NR 1 PREWENCJA I POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE W PRZYPADKU OSGOOD-SCHLATTERA W KRAJU

Transkrypt

1 INDEX COPERNICUS 50,14 PRAKTYCZNA & MAJ 2017 NR ISSN: X CZASOPISMO DOSTĘPNE W PRENUMERACIE NR 1 W KRAJU NOWOCZESNE METODY FIZJOTERAPII Trapia czaszkowo-krzyżowa jako altrnatywa w lczniu zaburzń psychosomatycznych Mijsc mtody Prchtla w współczsnj fizjotrapii. Wprowadzni do ocny globalnych wzorców ruchowych mtodą Prchtla Z PRAKTYKI GABINETU Diagnostyka różnicowa odcinka szyjngo kręgosłupa Zastosowani sonotrapii w wspomaganiu lcznia ran przwlkłych WPROWADZENIE DO METODY DR SVETLANY MASGUTOVEJ. NEUROSENSOMOTORYCZNA INTEGRACJA ODRUCHÓW PREWENCJA I POSTĘPOWANIE REHABILITACYJNE W PRZYPADKU OSGOOD-SCHLATTERA Jstśmy już na Facbooku! Dołącz do nas! PARTNER WYDANIA

2 WPROWADZENIE DO METODY DR SVETLANY MASGUTOVEJ NEUROSENSOMOTORYCZNA INTEGRACJA ODRUCHÓW Początki powstania autorskij mtody dr Svtlany Masgutovj (Masgutova nurosnsorimotor rflx intgration MNRI ) sięgają roku W latach , kidy była studntką psychologii, jj głównym polm zaintrsowań były odruchy, ich rozwój oraz dojrzwani. Fascynacja ta przłożyła się bzpośrdnio na tmat pracy dyplomowj Odruchy bzwarunkow, niświadom procsy i osobowości. Swoją widzę rozwijała, studiując publikacj pionirów z zakrsu rozwoju odruchów: I. Schnova, J. Konorskigo, C. Shrringtona, L. Wygotskigo, I. Pavlova oraz N. Brnstina. mgr Joanna Rybacka 6

3 Tmat numru Kluczowy wpływ na karirę zawodową dr Svtlany Masgutovj miała praca kliniczna z ofiarami wakuowanymi z obszaru katastrofy nuklarnj w Czarnobylu (1986), konfliktu w Baku ( ), wojny w Czcznii ( ), konfliktu w Izralu ( ) i tragicznych wydarzń w Nwtown w stani Conncticut (strzlanina w szkol 4 grudnia 2012 r.). Praca z ofiarami cirpiącymi na zaburznia psychosomatyczn ukirunkowała jj pracę na stworzni jak najbardzij fktywnych mtod radznia sobi z strsm pourazowym oraz zadcydowały o jj dalszj działalności. W fkci wyciku gazu 4 czrwca 1989 r. doszło do ksplozji dwóch pociągów na trasi Koli Transsybryjskij w pobliżu Ufy (góry Ural). Tmpratura w cntrum wybuchu osiągała tak kstrmalną wartość, ż część ludzi zostało spopilonych. Nad mijscm katastrofy wznosił się słup dymu, który można było dostrzc z odlgłości 100 km. Eksplozja objęła obszar o powirzchni 2,5 km 2, niszcząc 350 m torów koljowych, 17 km linii trakcyjnych i 38 wagonów, któr zostały zmiażdżon przz powstałą falę udrzniową. Ponad 500 ludzi zostało zabitych, a pozostałych 600 było w bardzo ciężkim stani, w tym spora grupa dzici. Wraz z spcjalistami z Rosji, Nimic i Wilkij Brytanii dr Masgutova poświęciła cały swój czas oraz posiadaną widzę, aby pomagać ocalonym. Pracowała z ponad stką dzici, któr cirpiały z powodu uszkodzń ciała, ciężkich oparzń oraz traumy mocjonalnj. Obsrwując oddziały szpitaln, gdzi wówczas panował totalny chaos i niwyobrażaln cirpini, zdała sobi sprawę, ż tradycyjn podjści psychotraputyczn ni odnisi zamirzongo fktu. Doktor Masgutova zastosowała w praktyc posiadaną widzę z zakrsu nurofizjologii odruchów i pourazowych procsów mocjonalnych. To pionirski i komplksow podjści okazało się wilkim sukcsm. Na przstrzni lat stworzyła wil placówk, w których trapuci pracują jj autorską mtodą, np. Międzynarodowy Instytut dr Svtlany Masgutovj w Warszawi oraz w Wrocławiu. Na stał przbywa w USA, gdzi stoi na czl Svtlana Masgutova Educational Institut (Orlando, Floryda). Jst czynnym wykładowcą programów MNRI w Polsc, Rosji, Nimczch, Francji, Holandii, Austrii, Szwcji, Danii, Blgii, Szwajcarii, USA, Kanadzi, Australii i Azji (Indonzja, Indi). Listę programów traputycznych dr Masgutovj przdstawia tab. 1 [1]. Mtoda dr Svtlany Masgutovj jst skirowana do osób z wyzwaniami rozwojowymi w clu optymalizacji ich funkcjonowania zarówno fizyczngo, jak i psychiczngo. Głównym clm jst wsparci procsu intgracji schmatów odruchów w ramach połącznia pracy układów snsoryczngo oraz motoryczngo, optymalnj wydajności pracy mózgu dla zabzpicznia naturalnych mchanizmów oraz optymalizacji fizjologicznych podstaw nurorozwoju z szczgólnym uwzględninim stanu strsu pourazowgo oraz obcności nurodficytów. Zdj. 1. Doktor Svtlana Masgutova Założnim mtody jst usprawniani zaburzonych schmatów odruchów unimożliwiających harmonijny rozwój intgracji snsomotorycznj oraz motoryki kontrolowanj pacjnta. Praca traputyczna z zaburzonymi schmatami odruchów jst ukirunkowana na następując poziomy intgracji: snsomotoryczny dla zabzpicznia odpowidnigo nurologiczngo funkcjonowania konkrtngo koła odruchowgo, schmatów odruchów na poziomi ich biomchaniki i funkcji obronnych, schmatów odruchów z motoryką intncjonalną i nawykami, sfry ruchowj i procsów poznawczych [2, 3]. Efkty pracy z osobami z wyzwaniami w rozwoju psychomotorycznym jdnoznaczni wskazują na ogromn znaczni i ważność wykorzystywania właściwych tchnik korkcji dysfunkcji na poziomi motoryki pirwotnj i schmatów odruchów. Mtoda MNRI moż być olbrzymim wsparcim w kształtowaniu się nowych możliwości rozwoju dla dzici, i dorosłych. Stosowan tchniki są naturalnymi, bzpicznymi procdurami, któr mogą być łatwo przyswojon przz rodziców dzici z dficytami rozwojowymi, dorosłych i profsjonalistów na co dziń zajmujących się trapią, stanowią równiż doskonał uzupłnini innych form trapii. maj

4 Tab. 1. Programy wchodząc w skład mtody MNRI (Masgutova nurosnsorimotor rflx intgration) MNRI : Intgracja schmatów odruchów dynamicznych i posturalnych MNRI : Intgracja odruchów ustno-twarzowych MNRI : Nurotaktylna intgracja odruchów MNRI : Intgracja ruchów archtypowych i rozwój motoryczno-poznawczy MNRI : Intgracja schmatów odruchów wzrokowych i słuchowych MNRI : Intgracja schmatów odruchów stałych MNRI : Rpattrning i intgracja odruchów dysfunkcjonalnych i patologicznych MNRI : Nurostrukturalna intgracja odruchów MNRI : Intgracja odruchów oraz postępowani z zspołm strsu pourazowgo MNRI : Intgracja odruchów układu oddchowgo MNRI : Intgracja odruchów dla rgulacji hormonów strsu Odruchy, któr przdstawiają rakcję motoryczną zwrotną na okrślony bodzic, są gntycznym programm czuciowo-ruchowym każdgo człowika, który służy mchanizmom obronnym. Odruchy pojawiają się w okrsi prnatalnym i po urodzniu, następni rozwijają się i dojrzwają, aby w odpowidnim czasi ulc zintgrowaniu i podporządkowaniu kontrolowanj motoryc oraz wyższym funkcjom psychicznym. Koncpcja intgracji schmatów odruchów wspira procs usprawniania poprzz pirwotn schmaty ruchow, któr stanowią naturaln, gntyczni zaprogramowan wwnętrzn zasoby człowika [3 6]. Czynności odruchow, opisan przz Pavlova (1861) oraz Shrringtona na początku XX w., są jdnostką funkcjonalną (łuk odruchowy), w skład którj wchodzą następując lmnty: rcptor, który rjstruj bodźc oraz prztwarza j do postaci potncjału czynnościowgo, droga afrntna (doprowadzająca) składająca się z nuronu czuciowgo, który przwodzi potncjał czynnościowy do układu nrwowgo, ośrodk odruchowy, w którym sygnały z rcptora mogą ulc modyfikacji (stłuminiu bądź spotęgowaniu) przz sygnały z innych rcptorów oraz obszarów układu nrwowgo, zanim zostaną przkazan do fktorów, droga frntna (odprowadzająca) składająca się z nuronów opuszczających ośrodkowy układ nrwowy, która przwodzi potncjał czynnościowy do części ciała wykonującj rakcję, fktor jst ragującym (wykonawczym) mięśnim, grupą mięśni bądź gruczołów [7]. Jdną z funkcji rcptora jst obniżani progu dla spcyficzngo typu bodźca przy jdnoczsnym podwyższaniu go dla pozostałych, co w fkci sprawia, ż odruchy stają się rakcjami na okrślon rodzaj stymulacji. Poniważ odruchy są w dużj mirz przkazywan niświadomi, dostarczają informacji dotyczącj koordynacji układu nrwowgo w sposób wolny od psychiki [8]. Mtoda MNRI bazuj na koncpcji trzch składowych koła odruchowgo: stymulacji snsorycznj i rozpoznania bodźca przz układ zmysłów, prztwarzania informacji w mózgu i jgo prcpcji oraz rakcji motorycznj (ruchowj) zwrotnj na bodzic zmysłowy i proponuj sposoby intgracji każdgo z lmntów koła odruchowgo w formi konkrtnych ćwiczń. Każdy człowik ma systm ruchów pirwotnych i odruchów danych jako program wrodzony. Odruch jst automatyczną rakcją układu ciało mózg na bodzic zmysłowy lub propriorcptywny. W dfinicji odruchu birz się pod uwagę koncpcję uwarunkowango i niuwarunkowango działania układu nrwowgo, zaprzntowaną przz rosyjskich fizjologów I.P. Pavlova, I.M. Schnova, A.A. Uhtomskigo, N.A. Brnstina i P.K. Anokhina. Odruch ilustruj ogólną zdolność organizmu do ragowania na bodzic. Bodzic moż być dostarczony z środowiska zwnętrzngo (dźwięk, światło, dotyk, zapach) lub z wwnętrzngo środowiska człowika (zmiana składu chmiczngo krwi, podrażnini organów wwnętrznych itp.). Odpowidzią na każdy bodzic jst napięci mięśniow, któr powoduj rakcj ruchow (lub pracę gruczołów). Z drugij strony odruchy mogą być uważan za pwin rodzaj programu pirwotnych ruchów i działań, któr pozwalają organizmowi prztrwać w okrślonych warunkach są to wrodzon odruchy bzwarunkow [9 12]. Ocnę intgracji schmatów odruchów można wykorzystać do rozpoznania oznak prawidłowgo rozwoju oraz nidojrzałości funkcjonalnj ośrodkowgo układu nrwowgo. Wil odruchów jst badanych zaraz po urodzniu jako część nurologicznj ocny noworodka, lcz rzadko taki tsty przprowadzan są w późnijszym czasi. Diagnoza odruchów moż posłużyć ocni w późnijszych tapach rozwoju, chociażby dzici w wiku szkolnym czy starszj młodziży. Ocna moż stanowić swoisty drogowskaz dotyczący rodzaju oraz poziomu intrwncji traputycznj, a z drugij strony narzędzi kontrolując postępy. W wyniku różnych przyczyn, w życiu płodowym, podczas narodzin lub w późnijszych tapach w życiu, dzicko/ 8

5 Tmat numru osoba dorosła moż doświadczyć urazów, któr mogą wpłynąć na zdolność adkwatngo wykorzystania mchanizmów obronnych i rozwojowych możliwości schmatów odruchów. Sytuacja strsowa moż wywołać u osoby zatrzymani lub cofnięci do tapu aktywności wczsnych odruchów nimowlęcych. Równiż siln sytuacj strsow mogą aktywować działani odruchów dysfunkcjonalnych i patologicznych. Dysfunkcjonalny odruch to taki, który jst w stani ngatywngo prztrwania i snsoryczno-motorycznj dzintgracji. Sytuacja taka ma mijsc, gdy prztwarzani snsoryczn jst błędn i rakcja motoryczna ni funkcjonuj zgodni z naturalnym biomchanicznym schmatm. Taki odruch zaburza program działania osoby na innych poziomach motorycznym, zachowawczym, mocjonalnym i w sfrz poznawczj. Moż powodować pasywność sfry snsorycznj lub nadaktywną rakcję walki i uciczki, doprowadzając w fkci do nistabilności mocjonalnj i słabj rgulacji zachowania. Dysfunkcyjn odruchy obciążają pracę tyłomózgowia, prowadząc do niadkwatności rakcji obronnych i powodując zaburznia, nijdnokrotni rgrsję w funkcjonowaniu i rozwoju, blokując tym samym możliwości, jaki daj naturalny dostęp funkcji kory mózgowj, m.in. analityczny sposób myślnia, programowani działań, kontrola wzrokowa, ruchowa, słuchowa. Problmy rozwojow motoryczn, zaburznia prztwarzania snsoryczngo i słab dojrzwani ośrodkowgo układu nrwowgo pozbawiają rzczywistych możliwości i powodują w codzinnym życiu nipotrzbny strs [9, 10]. Patologiczny odruch jst niprawidłową odpowidzią motoryczną na stymulację snsoryczną w schmaci odruchu i jst nizdolny do działania rozwojowgo oraz ni ma możliwości przjścia do stanu bardzij dojrzałgo, działa przciwko własnmu rozwojowi, dojrzwaniu i intgracji z innymi umijętnościami [11, 12]. Układ ruchowy nimowlęcia i dzicka oraz jgo prdyspozycj do rozwoju motoryki świadomj w późnijszym okrsi życia jst zaprogramowany przz naturę. To procs złożony i wilokirunkowy. Opóźnini w rozwoju lub dysfunkcja którgokolwik z komponntów układu ruchowgo wpływa na prztwarzani bodźców snsorycznych i moż spowodować opóźnini rozwoju psychoruchowgo, a co za tym idzi nawyków i umijętności motorycznych, świadomości kinsttycznj dzicka, sfry motywacyjnj, mocjonalnj oraz poznawczj. W związku z tym tak ważna jst widza na tmat motoryki pirwotnj i tworzni odpowidnich programów wczsnj intrwncji dla zabzpicznia ogólngo rozwoju dzicka. Intrwncja ta powinna odpowiadać naturalnmu rozwojowi dzicka, a przy tym musi być dostosowana do wiku i poziomu nurorozwoju. Programy MNRI mają na clu aktywizację naturalnych zasobów ruchowych ruchów pirwotnych i odruchów, któr są charaktrystyczn dla wczsngo rozwoju. Łączy on możliwości rozwojow, stymuluj nuroplastyczność mózgu i układ nrwowy [13 15]. Rys. 1. Łuk odruchowy Priphral nrvous systm Cntral nrvous systm 1 Snsory rcptors in skin Dorsal Root Intrnuron 2 Affrnt + pathway 1 2 Stimulus 3 Hand withdrawn Bicps + Rspons 4 Effrnt pathway Tricps (xtnsor rlaxs) 5 Effctor organs To Brain Vntral Root 3 Procssing cntr 1A schmat podstawowy 1B wariant (faza 4) Prawidłowy odruch chwytny 1A schmat podstawowy 1B wariant (faza 4) Niprawidłowy odruch chwytny Rys. 2. Przykład schmatu odruchu chwytngo: prawidłowgo i niprawidłowgo Rozwój człowika jst procsm złożonym, ma własną strukturę, wzory ruchu oraz mchanizmy stymulując aktywność mózgu. Podstawow wzory ruchow rozwijają się wdług naturalnych praw nurofizjologii. Każdy odruch dynamiczny i posturalny, jak równiż schmat ruchu i układ koordynacji ruchowj, pojawiają się w okrślonym czasi, w którym schmat bazowy jst tstowany, poznawany, doskonalony (rozwój schmatu odruchu odbywa się podczas trzch faz) i intgrowany z układm motorycznym. Każda faza ma swoj konkrtn zadani. Przykładowo, podstawowy schmat/wzorzc odpowidzialny jst za kodowani schmatu snsoryczno-motoryczngo, maj

6 Pojawini się ROZWOJOWA DYNAMIKA ODRUCHU Rozwój 1 Wzorzc podstawowy Faza 1 Faza 2 Faza 3 Przjści wszystki fazy. Taki podjści istotni różni się od tradycyjngo pojęcia hamowania (inhibicji) pozostałgo, cząstkowgo odruchu [16]. Procdura diagnozowania stanu intgracji/dzintgracji odruchów oparta jst na charaktrystycznych częściach składowych odruchu: zgodności właściwości schmatu snsoryczno-motoryczngo, kirunku rakcji, odpowidnigo czasu trwania, siły rakcji, poprawngo kirunku w odpowidzi ruchowj, symtrii w odpowidzi ruchowj (kończyn lub części tułowia). Rozwój 2 Warianty odruch Faza 5 Faza 6 Faza 7 Rys. 3. Dynamika rozwoju odruchu i jgo wariantów Faza 4 Intgracja tworzni sici nrwowj przz połączni spcyficzngo typu bodźca z funkcjonowanim psychologicznym i mchanizmami ochronnymi. Faza przjściowa jst ważna w przygotowaniu podstawowgo wzorca do dalszych zmian. Warianty odruchu rozwijają się w czasi ostatnich faz i odznaczają się dobrz rozwiniętą sicią nrwową. Procs tn jst gotów wystartować z poziomu ochrony do poziomu włącznia cch odruchów, do poziomu intncjonalnj (kontrolowanj) rakcji lub ruchu. Dynamikę rozwoju schmatów odruchu i jgo wariantów przdstawia rys. 3 [16]. Zadanim dojrzałgo układu nrwowgo jst stani na straży prawidłowgo funkcjonowania schmatu odruchu. Poszczgóln fazy mają wykrować podstawy do intgracji schmatów odruchów z umijętnościami i możliwościami ruchowymi, któr stanowią fundamnt dla nowych umijętności (np. szkolnych: podstawy czytania, rysowania, pisania i licznia). Opóźnini rozwoju odruchów lub ominięci którjkolwik fazy ma zawsz nikorzystny wpływ na tworzni się przyszłych umijętności. Konskwncją będzi brak możliwości stworznia odpowidnij sici nrwowj, co spowoduj dysfunkcję lub kompnsację, któr nigdy ni staną się prawdziwymi schmatami i unimożliwią wsparci w sytuacjach strsowych czy nioczkiwanych okrsach przjściowych. Dlatgo do rozwoju (naturalngo trningu) dojrzwania i intgracji ważn jst przjści każdgo odruchu przz SCHEMAT ODRUCHU Schmat jst koordynacją zspołu rakcji lub ruchów wywołujących stymulację lub rakcję zwrotną układu snsoryczno-motoryczngo odruchu. Kirunk ruchu kończyn lub tułowia podczas zwrotnj rakcji w odruchu. Każdy odruch przdstawia okrśloną skwncję rakcji lub ruchów kończących się na postawi albo kontynuowanych przz ruch w okrślonym kirunku. Postawa ciała i układu mięśniowgo służy do tworznia okrślonych postaw i ruchów. CZAS TRWANIA I DYNAMIKA REAKCJI ODRUCHOWEJ Koło odruchow pracuj w granicach układu zmysłowgo, pracy mózgu i odpowidzi ruchowj. Zwrotna rakcja odruchowa musi trwać ok. 107 bitów/skundę od czasu rozpoczęcia stymulacji zmysłowj. Rakcja musi zajść w bardzo krótkim czasi musi być szybka, poniważ pirwszorzędną funkcją odruchu jst stworzni rakcji ochronnj. Opóźnini odpowidzi w czasi moż odwlc ochronę w każdym momnci i moż stać się powodm uszkodzń lub opóźniń w ruchowj koordynacji i rozwoju. SIŁA REAKCJI To pojęci charaktryzując rakcję odruchową oznacza siłę fizyczną i nrgię dostarczoną przz odpowidni napięci układu mięśniowgo. Siła mięśni, przyczyniających się do funkcjonowania schmatu odruchu, musi odzwircidlać intnsywność bodźca. Rakcja nadaktywna (hipraktywna), słaba (hipoaktywna) lub jj brak (arflksja) jst niodpowidnią rakcją zwrotną. SYMETRIA Rakcja ruchowa w kol odruchowym moż być równiż ocniana w porównaniu do bilatralnj organizacji ciała i kończyn. Symtrię można dostrzc w strukturz ciała, kirunku ruchu odpowidzi odruchowj, czasi i sil rakcji [16, 17]. Formularz diagnostyczny przdstawia tab

7 Tmat numru Tab. 2. Formularz diagnostyczny (wybran odruchy) Priorytt Odruch Poziom intgracji Zalcnia Cchy schmatów odruchów Odruch podparcia rąk Wynik początkowy: Schmat jst: a) zintgrowany b) w normi c) niski/b. niski poziom rozwoju d) dysfunkcjonalny ) patologiczny Wynik końcowy: W domu Na turnusi 1. Snsoryczny: norma; pod-/nadwrażliwy 2. Rakcja zwrotna: norma; pod-/nadaktywny 3. Schmat: +/ 4. Siła rakcji: norma; hipo-/ hipraktywny 5. Latncja: norma; hipo-/ hipraktywny 6. Symtryczny/asymtryczny Odruch dłoniowo- -bródkowy Babkina Wynik początkowy: Schmat jst: a) zintgrowany b) w normi c) niski/b. niski poziom rozwoju d) dysfunkcjonalny ) patologiczny Wynik końcowy: W domu Na turnusi 1. Snsoryczny: norma; pod-/nadwrażliwy 2. Rakcja zwrotna: norma; pod-/nadaktywny 3. Schmat: +/ 4. Siła rakcji: norma; hipo-/hipraktywny 5. Latncja: norma; hipo-/hipraktywny 6. Symtryczny/asymtryczny Odruch grzbitowy Galanta Wynik początkowy: Schmat jst: a) zintgrowany b) w normi c) niski/b. niski poziom rozwoju d) dysfunkcjonalny ) patologiczny Wynik końcowy: W domu Na turnusi 1. Snsoryczny: norma; pod-/nadwrażliwy 2. Rakcja zwrotna: norma; pod-/nadaktywny 3. Schmat: +/ 4. Siła rakcji: norma; hipo-/hipraktywny 5. Latncja: norma; hipo-/hipraktywny 6. Symtryczny/asymtryczny Odruch Babińskigo Wynik początkowy: Schmat jst: a) zintgrowany b) w normi c) niski/b. niski poziom rozwoju d) dysfunkcjonalny ) patologiczny Wynik końcowy: W domu Na turnusi 1. Snsoryczny: norma; pod-/nadwrażliwy 2. Rakcja zwrotna: norma; pod-/nadaktywny 3. Schmat: +/ 4. Siła rakcji: norma; hipo-/ hipraktywny 5. Latncja: norma; hipo-/ hipraktywny 6. Symtryczny/asymtryczny Odruch ochrony ścięgin stóp Wynik początkowy: Schmat jst: a) zintgrowany b) w normi c) niski/b. niski poziom rozwoju d) dysfunkcjonalny ) patologiczny Wynik końcowy: W domu Na turnusi 1. Snsoryczny: norma; pod-/nadwrażliwy 2. Rakcja zwrotna: norma; pod-/nadaktywny 3. Schmat: +/ 4. Siła rakcji: norma; hipo-/ hipraktywny 5. Latncja: norma; hipo-/ hipraktywny 6. Symtryczny/asymtryczny maj

8 Powyższ cchy ocnia się wyłączni poprzz rozpoznani odpowidzi motorycznj. Pomiar w zakrsi poziomu wrażliwości zmysłowj i pracy w obrębi prztwarzania bodźca w mózgu jst nimożliwy do zbadania w tstach bz spcjalnych urządzń (tomografia komputrowa TK, rzonans magntyczny RM, lktroncfalografia EEG itp.). Do okrślnia wyników tstowania miary intgracji schmatu odruchu w ramach powyższych paramtrów wykorzystany został pomiar w skali od 0 (patologiczna rakcja/ruch spośród 4 5 tstowanych paramtrów) do 4 (prawidłowa rakcja/ruch; wszystki tstowan paramtry wykazują prawidłow rakcj). Końcowy wynik tstowania schmatu każdgo odruchu tworzy sumę od 0 do 20, w którj wynik punktowy na poziomi 10 ocnia się jako przłomowy, pomiędzy rozwojm patologicznym/dysfunkcjonalnym a normalnym. Wynik na poziomi 15 16,5 przyjmuj się za normę, a każdy powyżj tj wartości oznacza miarę dojrzwania i intgracji bazowgo schmatu oraz jgo wariantów. Krytria ocny poziomu patologii/dysfunkcji, normy oraz intgracji schmatów odruchów przdstawiają tab. 3 i 4 [16 18]. WYBRANE TECHNIKI Z PROGRAMU MNRI INTEGRACJA SCHEMATÓW ODRUCHÓW DYNAMICZNYCH I POSTURALNYCH Odruch podparcia rąk Odruch podparcia rąk jst wyzwalany u dzicka poprzz utratę stabilnj, pionowj pozycji ciała gdy jst trzyman za klatkę pirsiową pod pachami w pozycji horyzontalnj, twarzą w dół. W miarę zbliżania dzicka do płaskij powirzchni, jgo łokci i ręc prostują się, a dłoni otwirają i wyciągają automatyczni w kirunku tj powirzchni. Tn odruch przygotowuj do obrony głowy i górnj części ciała. Wyprostowan ręc utrzymują ciężar ciała i działają jak amortyzator ochraniający Rys. 4. Odruch podparcia rąk ciało przd udrznim w powirzchnię. Dłoni są skirowan ku środkowj płaszczyźni ciała. Odruch podparcia rąk wpływa na rozwój koordynacji motoryki dużj rąk i całgo ciała wyciągani rąk, aby się odpchnąć, manipulowani i zabawy przdmiotami. Odruch tn wpływa równiż na umijętność stawiania granic, przstrzń osobistą i samoobronę w kontkści socjalnym. Pojawia się w 12. tygodniu życia płodowgo i powinin zintgrować się z układm ruchu całgo ciała ok. 6 misiąca życia. Dodatkow fkty rozwoju: świadomość przstrznna, poznawani przstrzni osobistj, ustalni jasnych granic, umijętności intrakcji, ochrona przd upadkim, umijętność radznia sobi z przciwnościami i strsm mocjonalnym, rozwój manualnj motoryki dużj w clu manipulowania dużymi przdmiotami, koordynacja ręka oko, widzni trójwymiarow, utrzymywani zagrożń w bzpicznj odlgłości. Tab. 3. Krytria do ocny poziomu patologii/dysfunkcji, normy i intgracji odruchów i ich schmatów Krytria ocny poszczgólnych paramtrów 4 dobry poziom rozwoju 3 słaby poziom rozwoju 2 na granicy z dysfunkcją 1 dysfunkcja 0 patologia Tab. 4. Krytria do ocny poziomu patologii/dysfunkcji, normy i intgracji odruchów i ich schmatów Normalna funkcja Dysfunkcja/patologia Punkty Poziom intgracji Punkty Poziom intgracji zintgrowany w płni na granicy prawidłowgo i dysfunkcji 17 18,99 dojrzały 8 9,99 lkka dysfunkcja 15 16,99 norma, dobrz rozwinięty 6 7,99 umiarkowana dysfunkcja 13 14,99 prawidłowy/biski poziom rozwoju 4 5,99 lkka patologia 11 12,99 prawidłowy/bardzo niski poziom rozwoju 2 3,99 patologia 10 11,99 na granicy prawidłowgo i dysfunkcji 0 1,99 bardzo patologiczny 12

9 Tmat numru Ćwicznia schmatu odruchu Instrukcja: pacjnt lży na plcach lub sidzi. Zdj. 2. Nacisk na podstawę dłoni Skutki braku intgracji: skłonność do zraniń górnj części ciała i twarzy, problm z ustalnim granic w kontaktach z innymi, trzymani się na uboczu, izolacja, skłonność do agrsji i złości, trudności w konstruktywnj ochroni własnj przstrzni, słaba koordynacja ręka oko oraz słaby rozwój widznia trójwymiarowgo. Aktywacja snsoryczna rcptorów 1. Nacisk na podstawę dłoni Nalży przyłożyć swój kciuk do podstawy dłoni pacjnta i zdcydowani ucisnąć. Stopniowo i dlikatni zwiększać ucisk przz 7 skund. Podczas wykonywania tgo ćwicznia łokić pacjnta nalży trzymać zgięty, a przdramię wyprostowan, dłoni pozostają otwart. Pracuj się, ni dotykając środka dłoni. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy z krótkim odpoczynkim (2 3 skundy) pomiędzy powtórzniami. Aktywacja motoryczna 2. Wyprost kończyn górnych Pacjnt lży z kończynami górnymi unisionymi przd tułowim, dłoni i palc wyprostowan i skirowan przyśrodkowo. Zadanim pacjnta jst utrzymani rąk w tj pozycji, podczas gdy fizjotraputa będzi naciskał dlikatni na podstawę obydwu dłoni (zdj. 4.) w rytmi 1 2 cha cha cha. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Zdj. 3. Wyprost kończyn górnych maj

10 Zdj. 4. Aktywny wyprost kończyn górnych (tchnika izotoniczna) 3. Aktywny wyprost kończyn górnych (tchnika izotoniczna) Pacjnt lży z rękami zgiętymi w stawach łokciowych (90 ) i wyprostowanymi w stawach nadgarstkowych. Uciska się dłoni pacjnta na ich podstawi. Następni prosi się pacjnta o aktywny wyprost kończyn górnych. Przd wykonanim ćwicznia można zadmonstrować ruch niwrbalni. W następnym kroku prosi się pacjnta, aby przciwdziałał uciskowi, utrzymując ręc w tj pozycji, podczas gdy fizjotraputa będzi dlikatni naciskać na obydwi dłoni, umożliwiając wykonani ruchu. Nalży kontrolować pozycję dłoni, powinny być skirowan przyśrodkowo. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Odruch dłoniowo-bródkowy Babkina Dłoniowo-bródkowy odruch Babkina jst wywoływany, gdy kciuk dorosłgo zdcydowani uciśni środk dłoni dzicka. W fkci dzicko otwira usta i unosi główkę, przyciągając ją do klatki pirsiowj lub odwraca główkę w kirunku działania bodźca. Odwracani głowy w kirunku aktywowanj dłoni jst powiązan z instynktownym poszukiwanim źródła pożywinia (pirsi) i stąd Rys. 5. Odruch dłoniowo-bródkowy Babkina połączni z odruchami jdznia: ssani, połykani, gryzini, przżuwani i poczuci sytości. Wpływa to na dynamikę mikroruchów kości czaszki i mięśni twarzy mających udział w wyrażaniu mocji. Poza rolą w żywiniu i rozwoju koordynacji ręka mowa, zintgrowani odruchu dłoniowo-bródkowgo Babkina jst podstawą 14

11 Tmat numru komplksowj motoryki snsorycznj. Warunkuj on badani linii środkowj ciała oraz boków i w rzultaci wpływa na całkowitą orintację czasoprzstrznną. Odruch tn pojawia się w 9. tygodniu życia płodowgo i powinin zintgrować się z układm ruchu całgo ciała ok. 4 misiąca życia. Efkty rozwoju: postawa do karminia pirsią i instynktowna rakcja samozachowawcza, umijscowini i mikroruchy kości klinowj, stawów żuchwowych i kości czaszki, umijętności związan z jdznim, koordynacja ręka mowa (związana z jdznim i funkcją poznawczą), kontrola posturalna ciała, wyrażani mocji i ksprsja twarzy, koordynacja ręka język i artykulacja wraz z umijętnościami językowymi (mowa), odróżniani z łatwością uczuć związanych z zadowolnim, asymtryczny toniczny odruch szyi i orintacja przstrznna dla bodźców audiowizualnych. Skutki braku intgracji: słab napięci mięśniow górnj części ciała oraz układu ustno-twarzowgo, asymtria głowy i twarzy, niwłaściw umijscowini kości klinowj, brak mikroruchów kości klinowj, stawów żuchwowych i kości czaszki, napięci w cil wyrażan przz nocn zaciskani pięści i zgrzytani zębami, słaby modl ssania, połykania, gryzinia, przżuwania i jdznia, brak koordynacji ręka mowa (związan z jdznim i funkcją poznawczą), słaba kontrola postawy ciała, słaba orintacja czasoprzstrznna oraz rozróżniani bodźców audiowizualnych w przstrzni, problmy z wyrażanim mocji i ksprsją twarzy, napięci w obrębi żuchwy lub nidomykani ust, nadmirna ruchliwość języka związana z czynnościami oralno-motorycznymi, opóźnini w rozwoju języka, mowy, artykulacji, jąkani i inn zaburznia mowy, obgryzani palców, obgryzani ołówka, silna potrzba stymulacji oralnj, lęki, brak pwności sibi, jśli objawy są patologiczn, potrafi to prowadzić do skłonności nurotycznych, wyrywania włosów, fobii i uzalżniń. Ćwicznia schmatu odruchu Cl: utorowani koła odruchowgo funkcji nuronów snsoryczngo i motoryczngo do wzmacniania koordynacji ręka usta. Zdj. 5. Uciskani środka dłoni Zdj. 6. Otwirani dłoni koszyczk Instrukcja: pacjnt lży na plcach lub sidzi. Na początku wprowadza się tchnikę stymulacji rcptorów, a następni proponuj ćwicznia do aktywizacji pracy aspktu motoryczngo odruchu. Podczas pracy nalży kontrolować spokojn oddychani pacjnta. Stymulacja snsoryczna 1. Uciskani środka dłoni Nalży dlikatni i głęboko ucisnąć na środk obu dłoni pacjnta, płasko przykładając swój kciuk. Przytrzymać 7 skund. Powtórzyć 3 5 razy. Następni wykonać to samo ćwiczni dla każdj dłoni osobno. Aktywacja motoryczna 2. Otwirani dłoni koszyczk Trzba wplść swoj ręc w dłoni pacjnta, rozciągnąć nasadę dłoni od środa na zwnątrz. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. maj

12 ODRUCH GRZBIETOWY GALANTA Odruch grzbitowy Galanta aktywuj się, gdy lkko przciąga się palc wzdłuż kręgosłupa (od góry do dołu) po plcach nimowlęcia lżącgo na boku lub brzuchu. To powoduj zgięci całgo ciała w stronę, po którj nastąpiło drażnini. Czasm dzicko raguj takż unisinim i wyprostowanim nogi. Odruch grzbitowy Galanta pojawia się w 10. tygodniu życia płodowgo. Po porodzi jst aktywny od 3. do 9. misiąca życia. Odruch tn pomaga płodowi obrócić ciało i głowę w dół, aby przygotować się do porodu. Odruch intgruj się z całym układm ruchowym pomiędzy misiącm życia. Odruch grzbitowy Galanta wpływa na przyszły rozwój fizyczny: ruchy kręgosłupa, rozciągani, lastyczność, kontrolę postawy ciała i stabilność. Poprzz kontrolę postawy ciała odruch tn moż wpływać na umijętności poznawcz, taki jak zbiżność czy rozbiżność słuchową i wizualną oraz umijętność skupiania uwagi i koncntrację. Efkty rozwoju: prcpcja słuchowa dźwięków o niskij i wysokij częstotliwości (dźwięki wydawan przz zwirzęta, mowa, muzyka itp.), Rys. 6. Odruch grzbitowy Galanta funkcjonowani kanałów półkolistych ucha, układu propriocptywngo i przdsionkowgo, umijętność skupinia słuchu i wzroku, kontrola pęchrza moczowgo i jlit. Zdj. 7. Przciągani palcami wzdłuż kręgosłupa 16

13 Tmat numru Skutki braku intgracji: słaby rozwój fizyczny, zaburznia w postawi ciała, dformacj kręgosłupa (skolioza), niwłaściwa rotacja biodra, słaba koordynacja motoryki dużj, programowani motoryczn i kontrola, opóźnini rozwoju procsów poznawczych koncntracji, zapamiętywania, myślnia, wircni się, męczliwość i niska motywacja podczas wykonywania czynności motorycznych i poznawczych, skłonność do ADHD i ADD, moczni nocn, nitrzymani moczu, zspół jlita drażliwgo, nadwrażliwość taktylna, dyskomfort podczas nosznia dopasowanych ubrań, dficyty w prztwarzaniu słuchowym. Ćwiczni schmatu odruchu Cl: utorowani koła odruchowgo funkcji nuronów snsoryczngo i motoryczngo do wzmacniania ruchów kręgosłupa i koordynacji kręgosłup kończyny. Instrukcja: pacjnt lży na boku lub sidzi. Na początku wprowadza się tchnikę stymulacji snsorycznj, a następni proponuj ćwiczni do aktywizacji pracy aspktu motoryczngo odruchu. Podczas pracy kontroluj się, aby pacjnt spokojni oddychał. Stymulacja snsoryczna 1. Przciągani palcami wzdłuż kręgosłupa w dół Powoli przciąga się palcami wzdłuż kręgosłupa pacjnta od szyi do kości krzyżowj. Przytrzymuj się 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Następni zminić stronę i powtórzyć ćwiczni. Aktywacja motoryczna 2. Latraln skracani i rozciągani boku ciała Powoli przciąga się palcami wzdłuż kręgosłupa pacjnta od szyi do kości krzyżowj (zdj. 7). Następni ręc kładzi się na biodrz i raminiu i wykonuj ruch skracania boku do środka. Przytrzymuj się 7 skund w tj pozycji. Następni wykonuj się rozciągani boku. Znów przytrzymani przz 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Następni zminić stronę i powtórzyć ćwiczni. Zdj. 8. Latraln skracani boku ciała maj

14 Zdj. 9. Latraln rozciągani boku ciała ODRUCH BABIŃSKIEGO Odruch Babińskigo można zaobsrwować u nimowląt i małych dzici jako odpowidź na dlikatny nacisk na zwnętrznj linii podszwy stopy od pięty do małgo palca. Rakcją obronną na tn bodzic jst skirowani stopy do środka, zgięci grzbitow palucha oraz wachlarzow ułożni rszty palców. Odruch Babińskigo pojawia się w 11. lub 12. tygodniu życia płodowgo. Jst aktywny od urodznia do 2. roku życia, intgruj się pomiędzy rokim życia. U wilu dzici, jśli odruch jst opóźniony, pozostaj aktywny nawt powyżj 3. roku życia. Intgracja tgo odruchu wspira dojrzałość chodu i tworzy podstawę poczucia równowagi, właściwj postawy oraz środka ciężkości ciała. Dodatkow fkty rozwoju: stabilność, pwność w obrębi koordynacji ruchowj, umijętność z zakrsu motoryki dużj bigani, skakani, wspinani, równowaga statyczna i dynamiczna, postawa i stabilność, chód bilatralny, koordynacja manualna i łatwość w pisaniu oraz rysowaniu (właściwa rgulacja w napięciu mięśniowym). Rys. 7. Odruch Babińskigo Skutki braku intgracji: Sposób, w jaki człowik chodzi, świadczy o tym, jak wykorzystuj schmat odruchu Babińskigo. Osoby z słabo rozwiniętym odruchm podczas chodznia mocnij naciskają na zwnętrzn lub wwnętrzn krawędzi stóp. Warto przyjrzć się podszwom stóp i butów pacjnta. Jśli odruch jst zintgrowany, ciężar ciała rozkłada się równomirni na stopy. Jśli odruch jst hipraktywny, ciężar ciała obciąża zwnętrzn krawędzi 18

15 Tmat numru stopy. Jśli odruch jst niwystarczalni aktywny, ciężar ciała jst utrzymywany przz wwnętrzn krawędzi stóp, a w ramach kompnsacji moż to takż wywołać odruch ochrony ścięgin stóp, przy którym osoba używa nadmirni zgięcia grzbitowgo. Prowadzi to do zaburzń w postawi i płaskostopia. Dodatkow skutki braku intgracji: brak prawidłowj postawy, stabilności oraz trudności w utrzymaniu równowagi, niśmiałość, słaba intgracja bilatralna, problmy z koordynacją motoryki małj i dużj, trudności w rozwoju umijętności oralnych i artykulacyjnych, birna postawa w podjmowaniu dcyzji i komunikowaniu się. Rys. 8. Odruch ochrony ścięgin stóp Ćwiczni schmatu odruchu Cl: utorowani koła odruchowgo funkcji nuronów snsoryczngo i motoryczngo do wzmacniania ruchów rotacyjnych w stawi skokowym, który służy funkcji chodu, bigu, wspinania, skoków, rgulacji napięcia mięśniowgo i koordynacji tułów kończyny. Instrukcja: pacjnt lży na plcach lub sidzi. Na początk wprowadza się tchnikę stymulacji snsorycznj, a następni proponuj ćwicznia do aktywizacji pracy aspktu motoryczngo odruchu. Ćwicznia wykonuj się najpirw na jdnj, potm na drugij stopi. Podczas pracy ważna jst kontrola tgo, aby pacjnt spokojni oddychał. Aktywacja snsoryczna 1. Uciskani stopy Nalży ucisnąć stopę po zwnętrznj stroni i przsunąć palc wzdłuż zwnętrznj linii stopy od pięty do małgo palca. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Następni zminić stronę i powtórzyć ćwiczni. Aktywacja motoryczna 2. Nalży ucisnąć stopę po zwnętrznj stroni i przsunąć palc wzdłuż zwnętrznj linii stopy od pięty do małgo palca (zdj. 10), a następni przyłożyć jdną dłoń do podstawy małgo palca na powirzchni grzbitowj stopy, a drugą dłoń pod dużym palcm stopy. 1) Stopę kiruj się do wwnątrz oraz w górę. 2) Paluch zgina się grzbitowo. 3) Palc rozkłada się poziomo (jak wachlarz). W tj pozycji wytrzymuj się 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Następni nalży zminić stronę i powtórzyć ćwiczni. Odruch ochrony ścięgin stóp Odruch ochrony ścięgin stóp jst rakcją obronną organizmu na strs fizyczny lub mocjonalny. Ciało, aby się chronić, raguj na strs skrócnim ścięgin. Stopniowo duży paluch, ścięgna stopy, ścięgno Achillsa, kość Zdj. 10. Uciskani stopy maj

16 krzyżowa, cały kręgosłup wraz z potylicą są aktywowan przz schmat tgo odruchu. Niprawidłowy rozwój tgo odruchu moż spowodować słabą rgulację napięcia mięśniowgo. Chroniczn napięci, brak mobilności i lastyczności w ścięgnach i stawach moż spowodować dysfunkcję schmatu tgo odruchu, a nawt prowadzić do dformacji stóp, kolan, biodr, kręgosłupa i postawy ciała. Efkty rozwoju: grawitacja, uzimini i poczuci stabilności, przygotowani do stania, systm łuków stopy odpowidzialny za równomirn obciążni stopy w trzch głównych punktach składając się na poczuci uziminia i stabilność, programowani motoryczn oraz chód naprzminny, koordynacja motoryki dużj bigani, skakani, wspinani, pływani, pamięć motoryczna, umijętność skupiania uwagi, stabilność mocjonalna i poczuci pwności sibi. Skutki braku intgracji: słaba kontrola grawitacji, uziminia, nirównomirn obciążani łuków stopy, płaskostopi, opóźnini w koordynacji motoryki dużj skutkując problmami z biganim, skakanim, trudności w opanowaniu strsu i lęków, brak pozytywnj samoobrony, brak stabilności mocjonalnj i poczucia pwności sibi, opóźnini w rozwoju artykulacji i mowy. Ćwiczni schmatu odruchu Cl: utorowani koła odruchowgo funkcji nuronów snsoryczngo i motoryczngo do wzmacniania ruchów zgięcia grzbitowgo i podszwowgo stopy w stawi skokowym, który służy funkcji chodu, bigu, wspinania, skoków, rgulacji napięcia mięśniowgo i koordynacji tułów kończyny. Instrukcja: pacjnt lży na plcach lub sidzi. Na początku wprowadza się tchnikę stymulacji snsorycznj, a następni proponuj ćwicznia do aktywizacji pracy aspktu motoryczngo odruchu. Ćwicznia wykonuj się najpirw na jdnj, potm na drugij stopi. Podczas pracy ważn jst kontrolowani, aby pacjnt spokojni oddychał. Stymulacja snsoryczna 1. Ucisk punktów odruchu ochrony ścięgin stóp Podszwę stopy nalży rozciągnąć od brzgu przyśrodkowgo: Zdj. 11. Aktywacja motoryczna odruchu Babińskigo widok z przodu Zdj. 12. Aktywacja motoryczna odruchu Babińskigo widok z tyłu 20

17 Tmat numru trzba ułożyć swoj kciuki jdn na granicy pięty i śródstopia, drugi poniżj poduszki palucha, nalży rozciągać w kirunku dogłowowym i 45 na zwnątrz. W tj pozycji przytrzymuj się stopę przz 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Zdj. 13. Ucisk punktów odruchu ochrony ścięgin stóp Aktywacja motoryczna 2. Zgięci grzbitow palucha Dłonią nalży zgiąć duży palc w kirunku dogłowowym i przytrzymać przz 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. 3. Zgięci grzbitow stopy Dłonią zgina się całą stopę w kirunku głowy i przytrzymuj przz 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. 4. Zgięci grzbitow palucha i stopy Dłonią zgina się duży palc wraz z całą stopą w kirunku głowy i przytrzymuj przz 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. Zdj. 14. Zgięci grzbitow palucha Zdj. 15. Zgięci grzbitow stopy Zdj. 16. Zgięci grzbitow palucha i stopy 5. Zgięci grzbitow palucha, stopy i kolana Kolano jst ugięt pod kątm 90. Przytrzymuj się piętę na stol. Duży palc wraz z całą stopą zgina się w kirunku głowy i przytrzymuj stopę w tj pozycji. W trakci wykonywania ćwicznia naciska się na kolano powyżj stawu kolanowgo. Przytrzymuj się przz 7 skund. Ćwiczni nalży powtórzyć 3 5 razy. PODSUMOWANIE Mtoda dr Svtlany Masgutovj daj now możliwości wykorzystania naturalnych, gntycznych zasobów do poprawy i wsparcia dynamizmów rozwojowych na bazi tchniki nurosnsomotorycznj intgracji odruchów w ramach koła odruchowgo oraz z wyższą wyuczoną i świadomi kontrolowaną motoryką [19 21]. Mtoda ta z powodznim i sukcsami stosowana jst w przypadku pacjntów z: uszkodzniami ośrodkowgo układu nrwowgo, zspołm nadpobudliwości psychoruchowj (ADHD i ADD), autyzmm, zspołm Asprgra, zspołami gntycznymi (m.in. zspół Downa, Dravt, Rtta, Pradra-Willigo), opóźninim psychoruchowym, opóźninim rozwoju mowy, problmami szkolnymi, zaburzniami mocjonalnymi, problmami z koncntracją, przjawami zachowań agrsywnych, zspołm strsu pourazowgo. maj

18 Zdj. 17. Zgięci grzbitow palucha, stopy i kolana PIŚMIENNICTWO: 1. Shacklford P. A Historical Approach to Rflx Intgration. [In:] Rflxs: Portal to Nurodvlopmnt and Larning. A collctiv work. Masgutowa S. (d.), Florida 2015, s Masgutova S., Masgutov D. Nurophysiological foundation of MNRI Rflx Intgration Program. [In:] Rflxs: Portal to Nurodvlopmnt and Larning. A collctiv work. Masgutowa S. (d.), Florida 2015, s Masgutova S., Sadowska L., Kowalwska J., Bibrowska R., Górcka B. Postępy w diagnostyc i trapii dzici z zspołm Downa wg programu Masgutovj Nurosnsomotorycznj Intgracji Odruchów (MNRI ). Międzynarodowy Instytut dr Svtlany Masgutovj, Samodzilna Pracownia Rhabilitacji Rozwojowj Katdra Fizjotrapii Wydział Nauk o Zdrowiu, Akadmii Mdycznj w Wrocławiu 2009, s Ayrs J. Charactristics of Typs of Snsory Intgrativ Functions. Th Amrican Journal of Occupational Thrapy 1971; 25 (27), s Masgutova S., Sadowska L. Zastosowani kinzjologii dukacyjnj u dzici z trudnościami w nauc w świtl rozwoju wczsnych dynamizmów ruchowych. [W:] Jakość życia dzici i młodziży nipłnosprawnj w Polsc i w krajach Unii Europjskij. Patkiwicz J. (rd.). PTWK, Wrocław 2004, s Masgutova S. Intgracja odruchów nimowlęcych w ogólnym układzi ruchowym a skutczność ucznia się. [W:] Nowoczsn mtody stymulacji rozwoju ruchowgo i ucznia się. Matriały konfrncji. Wyd. MINK, Warszawa-Szczcin 2006, s Shrrington C. Th Intgrativ Function of th Nrvous Systm. Cambridg Univrsity Prss, Cambridg Goddard Blyth S. Jak osiągać sukcsy w nauc? Uwaga, równowaga i koordynacja. PWN, Warszawa 2011, s Brnstin N. Bio-Mchanics and Physiology of th Movmnt. Moscow Anokhin P.K. Biology and Nurophysiology of a Condittiond Rflx. Mdicina, Moscow Stchnov I.M. Slctd physiological and psychiological works. Forign Languags Publishing Hous, Moscow Sicznow I.M. Odruchy mózgow. PWN, Warszawa Masgutova S., Masgutov D. Nurophysiological foundation of MNRI Rflx Intgration Program. [In:] Rflxs: Portal to Nurodvlopmnt and Larning. A collctiv work. Masgutowa S. (d.), Florida 2015, s Masgutova S. Odruchy jako podstawa rozwoju układu nrwowgo i kształtowania schmatów ruchowych w okrsi nimowlęcym. [W:] Nowoczsn mtody stymulacji rozwoju ruchowgo i mowy. Matriały Międzynarodowj Konfrncji, 4 5 czrwca 2005 r., Warszawa Krynica Górska. MINK, Warszawa 2005, s Masgutova S. Intgration of Infant Dynamic and Postural Rflx Pattrns: Masgutova Nuro-Snsory-Motor and Rflx Intgration MNRI Mthod for Childrn and Adults. 3rd dition. MISM, Warszawa Masgutova S. Nuro-snsomotoryczna intgracja odruchów u dzici nipłnosprawnych jako skutczna pomoc w ich codzinnym funkcjonowaniu. Diagnozowani i korkcyjna praca z dzićmi z MPD, autyzmm i FAS. Warszawa Shacklford P. Nurotypical Dvlopmnt and Rflx Intgration Disordr. [In:] Rflxs: Portal to Nurodvlopmnt and Larning. A collctiv work. Masgutowa S. (d.), Florida 2015, s Masgutova S. Odruchy jako podstawa rozwoju układu nrwowgo i kształtowania schmatów ruchowych w okrsi nimowlęcym. Nowoczsn mtody stymulacji rozwoju ruchowgo i mowy. Matriały międzynarodowj konfrncji zorganizowanj na bazi międzynarodowgo turnusu kinzjologiczno-rhabilitacyjngo dla dzici z wyzwaniami rozwojowymi. MINK, Warszawa Masgutova S., Akhmatova N. Childrn with Challngs: Intgration of Dynamic and Postural Rflxs. MINK, Warszawa Pilcki W., Masgutova S., Kowalwska J. t al. Th Impact of Rhabilitation Carrid out Using th Masgutova Nurosnsorimotor Rflx Intgration Mthod in Childrn with Crbral Palsy on th Rsults of Brain Stm Auditory Potntial Examinations. Journal: Advancs in Clinical and Exprimntal Mdicin. Official Organ Wroclaw Mdical Univrsity 2012; 21 (3), s Masgutova S., Kowal J. NuroKinsiology Tactil Thrapy by Dr. S. Masgutova. Intrnational Confrnc Matrials: Modrn Mthods of Stimulation of Motor and Languag Dvlopmnt. Intrnational Kinsiology Rhabilitation Camp for Childrn with Challngs of Dr. S. Masgutova Institut. MINK, Warszawa 2005, s Joanna Rybacka mgr fizjotrapii na wydzial Akadmii Wychowania Fizyczngo w Wrocławiu, długoltni pracownik Międzynarodowgo Instytutu Dr Svtlany Masgutovj (Wrocław, Warszawa), starszy spcjalista w programach MNRI Masgutova Nurosnsory-Motor Rflx Intgration 22