Autor: Beata Małgorzata Purta Szkoła Podstawowa nr 19 w Białymstoku Piłki, które bawią i uczą WYKORZYSTANIE PIŁEK EDUKACYJNYCH EDUBAL W KSZTAŁCENIU ZINTEGROWANYM INNOWACJA PEDAGOGICZNA (PROGRAMOWA)
: WSTĘP PIŁKI EDUKACYJNE EDUBAL CELE INNOWACJI UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU TREŚCI NAUCZANIA METODY I FORMY JAKIE UMIEJĘTNOŚCI NABYWAJĄ UCZNIOWIE? CO ZYSKUJE NAUCZYCIEL? EWALUACJA PROPOZYCJE ZABAW Z WYKORZYSTANIEM PIŁEK EDUKACYJNYCH EDUBAL
WSTĘP Jestem nauczycielem kształcenia zintegrowanego w Szkole Podstawowej nr 19 w Białymstoku. W swoim zawodzie pracuję 12 lat. Ukończyłam szereg kursów doskonalących, studia podyplomowe, jednak jestem świadoma tego, iŝ zyskiwanie dojrzałości zawodowej to proces złoŝony i długotrwały. Nie przyszłam do szkoły wyposaŝona w znajomość wszystkiego, co wiedzieć powinnam. Miałam szczęście środowisko, w jakim się znalazłam wpłynęło korzystnie na mój rozwój zawodowy. Panująca w szkole atmosfera sprzyja wyzwalaniu potencjalnych moŝliwości. Jednak nawet w takim środowisku, asekurując się przed niebezpieczeństwem nauczycielskiej rutyny, staram się systematycznie rozwijać zawodowo. Zdaję sobie sprawę, Ŝe jeśli mam pomagać innym w samodzielnym myśleniu, sama muszę myśleć samodzielnie, działać niezaleŝnie i współpracować z innymi, zachować zdolność krytycznego sądu. Rozumiem, Ŝe nauka nauczania jest to proces ustawiczny, trwający całe Ŝycie zawodowe nauczyciela.
WSTĘP Po raz pierwszy z piłkami EDUBAL spotkałam się w 2003r. Pomoc ta wzbudziła moje zainteresowanie. Widziałam w nich moŝliwość otwarcia się na potrzeby dziecka, potrzebę nie tylkoświetnej zabawy ale równieŝ moŝliwość uspołecznienia i rozwoju intelektualnego. Radość dzieci, ich zainteresowanie i entuzjazm dały mi podstawy do dalszych działań. Promując piłki w środowisku warsztaty dla nauczycieli szkół województwa podlaskiego oraz rodziców uczniów pozyskałam fundusze na ich zakup. Dzięki moim działaniom w tym samym roku szkoła zakupiła zestaw ww. piłek. Piłki cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem dzieci jak i nauczycieli. Dziecięce zabawy oglądają oraz biorą w nich czynny udział równieŝ nauczyciele Polacy mieszkający poza granicami naszego kraju. Ponadto licznie uczestniczą w prowadzonych przeze mnie warsztatach organizowanych w ramach współpracy z Podlaskim Oddziałem Stowarzyszenia Wspólnota Polska. Swoimi doświadczeniami dzieliłam się równieŝ na łamach czasopisma. Opracowany przeze mnie artykuł Wykorzystanie piłek edukacyjnych EDUBAL został opublikowany w Dwumiesięczniku Edukacyjnym Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Białymstoku Aspekty.
WSTĘP Kilkuletnie, pozytywne doświadczenie jakie zdobyłam realizując przedsięwzięcie edukacyjne stało się przyczynkiem do opracowania i wdroŝenia innowacji pedagogicznej dotyczącej wykorzystania piłek EDUBAL na całym pierwszym etapie edukacji, w kształceniu zintegrowanym. Od początku pracę moją wspierała p. Jadwiga CzyŜewska konsultant Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku. Piłki wykorzystuję w swojej codziennej pracy. Uatrakcyjniają i uprzyjemniają one dzieciom pobyt w szkole. Kontakt uczniów z piłkami to ogromna radość, entuzjazm i współpraca, a takŝe lepsza komunikacja nie tylko z dziećmi ale równieŝ ich rodzicami.
PIŁKI EDUKACYJNE EDUBAL Piłki edukacyjne EDUBAL to zestaw 94 piłek do mini gier zespołowych (koszykówka i siatkówka), w dostosowanym dla dzieci (klasy 0-3) rozmiarze (nr 3), w czterech kolorach, z nadrukowanymi literami alfabetu, cyframi, znakami działań matematycznych oraz znakami interpunkcyjnymi i internetowymi. Piłki te zostały wyprodukowane przez firmę VEGA Europe, zaś sam pomysł ich wykorzystania w edukacji dzieci powstał w Katedrze Zespołowych Gier Sportowych na Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Głównymi pomysłodawcami byli panowie dr Tadeusz Rzepa i dr Andrzej Rokita pod kierownictwem prof. Zbigniewa Naglaka, głównego inspiratora działań Fundacji. W sierpniu 2003 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu podjęło decyzję o wpisaniu piłek edukacyjnych Edubal na listę pomocy dydaktycznych zalecanych przez Ministerstwo. [Par. 16 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 24 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków i trybu dopuszczania do uŝytku szkolnego programów nauczania, programów wychowania przedszkolnego i podręczników oraz zalecaniaśrodków dydaktycznych (Dz. U. Nr 69, poz. 635)].
CELE INNOWACJI Główną inspiracją do podjęcia decyzji opracowania i wdroŝenia innowacji był fakt iŝ poziom aktywności ruchowej jest obecnie bardzo niski, zaś wielu rodziców i nauczycieli nie zdaje sobie sprawy z negatywnych skutków, jakie wywołuje brak ruchu w rozwoju fizycznym i psychicznym dzieci. Koncepcję oparłam na przesłankach, Ŝe krzewienie aktywności ruchowej wśród dzieci i młodzieŝy jest jednym z waŝniejszych celów edukacji. Naczelnym celem moich działań jest promowanie prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka moŝliwego dzięki połączeniu edukacji z ruchem oraz aktywnego spędzania czasu. Cele szczegółowe: nabywanie i doskonalenie podstawowych umiejętności, tj. czytania, pisania i liczenia, przewidzianych w podstawie programowej kształcenia zintegrowanego, rozwój zdolności motorycznych i umiejętności ruchowych dzieci w młodszym wieku szkolnym.
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU Nauczanie w klasach I III ma charakter zintegrowany. Zgodnie z obowiązującą Podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów: Zajęcia edukacyjne prowadzi nauczyciel (nauczyciele) według ustalonego przez siebie planu, dostosowując czas zajęć i przerw do aktywności uczniów. Nauczyciel (nauczyciele) układa zajęcia w taki sposób, aby zachować ciągłość nauczania i doskonalenia podstawowych umiejętności. Wskazane jest takie organizowanie procesu dydaktyczno wychowawczego, aby w kaŝdym dniu wystąpiły zajęcia ruchowe, których łączny tygodniowy wymiar wynosi co najmniej 3 godziny.
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU Edukacja w szkole podstawowej powinna uwzględniać indywidualne potrzeby dzieci, umacniać wiarę dziecka we własne siły, kształtować potrzeby i umiejętności dbania o własne ciało, zdrowie i sprawność fizyczną. W osiąganiu tych celów pomocne nauczycielowi są zajęcia ruchowe. O ich roli i znaczeniu w Ŝyciu dziecka pisze A. Janczewski w ksiąŝce Rozwój i zdrowie ucznia : Ruch spełnia w tym okresie przynajmniej dwie podstawowe funkcje stymuluje ogólny rozwój i decyduje o kondycji fizycznej, która jest wynikiem treningu. Tak więc powinniśmy być zainteresowani, aby dziecko od najmłodszego wieku rozwijało swe zdolności i sprawność ruchową. Rzecz jest pozornie prosta, bowiem potrzeba ruchu jest u dzieci wrodzona i nie trzeba ich do ćwiczeń nakłaniać, naleŝy tylko stworzyć odpowiednie warunki w tym zakresie. (A. Jaczewski: Rozwój i zdrowie ucznia. Warszawa 1976.WSiP.)
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU Znaczenie ruchu dla rozwoju fizycznego wskazuje na konieczność zapewnienia dzieciom odpowiedniej jego dawki. MoŜna sformułować ogólną zasadę, iŝ dzienna porcja ruchu powinna być tym większa, im młodsze jest dziecko co odpowiada ujawnianym w zachowaniu dzieci potrzebom ruchu. Z tego wynikają obowiązki rodziców i nauczycieli. Polegają one, na stworzeniu takich warunków rozwoju i takiego rozkładu dnia dziecka, by mogło ono w naturalny sposób zaspokoić głód ruchu, jak równieŝ na organizowaniu specjalnych ćwiczeń ruchowych, mających charakter przemyślanych i dobranych do potrzeb dziecka zajęć wychowania fizycznego. Aby zapewnić uczniom dobre samopoczucie, swobodę, odpręŝenie psychiczne nauczyciel powinien organizować zajęcia z przewagą gier i zabaw ruchowych.
UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU Innowacja jest prowadzona w Szkole Podstawowej nr 19 w Białymstoku, w grupie dzieci z I etapu edukacji. Rozpoczęła się 01.09.2007r. Objęła uczniów klasy I. Trwać będzie trzy lata. Zakończy się w czerwcu 2010r. Uczniowie zakończą wówczas klasę III. Zastosowana została zasada stopniowania trudności w zaleŝności od indywidualnych potrzeb i umiejętności dzieci. Praca jest prowadzona systematycznie i ciągle (nie tylko podczas zajęć ruchowych lecz równieŝ polonistycznych, matematycznych, środowiskowych, muzycznych), a zdobyte wiadomości i umiejętności będąą wykorzystane w następnym etapie.
TREŚCI NAUCZANIA Treści nauczania (zgodne z podstawą programową) realizowane z wykorzystaniem piłek edukacyjnych Edubal podczas zajęć zintegrowanych: 11) swobodne i spontaniczne wypowiedzi uczniów, 16) uwaŝne słuchanie wypowiedzi innych, 19) czytanie głośne sylab, wyrazów, zdań i tekstów, 20) czytanie ciche ze zrozumieniem, 22) pisanie liter, łączenie liter w sylaby, pisanie wyrazów, zdań, 25) pisanie z wykorzystaniem elementarnych zasad pisowni, 26) liczenie (przeliczanie przedmiotów, niezaleŝność liczby przedmiotów od sposobów ich przeliczania, porównywanie liczebności zbiorów), zapisywanie liczb w zakresie 1000, stopniowe rozszerzanie zakresu do 10 000,
TREŚCI NAUCZANIA 27) działania na liczbach: a) dodawanie i odejmowanie pamięciowe w zakresie 100, mnoŝenie i dzielenie liczb w zakresie tabliczki mnoŝenia, b) sprawdzanie wyniku odejmowania za pomocą dodawania i wyniku dzielenia za pomocą mnoŝenia, e) odczytywanie i zapisywanie liczb rzymskich od I do XII, 34) rozwiązywanie zadań tekstowych wymagających wykonania jednego działania (w tym zadań na porównywanie róŝnicowe i zadań dotyczących ilości, ceny i wartości), 38) poznanie własnego ciała, 39) dbałość o zdrowie, higiena własna i otoczenia, 55) ruch z muzyką, 57) gry i zabawy ruchowe, 58) umiejętności ruchowe oraz ćwiczenia fizyczne korygujące postawę ciała, 59) przestrzeganie reguł w grach i zabawach ruchowych.
METODY I FORMY Innowacja kładzie nacisk na aktywne metody nauczania, które skłaniają uczniów do brania odpowiedzialności za własny proces nauczania. Źródłem wiedzy w uczeniu się opartym na doświadczeniu, jest sam uczący się. Nikt nie narzuca uczniowi jakie wnioski ma wyciągnąć z zajęć. To od niego zaleŝy ocena i wykorzystanie nowego doświadczenia, którego mu dostarczyliśmy podczas lekcji. Zadaniem nauczyciela zaś jest stworzenie optymalnej atmosfery sprzyjającej uczeniu się, opartej na akceptacji, tolerancji i obopólnym zaufaniu. Aktywne metody nauczania sprzyjają równieŝ integracji klasy i budowaniu atmosfery zrozumienia, gdyŝ wiele technik opartych jest na pracy grupowej, co pomaga w zacieśnianiu kontaktów między dziećmi.
JAKIE UMIEJĘTNOŚCI NABYWAJĄ UCZNIOWIE? Dzięki realizacji innowacji uczniowie rozwijają umiejętności kluczowe: planowania i organizowania uczenia się; dokonywania samooceny; skutecznego porozumiewania się; efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie; podejmowania decyzji, zachowania obowiązujących norm; rozwiązywania problemów w sposób twórczy. Nabywają umiejętności przedmiotowe zgodnie z programem nauczania. Ponadto rozbudzą swoje zainteresowania sportowe, rozwiną zdolności motoryczne i umiejętności ruchowe.
CO ZYSKUJE NAUCZYCIEL? Realizując innowację nauczyciel zyskuje: większą aktywność uczniów; świadomość kontaktowania się nie tylko za pomocą słów; nowe doświadczenia; lepszy kontakt z uczniami; satysfakcję; większą integrację klasy; lepszą współpracę z rodzicami; moŝliwość samorealizacji; wzbogacenie warsztatu pracy.
EWALUACJA Przez cały okres realizacji innowacji nauczyciel obserwuje uczniów. Obserwacji podlegają umiejętności dzieci, ich stosunek do piłki. Poprzez bezpośredni, stały i systematyczny monitoring, rozmowy z uczniami nauczyciel moŝe stwierdzić, na ile rozwój nastąpił, czy cele innowacji zostały osiągnięte.
PROPOZYCJE ZABAW Z WYKORZYSTANIEM PIŁEK EDUKACYJNYCH EDUBAL Ćwiczenie doskonalące umiejętności z zakresu języka polskiego - kolejność liter w alfabecie: Zabawa ze śpiewem Pociąg - KaŜdy z uczestników ma piłkę. Wszyscy śpiewają piosenkę Jedzie pociąg z daleka. Zgodnie z rytmem melodii i kolejnością liter w alfabecie, wagoniki uczestnicy z piłkami dołączają do lokomotywy i wagoników. Zabawa Wywiad - Uczestnicy siedzą w kręgu. Trzymają piłkę na kolanach, tak, aby litera umieszczona na piłce była widoczna dla pozostałych. Wywiadem rządzi pewna zasada. Uczestnik, który ją odgadnie, rzuca piłkę na podłogę. Zabawę rozpoczyna prowadzący przedstawia się, a następnie mówi, co lubi jeść. W związku z tym,ŝe ma piłkę z literą C mówi: Nazywam się Beata i lubię jeść droŝdŝówki. Następnie pyta uczestników np.: Kasiu, a Ty, co lubisz jeść? Kasia ma piłkę z literą I, więc powinna podać potrawę na literę J. JeŜeli Kasia nie podaje prawidłowej odpowiedzi, wówczas prowadzący mówi: Niestety Kasiu, ty tego nie lubisz jeść, ale za to bardzo chętnie zjesz jabłko. Zabawa trwa do momentu, aŝ wszyscy uczestnicy odgadną zasadę rządzącą wywiadem.
PROPOZYCJE ZABAW Z WYKORZYSTANIEM PIŁEK EDUKACYJNYCH EDUBAL Ćwiczenie doskonalące umiejętności z zakresu języka polskiego pojęcie samogłoski i spółgłoski: KaŜda samogłoska dobiera spółgłoski. Ćwiczenie doskonalące umiejętności z zakresu języka polskiego tworzenie wyrazów, zdań: Czteroosobowe grupy układają i zapisują wyraz, w którym pojawią się litery umieszczone na piłkach. Czteroosobowe grupy układają i zapisują zdanie złoŝone z 4 wyrazów rozpoczynających się od liter umieszczonych na trzymanych piłkach.
PROPOZYCJE ZABAW Z WYKORZYSTANIEM PIŁEK EDUKACYJNYCH EDUBAL Ćwiczenie doskonalące umiejętności z zakresu matematyki liczby parzyste i nieparzyste, dziesiątkowy system liczenia: Uczestnicy na sygnał układają czterocyfrowe liczby spełniające podany warunek: np. liczba dziesiątek jest nieparzysta. Uczestnicy na sygnał układają czterocyfrowe liczby spełniające podany warunek: np. największa liczba czterocyfrowa.
PROPOZYCJE ZABAW Z WYKORZYSTANIEM PIŁEK EDUKACYJNYCH EDUBAL Ćwiczenie doskonalące umiejętności z zakresu języka polskiego, środowiska: Zabawa Państwa miasta. KaŜda grupa dostaje 2 ringa. Na nich kładzie dowolnie wybrane piłki. Otrzymuje arkusz z narysowaną tabelą z hasłami. Zadaniem grup jest jak najszybsze uzupełnienie haseł tabeli. Na sygnał gwizdka grupy rozpoczynają pracę. Grupa, która jako pierwsza uzupełni hasła mówi stop. Pozostali przerywają pracę. Grupy, zgodnie z ruchem wskazówek zegara, przekazują swoje prace. Następuje sprawdzenie i przyznanie punktów. KaŜda poprawna odpowiedź 1 punkt, błąd lub brak odpowiedzi 0 punktów. Litera Państwo Miasto Zwierzę Roślina Rzecz Suma punktów Np. K
Nie zadawaj dzieciom gwałtu nauczaniem tylko niech się bawią: wtedy łatwiej potrafisz dostrzec do czego kaŝdy zdolny jest z natury. Platon