Działania profilaktyczne to te, które stwarzają człowiekowi okazję do aktywnego uczestnictwa w gromadzeniu doświadczeń powodujących wzrost jego zdolności do radzenia sobie w potencjalnie trudnych sytuacjach życiowych Gerard Edwards, doradca ds. profilaktyki w rządzie amerykańskim SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Gimnazjum w Pruchnej Rok 2015/16 I. WSTĘP Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły i program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb środowiska. Zadaniem szkolnej profilaktyki jest chronienie młodzieży przed zagrożeniami poprzez działania wychowawczo profilaktyczne, a także reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania ryzykownych zachowań. Szkolny program profilaktyki obejmuje profilaktykę I rzędową skierowaną do wszystkich uczniów (skoordynowaną z działaniami wychowawczymi). Obiektem działań jest całe środowisko szkolne. Program jest opracowany na podstawie diagnozy obszarów problemowych szkoły i dotyczy części aspektów szkolnego programu wychowawczego, między innymi działań prozdrowotnych, współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym. II. CHARAKTERYSTYKA OKRESU ROZOWJOWEGO Spośród wszystkich faz rozwojowych okres dojrzewania stanowi szczególną fazę w życiu człowieka. Z perspektywy społecznej dokonują się w nim zmiany w obrazie siebie, formują się nowe wzorce relacji interpersonalnych, wzrasta liczba i jakość nowych doświadczeń osobistych i społecznych. Rozwijane są w tym czasie pozwalające na kształtowanie poczucia własnej kompetencji. Młody człowiek osiąga nowy status społeczny, zwiększają się jego możliwości osiągania celów, otrzymywania wzmocnień i kształtowania nowych zachowań. 1
Wiek 13-16 lat określa się jako okres ryzyka ze względu na podejmowanie przez młodzież zachowań problemowych. Szkoła, ze względu na spędzanie znacznej części aktywnego życia młodzieży, jest głównym terenem działań profilaktycznych I fazy. Tu spotykają się najważniejsze dla młodego człowieka osoby dorosłe, rodzice i nauczyciele. III. PODSTAWY PRAWNE 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. 2012 poz. 977, z późn. zm.) 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 roku w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół.(dz.u. nr 61, poz. 624, z 2002 r. z późn. zmianami) 4. Konwencja Praw Dziecka. 5. Polska Deklaracja w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie 6. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 20 września 2012 7. Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 r. (tekst jednolity) 8. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipiec 2005 r. (tekst ujednolicony z dnia 09.06.2012) 9. Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem 10. Ustaw o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. 11. Ustaw o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (tekst ujednolicony z dnia 13.09.2014) 12. Statut Gimnazjum 13. Program Wychowawczy 14. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach 15. Rozporządzenie MZ z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. 16. Narodowy Program Zdrowia. IV. KONSTRUKACJA SZKOLNEGO PRGRAMU PROFILAKTYKI Na podstawie diagnozy przeprowadzonej wśród uczniów, nauczycieli, rodziców można wyodrębnić najważniejsze problemy nurtujące nasze środowisko: - zachowania agresywne, wulgarny język, - łatwy dostęp do papierosów, alkoholu, - kłopoty z nauką, brak motywacji do nauki Głównym celem profilaktyki będzie ochrona młodzieży przed zagrożeniami, wzmacnianie pozytywnych postaw i zachowań oraz podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zakłóceń na drodze ich rozwoju. Monitorowanie dostępności używek (m.in.dopalaczy) w środowisku uczniów i uświadamianie o zagrożeniach wynikających z ich zażywania. W związku ze zdiagnozowanymi problemami opracowano główne zadania programu, które zostały podzielone na poszczególne klasy. 2
Program działań profilaktycznych dla klas I gimnazjum poczucia przynależności do grupy zachowaniom agresywnym i uwrażliwianie na krzywdę innych Wyrabianie właściwej i adekwatnej samooceny Zapobieganie problemom w nauce otwartego wyrażania opinii i radzenia sobie z presją otoczenia - wzajemne poznawanie się, - zasady dobrej komunikacji, - umiejętność pracy w grupie, - tworzenie więzi wewnątrzklasowych - rodzaje zachowań agresywnych, - sposoby wyrażania i sposoby radzenia sobie z emocjami, -prezentacja instytucji pomocowych, - zasady wolontariatu - poznawanie swoich mocnych i słabych stron, - akceptacja własnej osoby, - poczucie własnej wartości (jako czynnik chroniący) - sposoby efektywnego uczenia się, - zasady higieny psychicznej, - efektywne gospodarowanie czasem, - analiza przyczyn niepowodzeń ch, - sposoby radzenia sobie z trudnościami w nauce - przyczyny sięgania po środki zmieniające świadomość, - rodzaje środków uzależniających i ich wpływ na funkcjonowanie, - umiejętność asertywnego odmawiania - zajęcia integracyjne, - zajęcia plastyczne, - kółka zainteresowań, - imprezy klasowe, - wycieczki klasowe życia w rodzinie - akcje charytatywne i społeczne życia w rodzinie - zajęcia z pedagogiem m - projekcje filmu, - warsztaty, spotkania ze specjalistami Program działań profilaktycznych dla klas II gimnazjum nauczyciele, zaproszeni goście specjaliści nauczyciele, specjaliści Doskonalenie interpersonalnych uzależnieniom, STOP dopalaczom Wyrabianie radzenia sobie ze stresem Propagowanie zdrowego stylu życia - rodzaje komunikatów (komunikat ja ), - przyczyny powstawania i fazy rozwiązywania konfliktów, - znaczenie kompromisu - etapy uzależnienia, - mity i fakty dotyczące uzależnienia, - zachowania asertywne jako sposób na presję otoczenia - pojęcie stresu, - wpływ poziomu stresu na funkcjonowanie organizmu, - sposoby rozładowania napięć - organizacja czasu wolnego, - zasady zdrowego żywienia, - sposoby efektywnego odpoczynku, - wypoczynek czynny i bierny, - sposoby na nudę - spotkania z pedagogiem - warsztaty, prelekcje - moduły lekcyjne - lekcje wychowawcze - programy profilaktyczne, specjaliści nauczyciele nauczyciele, pielęgniarka szkolna, zaproszeni goście 3
Program działań profilaktycznych dla klas III gimnazjum Doskonalenie konstruktywnych sposobów rozwiązywania konfliktów dojrzałej osobowości Propagowanie zdrowego stylu życia uzależnieniom, STOP dopalaczom - przypomnienie zasad dobrej komunikacji, - mediacje, - negocjacje - cechy dojrzałej osobowości, - samowychowanie, - poczucie odpowiedzialności za swoje decyzje i wybory, - procesy decyzyjne, - odpowiednie decyzje dotyczące wyboru szkoły ponadgimnazjalnej i zawodu - życie wolne od uzależnień, - dbałość o prawidłową higienę psychofizyczną, - media i zagrożenia, - pierwsza pomoc w nagłych wypadkach - etapy uzależnienia, - mity i fakty dotyczące uzależnienia, - zachowania asertywne jako sposób na presję otoczenia - moduły lekcyjne - zajęcia warsztatowe, - doradztwo zawodowe - lekcje wychowawcze - zajęcia warsztatowe - lekcje EDB - warsztaty, prelekcje nauczyciele, doradca zawodowy nauczyciele, pielęgniarka szkolna, zaproszeni goście nauczyciele, pedagog, specjaliści V. NAUCZYCIEL REALIZATOREM PROGRAMU PROFILAKTYKI Znaczącą rolę w realizacji szkolnego programu profilaktyki zajmuje nauczyciel, dlatego ważne jest ich przygotowanie do tego niełatwego zadania. Przygotowanie to może być realizowane poprzez: - szkolenie nauczycieli (warsztaty, kursy, szkolenia WDN, konferencje metodyczne), - konsultacje i współpraca z pedagogiem m, - współpraca z instytucjami: MOPS, PPP, kurator sądowy, służba zdrowia, policja, - korzystanie z dostępnych materiałów, gromadzenie biblioteczki wychowawcy. VI. WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI Realizując program profilaktyki szkoła współpracuje z rodzicami prawnymi opiekunami uczniów poprzez: - wywiadówki, - konsultacje rodziców z nauczycielami, pedagogiem m, psychologiem m, - prelekcje i spotkania ze specjalistami, - współudział rodziców we wszelkich imprezach ch, - bieżące informowanie o pojawiających się problamach. 4
VII. PRZEWIDYWANE EFEKTY I EWALUACJA PROGRAMU SZKOLNEJ PROFILAKTYKI Zgodnie z celami, zadaniami i teściami szkolnego programu profilaktyki podejmowane działania powinny doprowadzić do: 1. Zapewnienia bezpiecznych, przyjaznych warunków do nauki w szkole. 2. Przygotowania uczniów do świadomego wyboru zdrowego stylu życia. 3. Przygotowania młodzieży do radzenia sobie w trudnych sytuacjach. 4. Przekazania uczniom wiedzy na temat środków uzależniających. 5. Umiejętnego korzystania z różnorodnych form pomocy, w zależności od zaistniałego problemu. 6. Przygotowania do funkcjonowania w zmieniający się środowisku. Wskaźnikiem skuteczności profilaktyki szkolnej powinny być: 1. Zmiany w postawach, wiedzy i zachowaniu się uczniów. 2. Angażowanie się w działania alternatywne wobec patologii. 3. Pozytywne zmiany w funkcjonowaniu m uczniów. 4. Spadek symptomów patologii wśród uczniów. 5. Spadek wskaźników naruszania dyscypliny szkolnej. Przydatność proponowanego programu profilaktyki ocenić będzie można na podstawie ewaluacji, będącej podsumowaniem pracy osób tworzących program, jak i jego realizatorów i uczestników. Uczestnicy - uczniowie działań profilaktycznych, na bieżąco będą oceniali sposób realizacji i skuteczność programu profilaktyki. W ewaluacji biorą udział wszyscy uczestnicy programu: uczniowie, rodzice, nauczyciele, dyrektor, dzielnicowy komisariatu policji, pracownicy socjalni i pracownicy świetlic poprzez wyrażenie opinii w ankietach ewaluacyjnych, podczas rozmów. Będzie to powtórna diagnoza i porównanie do sytuacji wyjściowej. Odwołanie się do tych samych źródeł informacji zwrotnych, zwiększy rzetelność uzyskanych wyników i da możliwość oceny przydatności programu. 5