpaii, a Malcie i Cyprze. W prawie wszystkich państwach UE domiującym źródłem eergii odawialej były biopaliwa, do których zalicza się drewo i biopaliwa stałe, biopaliwa płye, biogaz i odpady odawiale. Biopaliwa, w tym drewo jest ajłatwiej dostępym źródłem eergii odawialej.

7 1324 Tomasz Rokicki i i. Tabela 1. Całkowite zużycie eergii w krajach UE w teradżulach w latach (EUROSTAT) Table 1. Total eergy cosumptio i EU coutries i terajoules i (EUROSTAT) Kraje Zużycie eergii w krajach UE w teradżulach (TJ) w latach Dyamika zmia 2016/2004 Niemcy ,34 Fracja ,42 Wielka Brytaia ,44 Włochy ,15 Hiszpaia ,54 Polska ,43 Holadia ,22 Belgia ,73 Szwecja ,85 Czechy ,97 Filadia ,88 Austria ,87 Rumuia ,97 Węgry ,20 Grecja ,26 Portugalia ,90 Bułgaria ,71 Daia ,35 Słowacja ,24 Irladia ,11 Chorwacja ,20 Litwa ,19 Słoweia ,93 Estoia ,86 Łotwa ,69 Luksemburg ,14 Cypr ,54 Malta ,79 UE ,98

8 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1325 Tabela 2. Udział eergii ze źródeł odawialych w końcowym zużyciu eergii brutto w latach (EUROSTAT) Table 2. Share of reewable eergy i gross fial eergy cosumptio i Kraje Udział eergii odawialej w zużyciu eergii brutto w latach, [%] Szwecja 38,7 44,2 47,2 52,0 53,8 Filadia 29,2 29,6 32,4 36,7 38,7 Łotwa 32,8 29,6 30,4 37,1 37,2 Austria 22,7 27,0 30,2 32,4 33,5 Daia 14,5 17,8 22,1 27,4 32,2 Estoia 18,4 17,1 24,6 25,6 28,8 Portugalia 19,2 21,9 24,2 25,7 28,5 Chorwacja 13,2 22,2 25,1 28,0 28,3 Litwa 17,2 16,5 19,6 22,7 25,6 Rumuia 17,0 18,3 23,4 23,9 25,0 Słoweia 16,1 15,6 20,4 22,4 21,3 Bułgaria 9,5 9,2 14,1 19,0 18,8 Włochy 5,6 9,8 13,0 16,7 17,4 Hiszpaia 8,3 9,7 13,8 15,3 17,3 UE 28 8,3 10,5 12,9 15,2 17,0 Fracja 9,4 10,3 12,7 14,1 16,0 Grecja 6,9 8,2 9,8 15,0 15,2 Czechy 5,9 8,0 10,5 13,8 14,9 Niemcy 5,8 9,1 10,5 12,4 14,8 Węgry 4,4 8,6 12,7 16,2 14,2 Słowacja 5,7 7,8 9,1 10,1 12,0 Polska 6,9 6,9 9,3 11,4 11,3 Irladia 2,4 3,7 5,7 7,7 9,5 Cypr 3,1 4,0 6,0 8,1 9,3 Wielka Brytaia 1,2 1,8 3,7 5,7 9,3 Belgia 1,9 3,1 5,7 7,5 8,7 Malta 0,1 0,2 1,0 3,7 6,0 Holadia 1,9 3,3 3,9 4,8 6,0 Luksemburg 0,9 2,7 2,9 3,5 5,4

9 1326 Tomasz Rokicki i i. Tabela 3. Źródła eergii odawialej w zużyciu całkowitym tej eergii w 2016 roku (EUROSTAT) Table 3. Sources of reewable eergy i total cosumptio of this eergy i 2016 (EUROSTAT) Kraje Źródła eergii odawialej w % biopaliwa woda wiatr słońce geotermala Estoia 94,4 0,3 5,3 0,0 0,0 Węgry 92,4 0,7 2,0 0,9 4,0 Czechy 90,3 4,0 1,0 4,7 0,0 Litwa 90,1 2,7 6,7 0,4 0,1 Luksemburg 86,8 4,5 3,9 4,8 0,0 Łotwa 86,0 13,3 0,7 0,0 0,0 Filadia 84,7 12,8 2,5 0,0 0,0 Polska 84,6 2,1 12,3 0,7 0,3 Belgia 79,8 0,8 12,0 7,4 0,1 Daia 75,6 0,0 21,9 2,3 0,1 Holadia 74,5 0,2 19,0 4,4 1,8 Słowacja 72,4 23,8 0,0 3,3 0,5 Wielka Brytaia 69,9 3,0 20,9 6,2 0,0 Niemcy 67,3 4,5 17,4 10,1 0,7 Bułgaria 67,2 17,4 6,3 7,3 1,8 Fracja 67,2 21,0 7,5 3,3 1,0 Chorwacja 65,1 29,5 4,4 0,6 0,5 EU 28 64,8 13,9 12,0 6,2 3,1 Szwecja 63,4 29,2 7,3 0,1 0,0 Rumuia 62,7 25,0 9,1 2,5 0,6 Słoweia 58,5 34,4 0,0 3,0 4,0 Austria 58,3 34,1 4,5 2,8 0,3 Portugalia 51,1 24,1 19,1 2,8 2,8 Włochy 50,6 14,0 5,9 8,1 21,4 Irladia 45,7 5,3 47,7 1,3 0,0 Grecja 43,4 18,4 17,1 20,8 0,4 Hiszpaia 39,6 18,0 24,1 18,2 0,1 Malta 38,4 0,0 0,0 61,6 0,0 Cypr 28,5 0,0 13,6 56,8 1,1

10 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1327 Zbadao rówież ierówomierość rozkładu zużycia eergii ogółem i podobie eergii odawialej. Do określeia stopia kocetracji zużycia eergii w krajach Uii Europejskiej zastosowao współczyik Giiego. Dae dotyczyły początku okresu badań, czyli roku 2004 i końcowego etapu, czyli 2016 roku, zaś liczba obserwacji wyosiła 28. Współczyik Giiego dla eergii ogółem w 2004 roku obliczoy z próby wyiósł 0,62, zaś estymoway współczyik dla populacji 0,65. Ozacza to bardzo dużą kocetrację zużycia eergii w kilku krajach UE. W przypadku powtórzeia badań dla roku 2016 wyiki były prawie idetycze (współczyik z próby = 0,62, a estymoway dla populacji = 0,64). Na ryku eergii ie astąpiły więc żade istote zmiay w rozłożeiu kosumpcji eergii. Podobe obliczeia wykoao w odiesieiu do eergii odawialej. Współczyik Giiego dla tego rodzaju eergii w 2004 roku obliczoy z próby wyiósł 0,58, zaś estymoway współczyik dla populacji 0,61. Przy powtórzoych badaiach wyiki były iemal idetycze (współczyik z próby = 0,59, zaś estymoway = 0,61). Dodatkowo zróżicowaie dla zużycia eergii odawialej w 2016 roku przedstawioo a krzywej kocetracji Loreza (rys. 1). Mimo, że astępowały zmiay w wielkości zużytej eergii ogółem i odawialej, właściwie ie astąpiły zmiay w strukturze. Kraje o ajwiększym zużyciu eergii ciągle posiadały domiującą pozycję. Na podstawie przeprowadzoych badań moża stwierdzić, że ryek eergii w UE charakteryzował się dużą stabilością. Najwięcej eergii ogółem zużywao w Niemczech, Fracji, Wielkiej Brytaii, Włoszech i Hiszpaii, czyli ajwiększych gospodarkach UE. W przypadku eergii odawialej miejsce Wielkiej Brytaii zajmowała Szwecja. W strukturze kosumpcji eergii odawialej małe zaczeie miały ajmiejsze państwa. Potwierdza to rówież wykres gęstości (rys. 2). W 19 krajach, co staowiło 68% wszystkich państw, zużywao do 271 tys. teradżuli eergii w 2016 roku. Zużycie eergii odawialej ie było zgode z rozkładem ormalym.

11 1328 Tomasz Rokicki i i. Rys. 1. Krzywa kocetracji Loreza dla zużycia eergii odawialej w krajach UE w 2016 roku Fig. 1. Lorez cocetratio curve for the cosumptio of reewable eergies i EU coutries i 2016 Rys. 2. Wykres gęstości (estymator jądrowy) dla zużycia eergii odawialej w krajach UE w 2016 roku Fig. 2. Graph of kerel desity estimatio for reewable eergy cosumptio i EU coutries i 2016

12 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1329 W celu stwierdzeia związku między udziałem eergii odawialej w zużyciu całkowitym eergii w krajach Uii Europejskiej a parametrami, które mogły być z im związae, zostały obliczoe współczyiki korelacji liiowej Pearsoa (tab. 4). Jako wartość graiczą poziomu istotości przyjęto p = 0,05. Istote wyiki zostały ozaczoe szarym tłem w tabeli. Współczyiki korelacji zostały policzoe dla krajów UE w latach i z podziałem a okresy stabilizacji gospodarczej w latach , kryzysu gospodarczego w latach , wychodzeia kryzysu i poowego wzrostu gospodarczego w latach W pracy starao się sprawdzić korelację, która ie wskazuje, że day czyik wpływa a iy, tylko że istieje między imi sily lub słaby związek. Tabela 4. Współczyiki korelacji liiowej Pearsoa między udziałem eergii odawialej w zużyciu całkowitym a wybraymi parametrami Table 4. Pearso's liear correlatio coefficiets betwee the share of reewable eergy i total eergy cosumptio ad selected parameters Badae parametry Współczyiki korelacji liiowej Pearsoa dla lat Współczyiki korelacji między udziałem eergii ze źródeł odawialych w końcowym zużyciu eergii brutto a PKB a mieszkańca -0,100-0,137-0,094-0,079 p value 0,240 0,314 0,226 0,148 Kosumpcja gospodarstw domowych a osobę -0,128-0,142-0,043-0,060 p value 0,132 0,297 0,580 0,273 Liczba ludości -0,242-0,235-0,242-0,234 p value 0,004 0,081 0,002 0,001 Powierzchia w km ,233 p value 0,001 Lesistość w % ,675 p value 0,001 Stwierdzoo słabe ujeme związki udziału eergii odawialej w całkowitym zużyciu z liczbą ludości (poza okresem ) oraz z powierzchią kraju. Badae parametry są dosyć stałe w krótkim okresie czasu i decydują o potecjale daego kraju. Już wcześiej wykazao, że produkcja eergii ogółem, w tym odawialej była skocetrowaa

13 1330 Tomasz Rokicki i i. w ajwiększych obszarowo państwach, ale ie miały oe ajwiększego udziału tej eergii w kosumpcji eergii całkowitej. Istota była rówież relacja udziału eergii odawialej i lesistości (udziału lasów w powierzchi kraju). W tym przypadku zależość była sila i dodatia. Spowodowae to było tym, że w większości krajów biomasa z lasów staowiła główe źródło eergii odawialej. W te sposób państwa starały się wypełiać limity akładae przez UE. 5. Podsumowaie Współcześie ie moża zrezygować z dia a dzień z eergii ze źródeł ieodawialych, ale moża stopiowo wprowadzać bardziej ekologicze źródła odawiale. Przeprowadzoe badaia pozwalają a wyciągięcie wiosków. 1 Udział eergii odawialej w zużyciu całkowitym eergii w krajach UE systematyczie rośie. Wskaźik te ie był uzależioy od czyików ekoomiczych, gdyż zarówo pierwsze, jak i ostatie kraje w rakigu, pod względem udziału eergii odawialej w zużyciu całkowitym, wywodziły się z Europy Zachodiej. 2 Występowała duża kocetracja kosumpcji eergii odawialej w kilku państwach UE. Ryek był bardzo stabily, bo w latach ie zmieiła się kocetracja zużycia eergii. Dodatkowo osiągięto praktyczie takie samo skupieie w przypadku zużycia eergii ogółem, jak i odawialej. W pierwszej piątce krajów były ajwiększe powierzchiowo i gospodarczo kraje. W przypadku zużycia eergii odawialej w top 5 zamiast Wielkiej Brytaii zalazła się Szwecja. 3 Domiującym źródłem eergii odawialej w prawie wszystkich krajach były biopaliwa. Stosowaie eergii z iych źródeł ie było uzależioe od poziomu rozwoju gospodarczego, ale od aturalych waruków topograficzych i klimatyczych, które pozwalały a zastosowaie daych techologii, jak elektrowie wykorzystujące eergię wody, czy też siłę wiatru lub eergię słońca. 4 Nie było istotego związku między sytuacją gospodarczą kraju a zużyciem eergii odawialej. Postawioa w pracy hipoteza została odrzucoa. Stwierdzoo sile dodatie zależości między udziałem lasów w powierzchi kraju a udziałem eergii odawialej w zużyciu całkowitym eergii. Słabe ujeme relacje wykazao rówież w przy-

14 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1331 padku parametrów dotyczących potecjału, jak liczba ludości i powierzchia kraju. 5 Przedstawioe badaia pozwalają a stwierdzeie, że rozwój produkcji i w rezultacie zużycia eergii odawialej w krajach UE jest uzależioy od wielu ieekoomiczych czyików. Niektóre są trudo mierzale, jak politycze. Problematyka odawialych źródeł eergii jest bardzo waża w kotekście ochroy środowiska aturalego. Literatura Borgosz-Koczwara, M., Herleder, K. (2008). Bezpieczeństwo eergetycze a rozwój odawialych źródeł eergii. Eergetyka, 3, Reewable Eergy Road Map. Reewable eergies i the 21st cetury: buildig a more sustaiable future, Commissio Commuicatio of 10 Jauary 2007, COM(2006) 848 fial. Czaja, P., Kwaśiewski, K. (2016). Polski węgiel, eergia i środowisko szase i zagrożeia. Roczik Ochroa Środowiska, 18, Czyżewski, R., Wrocławski, M. (2012). Kocepcja fukcjoowaia sieci dystrybucyjych, opartych a lokalych obszarach bilasowaia, czyikiem wspierającym rozwój geeracji rozproszoej i poprawę efektywości eergetyczej. Biulety Urzędu Regulacji Eergetyki, 1, Dagum, C. (1980) The Geeratio ad Distributio of Icome, the Lorez Curve ad the Gii Ratio. Ecoomie Appliquée, 33, Damgaard, C., Weier, J. (2000). Describig Iequality i Plat Size or Fecudity. Ecology, 81, Directive 2009/28/EC of the Europea Parliamet ad of the Coucil of 23 April 2009 o the promotio of the use of eergy from reewable sources ad amedig ad subsequetly repealig Directives 2001/77/EC ad 2003/30/EC. Official Joural of the Europea Uio L 140, 5 Jue 2009, Directive 2009/72/EC of the Europea Parliamet ad of the Coucil of 13 July 2009 cocerig commo rules for the iteral market i electricity, ad repealig Directive 2009/54/EC (2d eergy directive), which repealed Directive 96/92/EC. Official Joural of the Europea Uio L 211, 14 August 2009, Dixo, P. M., Weier, J., Mitchell-Olds, T., Woodley, R. (1988). Erratum to 'Bootstrappig the Gii Coefficiet of Iequality.' Ecology, 69, Doorik, J.A., Hase, H. (1994). A Omibus Test for Uivariate ad Multivariate Normality, Workig Paper, Nuffield College, Oxford Uiversity, U.K. Lobato, I.

15 1332 Tomasz Rokicki i i. Eergy for the Future: Reewable Sources of Eergy Gree Paper for a Commuity Strategy. COM(96) 576, Eergy for the Future: Reewable Sources of Eergy. White Paper for a Commuity Strategy ad Actio Pla. COM(97) 599 fial (26/11/1997). Europea Commissio, Gree Paper Towards a Europea strategy for the security of eergy supply. COM(2000) 769, ovember Gieremek, K., Włodarczyk, W. (2005). Rozwój odawialych źródeł eergii w latach ocea mechaizmów wspieraia. Biulety Urzędu Regulacji Eergetyki, 1, Gree paper. A Europea Strategy for Sustaiable, Competitive ad Secure Eergy, Commissio of the Europea Commuities.{SEC(2006) 317}, Brussels, , COM(2006) 105 fial. Jajuga, K., Walesiak, M. (2004) Remarks o the Depedece Measures ad the Distace Measures, (w:) K. Jajuga, M. Walesiak (red.), Klasyfikacja i aaliza daych teoria i zastosowaia, Prace Naukowe Akademii Ekoomiczej we Wrocławiu r 1022, AE, Wrocław, Kowalak, T. (2005), Tworzeie ryku eergii elektryczej i restrukturyzacja sektora eergetyczego spojrzeie regulatora. Biulety Urzędu Regulacji Eergetyki, 1, Kulczycki, P. (2005) Estymatory jądrowe w aalizie systemowej. WNT, Warszawa. Leort, R., Staš, D., Wicher, P., Holma, D., i Igatowicz, K. (2017). Comparative Study of Sustaiable Key Performace Idicators i Metallurgical Idustry. Roczik Ochroa Środowiska, 19, Motowidlak, T. (2012). Wpływ kryzysu fiasowego strefy euro a rozwój sektora eergii odawialej. Acta Uiversitatis Lodziesis, Folia Oecoomica, 273, Piekarski, W., Zając, G., Szyszlak, J. (2006). Odawiale źródła eergii jako alteratywa paliw kowecjoalych w pojazdach samochodowych i ciągikach. Iżyieria Rolicza, 10, Rokicki, T. 2013, The importace of logistics i agribusiess sector compaies i Polad. Ecoomic Sciece for Rural Developmet: productio ad cooperatio i agriculture / fiace ad taxes. Proceedigs of the Iteratioal Scietific Coferece, 30, Rokicki, T. (2016). Situatio of steel idustry i Europea Uio, I Metal 2016: 25th Aiversary Iteratioal Coferece o Metallurgy ad Materials. Coferece Proceedigs. Ostrava: TANGER Ltd., 2016, Rokicki, T., (2017). Segmetatio of the EU coutries i terms of the mettalurgical idustry, I Metal 2017: 26th Aiversary Iteratioal Coferece o Metallurgy ad Materials. Coferece Proceedigs. Ostrava: TANGER Ltd., 2017, 184.

16 Wykorzystaie odawialych źródeł eergii w krajach Uii Europejskiej 1333 Starzyńska, W. (2002). Statystyka praktycza, Wydawictwo Naukowe PWN, Warszawa, 102. Viktarovich, N., Czechowska-Kosacka, A. (2016). Eergy productio from biomass i a trigeeratio system. Roczik Ochroa Środowiska, 18, Żelaza, A. (2013) The Ifluece of Collector Type o Emissio Idicators i Solar Systems Life Cycle Assessmet. Roczik Ochroa Środowiska, 15, Żelaza, A., Gołębiowska, J. (2015). The Measures of Sustaiable Developmet a Study Based o the Europea Moitorig of Eergy-related Idicators. Problemy Ekorozwoju Problems of Sustaiable Developmet, 10(2), Abstract Use of Reewable Eergy Sources i Europea Uio Coutries The mai aim of the work was to show the degree of reewable eergy use i the Europea Uio coutries. All Europea Uio member states were selected for research purposefully. The research period cocered the years The sources of materials were EUROSTAT data, domestic ad foreig literature. For the aalysis ad presetatio of materials, descriptive, tabular, graphical methods, dyamics idicators with a fixed base, Gii cocetratio coefficiet, cocetratio aalysis usig the Lorezo curve, grapf of kerel desity estimatio, Pearso's liear correlatio coefficiets were used. Eergy obtaied from reewable sources eables solvig problems related to the depletio of covetioal eergy sources ad is very importat to protect the atural eviromet. The share of reewable eergy i total eergy cosumptio i EU coutries has bee systematically growig ad was ot depedet o ecoomic factors. There was a high cocetratio of reewable eergy cosumptio i couple of EU coutries. The market was very stable. Biofuels were the domiat source of reewable eergy i almost all coutries. The use from other sources was ot depedet o the level of ecoomic developmet, but o atural topographical ad climatic coditios. There was a strog positive relatioship betwee the share of forests i the coutry's area ad the share of reewable eergy i total eergy cosumptio. This was due to the fact that biomass from forests was the mai source of reewable eergy i most coutries. I this way, coutries tried to meet the limits imposed by the EU.

17 1334 Tomasz Rokicki i i. Streszczeie Celem główym pracy było ukazaie stopia wykorzystaia eergii odawialej w krajach Uii Europejskiej. W sposób celowy wybrao do badań wszystkie kraje człokowskie Uii Europejskiej. Okres badań dotyczył lat Źródłami materiałów były dae EUROSTAT, literatura krajowa izagraicza. Do aalizy i prezetacji materiałów zastosowao metody opisową, tabelaryczą, graficzą, wskaźiki dyamiki o podstawie stałej, współczyik kocetracji Giiego, aaliza kocetracji za pomocą krzywej Loreza, wykres gęstości (estymator jądrowy), współczyiki korelacji liiowej Pearsoa. Eergia pozyskiwaa ze źródeł odawialych umożliwia rozwiązaie problemów związaych z wyczerpywaiem się kowecjoalych źródeł eergii i spełieie postulatów ochroy środowiska. Udział eergii odawialej w zużyciu całkowitym eergii w krajach UE systematyczie rósł i ie był uzależioy od czyików ekoomiczych. Występowała duża kocetracja kosumpcji eergii odawialej w kilku państwach UE. Ryek był bardzo stabily. Domiującym źródłem eergii odawialej w prawie wszystkich krajach były biopaliwa. Stosowaie z iych źródeł ie było uzależioe od poziomu rozwoju gospodarczego, ale od aturalych waruków topograficzych i klimatyczych. Stwierdzoo sile dodatie zależości między udziałem lasów w powierzchi kraju a udziałem eergii odawialej w zużyciu całkowitym eergii. Spowodowae to było tym, że w większości krajów biomasa z lasów staowiła główe źródło eergii odawialej. W te sposób państwa starały się wypełiać limity akładae przez UE. Słowa kluczowe: eergia odawiala, Uia Europejska, biopaliwa, kocetracja zużycia eergii Keywords: reewable eergy, Europea Uio, biofuels, cocetratio of eergy cosumptio