Narada szkolnych koordynatorów SzPZ z województwa wielkopolskiego Leszno, 21 października 2014 r.
Dlaczego warto tworzyć szkoły promujące zdrowie? Wskazówki do pracy Edukator: Irena Sierpowska-Glapiak. Leszno, 21 października 2014 r.
ZDROWIE podstawowy warunek umożliwiający realizację życiowych zamierzeń, planów, marzeń
Istnieje wiele dowodów na to, że zdrowie i edukacja są ze sobą nierozłącznie związane. Prawidłowe funkcjonowanie organizmu oraz dobre samopoczucie psychiczne i społeczne dziecka sprzyja:
dobrej dyspozycji do nauki, motywacji do nauki i satysfakcji ze szkoły, rozwijaniu uzdolnień i zainteresowań oraz kreatywności, dobrym relacjom między członkami społeczności szkolnej.
W opinii europejskich ekspertów, edukacja zdrowotna pomaga w osiąganiu głównego celu edukacji młodego pokolenia, ponieważ daje uczniom możliwość nabycia kompetencji (umiejętności, wiedzy i postaw), które są niezbędne do rozwoju własnej tożsamości oraz odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Kraje wysokorozwinięte - wszechpotężna moda na zdrowie U nas? modne jest narzekać i chorować Odpowiedzialność za własne zdrowie przerzuca się na świat medyczny (lekarze źle leczą, zbyt drogie lekarstwa)
Tymczasem wg WHO najważniejszy dla zdrowia i długowieczności jest styl życia i nasze zachowania zdrowotne
Czynniki genetyczne 20% Służba zdrowia 10% - 15% 50% - 60 % Styl życia 20% -25 % Środowisko
TWOJE ZDROWIE W TWOICH RĘKACH WHO
Co ja robię dla swojego zdrowia? Co chciał/a/bym zmienić dla swojego zdrowia?
ZADANIE dla wszystkich, a zwłaszcza dla nauczycieli: tworzenie lobby dla zdrowia tworzenie atmosfery dla rozumienia i poszanowania zdrowia
Dlaczego nauczyciele? mogą wpłynąć na poprawę sytuacji zdrowotnej społeczeństwa wprowadzając edukację zdrowotną od okresu wczesnego dzieciństwa, gdyż nawyki nabyte w tym okresie z reguły pozostają na całe życie
CZEGO JAŚ SIĘ NIE NAUCZY, TO JAN NIE BĘDZIE UMIAŁ
Szkoła jest instytucją, która ma bezpośredni wpływ na rozwój młodego pokolenia, zarówno fizyczny jak i psychiczny. Zadaniem jej jest wyrabianie wśród uczniów poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne a w przyszłości rodziny i społeczeństwa.
Miejscem, gdzie te zadania będą realizowane w szczególny sposób jest Szkoła Promująca Zdrowie
Ruch Szkół Promujących Zdrowie w Europie Patronat: Światowa Organizacja Zdrowia, Rada Europy i Komisja Europejska nadzieje na lepszą jakość życia ludzi w zjednoczonej Europie Rozwój szkół od 1991 r. ESSzPZ 43 kraje
Popularyzacja idei SzPZ w Polsce 1991 r. raport Zdrowa szkoła - utworzenie Polskiego Zespołu ds. SzPZ (krajowy koordynator- prof. dr hab. med. B. Woynarowska) - rozpoczęcie projektu w 14 szkołach - tworzenie wojewódzkich sieci SzPZ (obecnie we wszystkich województwach jest ok.2000 szkół) 1992 r. przyjęcie Polski do ESSzPZ 1996 r. I Krajowa Konferencja SzPZ w Lesznie (II Gdańsk, III Katowice) 2000 r. porozumienie MEN i MZ
Holistyczne podejście do zdrowia 1. Zdrowie fizyczne prawidłowe funkcjonowanie organizmu; 2. Zdrowie psychiczne (umysłowe, emocjonalne) zdolność do jasnego, logicznego myślenia, zdolność do rozpoznawania i wyrażania uczuć, umiejętność radzenia sobie ze stresem, emocjami, napięciami, lękiem; 3. Zdrowie społeczne zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi; 4. Zdrowie duchowe u niektórych ludzi związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, u innych dotyczy zasad i zachowań dla wewnętrznego spokoju. całość
DZIAŁANIA SZKOŁY Na zdrowie jako całość mają wpływ: STYL ŻYCIA WARUNKI ŻYCIA * aktywność fizyczna * zanieczyszczenia środowiska * żywienie * warunki bytowe * wypoczynek * kultura * palenie tytoniu * mieszkanie * zachowania seksualne * warunki pracy * zachowanie bezpieczeństwa * dostępność żywności
Ochroną dziecka, ucznia, wychowanka przed zakłóceniami w rozwoju, czyli przed podejmowaniem ryzykownych zachowań jest
Nieodłączne elementy szkoły promującej zdrowie: - promocja zdrowia, - edukacja prozdrowotna.
Promocja zdrowia w szkole to działania podejmowane przez społeczność szkolną, pracowników i uczniów na rzecz własnego zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem zdrowia psychicznego.
Działania te obejmują: 1. Tworzenie w szkole sprzyjającego zdrowiu: środowiska fizycznego (teren, budynek, pomieszczenie i ich wyposażenie) środowiska społecznego (relacje między różnymi grupami, relacje rodzice szkoła, sposób zarządzania szkołą, sprawowanie nadzoru itp..)
2. Kształtowanie umiejętności życiowych sprzyjających prozdrowotnemu stylowi życia pracowników i uczniów. 3. Rozwijanie systemu wsparcia dla osób znajdujących się w sytuacjach zagrażających ich zdrowiu, zwłaszcza psychicznemu.
Edukacja prozdrowotna to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i społeczności, w której żyją. T. Williams
Edukacja zdrowotna dotyczy jednostek i obejmuje przekazywanie i nabywanie (zwiększanie) lub korektę: - świadomości i rozumienia zdrowia, - wiedzy o zdrowiu, zasobach dla zdrowia, czyli czynnikach zwiększających jego potencjał i zagrażających zdrowiu, - postaw wobec zdrowia własnego i innych, - umiejętności niezbędnych dla: kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i radzenia sobie z nowymi sytuacjami, podejmowania właściwych decyzji i wyborów.
Warunki skuteczności EZ Edukacja prozdrowotna jest nie tylko przekazywaniem wiedzy o zdrowiu i podejmowaniem działań akcyjnych. Aby osiągnąć efekty, niezbędne są systemowe, długotrwałe oddziaływania oraz wszechstronne podejście:
- uwzględnienie wszystkich aspektów zdrowia fizycznego, psychicznego, społecznego i duchowego) oraz czynników je warunkujących,
- wykorzystanie w edukacji wszystkich okoliczności (szkolny program nauczania, projekty, sytuacje edukacyjne, zajęcia pozalekcyjne, oddziaływania wychowawcze, wzorce tworzone przez ludzi) ; włączenie wielu osób i organizacji w szkole i spoza szkoły,
- branie pod uwagę faktu, że uczeń otrzymuje informacje i wzorce zachowań z różnych źródeł (rodzina, szkoła, rówieśnicy, służba zdrowia, środki społecznego przekazu, reklamy, społeczność lokalna ) oraz dążenie do ich spójności lub co najmniej wyjaśniania i redukowania sprzeczności,
- uwzględnienie faktu, że każdy pracownik szkoły oddziałuje na ucznia werbalnie i niewerbalnie; dążenie do spójności na obu tych poziomach komunikowania się oraz budowanie wiarygodności dorosłych,
- dążenie do tworzenia w szkole środowiska wspierającego edukację prozdrowotną,
- uznawanie, że równie ważne jest zdrowie uczniów, jak i pozostałych członków społeczności szkolnej,
Realizacja edukacji zdrowotnej KIEDY? lekcje z przedmiotów, cykle zajęć np. w ramach godzin wychowawczych, godzin do dyspozycji dyrektora lub zajęć pozalekcyjnych, projekty edukacyjne, godziny z KN
KTO? 1.Specjaliści : - wybrane tematy z uczniami, - szkolenia dla nauczycieli, metody pracy działania na rzecz własnego rozwoju - materiały i programy. 2. Nauczyciele specjaliści nie mogą ich wyręczyć ani zastąpić.
to siedlisko (miejsce), w którym społeczność szkolna pracownicy i uczniowie:
podejmują wspólne działania dla poprawy swego zdrowia i samopoczucia przez zmianę zachowań zdrowotnych tworzenie zdrowego środowiska fiz. i społ.
uczą się jak zdrowiej i lepiej żyć przez edukację zdrowotną rozwój osobisty, społeczny, zawodowy
zachęcają innych w swym otoczeniu, zwłaszcza rodziców, do podobnych działań przez otwartość i dialog partnerstwo współdziałanie
i dążą do osiągania standardów (standardy są drogowskazami, opisują nasze oczekiwania czy też uzgodnienia dotyczące jakości określonej dziedziny funkcjonowania szkoły) AUTOEWALUACJA DZIAŁAŃ to przeprowadzenie badań związanych ze standardami
STANDARD I Pomaga członkom społeczności szkolnej zrozumieć i zaakceptować koncepcję szkoły promującej zdrowie. Wymiary: zapoznanie z koncepcją i cechami SzPZ, przekonanie o korzyściach wynikających z realizacji zadań prozdrowotnych, pozytywna opinia dotycząca realizacji w szkole programu SzPZ, pozyskanie sojuszników.
STANDARD II Tworzy strukturę i zarządzanie projektami promocji zdrowia, które umożliwiają skuteczne i ciągłe działania w zakresie promocji zdrowia.
Wymiary: program rozwoju szkoły uwzględnia problematykę promocji zdrowia, systematyczność i jakość realizacji programu działań prozdrowotnych są monitorowane i poddawane okresowej ewaluacji, w szkole pracuje zespół do spraw promocji zdrowia kierowany przez szkolnego koordynatora, działania skierowane są dla całej społeczności szkolnej i proponowane społeczności lokalnej.
STANDARD III Prowadzi edukację zdrowotną uczniów i pracowników i dąży do zwiększania jej skuteczności. Edukacja zdrowotna jest podstawowym prawem każdego dziecka.
Wymiary: włączenie EZ do polityki i organizacji szkoły, życia aktywne uczestnictwo uczniów w procesie edukacji zdrowotnej, współpraca ze środowiskiem i wykorzystanie jego zasobów, prowadzenie ewaluacji i wykorzystanie jej wyników dla podnoszenia jakości edukacji zdrowotnej.
STANDARD IV Tworzy klimat społeczny sprzyjający: osiąganiu przez wszystkich sukcesów i wspierający ich poczucie własnej wartości, zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników, uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolnej, rodziców i osób ze społeczności lokalnej.
Wymiary: satysfakcja ze szkoły, uczestnictwo w życiu i pracy szkoły, relacje międzyludzkie, obciążenie pracą, występowanie przemocy i zachowań aspołecznych wśród uczniów.
STANDARD V Tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu, bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu uczniów i pracowników.
Wymiary: budynek i teren szkoły, warunki sanitarne, czystość, estetyka pomieszczeń, mikroklimat, oświetlenie, ochrona przed hałasem, meble dla uczniów i nauczycieli, organizacja lekcji i przerw międzylekcyjnych, warunki i organizacja zajęć ruchowych, organizacja posiłków i dostępność napojów dla uczniów, zabezpieczenie przed wypadkami, urazami i dostępność pierwszej pomocy.
Grupa robocza pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Barbary Woynarowskiej z Uniwersytetu Warszawskiego przy współpracy z zespołami wojewódzkimi (wielkopolskie i świętokrzyskie) - I pilotaż opracowała podręcznik Zestaw narzędzi do autoewaluacji
Model Szkoły Promującej Zdrowie Nie ma jednej, ogólnie przyjętej definicji. Każdy kraj wypracowuje swój model. W Polsce koncepcja SzPZ stale się rozwija i ulega modyfikacjom.
Nowa definicja szkoły promującej zdrowie Szkoła promująca zdrowie tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu samopoczuciu społeczności szkolnej, podejmowaniu przez jej członków działań na rzecz zdrowia.
Szkoła jest środowiskiem, którego społeczność nie tylko uczy się i pracuje, ale także żyje, nawiązuje kontakty z innymi, przeżywa porażki i sukcesy, odpoczywa, bawi się itp. (obowiązki i dobre samopoczucie), jest elementem środowiska lokalnego (wzajemne oddziaływanie, jest miejscem, które przygotowuje młodych ludzi nie tylko do następnego etapu edukacji, ale również do życia, w tym do dokonywania zdrowych wyborów.
Promująca tworząca warunki (fizyczne i społeczne) sprzyjające ochronie i pomnażaniu zdrowia, umożliwiająca aktywne uczestnictwo społeczności szkolnej w działaniach na rzecz zdrowia.
Zdrowie ma cztery wymiary: fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy, które powinny być w harmonii, decyduje o jakości życia ludzi (obok wykształcenia i warunków ekonomicznych).
Strategia tworzenia SzPZ 1. Podejście siedliskowe - miejsce, gdzie ludzie żyją, pracują, - organizacja mająca specyficzną strukturę, zasoby, funkcje, - system społeczny (całość), który zmienia się, aby promować zdrowie.
3. Uczestnictwo społeczności szkolnej - dobrowolne uczestnictwo społeczności szkolnej (choć nie zawsze 100% zwolenników tych działań) - wszyscy są pytani o zdanie, informowani o wynikach, decyzjach, zapraszani do współpracy - wsparcie z zewnątrz polega na dostarczaniu informacji, materiałów, doradztwie, kształceniu
4. Demokratyzacja życia w szkole Rozwój samorządności danie uczniom możliwości współdecydowania o swojej szkole, klasie oraz o sobie i swoim zdrowiu, ustalanie praw uczniów, warunków i zasad współpracy, tworzenie struktur demokratycznych w szkole, w tym poszukiwanie nowych form pracy samorządu uczniowskiego, współpracy z rodzicami. Wprowadzanie nowych zasad komunikowania się ludzi demokratyczny styl zarządzania, rola liderów, dialog uczniowie, pracownicy szkół, rodzice, przedstawiciele społeczności lokalnej.
5. Strategia dokonywania zmian Wprowadzanie zmian ma charakter systemowy i dotyczy wszystkich sfer funkcjonowania szkoły. Etapy procesu zmian: - inicjacja decyzja o podjęciu innowacji, - wdrażanie innowacji, - instytucjonalizacja innowacja staje się częścią rutynowej działalności szkoły
Ważne zasady wprowadzania zmian
Bądź realistą z pozytywnym nastawieniem do samego siebie. Nie porywaj się na sprawy, którym nie możesz podołać. Bądź przyjacielem samego siebie, uwierz w siebie, inni zrobią to samo.
Poszukaj ludzi, którzy są chętni i będą pracować z tobą. Samotny bohater nie może zrobić zbyt wiele. Współpracuj z ludźmi a nie rywalizuj.
Pytaj innych o zdanie i naucz się słuchać. Nie upieraj się przy własnych pomysłach.
Pracuj rozsądniej a nie ciężej. Przy nadmiarze pracy możesz się wypalić. Starannie dobieraj priorytety i planuj pracę.
Miej jasną wizję tego, co chcesz osiągnąć. Ona pomoże ci przetrwać trudne chwile, nie rozpraszać się i dojść tam, gdzie zamierzałeś dojść
Oceń aktualną sytuację, z której startujesz, czyli dokonaj diagnozy stanu wyjściowego
Określ konkretne i osiągalne w danej sytuacji cele. Staraj się, aby były one serią małych kroków, które stopniowo, jeden po drugim, doprowadzą do celu. Z każdego pojedynczego kroku może powstać wielka rzecz.
Do celu możesz dojść różnymi drogami i we własnym tempie
Bądź elastyczny. Obserwuj co się dzieje wokół Ciebie i w razie potrzeby modyfikuj wcześniej zaplanowane działania.
Przyznaj sobie prawo do błędu. Nikt nie jest nieomylny. Nie popełnia tylko ten błędów, kto nic nie robi. Analizuj przyczyny błędów, aby ich w przyszłości uniknąć.
Bądź wiarygodny dla siebie i innych
Znajdź czas na świętowanie. Nie pędź nieustannie do przodu. Od czasu do czasu zatrzymajcie się, aby cieszyć się z tego, co osiągnęliście. Radość i odpoczynek zachęcą was do dalszej pracy.
Droga na szczyt 1. Okres przygotowawczy. 2. Certyfikat wojewódzki. Wojewódzka sieć SzPZ Krajowy Certyfikat SzPZ
W szkołach promujących zdrowie zaszło wiele bardzo korzystnych zmian: poprawa zdrowia, samopoczucia i jakości życia, zmiany zachowań zdrowotnych i stylu życia, zmiany wiedzy, umiejętności, przekonań i postaw wobec zdrowia, zmiany w środowisku fizycznym i społecznym szkoły, zmiany w organizacji, polityce i pracy szkoły.
Warto tworzyć szkoły promujące zdrowie, gdyż systematycznie prowadzona edukacja zdrowotna jest najbardziej opłacalną, długofalową inwestycją w zdrowie społeczeństwa.
Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę