LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE STUDIÓW PODYPLOMOWYCH KWALIFIKACYJNYCH Z OLIGOFRENOPEDAGOGIKI

Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 85 Rektora Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 23 lipca 2012 r. LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE STUDIÓW PODYPLOMOWYCH KWALIFIKACYJNYCH Z OLIGOFRENOPEDAGOGIKI 1

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Studia podyplomowe kwalifikacyjne z oligofrenopedagogiki Typ studiów: kwalifikacyjne/doskonalące: kwalifikacyjne Forma studiów: niestacjonarne studiów podyplomowych WIEDZA Ma wiedzę w zakresie prawidłowego rozwoju i funkcjonowania człowieka oraz źródeł i istoty niepełnosprawności intelektualnej. Zna i rozumie procesy rozwoju, socjalizacji, wychowania i nauczania - uczenia się osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych oraz różnorodnych uwarunkowań tych procesów. Zna metody i formy pracy z osobami z różnymi stopniami niepełnosprawności intelektualnej. UMIEJĘTNOŚCI Potrafi dokonać indywidualnej, wielostronnej diagnozy pedagogicznej, planować i projektować działania dydaktycznych, wychowawczych, korekcyjno-kompensacyjne, zgodnie z potrzebami adresatów tychże działań, rozwijania ich samodzielności, wiary we własne siły i możliwości, potrzeby dążenia do sukcesu i osiągania celów. Ma umiejętność pracy zespołowej w zakresie planowania, realizacji i ewaluacji działań ukierunkowanych na pomoc osobom niepełnosprawnym intelektualnie oraz ich rodzinom; dokonywania krytycznej analizy literatury naukowej, podejmowania i prowadzenia działalności badawczej. Wykorzystuje wiedzę z zakresu psychologii, pedagogiki, a zwłaszcza pedagogiki specjalnej w celu analizowania, interpretowania określonego rodzaju sytuacji pedagogicznych, motywów, wzorów zachowań pełnosprawnych i niepełnosprawnych uczestników tych sytuacji oraz dobierania odpowiednich strategii działania. KOMPETENCJE SPOŁECZNE Ma świadomość ważności procesu rewalidacji społecznej osób niepełnosprawnych 2

intelektualnie. Ma zrozumienie dla specyfiki funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Wykazuje gotowość do budowania i poszerzania swych kompetencji zawodowych z wykorzystaniem różnych źródeł wiedzy i nowoczesnych technologii. Charakteryzuje się przygotowaniem do pracy w zespole (pełnienie różnych ról, podejmowanie i delegowanie zadań), zwłaszcza współpracy z innymi specjalistami i rodzinami osób niepełnosprawnych intelektualnie. Nazwa Pedagogika specjalna Język J. -Słuchacz zna przedmiot i zakres pedagogiki specjalnej, zna terminologię pojęciową pedagogiki specjalnej oraz jej rozwój (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady -Słuchacz posiada umiejętności prezentowania własnych pomysłów, wątpliwości i sugestii, popierając je argumentacją w kontekście wybranych perspektyw teoretycznych, poglądów różnych autorów w zakresie pedagogiki specjalnej i w odniesieniu do problematyki osób niepełnosprawnych -Słuchacz docenia znaczenie pedagogiki specjalnej dla utrzymania i rozwoju prawidłowych więzi w środowiskach społecznych osób niepełnosprawnych i odnosi zdobytą wiedzę do projektowania działań zawodowych Semestr I Wykład/ćw Brak wymagań 10 wykład/15 ćw 4 Metody podające i problemowe Egzamin pisemny obejmujący treści programowe przedmiotu Egzamin pisemny po uprzednim otrzymaniu zaliczenia z ćwiczeń/zaliczenie 3

zaliczenia -Wprowadzenie w przedmiot pedagogiki specjalnej jako nauki -Subdyscypliny pedagogiki specjalnej i ich rozwój Treści programowe -Podstawy edukacji, rehabilitacji, rewalidacji, resocjalizacji, terapii, opieki oraz wychowania dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi -Kształcenie pedagogów specjalnych -Wybrane problemy z zakresu pedagogiki specjalnej - współczesne wyzwania, tendencje, perspektywy Dykcik W. (red) (2005): Pedagogika specjalna. UAM, Poznań Kossakowski Cz. (2003): Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej Krause A. (2011): Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Impuls, Kraków Nowak A. (1999): Wybrane edukacyjne i prawne aspekty niepełnosprawności. Impuls, Kraków Palak Z. (red.) (2006): Jakość życia osób niepełnosprawnych i nieprzystosowanych społecznie. UMCS, Lublin Wykaz literatury obowiązkowej i Palak Z., Bujnowska A. (red.) (2008): Kompetencje pedagoga specjalnego. Aktualne wyzwania teorii i praktyki. UMCS, Lublin Pańczyk J. (red) (1998): Tożsamość pedagogiki specjalnej u progu XXI wieku Piekut-Brodzka D. M., Kuczyńska-Kwapisz J. (red.) (2004): Pedagogika specjalna dla pracowników socjalnych. APS, Warszawa Sękowska Z. (2001): Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. (II wydanie) Speck O. (2005): Niepełnosprawni w społeczeństwie. Podstawy ortopedagogiki. GWP, Gdańsk Vasek S., Stankowski A. (2006): Zarys pedagogiki specjalnej. Wyd. UŚ, Katowice Nazwa Oligofrenopedagogika z elementami ortodydaktyki Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Wiedza: Opisuje rozwiązania stosowane w edukacji i rehabilitacji osób intelektualnie niepełnosprawnych. Definiuje i interpretuje zasady ortodydaktyki. 4

Definiuje, przypisuje, odróżnia pojęcia odnoszące się do opisu podmiotu i przedmiotu ortodydaktyki. Umiejętności: Posługuje się podstawowymi modelami teoretycznymi odnoszącymi się do procesu edukacji i rehabilitacji. Rozpoznaje specjalne potrzeby edukacyjne. Projektuje rozwiązania w zakresie dostosowania procesu kształcenia do specjalnych potrzeb ucznia z intelektualną niepełnosprawnością. Kompetencje społeczne Jest wrażliwy na problemy edukacyjne, gotowy do komunikacji i współpracy z podmiotami zaangażowanymi w proces wspierania rozwoju osób intelektualnie niepełnosprawnych. Jest gotowy do pracy zespołowej oraz aktywnego uczestnictwa w organizacjach i instytucjach wspierających rozwój osób z intelektualną niepełnosprawnością. Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe pierwszy Wykład i ćwiczenia 1. Posiadanie wiedzy z zakresu pedagogiki ogólnej. 2. Znajomość podstawowych terminów z zakresu psychologii i diagnostyki i dydaktyki. 3. Umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji. 4. Umiejętność prezentacji własnych poglądów w ramach problematyki pedagogicznej. 5. Umiejętność pracy zespołowej. 10 wykład/15 ćw 6 wykład, dyskusja, analiza dokumentów, analiza materiałów źródłowych, prezentacje multimedialne, gry i zabawy dydaktyczne ocena opanowania materiału nauczania będącego przedmiotem wykładu egzamin ocena przygotowania do ćwiczeń Egzamin pisemny Ewolucja systemu klasyfikacji i definiowania zjawiska niepełnosprawności. Systemy edukacji i wsparcia osób z intelektualną niepełnosprawnością na świecie. Mechanizm powstawania upośledzenia, przyczyny i możliwości profilaktyki. Modele rehabilitacyjno - medyczny, opiekuńczo - charytatywny i humanistyczny ich znaczenie w organizacji pracy z osobą niepełnosprawną. Możliwości zastosowania paradygmatu wsparcia w 5

definiowaniu niepełnosprawności intelektualnej i planowaniu pracy. Jakość życia osób z intelektualną niepełnosprawnością. Tożsamość osoby niepełnosprawnej. Problem autonomii i integracji. Miejsce dorosłej osoby z intelektualną niepełnosprawnością w społeczeństwie. Problem rozwoju seksualnego. Możliwości aktywizacji zawodowe. Społeczne postawy wobec niepełnosprawnych intelektualnie, stereotypy i uprzedzenia. Zastosowanie rozwiązań ortodydaktycznych w kształceniu ucznia z intelektualną niepełnosprawnością. Tworzenie systemowych oddziaływań wspierających rozwój osoby z intelektualną niepełnosprawnością. Zeidler W. red. Niepełnosprawność. Wybrane problemy psychologiczne i ortopedagogiczne. Gdańsk 2007 Dykcik W. i Szychowiak B. (red.), Nowatorskie i alternatywne metody w praktyce pedagogiki specjalnej. Poznań 2002 Szumski G. Wokół edukacji włączającej. Efekty kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w klasach specjalnych, integracyjnych i ogólnodostępnych. Warszawa, APS,2010 Wykaz literatury obowiązkowej i Speck O. Niepełnosprawni w społeczeństwie. Podstawy ortopedagogiki. Gdańsk, GWP, 2005 Zakrzewska-Manterys E. Upośledzeni umysłowo. Poza granicami człowieczeństwa. Warszawa, 2010 Sobolewska A. Cela. Odpowiedź na zespół Downa. Warszawa, 2009 Kościelska M.; Oblicza upośledzenia. Warszawa; 1995; PWN Kowalczyk G. red. Jestem. Rozważania o asertywności osób z intelektualną niepełnosprawnością. Warszawa, CMPPP, 2006. Wyczesany J. Pedagogika upośledzonych umysłowo. Impuls, Kraków, 2005 Nazwa Diagnoza psychopedagogiczna Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Wiedza W wyniku uczestnictwa w zajęciach słuchacz powinien być w stanie definiować istotę i cel diagnozy pedagogicznej, oraz opisać i wyjaśnić zadania diagnozy psychopedagogicznej. Potrafi wskazać zasady diagnozy psychopedagogicznej i rozumie ich sens. Słuchacz rozróżnia kryteria oceniania cech i stanów rzeczy w diagnozie oraz potrafi wytłumaczyć sens ich zastosowania. Potrafi wskazać podstawowe etapy procesu diagnozowania pedagogicznego oraz rozumie specyfikę podstawowych technik badawczych. Zna wybrane koncepcje i narzędzia do diagnozy wychowanka oraz jego środowiska rodzinnego i szkolnego. Zna podstawowe kryteria diagnostyczne w zakresie zaburzeń rozwoju dzieci i młodzieży. 6

Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe Umiejętności W wyniku przeprowadzonych zajęć słuchacz powinien umieć analizować różne obszary rzeczywistości pedagogicznej, formułować cele i zadania diagnozy oraz posługiwać się różnymi kategoriami ocen diagnostycznych, powinien umieć projektować postępowanie diagnostyczne, planować obszary danych potrzebnych do diagnozy. Potrafi posługiwać się ogólnie podstawowymi opisami diagnostycznymi zaburzeń rozwoju dzieci i młodzieży. Słuchacz potrafi dobierać racjonalne sposoby pozyskiwania danych. Potrafi posługiwać się wybranymi narzędziami diagnozy indywidualnej i środowiskowej. Kompetencje społeczne Słuchacz powinien dostrzegać znaczenie i złożoność procesu diagnozowania oraz wykazywać odpowiedzialną postawę wobec przeprowadzania diagnozy i użytkowania jej efektów, powinien mieć świadomość znaczenia diagnozy dla działalności pedagogicznej oraz świadomość etycznych konsekwencji występujących na różnych poziomach i momentach diagnozowania. Powinien postępować zgodnie z zasadami poprawności merytorycznej i etycznej w realizacji diagnozy pedagogicznej. Powinien być otwarty na współpracę z innymi specjalistami w ramach realizacji prawidłowej i funkcjonalnej diagnozy psychopedagogicznej I semestr ćwiczenia Podstawowa wiedza z zakresu metodologii badań pedagogicznych, psychologii rozwojowej, pedagogiki specjalnej, pedagogiki społecznej oraz zaburzeń rozwoju dzieci i młodzieży 15 ć. 4 Mini-wykłady, pogadanki, metody problemowe, gry dydaktyczne, metoda projektów Test krótkich zadań ustrukturyzowanych Test krótkich zadań ustrukturyzowanych, po uczestnictwie w zajęciach i udziale w aktywnościach na zajęciach zaliczenie Istota, cel i zadania diagnozy pedagogicznej. Cechy i zasady diagnozy pedagogicznej. Perspektywy i płaszczyzny poznania pedagogicznego. Kryteria ocen diagnostycznych. Czynniki zaburzające obiektywność diagnozy. Ogólny tok postępowania diagnostycznego. Zastosowanie podstawowych metod i technik badawczych w diagnozie psychopedagogicznej. Diagnoza środowiskowa w diagnozie pedagogicznej; elementy diagnozy środowiska rodzinnego i szkolnego. Wybrane środki / narzędzia diagnozy psychopedagogicznej indywidualnej i środowiskowej. Podstawowe opisy diagnostyczne zaburzeń rozwoju dzieci i młodzieży wybrane kategorie. Diagnoza dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. 7

Obowiązkowa: E. Jarosz, E. Wysocka; Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania, Warszawa 2006/201 E.Jarosz: Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego, Katowice 2007 B. Skałbania: Diagnostyka pedagogiczna, Kraków 2011 P. Kendall: Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, Gdańsk 2004 Dziecko z zaburzeniami w rozwoju. Konteksty diagnostyczne i terapeutyczne, pod red. B.Cytowskiej i B.Winczury, Kraków 2006 Wykaz literatury obowiązkowej i Uzupełniająca: M. Bogdanowicz: Psychologia kliniczna dziecka wieku przedszkolnego, Warszawa 1986 J.Głodkowska: Poznanie ucznia szkoły specjalnej. Warszawa 1999 Diagnoza psychologiczna dzieci w wieku przedszkolnym, pod red. Z.Dołęgi, Katowice 2005 Cz. Kossakowski: Nauczanie i wychowanie osób lekko upośledzonych umysłowo, Toruń 2001 Wczesna diagnoza i terapia dzieci z utrudnieniami w rozwoju. Interdyscyplinarne problemy, pod red. J.Kruk-Lasockiej, M.Sekułowicz, Wrocław 2004. Dziecko niepełnosprawne w rodzinie i szkole, pod red. E.Minczakiewicz, Kraków 2002. Nazwa Profilaktyka z elementami poradnictwa i wczesnego wsparcia osób niepełnosprawnych Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe Nabycie praktycznej wiedzy z zakresu pediatrii I semestr ćwiczenia Podstawowe wiadomości z zakresu profilaktyki w chorobach dziecięcych. oraz poradnictwa bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady 10 ćw. 3 Praktyczne wykłady, ćwiczenia, dodatkowo używanie filmów dydaktycznych (z zakresu zabiegów reanimacyjnych w pediatrii) Zaliczenie obejmujące ocenę wiedzy nabytej w trakcie zajęć. Zaliczenie obejmujące ocenę wiedzy nabytej w trakcie zajęć. 8

zaliczenia Zagadnienia : - Rozwój psychoruchowy dziecka od wieku niemowlęcego do okresu dojrzewania, - Nieprawidłowości w rozwoju psychoruchowym wybrane schorzenia- mózgowe porażenie dziecięce, Zespół Downa, - Autyzm, zespół nadpobudliwości psychoruchowej, jadłowstręt psychiczny, - Wybrane choroby zakaźne, Treści programowe - Żywienie dzieci i młodzieży. Niedożywienie i otyłość. Nieprawidłowe nawyki żywieniowe, - Rola witamin, - Choroby cywilizacyjne, - Narkomania, alkoholizm, nikotynizm, - Stany napadowe, padaczka, - Postępowanie w stanach zagrożenia życia ( urazy -rany, złamania, skręcenia, ciała obce w gałce ocznej, uchu, drogach oddechowych, resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci i młodzieży, udar cieplny, oparzenia, odmrożenia, zatrucia, odwodnienie), - Astma oskrzelowa, - Cukrzyca, - Treść wykładów Wykaz literatury obowiązkowej i - Pediatria B.Kubicka - Żywienie dzieci zdrowych i chorych. J.Socha. Nazwa Podstawy prawne funkcjonowania osób niepełnosprawnych Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe Słuchacz ma elementarną wiedzę dotycząca podstawowych instytucji prawnych. Słuchacz potrafi odnieść system normatywny zawarty w ustawodawstwie do działalności pedagogicznej. Słuchacz potrafi prawidłowo analizować i interpretować przepisy prawa w działaniach pomocowych i edukacyjnych. I semestr Wykład Brak 9

bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe przedmiotu /modułu Wykaz literatury obowiązkowej i 5 wykłady 2 Metoda słowna-poglądowa Test lub opracowanie tematu zaliczeniowego Test lub egzamin ustny zaliczenie Wstęp do prawoznawstwa: - przepis prawa, - system prawa, - sposoby powstawania prawa, - obowiązywanie prawa, - podmioty prawa, - stosowanie prawa, - wykładnia prawa, Podstawowe regulacje dotyczące funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Nowacki Jan, Tobor Zygmunt: Wstęp do prawoznawstwa. Katowice 1999 lub nowsze. Aktualne ustawodawstwo w zakresie pomocy społecznej. Nazwa Korygowanie zaburzeń i wad mowy u osób z niepełnosprawnością intelektualną Język Słuchacz ma wiedzę dotyczącą procesów komunikowania interpersonalnego i społecznego ich prawidłowości i zakłóceń z osobami niepełnosprawnymi, zna deficyty w zakresie komunikacji u tychże osób oraz metody jej usprawniania (komunikacja alternatywna) Słuchacz zna podstawy diagnostyki logopedycznej: cele, zasady i formy pracy (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi w celu analizowania motywów i wzorów ludzkich zachowań, diagnozowania i prognozowania sytuacji oraz analizowania strategii działań praktycznych w odniesieniu do różnych kontekstów działalności pedagogicznej Potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi w celu analizowania, interpretowania oraz projektowania strategii działań logopedycznych; potrafi generować rozwiązania konkretnych problemów logopedycznych i prognozować przebieg ich rozwiązania oraz przewidywać skutki planowanych działań Słuchacz jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupach 10

organizacyjnych i instytucjach realizujących działania na rzecz osób niepełnosprawnych i zdolny do porozumiewania się z osobami będącymi i nie będącymi specjalistami w tejże dziedzinie Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe Wykaz literatury obowiązkowej i I semestr ćwiczenia Brak wymagań 10 ćw. 4 Metody podające, praktycznego działania - warsztaty Przygotowanie warsztatów i prezentacji, opracowanie konspektu do zajęć terapeutycznych do wybranego przypadku wraz ze środkami dydaktycznymi. Zaliczenie z oceną na podstawie przygotowanych warsztatów i prezentacji Zapoznanie się z zasadami diagnozowania zaburzeń mowy oraz metodami i sposobami prowadzenia terapii z osobami z niepełnosprawnością intelektualną oraz z zaburzeniami złożonymi. Nabycie podstawowej wiedzy z zakresu prowadzenia grup wsparcia, a także zasad profilaktyki logopedycznej. Poznanie metod i zasad alternatywnych form komunikacji. Zalecana wiedza z zakresu logopedii, psychologii rozwojowej, pediatrii, socjologii, neurologii. T. Gałkowski, T. Tarkowski, T. Zaleski: Diagnoza i terapia zaburzeń mowy. Lublin 1993 T. Galkowski, G. Jastrzębowska.: Logopedia pytania i odpowiedzi. Opole 1999 M. Piszczek (red): Metody komunikacji alternatywnej w pracy z osobami niepełnosprawnymi. Warszawa 1997 A. Pruszewicz: Foniatria kliniczna. Warszawa 1996 H. Rodak: Terapia dziecka z wadą wymowy. Warszawa 1994 B. Rocławski: Opieka logopedyczna od poczęcia. Gdańsk 1993 E. Stecko: Wczesne rozpoznawanie i leczenie zaburzeń mowy. Lublin 1991 B. Szczepankowski: Podstawy języka migowego. Warszawa 1988 Materiały szkoleniow Bliss Symbolics Comunoication oraz Materiały szkoleniowe z kursów języka migowego języka makaton i fonogestów Nazwa Emisja głosu Język 11

(wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Posiada podstawową wiedzę z podstaw funkcjonowania narządu głosu i słuchu, zna zasady profilaktyki i higieny głosu, wie jak posługiwać się głosem w oparciu o zasady prawidłowej fonacji, oddychania, artykulacji i rezonansu, ma umiejętność eliminowania zbędnych napięć fonacyjnych, posiada umiejętność dostrzegania i diagnozowania elementów techniki prawidłowego posługiwania się głosem i potrafi zastosować adekwatne ćwiczenia usprawniające, jest świadomy wagi prawidłowego posługiwania się głosem w obszarze wartości poznawczych, kształcących, wychowawczych i profilaktycznych; rozumie potrzebę rozwijania, uzupełniania i doskonalenia wiedzy i umiejętności samokształcenie w zakresie warsztatu głosowego nauczyciela. I semestr ćwiczenia Podstawowe umiejętności w zakresie posługiwania się głosem i kontroli słuchowej. 10 godzin 2 Wykład informacyjny, prezentacja, ćwiczenia praktyczne odnoszące się do realizowanego obszaru tematycznego; komentarz prowadzącego, odpowiedzi na pytania i wyjaśnianie problemów pojawiających się w ćwiczeniach. Ocena uczestnictwa słuchacza w zajęciach: aktywność uczestnictwa w zajęciach w obszarze rzetelności realizacji zadań emisyjnych na bazie wiedzy przedmiotowej (dokonywana na bieżąco). Ocena wiedzy i umiejętności w obszarze projektowania ćwiczeń adekwatnych do wskazanego obszaru techniki emisyjnej. Zaliczenie Oceny cząstkowe realizacji ćwiczeń zadań emisyjnych adekwatnych do realizowanego tematu zajęć. Prezentacja wykonawcza indywidualnego projektu emisyjnego. 1. Problematyka powszechnego kształcenia głosu-cel i wartości, zalety prawidłowej emisji, różnice między mową a śpiewem. 2. Praca nad instrumentem głosowym elementy techniki. 3. Podstawy emisji -kontrola i pozycja głosu. Treści programowe 4. Budowa i działanie narządu głosu i słuchu w ujęciu funkcjonalnym, usprawnianie mechanizmu głosowego, techniki likwidowania napięć fonacyjnych. 5. Ćwiczenia gimnastyki aparatu głosowego, postawa. 6. Fonacja ruchy krtani, podniebienie miękkie i jego ruchomość, obniżania żuchwy, usprawnianie języka, błędy fonacji. 7. Oddychanie, kształcenie oddechu dynamicznego. 12

8. Rezonans i rejestr uaktywnianie rezonatorów, mormorando 9. Artykulacja i dykcja. 10. Profilaktyka i higiena głosu. Wykaz literatury obowiązkowej i Pawłowski Z., Emisja głosu, funkcja, diagnostyka, pedagogizacja. Warszawa 2009. Sobierajska H., Uczymy się śpiewać. Warszawa 1972. Suchanek A., Powszechne kształcenie głosu jako problem pedagogiczny. Katowice 1994. Śliwińska Kowalska M., Głos narzędziem pracy nauczyciela. Gdańsk 1999. Tarasiewicz B., Mówię i śpiewam świadomie. Kraków 1998. Wieczorkiewicz B., Sztuka mówienia. Warszawa 1998. Zielińska H., Kształcenie głosu. Lublin 1996. Nazwa Społeczno - psychologiczna charakterystyka dziecka z niepełnosprawnością intelektualną Język Posiada wiedzę na temat funkcjonowania w zakresie sfery poznawczej, emocjonalnej, społecznej i motorycznej osób charakteryzujących się niepełnosprawnością intelektualną. Potrafi różnicować specyficzne cechy dla danej niepełnosprawności intelektualnej. (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Posiada umiejętność aplikowania wiedzy teoretycznej z zakresu podstawowych dziedzin psychopedagogiki do opisu, wyjaśniania i interpretowania oraz rozwiązywania problemów odnoszących się do konkretnych sytuacji klinicznych w postępowaniem z pacjentem charakteryzującym się niepełnosprawnością intelektualną W oparciu o zebrane i właściwie zinterpretowane dane potrafi podjąć odpowiednie decyzje odnoszące się do trafnego doboru metod pracy klinicznej i terapeutycznej oraz zaplanowania ich przebiegu (ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych zasobów pacjenta). Posiada umiejętność identyfikowania problemów wymagających współpracy interdyscyplinarnej oraz przygotowanie do współdziałania ze specjalistami z innych dziedzin Posiada umiejętności komunikacyjne i interpersonalne, umożliwiające pracę z jednostkami oraz pracę w zespole i podejmowanie wspólnych działań, przy wykorzystaniu standardów etycznych wiążących się z wykonywaniem zawodu. Semestr, w którym I semestr Wykład / ćw 13

Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe Wykaz literatury obowiązkowej i brak 5 w. / 10 ćw 4 Wykłady przygotowane w formie prezentacji multimedialnych. Analiza indywidualnych przypadków. Przygotowanie w formie pisemnej propozycji oddziaływań psychopedagogicznych dla wskazanych indywidualnych przypadków Zaliczenie Opracowanie programów stymulacji rozwoju dziecka charakteryzującego się niepełnosprawnością intelektualną w oparciu o wiedze teoretyczną, wykorzystanie metod diagnostycznych oraz metod terapeutycznych. Rozważania definicyjne na temat: zdrowia, patologii rozwoju, upośledzenia jego przyczyn. Klasyfikacja niepełnosprawności intelektualnej kryteria kliniczne i diagnostyczne. Specyfika funkcjonowania osób charakteryzujących się niepełnosprawnością intelektualna w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub głębokim w zakresie funkcji poznawczych, emocjonalnych, społecznych i motorycznych Różnicowanie specyficznych cech występujących u osób autystycznych ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju poznawczego, emocjonalnego o społecznego. Specyfika funkcjonowania dzieci z MPD oraz dzieci z zaburzeniami sprzężonymi ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju funkcji poznawczych, motorycznych i emocjonalnych. Ukazanie specyfiki rozwoju dziecka zaburzonego w parciu o teorie rozwoju Piageta. Zapoznanie się z techniką budowania programów psychopedagogicznych dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie różnej etiologii zaburzenia. Analiza indywidualnych przypadków W. Dykcik (red.), Pedagogika specjalna, WNU im. A. Mickiewicza, Poznań 1997, s. 8. D. Deutsch Smith (red.)., red. nauk. A. Firkowska Mankiewicz i G. Szumski, Pedagogika Specjalna. Podręcznik Akademicki, Tom I, Rozdział I: Kontekst pedagogiki specjalnej czas walki o równe szanse, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2009, s. 34. A. Zawiślak, Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej, O. W.. Impuls, Kraków 2009, s. 117. A. Maciarz, Mały leksykon pedagoga specjalnego, O. W. Impuls, Kraków 2005, s. 81. J. Sowa, Pedagogika specjalna w zarysie, Wyd. Oświatowe FOSZE, Rzeszów 1997, s. 135. E. M. Kulesza, Rozwój poznawczy dzieci z lekkim i umiarkowanym stopniem upośledzenia umysłowego diagnoza i wspomaganie. Studia empiryczne, Wyd. APS, Warszawa 2004, s. 25. 14

A. Tomkiewicz Bętkowska, A. Krztoń, ABC pedagoga specjalnego, O. W. Impuls, Kraków 2007, s. 20. J. Wyczesany, Pedagogika upośledzonych umysłowo. Wybrane, O. W. Impuls, Kraków 2006, s. 18. R. Szczepanik, Elementy pedagogiki specjalnej, Wyd. Wyższej Szkoły Humanistyczno Ekonomicznej w Łodzi, Łódź 2007, s. 42. U. Frith (red.), Autyzm i Zespół Aspergera, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, s. 18. A. Maciarz, Trudne dzieciństwo i rodzicielstwo, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2009, s. 115. Por. D. Deutsch Smith, Rozdział VI: Spektrum zaburzeń autystycznych, s. 272 E. Pisula, D. Danielewicz (red.), Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem, O. W. Impuls, Kraków 2005, s. Por. E. Pisula, Łagodny kraniec autystycznego spektrum specyfika pracy z dobrze funkcjonującymi dziećmi z autyzmem i dziećmi z zespołem Aspergera, w: Wybrane problemy pedagogiki specjalnej. Teoria, diagnoza, terapia. pod red. M. Sekułowicz, Wyd. Nauk. Dolnośląskiej Szk. Wyż. Eduk. TWP, Wrocław 2006, s. 117. Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych i gimnazjach. Wł. i J. Pileccy, Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej, Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2008, s. 11. Nazwa Metodyka nauczania osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim Język Znajomość metod, zasad i sposobów doboru treści metodycznych Umiejętność projektowania toku zajęć z dzieckiem umiejętność dostosowania wymogów procesu dydaktycznego do możliwości ucznia z niepełnosprawnością intelektualną wypracowanie aktywnej postawy z zakresie reagowania na problemy dziecka i sytuacje trudne rozwój i kształtowanie postawy empatycznej (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Słuchacz zna cele nauczania i wychowania w szkole specjalnej dla lekko upośledzonych umysłowo oraz organizację nauczania i wychowania. Rozumie pojęcie kształcenie zintegrowane, zna założenia teoretyczne, organizację i przebieg pracy w poszczególnych ogniwach metody ośrodków pracy. Zna przedmiot i zadania metodyki nauczania blokowego - organizacja pracy. Cele i treści nauczania bloków przedmiotowych i poszczególnych przedmiotów w szkole specjalnej. Jest świadomy rudności w nauczaniu - wynikających z cech psychofizycznych uczniów upośledzonych umysłowo. Zna specyfikę i zadania gimnazjum specjalnego, organizację nauczania i wychowania 15

Semestr, w którym Rozumie konieczność wprowadzanie w życie społeczne uczniów niepełnosprawnych intelektualnie. I semestr Wykład/ ćw Wiedza i orientacja w zakresie dydaktyki ogólnej Znajomość treści metodycznych wynikających z programów ministerialnych dla osób upośledzonych Wymagania wstępne i dodatkowe Znajomość procesów orientacyjno poznawczych i charakterystyki osób z niepełnosprawnością intelektuaną Studia mgr z przygotowanie pedagogicznym, wskazana praktyka w zawodzie nauczyciela. bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i 10 w / 15 ćw 5 Wykład połączony z prezentacją multimedialną Dyskusja panelowa Stosowane metody dydaktyczne Metody oparte na oglądzie pokaz, film, tablice Metody oparte na słowie dyskusja, opis, opowiadanie, wykład Metody oparte na działaniu zajęcia praktyczne test egzaminacyjny *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe Opracowanie w grupach scenariusza zajęć (ocena) Rozwiązywanie zadanego problemu w grupach Wymiana poglądów - dyskusja Egzamin Obecność na wykładzie Analiza literatury 1. Zakresy i standardy oddziaływań rewalidacyjnych wobec dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym. 2. Analiza pojęcia rozwoju dzieci lekko upośledzonych we współczesnej pedagogice. 3. Znaczenie diagnozowania w planowaniu i prowadzeniu pracy rewalidacyjno-dydaktycznej z dzieckiem upośledzonym. 4. Zasady i metody pracy z dzieckiem upośledzonym w stopniu lekkim. 5. Metody stymulujące w nauczaniu dziecka lekko upośledzonego. 16

6. Analiza metody ośrodków pracy. 7. Analiza programów nauczania i kształcenia specjalnego w zakresie szkoły podstawowej. Wykaz literatury obowiązkowej i 8. Cele nauczania i wychowania w szkole specjalnej dla lekko upośledzonych umysłowo. 9. Organizacja nauczania i wychowania w szkole podstawowej specjalnej: poziomy nauczania plan nauczania dobór metod, form i środków dydaktycznych do realizacji zadań szkoły podstawowej specjalnej. 10. Koncepcja wielostronnego kształcenia w szkole podstawowej specjalnej realizacja podstawy programowej dla szkół ogólnokształcących. I. Specyfika kształcenia zintegrowanego w szkole specjalnej. II. Metodyka nauczania blokowego / wybrane zagadnienia / uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w szkole specjalnej III. Metodyka nauczania i wychowania dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w gimnazjum specjalnym. IV. Metodyka nauczania i wychowania dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim w zasadniczej szkole specjalnej Głodkowska J.: Poznanie ucznia szkoły specjalnej, warszawa 2000 Goleman D.: Inteligencja emocjonalna, Poznań 1998 Ministerialny program podstawowej szkoły specjalnej oraz program gimnazjum specjalnego Nauczanie i wychowanie osób lekko upośledzonych umysłowo red. Cz. Kosakowski, Warszawa 2001 Uczę metodą ośrodków pracy red. I.Kosińska, A.Polak, P.Żiżka, Warszawa 1999 Janina Doroszewska, Pedagogika Specjalna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1989r Janina Wyczesany Oligofrenopedagogika, Oficyna wydawnicza Impuls, Kraków 1989r Małgorzata Kościelska Oblicza upośledzenia, PWN Warszawa 1998r Helena Siwek Możliwości matematyczne uczniów szkoły specjalnej WSiP W-wa 1992r Edyta Kruszczyk-Kolczyńska Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, WSiP Warszawa 1994r Irena Czjkowska, Kazimierz Herda, Zajęcia korekcyjne - kompensacyjno w szkole WSiP Warszawa 1989r Anna Konińska, Anna Polak, Dorota Żiżka Uczę metodą ośrodków pracy WSiP Warszawa 1999r Program nauczania Szkoły podstawowej specjalnej dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim I i II etap edukacyjny praca zbiorowa WSiP Warszawa 2001 Program nauczania Gimnazjum specjalnego dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim III etap edukacyjny- praca zbiorowa WSiP Warszawa 2001 Uczenie metoda projektów pod red. B.D. Gołębniak WSiP Warszawa 1994r 17

H. Moroz - Gry i zabawy dydaktyczne Polska Oficyna Wydawnicza BAW Warszawa 1991r Zarys terapii dziecka - B. Kaja Akademia Bydgoska 2001r Socjoterapia pod red. K. Sawickiej CMPPP Warszawa 1999 r Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów E. Szopler, R.J.Reichler, M.Lansing SPOA Gdańsk 1995 r Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi MEN Warszawa 2010 r Nazwa Metodyka pracy z osobami z głębszą niepełnosprawnością intelektualną Język Słuchacz zna elementarna terminologię z zakresu pedagogiki specjalnej dotyczącą osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną oraz pracy rewalidacyjno-edukacyjno-wychowawczej. Słuchacz ma podstawową wiedzę na temat rozwoju intelektualnego, psychologicznego oraz społecznego uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną chowawczej. (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Słuchacz ma podstawową wiedzę na temat poziomu komunikacji uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną oraz zasad komunikowania się z nimi, zna metody wspomagające proces komunikacji. Słuchacz potrafi zastosować wybrane metody stosowane w edukacji, rewalidacji i wychowaniu uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Słuchacz potrafi wspierać samodzielność w poznawaniu świata uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną oraz uświadamiać rodziców/wychowawców, opiekunów o potrzebie ich ciągłego i możliwie wszechstronnego rozwoju. Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne Słuchacz odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej pracy w zespołach uczniów z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. I semestr Ćwiczenia/ wykład Brak wymagań 10 wykład/ 15 ćw 5 Stosowane metody nauczania: Aktywizujące, ćwiczeniowe, poszukujące, dyskusje, warsztatowe, 18

waloryzacyjne Formy zajęć: indywidualna jednolita i niejednolita, grupowa jednolita i niejednolita *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe Kolokwium, prezentacja wybranej metody pracy Egzamin 1. Charakterystyka osób głębiej upośledzonych umysłowo 2. Diagnoza funkcjonalna dziecka z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. 3. Komunikacja u osób głębiej upośledzonych. zasady komunikacji z osobami głębiej niepełnosprawnymi intelektualnie metody komunikacji alternatywnej. 4. Wybrane metody pracy podstawy pracy: praca na odruchach, praca na poziomie elementarnych odruchów dowolnych metoda porannego kręgu ustno-twarzowa terapia regulacyjna Castillo-Moralesa zajęcia muzyczno-ruchowe metoda świąt metoda F.Affolter Integracja Sensoryczna Metoda Aktywności CH. Knilla Snoezelen-Sala Doświadczania Świata Ruch Rozwijający Weroniki Sherborne 5. Konstruowanie indywidualnego programu rewalidacyjnowychowawczego. 1. Bogdanowicz, Kisiel, Przasnyska, Metoda W. Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, W-wa 1992. 2. Kielin J., Rozwój daje radość, Terapia dzieci z upośledzeniem głębokim, Gdańsk 2000. Wykaz literatury obowiązkowej i 3. Olechnowicz M., Wyzwalanie dzieci głębiej upośledzonych umysłowo, W-wa 1994. 4. Petlewska H., Głęboko samotność, Wychowanie w Przedszkolu 6/98 5. Żyta A., Modele kompleksowej rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego w świetle doświadczeń, Wychowanie na co dzień. 19

Nazwa Kształcenie integracyjne dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe Celem realizowanych zajęć jest zapoznanie z genezą idei integracji osób o specyficznych potrzebach edukacyjnych w szkole i środowisku lokalnym, współczesnych próbach i barierach jej realizacji, ukazanie możliwości podejmowania działań na rzecz integracji osób niepełnosprawnych w szkole, przedszkolu i środowisku lokalnym. Po zakończeniu zajęć słuchacze powinni umieć zaplanować, zorganizować i dokonać ewaluacji zajęć w grupie integracyjnej. I semestr ćwiczenia Podstawy wiedzy z zakresu pedagogiki specjalnej 15 ćw. 5 Metody nauczania przez przyswajanie, nauczania poszukującego, uczenia się we współpracy I uczenia się myślenia metaforami. Ocenie będą podlegały: opanowanie przez podstaw teoretycznych przedmiotu (na bieżąco), prace wykonywane podczas zajęć oraz praca zaliczeniowa. Ocenie będą podlegały: opanowanie przez podstaw teoretycznych przedmiotu oraz umiejętność zaplanowania zajęć integracyjnych zaliczenie z oceną Warunkiem uzyskania zaliczenia jest uzyskanie pozytywnych ocen z bieżących prac indywidualnych i zespołowych oraz pracy zaliczeniowej (scenariusz zajęć integracyjnych). zaliczenie z oceną Teoretyczne i prawne podstawy kształcenia integracyjnego w Polsce. Rola szkoły i przedszkola w realizacji idei integracji. Integracja, segregacja, pseudointegracja (pozorna integracja) - opinie nauczycieli, rodziców i uczniów na temat integracji osób o specyficznych możliwościach. Organizacja procesu kształcenia w placówkach integracyjnych. Uczestnicy procesu integracji w placówkach opiekuńczo wychowawczych (grupa rówieśnicza; grono pedagogiczne, pracownicy administracji; rodzice). Formy i metody pracy w zespołach integracyjnych. Program wychowawczy w zespołach integracyjnych. Efektywność kształcenia integracyjnego. Ukryty program integracji w szkole ej. Funkcjonowanie społeczne osób niepełnosprawnych w klasach integracyjnych. Współpraca przedszkoli, 20

szkół i organizacji pozarządowych w zakresie integracji osób niepełnosprawnych. Literatura obowiązkowa: Biblioteczka Reformy z.35 MEN o kształceniu integracyjnym i specjalnym. Warszawa 2001. Dziecko niepełnosprawne w rodzinie i szkole. Red. E.Minczakiewicz. Kraków 2002. Flanczewska M.: Wychowanie do integracji jako zadanie w procesie kształcenia nauczycieli i uczniów. W: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie i szkole. Red. E.Minczakiewicz. Kraków 2002. Flis R.: Praca w klasie integracyjnej: materiały pomocnicze dla nauczycieli klas I-III szkoły podstawowej. Kraków 2005. Integracja osób niepełnosprawnych w edukacji i interakcjach społecznych. Red. Z.Kazanowski, D.Osik-Chudowolska. Lublin 2003. Integracja społeczna. Praktyczne próby wdrażania. Red. D.Al-Kamisy. Warszawa 2002. Krause A.: Człowiek niepełnosprawny wobec przeobrażeń społecznych. Wyd. II. Kraków 2005. Kultura a integracja sztuka wobec niepełnosprawności. Red. G.Szafraniec. Katowice 2004. Wykaz literatury obowiązkowej i Wczesna diagnoza i terapia dzieci z utrudnieniami w rozwoju. Interdyscyplinarne problemy. Red. J.Kruk-Lasocka, M.Sekułowicz. Wrocław 2004. Smykowska D.: Współpraca szkoły z rodziną w zaspokajaniu potrzeb rozwojowych dziecka z lekkim upośledzeniem umysłowym. Kraków 2005. O Regan, Fintan J.: Jak pracować z dziećmi o specyficznych potrzebach edukacyjnych. Warszawa 2005. Szczygieł D.: Jak pracować z dzieckiem niepełnosprawnym? Wyd. III. Kraków 2005. Terapia pedagogiczna. Zagadnienia praktyczne i propozycje zajęć. T.II. Red. E.M.Skorek. Wyd.II. Kraków 2005. Literatura uzupełniająca: Aktualne problemy wspomagania rozwoju dzieci niepełnosprawnych. Red. St.Mihilewicz. Kraków 2000. Błońska-Charchut J., Wendreńska I.: Przegląd Zespołów Artystycznych Szkół Specjalnych w Tychach kilka refleksji. W: Ekspresja twórcza dziecka. Konteksty inspiracje obszary realizacji. Red. K.Krasoń, B.Domagała. Katowice 2004. Dorosłość, niepełnosprawność, czas współczesny. Red. K.D.Rzedzicka, A.Kobylańska. Kraków 2003. Franczyk A., Krajewska K.: Skarbiec nauczyciela terapeuty. Kraków 2005. 21

Niepełnosprawni czy sprawni inaczej partnerstwo zamiast wykluczenia społecznego. Red. E.Nycz. Opole 2003. Niepełnosprawni na progu wejścia Polski do Unii Europejskiej. Red. H.Waszkowski. Warszawa, Rzeszów 2004. Niepełnosprawni razem w Unii Europejskiej. W.Janocha. Kielce 2003. Red. P.Michalec, Niepełnosprawność intelektualna a style życia. Red. A.Gustavsson, J.Tøssebro, E.Zakrzewska-Manterys. Warszawa 2003. Rubaj E., Stanasiuk M.: Niepełnosprawni w społeczeństwie. Bełchatów 2003. Nazwa Rewalidacja indywidualna Język Słuchacz zna elementarną terminologię używaną w rewalidacji (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Słuchacz ma podstawową wiedzę o uczestnikach działalności edukacyjnych, wychowawczej i opiekuńczej, Słuchacz potrafi ocenić przydatność typowych metod, procedur i dobrych praktyk do realizacji zadań związanych z różnymi sferami działalności pedagogiczno- rewalidacyjnej Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe I semestr ćwiczenia Brak wymagań 15 ćw. 5 Warsztat, pokaz, prezentacja multimedialna Test wiadomości Zaliczenie z oceną Aktywne uczestnictwo w zajęciach, pozytywne wyniki z testu wiadomości Zaliczenie z oceną Pojęcie, kierunki i zasady rewalidacji. Podstawy procesu diagnozowanie dziecka o specjalnych potrzebach 22

edukacyjnych. Progi szkolne w karierze edukacyjnej ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych Interdyscyplinarne podejście wobec dziecka z zaburzeniami w rozwoju. Wiodące ośrodki diagnostyczne, terapeutyczne, rehabilitacyjne, rewalidacyjne w Polsce. Rola rodziców w procesie rewalidacji dziecka. Wybrane metody rewalidacyjne i relaksacyjne Schematy scenariusza zajęć rewalidacyjnych, rehabilitacyjnych, terapeutyczno wychowawczychprowadzenie zajęć Cytowska B.Wilczura.B.: (2006) Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka Wydawnictwo Impuls Kraków 2006 Dennison, P., DennisonG.: (2003). Kinezjologia edukacyjna dla dzieci. Hannaford C.: (1998) Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Podstawy kinezjologii edukacyjnej. Wykaz literatury obowiązkowej i Hellbruge T.: (1995) Monachijska funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa. Kaja B.: (2001) Zarys terapii dziecka Klaczak M. Majewicz P.: (2006) Diagnoza i rewalidacja dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zabłocki, K.J.: Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i terapii. Warszawa 1998. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Warszawa-Kraków-1998 Nazwa Psychologia kliniczna Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) W wyniku przeprowadzonych wykładów, słuchacz uzyska wiedzę z zakresu objawów poszczególnych jednostek klinicznych i ich przyczyn. Posiada umiejętności posługiwania się wiedzą teoretyczną do opisu i wyjaśniania funkcjonowania jednostek, grup i społeczności w zakresie będącym przedmiotem zainteresowań przedmiotu psychologii klinicznej Posiada umiejętności komunikacyjne i interpersonalne, jest otwarty na 23

pracę zarówno z jednostkami, jak i grupami w zróżnicowanych środowiskach i kontekstach społecznych. W wyniku przeprowadzonych zajęć, słuchacz powinien być w stanie: opisywać osiowe objawy wybranych jednostek klinicznych, rozróżniać ich specyfikę choroby i przebieg, wytłumaczyć etiologię i mechanizm powstawania zaburzeń. W wyniku przeprowadzonych zajęć słuchacz powinien umieć: zanalizować zachowanie jednostki w obecnej sytuacji, w grupie, odnieś formę tych zachowań do przeszłych doświadczeń, łączyć objawy, symptomy pozwalające określić jednostkę kliniczną. Ukierunkować do odpowiedniej instytucji leczniczo-terapeutycznej. Semestr, w którym Wymagania wstępne i dodatkowe bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne *), w tym zasady zaliczenia Treści programowe Wyrażenia pomocne w opisie postaw: krytycyzm wobec siebie i własnej niewiedzy, wrażliwość na potrzeby i stany emocjonalne innych, otwarty na interlokutora z gotowością do pomocy i podejmowania nowych zadań. Świadomy własnych problemów i sposobów radzenia sobie z nimi. Jest aktywny w zakresie dostrzegania problemów i proponowania rozwiązań w obszarach psychologii klinicznej. II semestr Wykład / Ćwiczenia Wiedza z zakresu psychologii ogólnej tj. psychologii procesów poznawczych, emocji i motywacji oraz z zakresu psychologii rozwoju człowieka, faz i kryzysów rozwojowych. 10 godz. wykładu / 10 godzin ćwiczeń 3 wykład, dyskusja, prezentacja klinicznych studiów przypadku, prezentacje multimedialne Sprawdzenie zrozumienia treści wykładu w formie dyskusji, egzaminu kolokwium zaliczeniowe Zaliczenie, analiza studium przypadku pod kątem wiodących objawów wybranych jednostek klinicznych Teoretyczne problemy psychologii klinicznej, podstawowe definicje, rozumienie pojęcia normy i patologii w psychiatrii i psychologii. Ogólna klasyfikacja zaburzeń psychicznych, etiologia i diagnoza nozologiczna. Pojecie objawu psychopatologicznego. Zaburzenia procesów poznawczych: spostrzegania, pamięci, uwagi, myślenia. Psychopatologia emocji. Zaburzenia aktywności, działań ruchowych i świadomości. Zaburzenia nerwicowe w klasyfikacjach psychiatrycznych (ujęcie tradycyjne i współczesne DSM IV i I CD-10), etiologia, patogeneza, 24

postacie zaburzeń nerwicowych i ogólna symptomatologia. Zaburzenia psychosomatyczne (podejście historyczne i podstawowe współczesne teorie tłumaczące powstawanie chorób psychosomatycznych (teoria resomatyzacji i desomatyzacji),specyfika struktury osobowości, podstawowe symptomy chorobowe i ich leczenie. Zaburzenia osobowości, zagadnienia ogólne i wyjaśnienie podstawowych pojęć. Psychopatia- charakterystyka. Zaburzenia afektywne przegląd stanowisk teoretycznych wyjaśniających pochodzenie zaburzeń depresyjnych. Zaburzenia psychotyczne charakterystyka podstawowych psychoz (schizofrenii). Symptomatologia i metody leczenia- wieloaspektowy charakter pomocy psychologicznej choremu i jego rodzinie w środowisku. Psychologia kliniczna w kontekście praktyki - rola i zadania psychologa klinicznego w różnych dziedzinach medycyny, pedagogiki, prawa. Koncepcje normy, zdrowia psychicznego i patologii w psychologii klinicznej. Modele klasyfikacji zaburzeń według ICD-10 i DSM-IV. Pojecie sytuacji trudnej i stresu w literaturze tematu. Uraz psychiczny, jako szczególny rodzaj sytuacji trudnej. Symptomatologia i psychologiczne mechanizmy rozwoju stresu pourazowego. Lęki i zaburzenia nerwicowe. Koncepcje zaburzeń lękowych. Mechanizm patogenezy-funkcje leku i strachu. Postaci zaburzeń nerwicowych i ogólna symptomatologia. Modele terapeutyczne w świetle współczesnej literatury psychologiczno-psychiatrycznej. Zaburzenia osobowości. Klasyfikacja i typy zaburzeń osobowości. Koncepcje genezy i terapii Psychozy endogenne, egzogenne i reaktywne. Klasyfikacja psychoz. Pomoc psychologiczna. Uzależnienie od alkoholu. Przyczyny uzależnienia. Fazy rozwoju choroby alkoholowej. Psychofizyczne skutki uzależnienia. Aleksandrowicz J.(2000). Psychopatologia zaburzeń nerwicowych i osobowości. Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków CarsonR.,Butcher J.,Mineka S. (2003). Psychologia zaburzeń. Gdańskie Wyd. Psychologiczne. Gdańsk Wykaz literatury obowiązkowej i Cierpiałkowska L. (2004): Zaburzenia osobowości. Poznań, Wydawnictwo suniwersytetu im. Adam Mickiewicza Cierpiałkowska L.(2007): Psychopatologia. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar Goldstein E. (2003): Zaburzenia z pogranicza. Modele i techniki kliniczne. Gdańsk. GWP 25

Jakubik A.( 1995): Zaburzenia osobowości. Warszawa. PZWL Jakubik A.( 2008). Zaburzenia osobowości. Warszawa. PWN Kaplan,H., Sadock, B.J.(1995).Psychiatria kliniczna. Wrocław, wyd.urban and Urban Klimasiński Krzysztof (2000): Elementy psychopatologii i psychologii klinicznej. Kraków. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Millon T., Davis R. (2005). Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie. Instytut Psychologii Zdrowia, PTP. Warszawa Pospiszyl K. (2000). Psychopatia. Warszawa. Wyd. Żak Pużyński Stanisław (1993).Leksykon psychiatrii. Warszawa,PZWL. Pużyński Stanisław (1996).Depresje i zaburzenia afektywne. Warszawa. PZWL Rosenhan D.l, Seligman E.P.(2003): Psychopatologia. Polskie Towarzystwo Psychologiczne Warszawa, Robakowski J., Pużyński S., Wiórka J. (2010). Psychiatria. Podstawy psychiatrii. Wrocław. Elsevier Urban & Partner Rydzyński Z (2000). Psychiatria podręcznik dla psychologów. Warszawa. PZWL Nazwa Zaburzenia zachowania dzieci i młodzieży Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Słuchacz zna etiologię i symptomatologię zaburzeń zachowania, rozumie mechanizmy regulujące funkcję zachowania, potrafi rozpoznawać podobne a jednak jakościowo różne rodzaje i formy reakcji. Słuchacz ma pogłębione umiejętności obserwowania, diagnozowania, racjonalnego oceniania złożonych sytuacji edukacyjnych oraz analizowania motywów i wzorów ludzkich zachowań. Słuchacz ma świadomość poziomu wiedzy, jaką dysponuje i potrzeby jej pogłębiania w celu rozwijania własnych umiejętności zawodowych. Semestr, w którym II semestr Wykład autorski Wymagania wstępne i dodatkowe 26

bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego i Stosowane metody dydaktyczne 10 godz. wykładu / 10 godzin ćwiczeń 4 metody poglądowe (prezentacje multimedialne), samodzielne studiowanie literatury przedmiotu, ćwiczenia (dyskusja, pogadanka), metody poglądowe (prezentacje multimedialne), samodzielne studiowanie literatury przedmiotu. *), w tym zasady zaliczenia Prace pisemne Zaliczenie, obecność i aktywne uczestnictwo w zajęciach, prace pisemne Mechanizmy przystosowawcze a rozwój społeczny dzieci i młodzieży, Treści programowe Wykładnie teoretyczne dla zaburzeń zachowania ( zaburzenia zachowania, niedostosowanie społeczne, dewiacje społeczne), przyczyny, objawy. Typologie, klasyfikacje zaburzeń zachowania wg DSM IV i ICD-10, Płaszczyzny niedostosowania społecznego. Negatywizm szkolny, dynamika, struktura. Diagnozowanie zaburzeń zachowania (procedury i metody diagnostyczne), terapia zaburzeń zachowania, przesłanki metodyczne. Problematyka zaburzeń zachowania dzieci i młodzieży: aspekt historyczny. Proces przystosowania społecznego na tle rozwoju moralnospołecznego dzieci i młodzieży. Uwarunkowania cywilizacyjno-kulturowe. Wykładnie teoretyczne dla określenia niedostosowania społecznego (definicyjne, operacyjne, behawioralne, administracyjne). Niedostosowanie społeczne, nieprzystosowanie społeczne, demoralizacja, zwichnięta socjalizacja, socjalizacja antagonistyczno-destrukcyjna (uściślenia terminologiczne). Etiologia i symptomatologia niedostosowania społecznego. Płaszczyzny niedostosowania społecznego ze szczególnym uwzględnieniem przesłanek: psychologicznych, pedagogicznych, socjologicznych, prawnych i medycznych. Typologie, klasyfikacje zaburzeń zachowania wg DSM IV i ICD-10, stadia, rodzaje, stopnie niedostosowania społecznego. 27

Niedostosowanie społeczne a inne zjawiska patologii społecznej (zachowania agresywne, przemoc, przestępczość, uzależnienia, prostytucja, zachowania suicydalne). Diagnozowanie zaburzeń zachowania (procedury i metody diagnostyczne). Działania pedagogiczne podejmowane w przypadku występowania zaburzeń zachowania (działania prewencyjne, strategie interwencyjne, wspieranie, doradztwo pedagogiczne i inne). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków Warszawa 2000. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Wydawnictwo Medyczne Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków Warszawa 1998. Radochoński Mieczysław, Psychopatologia życia emocjonalnego dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009. Wykaz literatury obowiązkowej i Urban Bronisław, Zachowania dewiacyjne młodzieży w interakcjach rówieśniczych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005. Urban Bronisław, Stanik Jan. M., Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna. Pedagogium Wyższa Szkoła Pedagogiki Resocjalizacyjnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007. Stankowski Adam, Determinanty środowiskowe niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Gnome, Katowice 2002. Stankowski Adam, Stankowska Natalia, Wybrane problemy patologii społecznej i resocjalizacji. Aprint s.r.o., Žiar nad Hronom 2006. Nazwa Psychiatria dzieci, młodzieży i osób dorosłych Język (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) Zdobycie podstawowych wiadomości z dziedziny psychopatologii i ogólnej orientacji w dziedzinie klasyfikacji zaburzeń psychicznych, psychofarmakoterapii, psychoterapii i zasad kontaktu z pacjentem 28