MECHANORECEPTORY TKANKI ŁĄCZNEJ

MECHANORECEPTORY TKANKI ŁĄCZNEJ FURTKA DO ZMIANY NAPIĘCIA MIĘŚNI SZKIELETOWYCH Robrt Schlip & Mariusz Kurkowski Cntralny układ nrwowy odbira największą liczbę informacji z tkank mięśniowopowięziowych. Nistty, nurodynamika powięzi rzadko jst dokładni badana. Większość z miszczących się w powięziach nuronów czucia jst tak mała i złożona, ż do nidawna niwil było o nich wiadomo. Jśli zrozumi się dokładni, w jaki sposób systm nrwowy połączony jst z sicią powięzi, zyska się lpszy punkt wyjścia do odkrycia mchanizmu uwolninia tkank w trakci trapii mdycyny manualnj. Powięź zawira cztry typy zakończń nrwowych, któr odpowiadają na mchaniczn bodźc: narządy ścięgnow Golgigo, rcptory Ruffinigo, ciałka blaszkowat Pacinigo, rcptory śródmiąższow. Rcptory t razm nazywa się mchanorcptorami powięziowymi, co znaczy, ż odpowiadają on na mchaniczn napięci i nacisk. Stwirdzono ich istnini w mięśniowych i śródmięśniowych tkankach łącznych. Badania wykazały, ż ich stymulacja wywołuj zmiany w systmi nrwowym i wpływa na globaln rozluźnini mięśni. Okazało się, ż głęboki mchaniczny nacisk w okolicach brzusznych [1] lub utrzymani nacisku w okolicy midnicy [2] wywołuj odruchy przywspółczuln (zwykl powiązan z odpoczynkim i rlaksacją), włączni z synchronizacją wzorców zapisu lktroncfalograficzngo (EEG), wzmożnim aktywności nrwu błędngo 18 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Poprawa mtabolizmu i dynamiki płynów Głęboki ucisk Rcptory śródmiąższow i Ruffinigo Wzmożona aktywność nrwu błędngo Ryc. 1 Globaln rozluźnini mięśni (powodującgo spowolnini rytmu srca) i obniżnim aktywności w zapisi lktromiograficznym (EMG). Wdług rozwiniętgo przz Ernsta Gllhorna modlu hipotalmiczngo, dostrojnia to wzmożon napięci błędnika ni tylko uruchamiają zmiany w autonomicznym układzi nrwowym (ciśnini krwi, oddychani, tmpo bicia srca itp.) i w powiązanych narządach wwnętrznych, al równiż pobudzają płat przdni podwzgórza. Ow trofotropiczn dostrojni podwzgórza wzbudza utajon procsy mocjonaln, wzmożni synchronizacji aktywności kory mózgu i obniża ogóln napięci mięśniow lub wiotczni mięśni [3]. Ujmując to prosto głęboki mchaniczny nacisk w tych mijscach powoduj rozluźnini pacjnta. Dlatgo można stwirdzić, ż głęboki ręczny ucisk szczgólni gdy jst stały i powolny pobudza szczgóln mchanorcptory powięziow, co powoduj wzmożni aktywności nrwu błędngo. Najlpszym odbiornikim takich bodźców są rcptory śródmiąższow i rcptory Ruffinigo. Wzrost aktywności nrwu błędngo ni tylko wzbudza zmianę w lokalnj dynamic płynów i mtabolizmi tkank, al równiż wyzwala ogóln rozluźnini mięśni, jak równiż wycisza umysł i mocj (ryc. 1). Ponadto mchanorcptory w dużj liczbi znajdują się więzadłach organów wwnętrznych, jak równiż w oponi twardj rdznia kręgowgo i czaszki. Prawdopodobni wil z fktów traputycznych ostopatii mogłoby w zadawalający sposób zostać wyjaśnion ową stymulacją mchanorcptorów. Tn mchanizm mógłby wytłumaczyć zachodząc głęboki autonomiczn zmiany bz potrzby bardzij zotrycznych koncptów, jak systm oddychającgo płynu mózgowo-rdzniowgo [4]. ZWIĄZEK MECHANORECEPTORÓW POWIĘZIOWYCH Z SYSTEMEM WEWNĘTRZNEGO WYDZIELANIA Mchanorcptory powięziow ni tylko splcion są w zawiły sposób z autonomicznym układm nrwowym, al równiż grają kluczową rolę w komunikacji w układzi wwnętrzngo wydzilania. Dla przykładu, wil nuronów czucia w brzusznym mózgu to mchanorcptory, któr zaktywizowan wzbudzają pośród innych procsów równiż ważn zmiany nurondokryniczn. Objmuj to takż zmiany w produkcji ważngo korowgo nuroprzkaźnika srotoniny, jak równiż innych nuropptydów, takich jak histamina, która pobudza procsy zapaln. Oczywiści powięzi ni są pasywną tkanką, za jaką często się j uważa. Istnini owych zawiłych połączń pomiędzy sicią powięzi a układm nrwowym i wwnątrzwydzilniczym rzuca now światło na sposób rozuminia właściwości dynamicznj ingrncji traputy mdycyny manualnj. Im lpij zrozumi się komunikację pomiędzy mchanorcptorami powięzi i innymi systmami organizmu, tym większą ma się szansę stworznia optymalngo programu trapii manualnj dla pacjntów. paździrnik 2016 19

MECHANORECEPTORY POWIĘZI Narządy ścięgnow Golgigo W swojj książc, która stała się kaminim milowym w tmaci powięzi, pt. Haling Through Touch, John T. Cottingham proponuj pirwszy nurofizjologiczny koncpt pracy powięziowj [5]. Rcptory Golgigo są wszchobcn w gęstj tkanc łącznj. Występują w więzadłach jako zakończnia narządów Golgigo, w torbkach stawowych i dookoła połączń mięśniowo ścięgnistych jako narządy ścięgnist Golgigo. T rcptory czucia odpowiadają na powoln rozciągnięci poprzz wpływ na powiązan motonurony alfa i rdzń kręgowy. Stymulowan powodują zwolnini tmpa sygnałów i zmnijszni aktywngo napięcia w danym włókni mięśniowym. Cottingham zasugrował, ż w trakci manipulacji tkank miękkich jak równiż w pozycjach i powolnym rozciąganiu jak w systmi hatha-joga narządy Golgigo są pobudzan, w wyniku czgo obniżon zostaj tmpo sygnałów spcyficznych motonuronów alfa, co z koli przkłada się na wiotczni odpowidnich tkank. Efkty stymulacji narządów Golgigo Nistty, badania ksprymntaln nad rcptorami Golgigo sugrują, ż pasywn rozciągani tkank mięśniowo-powięziowych gdy włókna mięśniow są w rozluźniniu ni pobudza tych rcptorów [6]. Doświadcznia t, zwykl przprowadzan na zwirzętach laboratoryjnych, wykazują, ż taka stymulacja rcptorów ścięgnistych możliwa jst jdyni przy aktywnym napięciu włókin mięśniowych. Spowodowan jst to spcyficznym umijscowinim rcptorów Golgigo. Są on ułożon w sriach z włóknami mięśniowymi. Tkanka ścięgnista ma większą sztywność niż rozluźnion włókna mięśniow, zatm gdy mięsiń jst pasywni rozciągany, większość siły rozciągania zostani pochłonięta przz bardzij rozciągliw włókna mięśniow. Oczywiści wygląda to zupłni inaczj z jdnoczsnym napięcim mięśnia. Napięt włókna mięśniow usztywniają się i ścięgnisty narząd Golgigo jst źródłm informacji zwrotnj dotyczącj dynamicznych zmian sił oddziałujących na tkankę [7]. Czy oznacza to, ż głęboka praca na tkankach gdy pacjnt jst pasywny ni będzi wpływała na pętlę odruchu Golgigo? Prawdopodobni tak, al nikoniczni. Badania in vitro przdstawion powyżj były przprowadzon na chirurgiczni wyizolowanym mięśniu uwolnionym od przylgającj tkanki łącznj i okalających struktur. Jdnak, jak pokazały szczgółow badania prowadzon przz Ptra Huijinga i innych, ninaruszona tkanka mięśniowa wykazuj całkowici inną dynamikę przkazywania napięć [8]. Jdyni mnij niż 10% rcptorów Golgigo odkryto w samym ścięgni. Badania opisan powyżj [6, 7] prowadzon były tylko na rcptorach w ścięgni. Pozostał 90% rcptorów znajduj się w mięśniowj porcji połączń mięśniowo-ścięgnistych, przjściowj tkanc rozcięgna, torbkach stawowych i więzadłach obwodowych stawów [9]. Biorąc pod uwagę t fakty, ni można wykluczyć, ż pasywn rozciągani tkanki moż stymulować niktór rcptory Golgigo, szczgólni gdy tkanka jst rozciągana w kirunku innym niż oś główngo mięśnio-ścięgna. Dodatkowo można stwirdzić, ż aplikując mijscowo silny nacisk na połącznia powięziow, to rlatywni intnsywn i bzpośrdni napięci moż aktywować rcptory Golgigo. Szans na osiągnięci takigo fktu rosną, gdy tkanki, na których się pracuj, ni są w stani całkowitgo rozluźninia. Rcptory Ruffinigo i ciałka blaszkowat Pacinigo Wszystki ciałka Pacinigo i Paciniform oraz organy Ruffinigo znajdują się w wszystkich typach gęstj tkanki łącznj mięśniach, powięziach, ścięgnach, więzadłach, rozcięgnach i torbkach stawowych. W przciwiństwi do rcptorów Golgigo znajdujących się w mięśniowj części połączń mięśniowo-ścięgnowych, ciałka Pacinigo bardzij skoncntrowan są w okolicach ścięgnowych. Wykazano równiż dużą koncntracj ciałk Pacinigo w głębokich częściach torbk stawowych, w głębokich więzadłach kręgosłupa, w dłoniach i na stroni podszwowj stóp, w otrzwnj, w tkankach łącznych otaczających mięśni jako powięź przdnioraminna, w powięzi podudzia i jamy brzusznj, żwaczy i zwnętrznj części uda [10]. Zakończnia Ruffinigo są szczgólni gęsto rozsian w tkankach poddawanych rgularnmu rozciąganiu. Są to np. zwnętrzn warstwy torbk stawowych, opona twarda, więzadła obwodowych stawów, głęboka grzbitowa powięź dłoni. W stawi kolanowym szczgólni w przdnim i tylnym więzadl i strukturach torbki stawowj na wwnętrznj i zwnętrznj jj stroni [11]. Można dodać, ż ostatni badania immunohistochmiczn powięzi pirsiowo-lędźwiowj wykazały bogactwo takich mchanorcptorów [12]. W badaniach tych stwirdzono wysoką koncntrację zakończń Pacinigo i Ruffinigo, jdnak ni wykryto rcptorów Golgigo. Efkty stymulacji rcptorów Pacinigo W skład grupy zwanj rcptorami Pacinigo wchodzą duż ciałka blaszkowat Pacinigo i trochę mnijsz ciałka zwan Paciniform. Jajkowat ciałka blaszkowat odpowiadają na gwałtown zmiany nacisku (pozostają obojętn na stały nacisk) i wibracj. Troszkę mnijsz Paciniform mają podobną funkcję i wrażliwość na bodźc. Dlatgo najprawdopodobnij rcptory Paci- 20 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii nigo są stymulowan jdyni poprzz manipulacj stosowan w chiropraktyc oraz tchniki wibracyjn i oscylacyjn ( jak w ostopatii). Stymulacja rcptorów Pacinigo ni daj wyraźnych i przwidywalnych zmian napięcia mięśniowgo, jdnak powoduj mijscow podwyższni stanu propriocptywnj wrażliwości układu nrwowgo w stymulowanym obszarz powięzi. W przypadku opisywanj przz Hanna [13] lokalnj snsomotorycznj amnzji stymulacja ma pozytywny wpływ i moż wpływać na bardzij prcyzyjny obraz korowj rprzntacji ciała i poprawę koordynacji nrwowo-mięśniowj. Efkty stymulacji rcptorów Ruffinigo Mnijsz i bardzij horyzontalni położon organy Ruffinigo ni adaptują się tak szybko jak rcptory Pacinigo i z tgo powodu ragują na stały nacisk. W przciwiństwi do organów Pacinigo, zakończnia Ruffinigo są aktywowan zarówno poprzz powoln i głęboki (zmiękczając) tchniki tkank miękkich, jak równiż i szybsz tchniki. Ważn są dwi właściwości zakończń Ruffinigo: szczgólna raktywność na podłużn i poprzczn rozciągani [14], zostało udowodnion, ż pobudzani rcptorów Ruffi nigo powoduj obniżni aktywności sympatyczngo układu nrwowgo [11]. Wydaj się to zgodn z powszchni znanymi obsrwacjami klinicznymi powoln i głęboki tchniki powodują mijscow rozluźnini tkank i ogóln rozluźnini organizmu. Aby przśldzić potncjalną nurodynamikę rcptorów Ruffinigo w trakci manipulacji mięśniowo-powięziowj, warto posłużyć się następującym przykładm jako punktm odnisinia. Trzba wyobrazić sobi traputę powoli pracującgo na głębokij tkanc łącznj na bocznj stroni kostki stopy. Trytorium to, woln od prążków mięśni, pozwoli skoncntrować się jdyni na dynamic międzypowięziowj, bz dodatkowych fktów stymulacji mięśniowych mchanorcptorów i innych fktów ubocznych, któr mogłyby odgrywać rolę w innych obszarach ciała. Co właściwi się dzij, kidy traputa w tj sytuacji twirdzi, ż wyczuwa uwolnini tkanki? Możliw, ż poprzz dotyk stymuluj on pwn zakończnia rcptorów Ruffinigo, co w fkci powoduj aktywację cntralngo układu nrwowgo i wywołuj rakcj, zminiając napięci motonuronów w tkanc mięśni, któr są mchaniczni połączon z tkanką bzpośrdnio pod dłonią traputy. RECEPTORY ŚRÓDMIĄŻSZOWE Często ignorowan śródmiąższow włókna nrwow składają się na prawi 80% włókin czuciowych w typowym nrwi ruchowym. Chociaż wil włókin nrwowych w wiązc nrwu ruchowgo ma funkcj naczynioruchow rgulując przpływ krwi, to jdnak największa grupa włókin to właśni włókna czuciow. Przykładowo, nrw piszczlowy zawira trzy razy więcj włókin czuciowych niż ruchowych. Wykazuj to fascynującą prawidłowość odbirani subtlnych sygnałów czuciowych jst ważnijsz od organizacji ruchowj. Jdyni mały ułamk włókin czuciowych w nrwi nalży do dobrz znango typu I i II, czyli tych, któr zaczynają się w wrzcionach mięśniowych, jak narządy Golgigo, ciałka Pacinigo i zakończnia Ruffinigo. Większość lub cztrokrotni więcj nalży do intrsującj, acz rzadko wspominanj grupy śródmiąższowych włókin czucia typu III i IV [14]. T ukryt nurony mają znaczni mnijszą śrdnicę niż pozostał trzy mchanorcptory i obcni często nazywan są mięśniowymi rcptorami śródmiąższowymi. Lpszą nazwą byłoby śródmiąższow rcptory mięśniowo-powięziow, jako ż w dużych ilościach znajduj się j równiż w powięziach. Mnijsza część z tych włókin pokryta jst cinką warstwą miliny. W większości rozpoczynając się w wolnych zakończniach nrwowych rcptory śródmiąższow są wolnijsz w przwodzniu sygnałów od włókin czuciowych typu I i II. W przszłości sądzono, ż zakończnia t są główni rcptorami bólu. Niktór z nich są równiż chmio- i trmorcptorami. Pomimo ż wil z nich jst wilofunkcyjnych, badania wykazały, ż większość rcptorów śródmiąższowych jst mchanorcptorami [14]. Efkty stymulacji rcptorów śródmiąższowych Pomimo pwnych fizjologicznych różnic pomiędzy włóknami typu III i IV, ich wspólną cchą jst funkcja czucia bodźców mchanicznych. Dużą grupę rcptorów śródmiąższowych można podzilić z względu na ich czułość na dwi równ grupy: niskigo progu nacisku (low-thrshold prasur LTP) i wysokigo progu nacisku (high- -thrshold prasur HTP). Badania nad ścięgnm Achillsa kota wykazały, ż około połowa zakończń typu II i IV była z grupy LTP i ragowała na lkki dotyk, nawt tak lkki jak dotyk malarskim pędzlm [14]. Bazując na tych odkryciach, możliw, a nawt bardzo prawdopodobn wydaj się, ż manipulacja tkank miękkich pobudza ow rcptory. Co jst więc naturalną funkcją tych rcptorów? Jaki konskwncj i rakcj wynikają z pobudzanim tj ukrytj, jakż bogatj snsorycznj sici? Oczywiści część z nich funkcjonuj jako rcptory bólu, jdnak badania prowadzon już w 1974 r. nad typm II i IV rcptorów w powięziach mięśni skroniowych, żwaczy i mięśni podgnykowych wykazały ich rakcj na ruchy żuchwy i rozciągani powięzi i skóry [15]. Większość mchanorcptorów typu III i IV ma funkcj autonomiczn. Innymi słowy, stymulacja tych zakończń nrwowych prowadzi do zmiany prędkości udrzń srca, ciśninia krwi, oddychania itd. Stymulacja paździrnik 2016 21

rcptorów typu IV przyczynia się do wzrostu ciśninia tętniczgo [16], zaś rcptorów typu III moż zarówno zwiększyć, jak i zmnijszyć ciśnini krwi. Wil badań pokazuj, ż zwiększni statyczngo ciśninia działającgo na mięsiń powoduj obniżni ciśninia tętniczgo krwi [14]. Wydaj się, ż głównym zadanim tj zawiłj sici rcptorów śródmiąższowych w tkankach jst (poprzz rakcj na lokaln zmiany i zapotrzbowania systmu oraz ścisłą współpracę z autonomicznym układm nrwowym) dostrajani mchanizmu układu nrwowgo odpowidzialngo za rgulację przpływu krwi w cil. PRACUJĄC Z CAŁĄ WŁOSKĄ RODZINĄ Dla prostj analogii ilustracja obrazuj kliniczni ważn właściwości cztrch typów powięziowych mchanorcptorów (rys. 2). Najstarszy z braci, kulturysta signor Golgi, ilustruj styl pracy, jakigo oczkuj się od traputy. Rcptor Golgigo lubi mięśniowo aktywny i mocny typ pracy. Gdy właśni tak będzi się z nim pracować, będzi uspokojony i rozluźniony. Z koli jgo brat signor Pacini potrzbuj ciągłj stymulacji. Jst jak osoba, która ma kłopoty z koncntracją, trudno mu skupić się na zbyt wolnym, stałym lub monotonnym dotyku traputy. Jdnak jśli zabawi się go ciągłymi zmianami i bodźcami, odwdzięczy się on swoją nipodzilną uwagą. Ostatni z włoskich braci signor Ruffini ni jst błyskotliwym typm, to raczj typ brodatgo staromodngo palacza fajki. Pan Ruffini woli raczj kluczni niż bzpośrdni atak na cl, prfruj podjści do problmu pod odpowidnim kątm. Lubi, kidy zwraca się do nigo w spokojny sposób i pod odpowidnim kątm stycznym, wtdy z zadowolnia wypuści z sibi kłęby przyjmngo dymu, który zrlaksuj cał ciało. Moc trzch braci równoważą, a czasami nawt przwyższają, liczn młodsz siostry rcptory śródmiąższow. Niktór z tych małych zakończń nrwowych mogą zachowywać się jak mał widźmy, zadając krótkotrwały lub stały ból całj okolicy ciała. Inn, jśli zostaną odpowidnio poproszon, jak anioły przyniosą ukojni. Większość traputów ma swój ulubiony styl pracy, prawdopodobni główni oddziałujący na tylko jdn typ z opisanych wyżj cztrch mchanorcptorów. Dobrz byłoby zwrócić na ni uwagę, choćby od czasu do czasu tak jak w trapii dla rodzin, gdzi zakłada się, ż poświęcni nawt odrobiny uwagi wszystkim członkom rodziny jst bardzij fktywn niż całkowit ignorowani jdngo z jj członków. Konkrtn instrukcj, jak optymalni stymulować przdstawion mchanorcptory, przkazywan są na praktycznych zajęciach trapii manualnych. Jako przykład można podać, ż dla traputów lubujących się w powolnym śldzniu i wyczuwaniu tndncji tkanki do zmian kirunków pod wpływm dotyku, atrakcyjn są Rys. 2. Uproszczona ilustracja cztrch mchanorcptorów powięzi. Włoska rodzina składająca się z trzch starszych braci i ich sióstr. Signor Golgi prfruj aktywn mięśni, mocn bodźc i tylko to potrafi go uszczęśliwić. Dla odmiany jgo brat signor Pacini potrzbuj stałj stymulacji, którą nagradza całkowitym oddanim. Signor Ruffini docnia, kidy poświęca mu się czas, co wynagradza ogólnym rozluźninim. Liczn młodsz siostry rcptory śródmiąższow mogą przyniść zarówno ból, jak i ukojni 22 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Zmiana napięcia w powiązanych ośrodkach ruchowych Cntralny Układ Nrwowy Wyczuwalna rakcja tkanki Stymulacja mchanorcptorów Manipulacja tkanki Rys. 3 tchniki oddziałując na rcptory Ruffinigo. Taki mięśniowo-powięziow podjści korluj z tradycyjnym rollingim i powięziową ostopatią. Praca z śródmiąższowymi rcptorami okostnj moż przypominać tradycyjny masaż kości Chua Ka stosowany przz wojowników mongolskich dla uwolninia ciała od strachu przd bitwą. Nacisk lub natarci dłoni traputy na okostną jst powoli zwiększan aż do uzyskania aktywacji układu sympatyczngo z jdnoczsnym minimalnym rflksm ruchowym. Aktywacja ta moż przjawiać się lkkim rozszrznim źrnic, zwiększnim ruchów klatki pirsiowj podczas oddychania, lkkim zaczrwininim twarzy, pojawinim się wilgoci w kącikach oczu lub minimalnym zwrócnim głowy w kirunku traputy. Każdy przjaw motoryczny odruchu obronngo nizalżni jak mały, powinin być dla traputy sygnałm do wycofania się. Przykładm odruchu obronngo moż być mrużni kącików oczu, zaciskani warg, napięci karku w gotowości do odwrócnia głowy, bardzij sztywn ruchy podbrzusza w trakci oddychania itd. Idalną sytuacją jst, gdy pacjnt współpracuj podczas pracy traputy na okostnj poprzz aktywny ruch od wwnątrz, co pozwala w łagodny i kontrolowany sposób podniść ciśnini, tarci i intnsywność bodźców w lokalnych tkankach. Ni powinno się stosować tak głębokich tchnik okostnj na tkankach mięśniowo-powięziowych z istnijącym stanm zapalnym lub podwyższoną wrażliwością na ból. Zwykl dobr fkty przynosi praca na okostnych blisko bolsnych mijsc, jdnak o zwykłj wrażliwości na nacisk. Wilu traputów po uzyskaniu nizbędnj wrażliwości dłoni i po odbyciu odpowidnich szkolń używa drwnianych lub mtalowych narzędzi, któr pozwalają na prcyzyjnijsz kirowani nacisku na okostną. MECHANORECEPTORY POWIĘZI Furtka do zmiany napięcia mięśni szkiltowych Ni ma żadnych wątpliwości co do tgo, ż manipulacja tkank łącznych powoduj stymulację mchanorcptorów międzypowięziowych. Badania potwirdzają, ż jst to skutczny sposób na zmianę napięcia mięśni szkiltowych. Dla przykładu, powolny, głęboki nacisk na miękki tkanki badango kota prowadzi do obniżnia napięcia mięśni, co wykazuj się w EMG [17]. Dla odmiany wszystki gwałtown i głęboki uciski, szczypnięcia i inn mocn manipulacj, powodowały ogólny skurcz mięśni szkiltowych [18]. Szczgólni widoczn to jst w mięśniach unrwionych z głównych gałęzi rdznia kręgowgo, zwanych gntycznymi zginaczami [19]. PĘTLA CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO Stymulacja mchanorcptorów powoduj obniżni napięcia ośrodków motorycznych mięśni szkiltowych, co poprzz ich mchaniczni połączni z tkankami pod paździrnik 2016 23

dłonią traputy daj wyczuwalną rakcję [5]. Najprawdopodobnij rcptory odpowidzialn za tn mchanizm to zakończnia Ruffinigo, ciałka Pacinigo (przy gwałtownijszj manipulacji) i czść rcptorów śródmiąższowych. Całkim prawdopodobni, ż równiż angażowan mogą być międzypowięziow rcptory Golgigo. Mchanizm tn, w którym manualna manipulacja prowadzi do zmiany napięcia mięśniowgo, wydaj się angażować sprzężni zwrotn cntralngo układu nrwowgo. Stymulacja mchanorcptorów moż prowadzić do zmiany propriocptywnych sygnałów wpływających do cntralngo układu nrwowgo, co z koli wpływa na mchanizm rgulacji zmian napięcia ośrodków motorycznych danj tkanki. W przypadku głębokigo i wolngo nacisku są to z pwnością wolno adaptując się rcptory Ruffinigo i część rcptorów śródmiąższowych. Inn rcptory, taki jak wrzciona sąsiadujących mięśni, a moż nawt międzypowięziow rcptory Golgigo, mogą równiż odgrywać tu pwną rolę. Pomiary stymulowanych mchanorcptorów więzadł stawu kolanowgo wykazują słaby fkt oddziaływania na motonurony alfa, jdnak bardzo silny na motonurony gamma. Obydwa systmy alfa i gamma zwykl aktywni współdziałają, al są pomiędzy nimi pwn ważn różnic. Systm alfa wywodzi się główni z kory mózgowj i jst angażowany do wolicjonalnych i prcyzyjnych ruchów kończyn. Systm gamma ma swoj źródło w starszj części pnia mózgu i odgrywa ważną rolę w bardzij globalnych i niświadomych procsach posturalnj organizacji antygrawitacyjnych mięśni prostowników oraz długotrwałych postaw mięśniowo-mocjonalnych [20 22]. Poniważ stymulacja mchanorcptorów stawu kolanowgo prowadzi do większych zmian w nuronach gamma niż alfa, można uważać, ż t więzadłow mchanorcptory są prawdopodobni używan jako propriocptywn sprzężni zwrotn dla przygotowawczj rgulacji lub wstępn programowani napięcia mięśni dookoła dango stawu [23]. Dla traputów pracujących na tkankach łącznych są to fascynując odkrycia. Sugrują on, ż stymulacja mchanorcptorów ścięgnistych moż prowadzić główni do zmian w gamma rgulacji napięć. Zatm manualna stymulacja moż być więc skutcznym sposobm na tworzni zmian w podświadomi utrzymywanych wzorcach mięśniowych, czyli posturz. Jst to fundamntaln odkryci dla traputów, których praca manualna bazuj na koncptach intgracji strukturalnj. W mtodzi tj, nizalżni od programów nauczania szkół, jdnym z głównych filarów jst umijętność postrzgania statycznj postury i odnalzini kluczowych i charaktrystycznych indywidualnych lmntów. Widzni zalżności ułożnia części ciała względm sibi w przstrzni jst punktm wyjścia dla próby za pomocą tchnik uwalniania tkank powięzi, zasugrowania ciału lpszgo i bardzi funkcjonalngo położnia. Rlacja do linii pionowj siły grawitacji jst kluczowa dla funkcjonowania organizmu. Wszlki odchylnia od linii pionowj powodują, ż ciało musi wydatkować dodatkową nrgię na balansowani i równoważni pozycji. Poprzz zrównoważni grup i pojdynczych mięśni oddziałujących na kluczow stawy traputa intgracji strukturalnj stwarza warunki, w których organizm będzi mógł odnalźć bardzij naturaln sobi ułożni. Potrzba jdnak jszcz wilu badań, by dfinitywni poznać mchanizmy, jaki mają mijsc w cil pacjnta w trakci odbirania ssji trapii mdycyny manualnj. PIŚMIENNICTWO: 1. Folkow B., Glin L.E., Lindll S.E., Stnbrg K., Thorn O. Cardiovascular Ractions During Abdominal Surgry. Ann Surg 1962; 156 (6), s. 905 913. 2. Koizumi K., Brooks C.M. Th intgration of autonomic systm ractions: a discussion of autonomic rflxs, thir control and thir association with somatic ractions. Ergb Physiol 1972; 67, s. 1 68. 3. Gllhorn E. Principls of Autonomic-Somatic Intgrations: Physiological Basis and Psychological and Clinical Implications. MN: Univrsity of Minnsota Prss, Minnapolis 1967. 4. Arbuckl B.E. Slctd Writings. Amrican Acadmy of Ostopathy, Indianapolis 1994. 5. Cottingham J.T. Haling Through Touch: A History and a Rviw of th Physiological Evidnc. CO: Rolf Institut, Bouldr 1985. 6. Jami L. Golgi tndon organs in mammalian skltal muscl: functional proprtis and cntral actions. Physiol Rv 1992; 73 (3), s. 623 666. 7. Ldrman E. Fundamntals of Manual Thrapy. Churchill Livingston, Edinburgh 1997. 8. Huijing P.A. Epimuscular myofascial forc transmission: a historical rviw and implications for nw rsarch. Intrnational Socity of Biomchanics Muybridg Award Lctur, Taipi 2007. J Biomch 2009; 42 (1), s. 9 21. 9. Burk D., Gandva S.C. Priphral Motor Systm. [In:] Th Human Nrvous Systm. Paxinos G. (d.). CA: Acadmic Prss, San Digo 1990, p. 133. 10. Stilwll D. Rgional variations in th innrvation of dp fascia and aponuross. Anat Rcord 1957; 127 (4), s. 635 653. 11. van dn Brg F., Cabri J. Angwandt Physiologi Das Bindgwb ds Bwgungsapparats vrsthn und binflussn. Gorg Thim Vrlag, Stuttgart 1999. 12. Krugr L. Cutanous Snsory Systm. [In:] Encyclopdia of Nuroscinc. Adlman G. (d.). MA: Birkhäusr. Boston 1987, p. 293. 13. Hanna T. Somatics: Rawakning th Mind s Control of Movmnt, Flxibility, and Halth. MA: Da Capo Prss, Cambridg 1998. 14. Mitchll J.H., Schmidt R.F. (1983). Cardiovascular Rflx Control by Affrnt Fibrs from Skltal Muscl Rcptors. [In:] Handbook of Physiology, Th Cardiovascular Systm, Priphral Circulation and Organ Blood Flow. Shphrd J.T. t al. (ds.). MD: Amrican Physiological Socity, Bthsda 1983, p. 623 658. 15. Sakada S. Mchanorcptors in fascia, priostum and priodontal ligamnt. Bull Tokyo Md Dnt Univ 1974; 21, s. S11 13. 16. Coot J.H., Pérz-Gonzáls J.F. Th rspons of som sympathtic nurons to vollys in various affrnt nrvs. J Physiol-London 1970; 208, s. 261 278. 17. Johansson B. Circulatory rspons to stimulation of somatic affrnts. Acta Physiol Scand 1962; 62 (S198), s. 1 92. 18. Ebl J.N. Pattrns of rspons of th paravrtbral musculatur to viscral stimuli. Am J Physiol 1960; 198, s. 429 433. 19. Schlip R. Primary rflxs and structural typology. Rolf Lins 1993; 21 (3), s. 37 47. 20. Ward R.C. Myofascial Rlas Concpts. [In:] Rational Manual Thrapis. Basmajian J.V., Nybrg R.E. (ds.). MD: Williams & Wilkins, Baltimor 1993. 21. Glasr V. Eutoni. Karl F. Haug Vrlag, Hidlbrg 1980. 22. Hnatsch H.D. Bauplan dr priphrn und zntraln snsomotorischn Kontrolln. [In:] Physiologi ds Mnschn, vol. 14. Urban and Schwarznbrg. Münchn 1976. 23. Johansson H., Sjolandr P., Sojka, P. Rcptors in th kn joint ligamnts and thir rol in th biomchanics of th joint. Crit Rv Biomd Eng. 1991; 18 (5), s. 341 68. Robrt Schlip, Mariusz Kurkowski 24 www.praktycznafizjotrapia.pl