UKŁAD MIĘŚNIOWY. Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 MIOLOGIA OGÓLNA BUDOWA MIĘŚNIA

Transkrypt

1 Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 MIOLOGIA OGÓLNA UKŁAD MIĘŚNIOWY Mięśnie tworzą czynny narząd ruchu. Zbudowane są z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej sterowanej przez ośrodkowy układ nerwowy. Ze względu na ich przyczepy do kości szkieletu noszą nazwę mięśni szkieletowych. Naukę o mięśniach dzieli się na miologię ogólną i szczegółową. Miologia ogólna dotyczy budowy, kształtu i czynności mięśni, natomiast szczegółowa rozpatruje grupy mięśni w różnych okolicach ciała. BUDOWA MIĘŚNIA Mięsień (musculus) stanowi jednostkę strukturalną czynnego narządu ruchu. Składa się z części zbudowanej z włókien mięśniowych otoczonych łącznotkankową omięsną wewnętrzną, a całość otoczona jest osłoną zwaną omięsną zewnętrzną oraz ze ścięgien przymocowujących mięsień do kości. Mięsień przyczepiony jest w dwóch punktach początkowym, który jest bardziej stały (położony bliżej tułowia) i końcowym, który jest bardziej ruchomy. Odcinek między początkiem a końcem mięśnia nazywany jest brzuścem i zwykle leży na powierzchni kości.

2 Slajd 4 Slajd 5 Slajd 6 KSZTAŁTY MIĘŚNI Wzajemny stosunek części mięsnej (brzuśca) do ścięgnistej (wąskich ścięgien lub szerokich rozcięgien) jest różny i w związku z tym mięśnie mają różne kształty, stąd ich różne nazwy, np.: mięsień wrzecionowaty ma brzusiec w kształcie wrzeciona, środkową część szerszą, zwężającą się w kierunku obu końców, które następnie przechodzą w ścięgna. Włókna mięśniowe przebiegają równolegle do siebie i do osi długiej mięśnia. KSZTAŁTY MIĘŚNI c.d. Mięsień może mieć jeden brzusiec lub więcej i stąd wyróżnia się mięśnie dwubrzuścowe, w których między brzuścami znajduje się ścięgno międzymięśniowe, lub mięśnie, których brzuśce łączą się z jednej strony we wspólne ścięgno. W zależności od liczby brzuśców (głów) wyróżnia się mięśnie: dwugłowe, trójgłowe, czworogłowe. Jeżeli brzusiec jest płaski KSZTAŁTY MIĘŚNI c.d. i rozłożony na większej przestrzeni, to nosi nazwę: mięsień płaski. Jego część ścięgnista jest szeroka i nosi nazwę: rozcięgno.

3 Slajd 7 Slajd 8 Slajd 9 Mięśnie okrężne stanowią odrębny rodzaj ze względu na czynność zwężającą lub zamykającą jakiś przewód. Znajdują się w grupie mięśni skórnych twarzy w otoczeniu szpary ustnej i powiekowej, a także w otoczeniu takich przewodów jak cewka moczowa i odbyt. Nie przyczepiają się do kości i noszą nazwę zwieraczy. PRZEBIEG MIĘŚNI Może być prosty, skośny lub okrężny. 1 m. okrężny oka 2 m. okrężny ust UKŁAD WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH Układ przebiegu włókien mięśniowych w stosunku do ścięgna jest różny. W mięśniu wrzecionowatym włókna ułożone są równolegle względem siebie, a ścięgna są przedłużeniem kierunku włókien. W mięśniu pierzastym włókna mięsne biegną skośnie do ścięgien, jedno ścięgno jest pojedyncze, a drugie rozdwojone. W mięśniu półpierzastym włókna biegną skośnie w stosunku do obu ścięgien. m. pierzasty URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI Zbudowane są z tkanki łącznej i odnoszą się do pojedynczego mięśnia lub do grupy mięśni. Do pojedynczego mięśnia odnosi się pochewka jest to tkanka otaczająca jego ścięgno. Składa się z części włóknistej (zewnętrznej) i maziowej (wewnętrznej). Pochewka maziowa zbudowana jest również z dwóch warstw jedna bezpośrednio pokrywa ścięgno i jest z nim ściśle złączona, druga wyściela pochewkę włóknistą. W przestrzeni między nimi znajduje się maź, która nie wypływa, ponieważ przestrzeń na obu końcach jest zamknięta. Pochewki znajdują się na ścięgnach mięśni kończyn. ścięgno 1 2

4 Slajd 10 Slajd 11 Slajd 12 URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d. Do pojedynczych mięśni odnoszą się także troczki. Troczki są to pasma tkanki łącznej biegnące nad zagłębieniami kości. Powstają w ten sposób kanały dla przebiegu ścięgien. troczek boczny rzepki URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d. Urządzenia wspólne dla grup mięśniowych to: powięzie, kaletki maziowe i przegrody międzymięśniowe. Powięź to silna błona zbudowana z tkanki łącznej włóknistej, która otacza pojedynczy mięsień lub grupę mięśni. Powięzie otaczają grupy mięśni odpowiadających za te same czynności i oddzielają je od mięśni powięź o czynnościach przeciwstawnych. piersiowo - lędźwiowa Występują także powięzie wspólne dla pewnej części ciała, np. powięź szeroka uda. Powięzie są także miejscem przyczepu włókien mięśniowych. URZĄDZENIA POMOCNICZE MIĘŚNI c.d. Przegrody międzymięśniowe są to pasma łącznotkankowe troczek przyśrodkowy rzepki odchodzące od powięzi i dochodzące do kości kończyn. Oddzielają od siebie grupy mięśni antagonistycznych. Dzięki ich obecności powstają loże mięśniowe (przestrzeń między powięzią, przegrodami międzymięśniowymi i kością), w których mięśnie mogą się swobodnie przesuwać, a ich ściany stanowią osłonę grupy mięśniowej i przeszkodę w rozszerzaniu się procesów chorobowych. Kaletki maziowe znajdują się pod ścięgnami w otoczeniu stawów, zawierają maź, ułatwiającą ślizganie się ścięgien.

5 Slajd 13 Slajd 14 Slajd 15 CZYNNOŚĆ MIĘŚNI Mięsień reaguje na bodźce płynące z układu nerwowego skurczem. Podczas skurczu wytwarza się energia cieplna i mechaniczna, dzięki której możliwy jest ruch. Podstawowym warunkiem pracy mięśnia jest jego łączność z ośrodkowym układem nerwowym. Jednostkę motoryczną tworzy 1 komórka nerwowa i unerwione przez nią komórki mięśnia. Liczba włókien mięśniowych w jednostce motorycznej jest różna w zależności od wielkości mięśnia: im mięsień jest większy, tym większa jest ich liczba. Włókno mięśniowe pod wpływem bodźca kurczy się maksymalnie, ale mięsień jako całość kurczy się z różną siłą, która zależy od liczby włókien pobudzonych do skurczu. Przy pobudzeniu wszystkich włókien skurcz jest maksymalny i dalsze pobudzanie nie zwiększa siły skurczu. WŁASNOŚCI MIĘŚNI Cechami charakterystycznymi mięśnia są: sprężystość, pobudliwość, kurczliwość Sprężystość jest to zdolność mięśnia, po znacznym wydłużeniu jego włókien, do powrotu do jego pierwotnej długości. Systematycznie stosowane ćwiczenia rozciągające (do granicy ruchu) pobudzają włókna mięśniowe do wzmożonego wzrostu na długość, co prowadzi do zwiększania możliwości ruchowych stawów. Największą zdolność do pracy mięsień osiąga wtedy, gdy może się skurczyć od stanu swego największego rozciągania do największego skurczu, ponieważ siła skurczu wzrasta przez rozciąganie. WŁASNOŚCI MIĘŚNI c.d. Pobudliwość to zdolność mięśnia do odpowiadania skurczem na różnego rodzaju bodźce działające na mięsień bezpośrednio lub za pośrednictwem nerwu ruchowego. Kurczliwość jest efektem pobudliwości. Jest to zdolność mięśnia do skrócenia włókien. Mięsień kurcząc się zmniejsza swoją długość i zbliża do siebie oba punkty przyczepu, przekształcając jednocześnie energię chemiczną na ciepło i energię mechaniczną (czego wyrazem jest ruch). Zdolność skrócenia się mięśnia (wielkość ruchu, jaki mięsień może spowodować) jest proporcjonalna do długości włókien mięśniowych. Siła mięśniowa wyzwalająca się podczas skurczu mięśniowego zależy od liczby włókien mięśniowych ułożonych równolegle w jednym szeregu.

6 Slajd 16 Slajd 17 Slajd 18 RODZAJE PRACY MIĘŚNIOWEJ Siła mięśni zmienia się w zależności od wykonywanej pracy. Systematycznym treningiem można doprowadzić do zwiększenia siły mięśnia. Dochodzi wówczas do przerostu czynnego, którego wyrazem jest zgrubienie poszczególnych włókien. Następstwem tego jest zwiększenie objętości mięśnia przy nie zmienionej długości. Efektem pracy umięśnienia szkieletowego może być ruch kości w stawach (przemieszczanie ciała lub jego odcinka w przestrzeni), który jest efektem pracy dynamicznej. Podczas tego rodzaju pracy występują skurcze izotoniczne mięśni, podczas których występuje skrócenie długości mięśnia bez zmiany napięcia mięśniowego. Innym przejawem pracy mięśni szkieletowych może być utrzymywanie pozycji ciała lub jego części (ustalenie stawów). W takim przypadku mięśnie wykonują pracę statyczną nie skracają swojej długości (nie zbliżają swoich punktów przyczepów) i nie wywołują ruchu. Tego rodzaju skurcze noszą nazwę izometrycznych, podczas których występuje jedynie zmiana napięcia mięśniowego. FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI W zależności od wielkości wyzwalanej siły wyróżnia się trzy formy działania mięśni: koncentryczne, stabilizujące, ekscentryczne Działanie koncentryczne zachodzi, gdy siła mięśniowa (moment siły mięśniowej) jest większa od momentu siły oporu. W takiej sytuacji mięsień pełni swoją właściwą funkcję (podstawową): zginacz zgina, prostownik prostuje. FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI c.d. Działanie stabilizujące występuje wówczas, gdy moment siły mięśniowej jest równy momentowi siły oporu.

7 Slajd 19 FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNI c.d. Podczas działania ekscentrycznego moment siły mięśniowej jest mniejszy od momentu siły oporu. Zachodzący w takich warunkach ruch jest zgodny z kierunkiem działania siły oporu, a przeciwdziałająca siła mięśniowa wpływa na zmniejszenie prędkości wykonywanego ruchu.