WPŁYW DOMIESZEK PRZECIWMROZOWYCH I KLASY CEMENTU NA WYTRZYMAŁOŚĆ ZAPRAW CEMENTOWYCH Vlery EZERSKIY, Młgorzt LELUSZ Wydzł Budownctw InŜyner Środowsk, Poltechnk Błostock, ul. Wejsk 5 A, 5-5 Błystok Streszczene: W prezentownym rtykule przedstwono wynk bdn lbortoryjnego wpływu wybrnych domeszek przecwmrozowych n wytrzymłość n ścskne kompozytów cementowych dojrzewjących w obnŝonych temperturch. Bdne przeprowdzono zgodne z zsdm plnown eksperymentu. N podstwe otrzymnych wynków oprcowno model mtemtyczny zleŝnośc wytrzymłośc n ścskne f c (Y) próbek zprwy cementowej od rodzju domeszk przecwmrozowej (czynnk ), lośc domeszk przecwmrozowej (czynnk ), klsy wytrzymłośc cementu (czynnk ) orz tempertury dojrzewn (czynnk ). Wynk bdn mogą stnowć podstwową nformcję dl projektntów wykonwców decydujących sę n wykonywne robót budowlnych w okrese zmowym. Słow kluczowe: domeszk przecwmrozowe, wytrzymłość n ścskne, betonowne w obnŝonych temperturch.. Wprowdzene Włścw pelęgncj betonu stosowne domeszek przecwmrozowych pozwl n prowdzene robót budowlnych neprzerwne w okrese zmowym. Powszechne wdomo (Nevlle, 000; Woycechowsk n., 00; Jsczk, 00), Ŝe tempertur dojrzewn kompozytów cementowych pownn meścć sę w grncch 5-0 C. Przy temperturch nŝszych nstępuje spowolnene procesu wązn cementu. PonŜej 0 C proces twrdnen prktyczne znk. W mesznce betonowej, któr zmrzł bezpośredno po ułoŝenu w deskownu, ne rozpoczne sę proces wązn. Po ustąpenu ujemnych tempertur mesznkę betonową nleŝy ponowne zgęścć, Ŝeby uzyskć beton bez spdku wytrzymłośc. W przypdku brku ponownego zgęszczen mesznk w betone pojwą sę pory z powodu topnen zmrznętej wody, któr m mnejszą objętość nŝ lód. Zgodne z Instrukcją ITB nr 8 (995) z tk zwny okres robót budowlno-montŝowych w wrunkch zmowych przyjmuje sę umowne czs od 5 pźdzernk do 5 kwetn. Przed nstnem tego okresu pownny być zkończone przygotown do robót zmowych wykonny projekt prowdzen robót w obnŝonych temperturch (Bjorek, 007). Metody, które umoŝlwją roboty w obnŝonych temperturch są nstępujące (Jsczk, 00): metody umoŝlwjące tęŝene betonu bez dostrczn cepł z zewnątrz, metody wymgjące dostrczn cepł z zewnątrz, kombncj tych metod. Zlecen dotyczące pelęgncj betonu w okrese zmowym dokłdny ops tych metod podno mędzy nnym w publkcjch (Woycechowsk n., 00; Jsczk, 00). Pelęgncj betonu w wrunkch obnŝonych tempertur poleg przede wszystkm n ochrone przed zmrznem przez co njmnej godzny. Ne pownno sę równeŝ stosowć ntensywnej pelęgncj n mokro, Ŝeby ne dopuścć do cłkowtego nsycen betonu wodą (Nevlle, 000). W temperturze ponŝej +0 C ne m nebezpeczeństw ndmernego wysychn betonu. Alterntywą dl tych zbegów moŝe być stosowne domeszek przecwmrozowych, które obnŝją temperturę krzepnęc wody ponŝej 0 C, przyspeszją wązne cementu podnoszą temperturę hydrtcj. Domeszk przecwmrozowe ne są jedynym wystrczjącym zbegem chronącym beton dojrzewjący w wrunkch obnŝonych tempertur. JeŜel w wrunkch brdzo surowej zmy będze sę stosowć tylko domeszk przecwmrozowe, moŝe to doprowdzć do powŝnych problemów lub nwet ktstrof (Bjorek, 009; Błszczyńsk n., 00). Pommo stosown domeszk z dołączoną nformcją o moŝlwośc prowdzen robót w temperturze -0 C, nleŝy pmętć o konecznośc przestrzegn zsd wykonywn robót betonowych zgodne z Instrukcją ITB nr 8 (995). Instrukcj t nkzuje ochronę śweŝo wbudownego betonu przed zmroŝenem, Ŝ do uzyskn tzw. wytrzymłośc bezpecznej. Bdn wykzły (Bjorek, 009), Ŝe zstosowne domeszek, nwet w loścch mksymlnych wskznych przez producent, wpływ n obnŝene tempertury zmrzn Autor odpowedzlny z korespondencję. E-ml: m.lelusz@pb.edu.pl
Cvl nd Envronmentl Engneerng / Budownctwo InŜyner Środowsk (00) -6 mesznk betonowej mło stotne obnŝ zledwe do klku dzesątych stopn ponŝej zer. Podjęce prc w okrese zmowym znedbne pelęgncj moŝe spowodowć neodwrclne uszkodzen w strukturze betonu. Roboty betonowe murowe wykonywne w wrunkch zmowych wymgją wykonn projektu prowdzen robót w obnŝonych temperturch, stosown domeszek chemcznych do betonów zprw orz pelęgncj z zstosownem metod termcznych. NleŜy węc kŝdorzowo rozwŝyć, czy w strefe klmtycznej Polsk brdzej opłclne jest nwestowne w kosztowną ochronę czy czekne n oceplene (Bjorek, 007). Celem prcy jest weryfkcj wpływu wybrnych domeszek przecwmrozowych n wytrzymłość n ścskne kompozytów cementowych dojrzewjących w obnŝonych temperturch n podstwe wynków bdn zprw cementowych, wykonywnych z cementów o róŝnej klse wytrzymłośc z zstosownem róŝnych domeszek przecwmrozowych orz dojrzewjących w temperturze -0 C, 0 C +0 C.. Sformułowne problemu wybór plnu eksperymentu bdwczego Domeszk przecwmrozowe są produktm umoŝlwjącym przebeg rekcj cementu z wodą w temperturch ujemnych (Łukowsk, 00). Domeszk przecwmrozowe umoŝlwją betonowne w wrunkch zmowych poprzez: obnŝene tempertury zmrzn wody w mesznce betonowej, przyspeszene hydrtcj cementu wydzelne cepł hydrtcj, obnŝene lośc wody zrobowej. N wytrzymłość kompozytów cementowych wpływ m wele czynnków (Nevlle, 000) zrówno wewnętrznych, zwąznych ze skłdem (receptur mesznk, jkość skłdnków) jk zewnętrznych, do których moŝn zlczyć sposób meszn skłdnków, metodę formown orz pelęgncję zprwy lub betonu. Zgodne z przyjętym celem prcy wytrzymłość zprw cementowych f c w MP (odpowedź Y) postnowono zbdć w zleŝnośc od: przyjętego rodzju domeszk przecwmrozowej (czynnk ), lośc domeszk przecwmrozowej w stosunku do msy cementu d/c (czynnk ), klsy wytrzymłośc cementu (czynnk ) orz tempertury dojrzewn t w ºC (czynnk ). Prwdopodobne wybrne czynnk ne wyczerpują wszystkch źródeł zmennośc. JednkŜe z uwzględnenem spodzewnych wynków zostł postwon tez o moŝlwośc stotnego wpływu wyŝej wymenonych czynnków n zmenną wyjścową Y. Bdne przeprowdzono zgodne z zsdm plnown eksperymentu. Według tych zsd njperw przeprowdzono wybór zkresów zmennośc orz pozomów czynnków. Spośród rozptrywnych czynnków dw okzły sę loścowym (, ) dw jkoścowym (, ). KŜdy z czynnków rozptrywno n trzech pozomch. Zkresy zmennośc orz pozomy czynnków przedstwono w tbel. W plnch eksperymentów zmst nturlnych wrtośc czynnków loścowych stosuje sę wrtośc unormowne, przejśce do których od wrtośc nturlnych ~ wykonuje sę według zleŝnośc: ~ ~ ( + ) ~ mx mn = ~ ~ mx mn () gdze ~, ~, mx ~ oznczją odpowedno beŝące, mn mksymlne mnmlne wrtośc nturlne -tego czynnk. Pozomy czynnków jkoścowych zostły wybrne rbtrlne. Dl n pozome dolnym ( ) wybrno domeszk D, średnm (0) D, górnym (+) D. Dl n pozome dolnym ( ) wybrno cement C, średnm (0) C, górnym (+) C. Do opsu przestrzen czynnkowej Y = f (,,, ) zostł wybrn postć funkcj, której współczynnk nleŝło oblczyć z pomocą metody njmnejszych kwdrtów: Yˆ = 0 + + + Przy wyborze plnu eksperymentu uwzględnono koneczność uzyskn dekwtnego opsu mtemtycznego rozptrywnej funkcj celu moŝlwość skrócen lośc prób. Zstosowno przy tym pln kompozycyjny symetryczny trójpozomowy dl czterech zmennych, mjący dostteczną efektywność według podstwowych kryterów sttystycznych (Brodskj n., 98) orz zwerjący N = próby (tb. ). W kŝdej próbe przyjęto powtórne pomry n sześcu próbkch. Lczb powtórzeń zostł uzsdnon n podstwe wstępnych bdń. Ilość pomrów w eksperymence przy sześcokrotnych powtórzench kŝdej próby wynosł. W celu unkn błędów systemtycznych kolejność relzcj pomrów ne był zgodn z kolejnoścą ukłdów w plne eksperymentu, lecz był losow. W tk sposób udło sę spełnć jedno z wymgń plnown dośwdczeń rndomzcję (Krsovskj Flretov, 98). () Tbel. Zkresy zmennośc rozptrywnych czynnków,,, Czynnk zmenne Kod Jednostk Pozom zmennośc mry - 0 + Rodzj domeszk - D D D Ilość domeszk w stosunku do cementu - 0,00 0,05 0,00 Rodzj cementu - C C C Tempertur dojrzewn C -0 0 +0
Vlery EZERSKIY, Młgorzt LELUSZ. Metod prowdzen bdn Przedmotem bdn były stwrdnłe zprwy cementowe o skłdze normowym zgodne z PN-EN 96- (005). Próbk zprw dojrzewły przez 8 dn w zróŝncownych temperturch zgodne z plnem eksperymentu. Jko kruszywo drobne zstosowno psek rzeczny płukny z loklnej Ŝwrown. Wynk nlzy stowej psku przedstwono w tbel. Tbel.Wynk nlzy stowej psku rzecznego płuknego Frkcj Zwrtość w % 0/0,5 0,5/0,5 0,5/0,5 0,5/ / /,,,00 9,8,76,6 Do bdn stosowno trzy rodzje cementu portlndzkego: CEM I,5R (C) CEM I,5R (C) orz CEM I 5,5R (C). Skłdy fzowe klnkerów orz podstwowe włścwośc cementów przedstwono w tbel. Tbel. Skłdy fzowe klnkerów orz podstwowe włścwośc stosownych cementów Prmetr CEM I,5R (C) CEM I,R (C) CEM I 5,5R (C) Skłd fzowy klnkeru: C S w % C S w % C A w % C AF w % 60, 5,5 9, 8,8 60, 5,5 9, 8,8 6,57,6 7,7 7,7 Strty prŝen w % 0,70,5 0,78 Częśc nerozpuszczlne w 0,, 0,9 % Początek wązn w mn 69 5 75 Wytrzymłość n ścskn w MP: po dnch dojrzewn 7 9 po 8 dnch dojrzewn 7 5 58 Wykorzystno równeŝ trzy rodzje domeszek przecwmrozowych: D bezchlorkow domeszk do betonu przyspeszjąc wązne, w której substncją ktywną jest zotn wpn, gęstość domeszk,5 g/cm, odczyn ph wynos,5±; D domeszk bezchlorkow do betonu nowej genercj o dzłnu kompleksowym, slne plstyfkując; bzą surowcow domeszk jest roztwór Ŝywcy melmnowo-formldehydowej sol neorgncznych; gęstość domeszk,5 g/cm, odczyn ph wynos od 6,5 do 7,5; D domeszk bezchlorkow, przecwdzłjąc zmrznu betonu lub zprwy cementowej umoŝlwjąc nrstne wytrzymłośc w nskch temperturch; bzą surowcow domeszk jest roztwór mny lftycznej sol neorgncznych; gęstość domeszk,0 g/cm, odczyn ph wynos od 6 do 7. Tbel. Pln orz wynk eksperymentu do określen wytrzymłośc n ścskne Y (f c, w MP) zprw cementowych w zleŝnośc od czynnków,,, Nr ser Y S. - - - -,6 0,. + - - -,9 0,6. - + - - 6,8 0,89. + + - - 6,9 0,6 5. - - + -,77 0, 6. + - + -,79 0,6 7. - + + -,9 0,00 8. + + + -,8 0, 9. - - - + 6,,85 0. + - - +,5 6,66. - + - +,60 8,6. + + - + 9,6,78. - - + + 5,9 6,7. + - + +,0 7,89 5. - + + + 6,6 8,5 6. + + + + 8,8,878 7. - 0 0 0,08 6,977 8. + 0 0 0 8,57 8,8 9. 0-0 0 7,5 6,8 0. 0 + 0 0, 7,85. 0 0-0 8,9 8,989. 0 0 + 0,9,5. 0 0 0-7,96,5. 0 0 0 + 0,05,8 Do bdn lbortoryjnego stosowno zprwy o skłdze normowym według PN-EN 96- (005). Skłd zprwy n jeden zrób wynosł: cementu 50 g; psku 50 g; wody 5 g; domeszk przecwmrozowej w lośc zgodnej z plnem eksperymentu (lość wody zmnejszno o objętość domeszk). Próbk o wymrch 0x0x60mm formowno bezpośredno po wymesznu skłdnków zprwy. Próbk zgęszczno w dwóch wrstwch wbrując n stolku Vebe do momentu pojwen sę mleczk cementowego n powerzchn zprwy. Bezpośredno po zformownu oznczenu formy z próbkm zwjne były szczelne w folę umeszczne w komorze klmtyzcyjnej w określonej temperturze zgodne z plnem eksperymentu (tb. ). Próbk rozformowno po godznch dojrzewn (zprwy dojrzewjące w temperturze 0 C rozformowno po 8 godznch). Po rozformownu próbk umeszczno ponowne w komorze klmtyzcyjnej w tej smej temperturze, co przed rozformownem, przechowywno w tych wrunkch do momentu bdn wytrzymłośc n ścskne, to znczy do 8-go dn. Bdne wytrzymłośc n ścskne zprw cementowych przeprowdzono zgodne z procedurą podną w PN-EN 96- (005). Testy lbortoryjne
Cvl nd Envronmentl Engneerng / Budownctwo InŜyner Środowsk (00) -6 wykonno dl 6 połówek beleczek normowych z kŝdej ser.. Wynk bdn ch nlz Wstępn nlz wynków bdn (tb. ) wykzł, Ŝe stneje rozrzut wrtośc Y w poszczególnych próbch jk przy powtórnych pomrch. Jednorodność rzędu wrncj poszczególnych prób S, S, S,, S, sprwdzono z pomocą testu sttystycznego Cochrn (Krysck n., 00), który przewduje porównne wrtośc oblczenowej kryterum Cochrn G obl z wrtoścą krytyczną G kr. Wrtość oblczenową Gobl określ sę według wzoru: { S } mx G obl = () S = Sprwdzene jednorodnośc ocen wrncj powtórnych pomrów wykzło, Ŝe przy pozome stotnośc α = 0,05 oblczenow wrtość kryterum Cochrn G obl =0,5 okzł sę mnejsz od wrtośc 0,05;5; krytycznej G kr = 0,9 (Krysck n., 00). MoŜn węc uwŝć, Ŝe wrncje prób są jednorodne. W tkm przypdku wrncję generlną eksperymentu moŝn oblczć jko średn wrtość z wrncj poszczególnych prób: S 0 = S () n = Przy lczbe stopn swobody ν = N (m ) = (6 ) = 0 wrtość S 0 okzł sę równ 0,. Ocenę wrncj przyjęto jednkową w cłym obszrze przestrzen czynnkowej nlzownej funkcj celu. N podstwe wynków eksperymentu przy wykorzystnu metody njmnejszych kwdrtów oprcowno nstępujący model mtemtyczny: Yˆ =,66,5 0,5 +,0 +, 0,6,59 +,5 +,08,, 7,9 + 5,67 W powyŝszym modelu część współczynnków jko nestotnych ( ) zostł usunęt. Ocenę stotnośc współczynnków równn regresj przeprowdzono z pomocą testu z wykorzystnem kryterum t-student (Krsovskj Flretov, 98). Przyjęto pozom stotnośc α = 0,05. Wrncje współczynnków regresj S 0 oblczono według wzoru: S (5) = c S 0 (6) gdze c jest dgonlnym elementem mcerzy kowrncyjnej. Sprwdzene hpotezy o stotnośc sttystycznej współczynnków regresj wykonno n pomocą porównn oblczenowych wrtośc t z wrtoścą tbelryczną t α,f. Wrtość oblczenow kryterum t wyznczno według wzoru: t = (7) S Jeśl t > t α,f to hpotezę o nestotnośc współczynnków odrzuc sę z prwdopodobeństwem p = - α. W nszym przypdku przy α = 0,05 orz lczbe stopn swobody f = N (m ) = (6 ) = 0 wrtość tbelryczn krytyczn wynos t 0,05; 0 =,66 (Krsovskj Flretov, 98). Adekwtność model sprwdzono z pomocą testu z wykorzystnem kryterum Fsher F (Krsovskj Flretov, 98). Oblczenową wrtość tego kryterum określono z pomocą wzoru: ( Yˆ Y ) N m F = = obl (8) S0 ( N ( k + ) ) N gdze ( ) Y Y = ˆ jest sumą kwdrtów odchyleń wrtośc (Ŷ ) oblczonych z modelu (5) orz uzysknych jko średne ( Y ) z pomrów w eksperymence, m jest lczbą powtórnych pomrów w kŝdej próbe, N jest lczbą prób w eksperymence, k + jest lczbą stotnych współczynnków w modelu (5). Oblczenową wrtość F obl porównuje sę z tbelryczną wrtoścą krytyczną F,f,f, dl której przyjmuje sę: f = N (k + ) = = ; f = N (m ) = (6 ) = 0. Wykzno, Ŝe F obl =0,65 czyl wrtość oblczenow kryterum Fsher jest mnejsz od odpowednej wrtośc krytycznej F 0,05;;0 =,87 przy pozome stotnośc α = 0,05 (Krsovskj Flretov, 98). To potwerdz dekwtność efektywność otrzymnego równn regresj orz jego przydtność dl dlszej nlzy wpływu czynnków. 5. Interpretcj wynków bdn Wpływ rozptrywnych czynnków nlzowno n podstwe równn regresj (). Zobserwowno, Ŝe njwększy wpływ n wytrzymłość n ścskne zprwy cementowej z domeszką przecwmrozową wykzuje czynnk Х czyl tempertur dojrzewn próbek. Wykryto, Ŝe przy zwększnu Х od 0 C do +0 C wytrzymłość Y wzrst prwe pęcokrotne. Wpływ ten okzł sę brdzo nerównomerny. W zkrese Х od 0 C do 0 C welkość Y rośne trzykrotne szybcej, nŝ w przedzle od 0 C do +0 C. Wykryto tkŝe ujemny efekt wspólnego oddzływn czynnków ХХ dodtn efekt ХХ. Ozncz to, Ŝe wpływ Х jest tym słbszy, m wększą wrtość przyjmuje Х, ntomst
Vlery EZERSKIY, Młgorzt LELUSZ wpływ Х jest tym wększy, m wększą wrtość przyjmuje Х. Przy czym kŝdy z tych czynnków przy wspólnym oddzływnu wpływ slnej, nŝ przy osobnym, to jest występuje synergzm wpływu czynnków Х Х. N drugm mejscu pod względem stopn wpływu n wrtość Y lokuje sę czynnk czyl kls wytrzymłośc cementu. W bdnu ten czynnk jkoścowy rozptruje sę n trzech pozomch:, 0, +. W modelu wykryto dodtn efekt lnowy Х, co ozncz, Ŝe przy zstosownu cementów C orz C wytrzymłość zprw w porównnu z zprwą z cementem C odpowedno wzrst o,,9%. Zobserwowno tkŝe dw ujemne efekty wspólnego oddzływn czynnków ХХ ХХ, tkŝe dodtn efekt ХХ (nlzowny wyŝej). Ozncz to, Ŝe wpływ Х słbne ze wzrostem czynnków Х Х. Kolejny czynnk jkoścowy Х, czyl rodzj domeszk, wykzł ujemny lnowy ujemny kwdrtowy efekt. Ozncz to, Ŝe przy zstosownu domeszk D wytrzymłość n ścskne zprw cementowych rośne w porównnu z D o,5%, przy zstosownu D mleje o 8,8%. Występuje równeŝ newelke ujemne wspólne oddzływne czynnków Х Х, co ozncz, Ŝe wpływ Х tym slnejszy, m wększe Х. Czynnk Х, czyl zwrtość domeszk, wykzł dodtn lnowy ujemny kwdrtowy efekt. Wpływ ten ne jest równomerny. Przy Х = 0,57 funkcj Y przyjmuje wrtość ekstremlną równą,8. W wynku przy zmne Х od do 0,57 funkcj Y wzrst o,%, przy zmne od 0,57 do + spd o,%. Grfczną nterpretcję wynków eksperymentu pokzno n rysunku. Przy tworzenu wykresów przyjęto złoŝene, Ŝe zprwy cementowe wykonne są z domeszką D, którą stnowł roztwór Ŝywcy melmnowo-formldehydowej sol neorgncznych, to jest przyjęto czynnk = 0. Pozwolło to n przenlzowne wpływu klsy cementu (C CEM I,5R, C CEM I,5R C CEM I 5,5R) n wytrzymłość n ścskne zprw cementowych w zleŝnośc od zróŝncownej tempertury dojrzewn () orz od lośc zstosownej domeszk (). Z nlzy rysunku wynk, Ŝe w zkrese tempertur ujemnych zstosowne domeszk D w lośc od 0 do % msy cementu prktyczne ne wykzuje wpływu n wytrzymłość n ścskne zprwy cementowej nezleŝne od klsy zstosownego cementu. Przy temperturze 0 C wytrzymłość n ścskne próbek zprw bez domeszek z cementm wynos: dl C,8 MP, dl C 8,0 MP dl C,77 MP. ObnŜene tempertury dojrzewn próbek do 0 C spowodowło spdek 8-dnowej wytrzymłośc n ścskne odpowedno o: 8,0; 8, 8,%. Ntomst dojrzewne zprw cementowych w temperturze 0 C przy zstosownu domeszk przecwmrozowej D w lośc % msy cementu powoduje spdek wytrzymłośc n ścskne: dl cementu C z 8,55 MP do 9,0 MP, to jest o 68,5%; dl cementu C z 0,58 MP do 7,0 MP, to jest o 77,%; dl cementu C,6 MP do 5,0 MP, to jest o 8,7%. ),00 b) Ilość domeszk npowetrzją cej w % Ilość domeszk npowetrzjącej w %,5,50 0,75 8,00 5,00,00 9,00 6,00,00 0,00 0,00-0 -0 0 +0 +0 Tempertur dojrzewn w o C,00,5,50 0,75 c),00 Ilość domeszk npowetrzjącej w % 8,00 5,00, 00 9,00 6,00,00 0,00 0,00-0 -0 0 +0 +0 Tempertur dojrzewn w o C,5,50 0,75 0,00 5,00 0,00 0,00 5,00 0,00-0 -0 0 +0 +0 Tempertur dojrzewn w o C Rys.. ZleŜność wytrzymłośc n ścskne Y (f c, MP) próbek zprwy cementowej z domeszką D od tempertury dojrzewn lośc domeszk przecwmrozowej z cementu: ) C CEM I,5R; b) C CEM I,5R; c) C CEM I 5,5R W zkrese tempertur dodtnch zstosowne cementów róŝnych kls dło tk sm efekt. ObnŜene tempertury dojrzewn próbek z domeszką D od +0 C do 0 C spowodowło spdek bdnej cechy o odpowedno,6; 0, 6,6%. Ntomst dojrzewne zprwy cementowej w temperturze 0 C bez zstosown domeszk w porównnu z dojrzewnem w normlnych wrunkch (+0 C) powoduje spdek wytrzymłośc n ścskne: dl cementu C z 7,6 MP do,8 MP,,00 5,00,00,00 0,00 7,00 5,00 5
Cvl nd Envronmentl Engneerng / Budownctwo InŜyner Środowsk (00) -6 to jest o,5%; dl cementu C 6, MP do 8, MP, to jest o,5%; dl cementu C,6 MP do,8 MP, to jest o 6,5%. Z drugej strony, zuwŝono, Ŝe w wrunkch normlnych (+0 C) zstosowne bdnej domeszk D powoduje zwększene wytrzymłośc zprwy n ścskne o: 9,8; dl C; 9,7 dl C,8% dl C. Przy czym njwększy pozytywny wpływ ustlono przy zwrtośc domeszk od,5% do,% msy cementu. Uzyskne prwdłowośc stnowć mogę podstwową nformcję dl projektntów wykonwców decydujących sę n wykonywne robót budowlnych w okrese zmowym. 6. Wnosk Ustlono, Ŝe przy obnŝenu tempertury dojrzewn próbek od 0 C do 0 C zbdne domeszk przecwmrozowe (D n bze zotnu wpn, D kompleksow n bze Ŝywcy melmnowoformldehydowej sol neorgncznych, D n bze roztworu mny lftycznej sol neorgncznych) w lośc od 0 do % msy cementu prktyczne ne hmują spdku wytrzymłośc n ścskne zprwy cementowej nezleŝne od klsy zstosownego cementu. Przy obnŝenu tempertury z +0 C do 0 C zobserwowno duŝo mnejszy spdek wytrzymłośc n ścskne zprwy cementowej, jednkŝe wpływ rozptrywnych cementów okzł sę stotnejszy, nŝ wpływ domeszk D. W wrunkch normlnych (+0 C) domeszk przecwmrozow D podwyŝsz wytrzymłość n ścskne zprw z cementów C, C, C średno o,%. Przy czym njwększy pozytywny wpływ wykryto przy zwrtośc domeszk od,5 do,% msy cementu. Ltertur Bjorek G. (007). Betonowne zmą. Budownctwo, Technologe, Archtektur Nr, 8-5. Bjorek G. (009). Wspomgne robót betonowych w okrese zmowym domeszkm do betonu. Budownctwo, Technologe, Archtektur Nr, 5-56. Błszczyńsk T., Łowńsk-Kluge A., Zgłob B. (00). Wpływ wykonwstw n degrdcję betonu. Mterły Budowlne Nr 9 (8), 8-86. Brodskj V.Z., Brodskj L.I., Golkov T.I., Nktn E.P., Pnčenko L.A. (98). Tblcy plnow eksperment dl fktornyh polml nyh modelej (sprvočnoe zdne). Izdvo Metllurg, Moskv. Instrukcj ITB nr 8. Wytyczne wykonywn robót budowlno montŝowych w okrese obnŝonych tempertur. Wrszw 995. Jsczk J. (00).Technologe budowlne II. Alm Mter. Krsovskj G.I., Flretov G.F. (98). Plnrovne eksperment. Mn.: Izd-vo BGU. Krysck W., Brtos J., Dyczk W., Królkowsk K., Wslewsk M. (00). Rchunek prwdopodobeństw sttystyk mtemtyczn w zdnch. Część II. Sttystyk mtemtyczn. PWN, Wrszw. Łukowsk P. (00). Domeszk do zprw betonów. Polsk Cement Sp. z o.o., Krków. Nevlle A. M. (000). Włścwośc betonu. Polsk Cement Sp. z o.o., Krków. Woycechowsk P., Chudn A. (00). Metody środk pelęgncj betonu w formch n stu. W: VII Ogólnopolsk Konferencj Wrsztt prcy projektnt konstrukcj, Ustroń. EFFECT OF CEMENT TYPE AND ANTIFREEZE ADMITURES ON COMPRESSIVE STRENGTH OF MORTARS Abstrct: The problem of conductng concrete works under condtons of low tempertures comes bck together wth wnter. In the presented pper the results of lbortory nvestgton concernng the nfluence effect of selected ntfreeze dmxtures on compressve strength of the cement mortrs curng n lower tempertures re presented. The test ws conducted ccordng to the prncples of experment plnnng. On the bss of the results mthemtcl model ws elborted. The dependence of compressve strength of mortr smples ws bult s functon of some fctors. These fctors re the knd of ntfreeze dmxture, the mount of the ntfreeze dmxture, the cement type nd the temperture of curng. The test results cn provde the desgners wth the bsc nformton concernng the possblty to contnue buldng works n wnter perod. 6