RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 209409 (21) Numer zgłoszenia: 373140 (22) Data zgłoszenia: 28.07.2003 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 28.07.2003, PCT/EP03/008314 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: 12.02.2004, WO04/013156 (13) B1 (51) Int.Cl. C07J 33/00 (2006.01) A61K 31/58 (2006.01) A61P 11/00 (2006.01) (54) Polimorficzna forma B estru dodekahydrocyklopenta(a)fenantrylowego kwasu tiofenokarboksylowego, kompozycja farmaceutyczna zawierająca tę formę polimorficzną, zastosowanie tej formy polimorficznej oraz sposób jej wytwarzania (30) Pierwszeństwo: 29.07.2002, GB, 0217504.0 (73) Uprawniony z patentu: NOVARTIS AG, Bazylea, CH (43) Zgłoszenie ogłoszono: 22.08.2005 BUP 17/05 (72) Twórca(y) wynalazku: GUIDO JORDINE, Freiburg, DE MICHAEL MUTZ, Freiburg, DE (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 31.08.2011 WUP 08/11 (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Jan Dobrzański PL 209409 B1
2 PL 209 409 B1 Opis wynalazku Niniejszy wynalazek dotyczy nowej polimorficznej formy B estru dodekahydrocyklopenta(a)fenantrylowego kwasu tiofenokarboksylowego o wzorze I, kompozycji farmaceutycznej zawierającej ten związek, zastosowania tego związku w leczeniu zapalnej lub obturacyjnej choroby dróg oddechowych oraz sposobu otrzymywania tego związku. Związek o wzorze I, tj ester (6S,9R,10S,11S,13S,16R,17R)-9-chloro-6-fluoro-11-hydroksy-17- -metoksykarbonylo-10,13,16-trimetylo-3-okso-6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17-dodekahydro-3h-cyklopenta[a]fenantren-17-ylowy kwasu 3-metylotiofeno-2-karboksylowego, charakteryzuje się wysoką aktywnością przeciwzapalną. Aktywność tę można zademonstrować w hamowaniu syntezy i uwalniania TNF-alfa w linii komórkowej ludzkich makrofagów i hamowaniu stanów zapalnych, w szczególności dróg oddechowych, na przykład hamowaniu aktywacji eozynofili, w modelach zwierzęcych, na przykład w mysim lub szczurzym modelu zapalenia dróg oddechowych, tak jak to zostało opisane, na przykład przez Szarka i in., J. Immunol. Methods (1997) 202:49-57; Renzi i in., Am. Rev. Respir. Dis. (1993) 148:932-939; Tsuyuki i in., J. Clin. Invest. (1995) 96:2924-2931; i Cernadas i in. (1999) Am. J. Respir. Cell Mol. Biol. 20:1-8. Związek ten przebadano pod kątem jego zastosowania farmaceutycznego. Poszukiwano różnych polimorficznych postaci krystalicznych związku w celu wyboru postaci najbardziej odpowiedniej do tego zastosowania. Wyodrębniono nowe postacie krystaliczne związku o ogólnym I. Niektóre z nich są bardzo trwałe, co umożliwia ich użycie w preparatach farmaceutycznych. Odpowiednio, przedmiotem wynalazku jest polimorficzna forma B estru dodekahydrocyklopenta(a)fenantrylowego kwasu tiofenokarboksylowego o wzorze I której temperatura topnienia, wyznaczona metoda różnicowej kalorymetrii skaningowej, wynosi około 270 C z równoczesnym rozkładem przy szybkości ogrzewania równej 20 C/min. i która w dyfraktogramie rentgenowskim ma następujące charakterystyczne piki dyfrakcyjne (2θ w stopniach kątowych ± 0,2 ): 7,2, 9,3, 12,0, 12,8, 13,1, 14,5, 17,4, 20,4, 23,2 i 25,8. Ponadto, przedmiotem wynalazku jest kompozycja farmaceutyczna zawierająca skuteczną ilość składnika czynnego, którym jest związek o wzorze I w postaci krystalicznej B według wynalazku,
PL 209 409 B1 3 a kompozycja zawiera ponadto farmaceutycznie dopuszczalny nośnik. W korzystnym przypadku kompozycja według wynalazku ma postać wziewną. Przedmiotem wynalazku jest również zastosowanie związku według wynalazku w postaci krystalicznej B do wytwarzania środka leczniczego do leczenia zapalnej lub obturacyjnej choroby dróg oddechowych. W kolejnym aspekcie przedmiotem wynalazku jest sposób otrzymywania związku o wzorze I w postaci krystalicznej B, obejmujący krystalizację związku o wzorze ogólnym I określonego w zastrzeżeniu 1 z jego roztworu w etanolu, metanolu lub chlorku metylenu. W trakcie prac nad otrzymaniem postaci krystalicznej B otrzymano również postać krystaliczną A, której temperatura topnienia, wyznaczona metodą kolorymetrii skaningowej różnicowej, wynosi około 264 C (z rozkładem) przy szybkości ogrzewania równej 20 C/min i która ma następujące charakterystyczne linie dyfrakcyjne (2θ w stopniach kątowych ± 0,2 ) w dyfraktogramie rentgenowskim: 3,6, 7,3, 13,4, 14,6, 18,3, 22,0, 25,8, 25,9, 29,5. Postać krystaliczną A można otrzymać w wyniku krystalizacji związku o wzorze ogólnym I z jego roztworu w rozpuszczalniku organicznym, takim jak izopropanol, octan etylu, n-butanol, heksan, heptan, eter tert-butylometylowy, toluen lub tetrahydrofuran, na przykład poprzez doprowadzanie związku do równowagi w tym rozpuszczalniku przez 24 godziny w temperaturze 25 C lub w sposób opisany poniżej w Przykładzie 1. Krystalizację można indukować poprzez, na przykład, schłodzenie przesyconego roztworu związku o wzorze I w rozpuszczalniku, bądź poprzez dodanie do roztworu związku o wzorze I rozpuszczalnika, w którym związek ten jest słabiej rozpuszczalny. Roztwór wyjściowy związku o wzorze ogólnym I może znajdować się w temperaturze otoczenia lub podwyższonej (aż do zawracania). Z kolei postać krystaliczną B związku o wzorze I według wynalazku można otrzymać w wyniku krystalizacji związku o wzorze I z jego roztworu w polarnym rozpuszczalniku organicznym, takim jak etanol, metanol lub chlorek metylenu, na przykład poprzez doprowadzanie związku do równowagi w tym rozpuszczalniku przez 24 godziny w temperaturze 25 C lub w sposób opisany poniżej w Przykładzie 2. Krystalizację można indukować poprzez, na przykład, schłodzenie przesyconego roztworu związku o wzorze I w polarnym rozpuszczalniku, bądź poprzez dodanie do roztworu związku o wzorze I polarnego rozpuszczalnika, w którym związek ten jest słabiej rozpuszczalny. Roztwór wyjściowy związku o wzorze I może znajdować się w temperaturze otoczenia lub podwyższonej (aż do zawracania). W celu otrzymania każdej z postaci krystalicznych można stosować znane metody oddzielania kryształów od roztworu macierzystego, na przykład odsączenie, z użyciem lub bez użycia ciśnienia i (lub próżni) lub odwirowanie i następne ich wysuszenie. W obecności etanolu postać krystaliczna A przekształca się w postać krystaliczną B. W obecności izopropanolu postać krystaliczna B przekształca się w postać krystaliczną A. Postacie krystaliczne można odróżnić w szczególności za pomocą ich dyfraktogramów proszkowych. Dyfraktogramów wykonywanych przy użyciu dyfraktometru i z wykorzystaniem promieniowania Cu-Kα 1 korzystnie używa się do charakterystyki stałych związków organicznych. Dyfraktogramy proszkowe są szczególnie użyteczne do określania postaci krystalicznej lub modyfikacji związku o wzorze I. Ich zastosowanie opisano w odpowiednich Przykładach. Wydaje się, że w stanie stałym postać krystaliczna A jest bardziej stabilna termodynamicznie niż postać krystaliczna B. Jednakże w przypadku zawiesiny w rozpuszczalnikach stabilność zależy od rodzaju rozpuszczalnika. Związek o wzorze I można otrzymać sposobem przedstawionym w Przykładzie 26 międzynarodowego zgłoszenia patentowego WO 02/00679. Z powodu aktywności przeciwzapalnej, związek o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B jest użyteczny do leczenia stanów zapalnych, w szczególności zapalnych lub obturacyjnych schorzeń dróg oddechowych. Do zapalnych lub obturacyjnych chorób dróg oddechowych, w przypadku których niniejszy wynalazek ma zastosowanie, zalicza się astmę dowolnego typu i pochodzenia z włączeniem astmy wewnątrzpochodnej (niealergicznej) i zewnątrzpochodnej (alergicznej), łagodnej astmy, umiarkowanej astmy, ciężkiej astmy, astmy oskrzelowej, astmy prowokowanej wysiłkiem, astmy zawodowej i astmy infekcyjnej. Leczenie astmy również obejmuje leczenie pacjentów, na przykład w wieku niższym niż 4 lub 5 lat, u których występują objawy świstu wydechowego, zdiagnozowanych jako lub którym można by postawić diagnozę dzieci świszczących, pacjentów z grupy wysokiego ryzyka i uznawanych za astmatyków w początkowym stadium choroby lub astmatyków we wczesnej fazie choroby. (Dla wygody
4 PL 209 409 B1 ten szczególny przypadek astmy jest określany jako syndrom dziecka świszczącego ). Skuteczność działania profilaktycznego w leczeniu astmy przejawia się zmniejszeniem częstości ciężkich ataków objawowych, na przykład ostrego ataku astmatycznego lub zwężenia oskrzeli, poprawy czynności płuc lub nadreaktywności dróg oddechowych. Dowodem może być też zmniejszenie zapotrzebowania na leczenie objawowe, tj. leczenie, które ma na celu ograniczenie lub przerwanie ataku objawowego, jeśli on wystąpi, na przykład leczenie przeciwzapalne (przykładowo kortykosteroidowe) lub rozszerzające oskrzela. Korzyści w zapobieganiu astmie mogą w szczególności być widoczne u pacjentów skłonnych do porannego odkrztuszania. Poranne odkrztuszanie to rozpoznany objaw astmy, powszechnie występujący u znacznego odsetka astmatyków i charakteryzujący się występowaniem ataku astmy, na przykład, między 4 a 6 rano, czyli o porze stosunkowo odległej czasowo od podania środków stosowanych w leczeniu objawowym astmy. Inne zapalne lub obturacyjne choroby i stany dróg oddechowych, o których można wspomnieć w kontekście niniejszego wynalazku, obejmują ostry uraz płuc, zespół ostrego wyczerpania oddechowego dorosłych, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (COPD lub COLD) lub przewlekłą obturacyjną chorobę dróg oddechowych (COAD) z włączeniem przewlekłego zapienia oskrzeli lub duszności z tym związanej, odmę płucną i również zaostrzenie nadreaktywności dróg oddechowych z powodu innego leczenia, w szczególności z powodu terapii inhalacyjnej. Wynalazek ma także zastosowanie do leczenia zapalenia oskrzeli dowolnego typu lub pochodzenia, z włączeniem, na przykład, ostrego zapalenia oskrzeli, zapalenia oskrzeli spowodowanego drażniącym działaniem orzeszków ziemnych, nieżytowego zapalenia oskrzeli, włóknikowego zapalenie oskrzeli lub gruźliczego zapalenia oskrzeli. Do dalszych zapalnych lub obturacyjnych schorzeń dróg oddechowych zalicza się pylicę płuc (zapalna, przeważnie zawodowa choroba płuc, której często towarzyszy niedrożność dróg oddechowych, przewlekła lub ostra, spowodowana powtarzającym się wdychiwaniem pyłu) dowolnego typu lub pochodzenia z włączeniem, na przykład, pylicy glinowej (ałunowej), węglowej, azbestowej, pylicy płuc kamieniarzy, pylicy spowodowanej wdychaniem pyłu z piór strusich, pylicy żelazowej, krzemowej, tytoniowej i pylicy bawełnianej. Biorąc pod uwagę aktywność przeciwzapalną, a w szczególności zdolność hamowania aktywacji eozynofili, związek o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B jest także użyteczny do leczenia zaburzeń, w których udział biorą eozynofile, na przykład do leczenia eozynofilii, w szczególności schorzeń dróg oddechowych, w których udział biorą eozynofile (na przykład chorób związanych z naciekiem kwasochłonnym tkanek płucnych), z włączeniem hypereozynofilii działającej na drogi oddechowe i/lub płuca oraz, na przykład, zaburzeń dróg oddechowych, w których udział biorą eozynofile i będących następstwem lub współistniejących z syndromem Löfflera, eozynofilowego zapalenia płuc, parazytozy (w szczególności infestacja wielokomórkowcami) z włączeniem tropikalnej eozynofilii, oskrzelowopłucnej grzybicy kropidlakowej, zapalenia guzkowego tętnic z włączeniem syndromu Churga- -Straussa, ziarniniaka kwasochłonnego oraz zaburzeń działających na drogi oddechowe, w których udział biorą eozynofile i spowodowanych reakcją na lek. Związek o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B jest także użyteczny do leczenia stanów zapalnych skóry, na przykład łuszczycy, kontaktowego zapalenia skóry, atopowego zapalenia skóry, wyłysienia plackowatego, rumienią wielopostaciowego, opryszczkowego zapalenia skóry, twardziny, bielactwa nabytego, zapalenia uczuleniowego naczyń, pokrzywki, pemfigoidu pęcherzowego, liszaja rumieniowatego, pęcherzycy, nabytego pęcherzowego oddzielania naskórka i innych stanów zapalnych skóry. Związek o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B może być także przydatny do leczenia chorób lub stanów, w szczególności chorób lub stanów, którym towarzyszy zapalenie, na przykład, leczenia chorób lub stanów oka, takich jak zapalenie spojówek, wysuszające zapalenie rogówki lub spojówki i wiosenne zapalnie spojówek, chorób nosa z włączeniem alergicznego nieżytu nosa, chorób stawów takich jak reumatoidalne zapalenie stawów i zapalnych chorób jelit jak wrzodziejące zapalenie okrężnicy i choroba Crohna. Związek o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B jest także użyteczny jako środek współdziałający z innymi środkami leczniczymi, do użycia łącznie z innymi lekami w celu leczenia schorzeń dróg oddechowych, w szczególności łącznie z lekami rozszerzającymi naczynia lub przeciwzapalnymi, szczególnie do leczenia zapalnych lub obturacyjnych schorzeń dróg oddechowych takich jak wymienione w niniejszym dokumencie, na przykład jako środek wzmacniający aktywność terapeutyczną takich leków lub w celu zmniejszenia wymaganej dawki, bądź potencjalnego działania ubocznego leku. Związek o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B można zmieszać z innym lekiem w kompozycji
PL 209 409 B1 5 farmaceutycznej o ustalonym składzie lub podawać oddzielnie przed, jednocześnie lub po podaniu innego leku. Do wspominanych wyżej leków przeciwzapalnych zalicza się steroidy, w szczególności glukokortykosteroidy, takie jak budesonid, dipropionian beklametazonu, propionian flutikazonu, sól pirośluzowa cyklezonidu lub mometazonu i związki opisane w międzynarodowych zgłoszeniach patentowych WO 0200679, WO 0288167, WO 0212266 i WO 02100879; antagonistów LTB4 takich jak opisani w patencie US 5451700; antagonistów LTB4 takich jak opisani w patencie US 5451700; antagonistów LTB4, takich jak montelukast i zafirlukast; antagonistów receptora dopaminowego, takich jak kabergolina, bromokryptyna, ropinirol i 4-hydroksy-7-[2-[[2-[[3-(2-fenyloetoksy)propylo]sulfonylo]etylo]- amino]etylo]-2(3h)-benzotiazolon i ich farmaceutycznie dopuszczalne sole (chlorowodorek Viozan - AstraZeneca); inhibitorów PDE4, takich jak Ariflo (GlaxoSmith Kline), Roflumilast (Byk Gulden), V-11294A (Napp), BAY19-8004 (Bayer), SCH-351591 (Schering-Plough), Arofylline (Almirall Prodesfarma), PD189659 (Parke-Davis), AWD-12-281 (Asta Medica), CDC-801 (Celgene) i KW-4490 (Kyowa Hakko Kogyo); antagonistów A2a takich jak opisani w zgłoszeniach patentowych EP 1052264, EP 1241176, WO 0023457, WO0077018, WO 0123399, WO 0160835, WO 0194368, WO 0200676, WO 0222630, WO 0296462, WO 0127130, WO 0127131, WO 9602543, WO 9602553, WO 9828319, WO 9924449, WO 9924450, WO 9924451, WO 9938877, WO 9941267, WO 9967263, WO 9967264, WO 9967265, WO 9967266, WO 9417090, EP 409595A2 i WO 0078774; oraz antagonistów A2b takich jak opisani w międzynarodowym zgłoszeniu patentowym WO 02/42298. Do wspomnianych wyżej leków zalicza się środki rozszerzające oskrzela lub przeciwmuskarynowe, takie jak te opisane w EP 424021, US 5171744 (Pfizer) i WO 01/04118 (Almirall Prodesfarma), a w szczególności bromek ipratropium, bromek oksytropium i bromek tiotropium oraz agonistów receptora adrenergicznego beta-2, takich jak salbutamol, terbutalina, salmeterol, a szczególnie formoterol i ich farmaceutycznie dopuszczalne sole, oraz związki (w postaci wolnej, w postaci soli lub solwatu) o wzorze I z międzynarodowej publikacji PCT nr WO 00/75114, który to dokument włączono tu w charakterze odnośnika, korzystnie związki wymienione w Przykładach i szczególnie związek o wzorze w postaci wolnej soli lub soli dopuszczalnej farmaceutycznie, bądź w postaci solwatu. Połączenia związku o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B i agonistów beta-2, inhibitorów PDE4 lub antagonistów LTD4 mogą być stosowane, na przykład, do leczenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (COPD) lub, w szczególności, astmy. Połączenia związku o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B i środków przeciwcholinergicznych lub przeciwmuskarynowych, inhibitorów PDE4, antagonistów LTB4 mogą być stosowane, na przykład, do leczenia astmy lub, w szczególności, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (COPD). Zgodnie z wyżej przedstawionymi faktami, przedmiotem wynalazku jest także sposób leczenia stanów zapalnych, w szczególności schorzeń zapalnych lub obturacyjnych dróg oddechowych, na który składa się podawanie osobnikowi w potrzebie, w szczególności człowiekowi, skutecznej ilości związku o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B, jak opisano wcześniej. Związek o wzorze I w postaci krystalicznej A lub B może być podawany każdą odpowiednia drogą, na przykład doustnie, w postaci tabletek lub kapsułek; pozajelitowo, na przykład dożylnie; inhalacyjnie, na przykład w leczeniu schorzeń zapalnych lub obturacyjnych dróg oddechowych; wewnątrznosowo, na przykład w leczeniu alergicznego nieżytu nosa; miejscowo na skórę, na przykład w leczeniu atopowego zapalenia skóry; doodbytniczo, na przykład w leczeniu chorób zapalnych jelit. Jak wspomniano powyżej w jednym z aspektów przedmiotem wynalazku jest kompozycja farmaceutyczna zawierająca jako składnik czynny związek o wzorze I w postaci krystalicznej B, opcjonalnie łącznie z farmaceutycznie dopuszczalnym rozcieńczalnikiem lub nośnikiem. Kompozycja może
6 PL 209 409 B1 zawierać współdziałający środek leczniczy, taki jak lek rozszerzający naczynia lub przeciwzapalny, jak opisano wcześniej. Kompozycje takie można otrzymać stosując typowe rozcieńczalniki lub zarobki i metody znane w dziedzinie preparatów galenowych. Postacie do podawania doustnego mogą obejmować tabletki i kapsułki. Preparaty do stosowania miejscowego mogą mieć postać kremów, maści, żeli lub mogą to być systemy podawania przezskórnego, na przykład plastry. Kompozycje do inhalacji mogą obejmować aerozole lub inne preparaty do rozpylania, bądź proszkowe. Jeśli kompozycja obejmuje preparat aerozolowy, korzystnie zawiera on, na przykład, hydrofluoroalan (HFA) jako propelant, taki jak HFA134a lub HFA227, bądź ich mieszaninę, oraz może zawierać jeden lub kilka znanych w dziedzinie rozpuszczalników, takich jak etanol (do 20% wagowych) i (lub) jeden lub kilka środków powierzchniowo czynnych, takich jak kwas oleinowy lub trioleinian sorbitanu i (lub) jeden lub kilka wypełniaczy takich jak laktoza. Jeśli kompozycja obejmuje preparat proszkowy, korzystnie zawiera on, na przykład, związek o wzorze ogólnym I w postaci krystalicznej B o średnicy cząstek do 10 mikronów, opcjonalnie rozcieńczalnik lub nośnik, na przykład laktozę, o pożądanym rozkładzie rozmiaru cząstek i związek ochraniający przed osłabieniem działania preparatu spowodowanym wilgocią. Jeśli kompozycja obejmuje preparat do podawania w nebulizacji, korzystnie zawiera on, na przykład, związek o wzorze ogólnym I w postaci krystalicznej B rozpuszczony lub w postaci zawiesiny w nośniku zawierającym wodę, rozpuszczalnik taki jak etanol lub glikol propylenowy i stabilizator, którym może być środek powierzchniowo czynny. Wynalazek dotyczy zatem (A) związku o wzorze I w postaci krystalicznej B w formie do inhalacji, na przykład w formie aerozolu lub innej rozpylonej kompozycji lub też w formie małych cząstek do inhalacji, na przykład o rozmiarach mikronów; (B) środka leczniczego do inhalacji zawierający związek o wzorze I w postaci krystalicznej B w formie do inhalacji; (C) produktu farmaceutycznego zawierającego związku o wzorze I w postaci krystalicznej B w formie do inhalacji w połączeniu z urządzeniem do inhalacji; oraz (D) urządzenia do inhalacji zawierające związek o wzorze I w postaci krystalicznej B w formie do inhalacji. Dawkowanie związku o wzorze ogólnym I w postaci krystalicznej B stosowane w praktyce według niniejszego wynalazku będzie zależało od, na przykład, leczonego stanu, pożądanego działania i sposobu podawania. Zasadniczo odpowiednie dawki dzienne przy podawaniu inhalacyjnym są rzędu 0,005 do 10 mg, podczas gdy przy podawaniu doustnym odpowiednie dawki dzienne są rzędu 0,05 do 100 mg. Wynalazek został przedstawiony w podanych poniższych Przykładach wykonania. P r z y k ł a d 1 (porównawczy) Otrzymywanie i charakterystyka postaci krystalicznej A 50 mg związku o wzorze I doprowadza się do równowagi w 1 ml izopropanolu przez 24 godziny w temperaturze 25 C. Produkt odsącza się i suszy. Po wysuszeniu otrzymuje się związek o wzorze I w postaci białych kryształów. Wykonuje się dyfraktogram proszkowy wykorzystując promieniowanie Cu-Kα 1. Dyfraktogram ten przedstawiono na Fig. 1, a wyniki dotyczące natężenia najważniejszych linii dyfrakcyjnych zamieszczono w Tabeli 1. T a b e l a 1 Linie dyfrakcyjne i natężenie linii dla postaci krystalicznej A 2θ Natężenie 3,6 średnie 7,3 duże 13,4 średnie 14,6 duże 18,3 średnie 22,0 średnie 25,8 duże 25,9 średnie 29,5 średnie
PL 209 409 B1 7 P r z y k ł a d 2 Otrzymywanie i charakterystyka postaci krystalicznej B 87 mg związku o wzorze I doprowadza się do równowagi w 2 ml etanolu przez 24 godziny w temperaturze 25 C. Produkt odsącza się i suszy. Po wysuszeniu otrzymuje się związek o wzorze I w postaci białych kryształów. Wykonuje się dyfraktogram proszkowy wykorzystując promieniowanie Cu-Kα 1. Dyfraktogram ten przedstawiono na Fig. 2, a wyniki dotyczące natężenia najważniejszych linii dyfrakcyjnych zamieszczono w Tabeli 2. T a b e l a 2 Linie dyfrakcyjne i intensywność linii dla postaci krystalicznej B 2θ Intensywność 7,2 duże 9,3 średnie 12,0 średnie 12,8 średnie 13,1 średnie 14,5 duże 17,4 średnie 20,4 średnie 23,2 średnie 25,8 średnie P r z y k ł a d 3 Otrzymywanie postaci krystalicznych A i B w różnych rozpuszczalnikach 8 mg związku o wzorze ogólnym I doprowadza się do równowagi z 1,5 ml różnych rozpuszczalników przez co najmniej 24 godziny w łaźni wodnej w temperaturze 25 C ± 0,1. Roztwory przesącza się i suszy przez 10 minut na powietrzu. W celu określenia postaci krystalicznej stały produkt analizuje się metodą proszkowej dyfrakcji rentgenowskiej (XRPD). Wyniki przedstawiono poniżej w Tabeli 3. Procedurę powtarza się w temperaturze 50 C ± 0,1 i 70 C ± 0,1. Wyniki zamieszczono odpowiednio w Tabeli 4 i 5. T a b e l a 3 Doprowadzanie do równowagi z rozpuszczalnikiem w temperaturze 25 C Rozpuszczalnik n-butanol Etanol Octan etylu Izopropanol Heksan Heptan Metanol Chlorek metylenu Eter tert-butylometylowy Toluen Tetrahydrofuran Woda XRPD Postacie krystaliczne A + B
8 PL 209 409 B1 T a b e l a 4 Doprowadzanie do równowagi z rozpuszczalnikiem w temperaturze 50 C Rozpuszczalnik n-butanol Etanol Octan etylu Izopropanol Heksan Heptan Metanol Chlorek metylenu Eter tert-butylometylowy Tetrahydrofuran Toluen Woda XRPD Postacie krystaliczne A + B T a b e l a 5 Doprowadzanie do równowagi z rozpuszczalnikiem w temperaturze 70 C Rozpuszczalnik n-butanol Etanol Izopropanol XRPD Otrzymane wyniki wskazują, że postać krystaliczna związku o wzorze ogólnym I zależy od rodzaju użytego rozpuszczalnika. P r z y k ł a d 4 Stabilność postaci krystalicznych A i B Próbki związku o wzorze I w postaci krystalicznej A, związku o wzorze I w postaci krystalicznej A, mieszaniny obu postaci krystalicznych i postaci amorficznej związku o wzorze I (otrzymana metoda suszenia rozpyłowego) przechowuje się przez 4 tygodnie w temperaturze 80 C w różnych warunkach i analizuje metodą proszkowej dyfrakcji rentgenowskiej (XRPD). Wyniki przedstawiono poniżej w Tabeli 6. T a b e l a 6 Stabilność po 4 tygodniach w temperaturze 80 C Warunki Próbka zamknięta 75% w.w.* próbka otwarta N 2 N 2 + 2% wody A A A A A B A+B B A+B A+B Postacie krystaliczne A + B A+B A+B A+B A+B A+B Postać amorficzna A A A A A * wilgotność względna Powyższe wyniki wskazują na to, że w stanie stałym postać krystaliczna A może przynajmniej częściowo przekształcić się w postać krystaliczną A w wyniku przechowywania 4 tygodnie w temperaturze 80 C. Postać amorficzna również może przekształcić się w postać krystaliczną A. Na podstawie uzyskanych wyników można przypuszczać, że postać krystaliczna A jest bardziej stabilna termodynamicznie niż postać krystaliczna B. O 2
PL 209 409 B1 9 P r z y k ł a d 5 Wyznaczanie ciepła rozpuszczania Ciepło rozpuszczania próbek postaci krystalicznej A i B związku o wzorze ogólnym I mierzy się w acetonie w temperaturze 25 C. Wyniki przedstawiono poniżej w Tabeli 7. T a b e l a 7 Ciepło rozpuszczania w acetonie w temperaturze 25 C Postać krystaliczna Ciepło rozpuszczania (J/g) A 29,3 B 17,9 Wyniki pokazują, że postać krystaliczna A ma wyższe ciepło rozpuszczania (reakcja endotermiczna) w porównaniu z postacią krystaliczną B. Wskazuje to na to, iż postać krystaliczna A jest bardziej stabilna termodynamicznie niż postać krystaliczna B. Zastrzeżenia patentowe 1. Polimorficzna forma B estru dodekahydrocyklopenta(a)fenantrylowego kwasu tiofenokarboksylowego o wzorze I której temperatura topnienia, wyznaczona metoda różnicowej kalorymetrii skaningowej, wynosi około 270 C z równoczesnym rozkładem przy szybkości ogrzewania równej 20 C/min. i która w dyfraktogramie rentgenowskim ma następujące charakterystyczne piki dyfrakcyjne (2θ w stopniach kątowych ± 0,2 ): 7,2, 9,3, 12,0, 12,8, 13,1, 14,5, 17,4, 20,4, 23,2 i 25,8. 2. Kompozycja farmaceutyczna zawierająca skuteczną ilość składnika czynnego, znamienna tym, że składnikiem czynnym jest związek o wzorze I w postaci krystalicznej B, określony w zastrzeżeniu 1, a kompozycja zawiera ponadto farmaceutycznie dopuszczalny nośnik. 3. Kompozycja według zastrzeżenia 2, znamienna tym, że ma postać wziewną. 4. Zastosowanie związku określonego w zastrzeżeniu 1 w postaci krystalicznej B do wytwarzania środka leczniczego do leczenia zapalnej lub obturacyjnej choroby dróg oddechowych. 5. Sposób otrzymywania związku o wzorze I w postaci krystalicznej B określonego w zastrzeżeniu 1, znamienny tym, że obejmuje krystalizację związku o wzorze ogólnym I określonego w zastrzeżeniu 1 z jego roztworu w etanolu, metanolu lub chlorku metylenu.
10 PL 209 409 B1 Rysunki Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,46 zł (w tym 23% VAT)