Szkolny Program Profilaktyczny Publiczne Gimnazjum nr 4 im. Pułku 3. Ułanów Śląskich w Tarnowskich Górach (obowiązujący w roku szkolnym 2016/2017) 1
SPIS TREŚCI 1. Podstawy prawne działań profilaktycznych podejmowanych w szkole...... 3 2. Założenia ogólne Szkolnego Programu Profilaktyki... 4 3. Najważniejsze działania szkoły w zakresie profilaktyki pierwszorzędowej.... 4 4. Cele Szkolnego Programu Profilaktycznego........ 5 5. Zadania profilaktyki szkolnej... 6 6. Diagnoza problemów wymagających działań profilaktycznych...... 6 7. Struktura oddziaływań profilaktycznych. 7 8. Metody pracy wykorzystywane w realizacji Szkolnego Programu Profilaktyki... 10 9. Realizacja Szkolnego Programu Profilaktyki.. 10 10. Plan działań profilaktycznych. 11 2
11. Ewaluacja programu 11 1. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH PODEJMOWANYCH W SZKOLE Działania profilaktyczne podejmowane przez szkołę opierają się na następujących aktach prawnych: 1. Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z dnia 23 grudnia 1991 r.) Art. 33. 2. Art. 72 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483). 3. Art. 304 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 nr 89 poz. 555). 4. Art. 572 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 nr 43 poz. 296). 5. Ustawa z dnia 7 września 1997 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1991 nr 95 poz. 425 z późn. zm.). 6. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. 1982 Nr 35 poz. 228 z późn. zm.). 7. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. 1982 nr 35 poz. 230) nowelizacja z dnia 28 marca 2005 r. 8. Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. 1996 nr 10 poz. 55). 9. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2005 nr 180 poz. 1493). 10. Rozporządzenie MEN z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz. U. 2015 poz. 1249). 11. Rozporządzenie MEN z dnia 2 sierpnia 2013 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. 2013 poz. 957). 12. Rozporządzenie MEN z dnia 1 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem (Dz. U. 2011 poz. 1249). 13. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. 2013 poz. 532). 14. Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r., w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. 2009 nr 4 poz. 17). 3
15. Rozporządzenie MEN z dnia 30 maja 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. 2014 poz. 803). 16. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz. U. 2015 poz. 1256). 17. Rozporządzenie MEN z dnia 13 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. 2013 poz. 199). 18. Rozporządzenie MEN z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz. U. 2015 poz. 1214). 19. Programy narodowe i krajowe: a) Narodowy Program Zdrowia (2006-2015). b) Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii (2011-2016). c) Rządowy Program na lata 2014-2016 Bezpieczna i przyjazna szkoła. d) Rządowy program Bezpieczna + 2. ZAŁOŻENIA OGÓLNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Profilaktyka prowadzi do eliminowania bądź redukcji czynników ryzyka, a przede wszystkim wzmacnianie czynników chroniących. Szkoła jest miejscem profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka. Podejmowane działania profilaktyczne są dostosowane do potrzeb uczniów, środowiska i wymagają aktywnego zaangażowania się nauczycieli, uczniów, rodziców i pracowników szkoły. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, a w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Profilaktyka zajmuje się: promocją zdrowia i zdrowym stylem życia; zapobieganiem i ograniczeniem zachowań problemowych uczniów; wskazaniem zagrożeń wynikających z powodu używania substancji psychoaktywnych, środków odurzających lub psychotropowych. Program profilaktyczny zawiera działania chroniące przed czynnikami ryzyka, które mogą występować wśród społeczności szkolnej. 3. NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA SZKOŁY W ZAKRESIE PROFILAKTYKI PIERWSZORZĘDOWEJ 4
1. Stwarzanie przyjaznego klimatu w szkole (czyli, dobra komunikacja, właściwe relacje między nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia dzieciom i młodzieży, przede wszystkim w trudnych sytuacjach rodzinnych). 2. Opracowanie wspólnej polityki szkoły wobec palenia, picia alkoholu, używania substancji psychoaktywnych, spożywania napojów energetyzujących, stosowania przemocy i cyberprzemocy, wyśmiewania. Konsekwentne wdrażanie działań. 3. Budowanie pozytywnych relacji z rodzicami i zachęcenie ich do współpracy nad realizacją działań wychowawczych i profilaktycznych. 4. Pomoc uczniom mającym specyficzne trudności w nauce. 5. Wspieranie i motywowanie do dalszych działań uczniów z niepełnosprawnością intelektualną i ruchową. 6. Wczesne rozpoznawanie uczniów z grup ryzyka i kierowanie ich do pedagoga szkolnego w celu przeprowadzenie wstępnej diagnozy. 7. Wczesna interwencja w sytuacji zaistniałego problemu. 8. Konsultowanie z rodzicami problemów dziecka związanych z nauką lub zachowaniem i kierowanie rodzica z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej instytucji udzielającej specjalistycznej pomocy. 9. Informowanie rodziców o formach pomocy specjalistycznej oferowanej poza szkołą. 10. Szkolenie kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń i umiejętności wychowawczych. 11. Wykorzystanie zapisów z kamer monitoringu i zeszytów uwag uczniów. 4. CELE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO 1. Wspomaganie właściwego rozwoju psychicznego i fizycznego dzieci i młodzieży. 2. Promowanie zdrowego stylu życia. 3. Współpraca rodziców i nauczycieli w procesie wychowania i edukowania młodego pokolenia. 4. Aktywizacja środowiska szkolnego w zakresie oddziaływań profilaktycznych. 5. Uświadamianie konsekwencji i skutków związanych z zażywaniem narkotyków, dopalaczy czy innych środków psychoaktywnych. 6. Ukazanie skutków ubocznych palenia papierosów i e-papierosów. 7. Przestrzeganie przed stosowaniem przemocy, cyberprzemocy i mobbingu. 8. Tworzenie pozytywnych relacji w grupie rówieśniczej. 5
9. Współtworzenie właściwego klimatu w szkole. 10. Reagowanie na pierwsze próby podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się o pomoc do specjalistów. 5. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ Profilaktyka szkolna obejmuje następujące zadania do realizacji: 1. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa uczniów. 2. Zapoznanie uczniów z normami i wartościami, którymi będzie się kierował w swoim życiu. 3. Nawiązywanie pozytywnego kontaktu z rodzicami 4. Rozwijanie psychospołecznych umiejętności życiowych uczniów umożliwiających radzenie sobie z problemami życia codziennego i samorealizacją. 5. Dostarczenie informacji o konsekwencjach podejmowania działań ryzykownych. 6. Wspieranie rodziców podczas szukania pomocy specjalistycznej dla dziecka. 7. Kształtowanie w uczniach poczucia własnej wartości. 8. Motywowanie uczniów do podejmowania różnych form aktywności zaspokajających potrzeby psychiczne, emocjonalne, społeczne i duchowe oraz do podjęcia terapii i farmakoterapii. 6. DIAGNOZA PROBLEMÓW WYMAGAJĄCYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Program profilaktyczny oparty jest na diagnozie obecnego stanu zagrożenia niepożądanymi zjawiskami w rozwoju uczniów szkoły. Diagnozę 6
w Publicznym Gimnazjum nr 4 w Tarnowskich Górach opracowano w oparciu o analizę: obserwacji zachowań uczniów; dokumentacji szkolnej, w tym informacji w dziennikach lekcyjnych, zeszytach uwag i zeszytach korespondencji; dokumentacji pedagoga szkolnego; frekwencji w dziennikach lekcyjnych; wywiadów z nauczycielami i wychowawcami; ankiet przeprowadzonych wśród uczniów i nauczycieli; rozmów z rodzicami oraz uczniami; informacji z instytucji współpracujących ze szkołą (kurator sądowy, asystent rodziny, policja). Przeprowadzona analiza wskazuje na istnienie następujących problemów wymagających działań profilaktycznych w naszej szkole: niska motywacja do nauki i osiągania sukcesów edukacyjnych; nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa w szkole (korytarz szkolny, toalety, szatnie) i poza nią (boisko szkolne); narastająca wśród uczniów agresja, przemoc i cyberprzemoc (zastraszanie, pogróżki, wyzwiska, wyśmiewanie się, niszczenie czyjejś własności, obgadywanie, bójki, dokuczanie uczniom niepełnosprawnym i biednym); niezdyscyplinowanie uczniów zwłaszcza z kl. I oraz ich niska kultura językowa, używanie wulgaryzmów; niezadowalająca świadomość związana z zagrożeniami związanymi z uzależnieniami (narkotyki, dopalacze, alkohol, papierosy, e-papierosy, komputer i gry internetowe); obniżanie frekwencji szkolnej i ciągłe spóźnianie się na lekcje; coraz mniejsze zainteresowanie i pomoc ze strony rodziców; brak umiejętności zachowań asertywnych; nieprawidłowe relacje koleżeńskie; niechęć i nieumiejętność prowadzenia zdrowego i higienicznego trybu życia; nieumiejętność rozwiązywania sytuacji trudnych i konfliktowych; brak pomysłów na aktywne spędzenie czasu wolnego. 7. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH 7
Dyrektor: Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki. Monitoruje pracę wychowawców klas i pedagoga szkolnego w zakresie profilaktyki. Organizuje doskonalenie nauczycieli w zakresie działań wychowawczych i profilaktycznych. Troszczy się o pozytywne relacje wśród nauczycieli, pracowników szkoły i uczniów. Wyznacza odpowiedzialnych za realizację działań profilaktycznych. Diagnozuje wspólnie z wychowawcami i pedagogiem szkolnym oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. Wychowawcy klas: Integrują zespół klasowy, a w szczególności uczniów klas pierwszych. Dbają o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji uczniów w klasie. Uczestniczą w szkoleniach na temat profilaktyki i realizują zadania programu. Systematycznie prowadzą i analizują zapisy w dzienniku (uzupełnia uwagi i pochwały uczniów). Współpracują z gronem pedagogicznym, pracownikami szkoły i rodzicami. Prowadzą z uczniami rozmowy indywidualne i konsultacje. Ulepszają swoje kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Doskonalą uczniów w umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Rozpoznają sytuacje społeczne i finansowe uczniów, a dla rodzin biednych, niewydolnych wychowawczo i patologicznych organizują dostępne formy pomocy. Promują zdrowy styl życia i wartościowe formy spędzania wolnego czasu. Rozwiązują bieżące problemy przy współpracy pedagoga, Powiatowej Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Tarnowskich Górach i rodziców. Nauczyciele: Współpracują z wychowawcami klas, dyrekcją, pedagogiem szkolnym i innymi instytucjami wspierającymi w realizacji zadań profilaktycznych i wychowawczych. 8
Stosują się do zaleceń zawartych w opiniach i orzeczeniach wydanych przez Powiatową Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną i inną poradnię specjalistyczną. Na bieżąco wymieniają się istotnymi informacjami z innymi nauczycielami i specjalistami. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Systematycznie prowadzą wpisy w zeszycie uwag i pochwał uczniów. Współpracują z uczniami i ich rodzicami. Doskonalą wiedzę i umiejętności dotyczące promocji zdrowia i zdrowego stylu życia opartą aktualną literaturą. Konsekwentnie podchodzą do wszystkich swoich działań i poczynań. Pedagog szkolny: Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów. Analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych uczniów. Określa formy i sposoby udzielania uczniom pomocy psychologicznopedagogicznej. Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologicznopedagogicznej dla uczniów i rodziców. Rozpoznaje potrzeby finansowe uczniów. Podejmuje działania profilaktyczno wychowawcze wynikające ze Szkolnego Programu Wychowawczego i Szkolnego Programu Profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli. Wspiera wychowawców i innych pracowników szkoły w realizacji zadań profilaktyczno- wychowawczych. Doskonali swoje kwalifikacje i zdobywa nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Prowadzi współpracę z instytucjami wspierającymi realizację zadań profilaktycznych. Rodzice: Pielęgnują właściwy kontakt z dzieckiem. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga szkolnego, nauczycieli, wychowawców, dyrekcji szkoły i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki. 9
Współpracują ze szkołą podejmując wspólnie oddziaływania profilaktyczno-wychowawcze i opiekuńcze. Uczestniczą w realizacji zadań profilaktyki szkolnej biorąc czynny udział w zajęciach organizowanych przez szkołę. Współtworzą Szkolny Program Profilaktyczny. Poszukują informacji na temat potrzeb dzieci, zagrożeń społecznych i sposobów im przeciwdziałania. Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawie kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjnowychowawczych, korekcyjno kompensacyjnych, terapeutycznych. Publiczne Gimnazjum nr 4 w Tarnowskich Górach w ramach realizacji działań profilaktycznych współpracuje z: 1. Komendą Powiatową Policji. 2. Sądem i Kuratorami Sądowymi ds. Rodzinnych i Nieletnich. 3. Powiatową Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną. 4. Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej. 5. Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie. 6. Tarnogórskim Ośrodkiem Terapii Uzależnień. 7. Stacją Epidemiologiczno-Sanitarną w Bytomiu. 8. Pełnomocnikiem Burmistrza Miasta ds. Rozwiązywania Problemów Patologii Społecznej. 9. Stowarzyszeniem Pomocy Uzależnionym i ich Bliskim Falochron. 10. Tarnogórskim Centrum Kultury. 11. Śląskie Centrum Profilaktyki i Psychoterapii. 8. METODY PRACY WYKORZYSTYWANE W REALIZACJI SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI dyskusje klasowe - rozmowy polegające na wymianie poglądów i doświadczeń na temat zaistniałego problemu; krąg uczuć - sposób na klasowe powitanie i pożegnanie; burza mózgów - wykreowanie jak największej liczby pomysłów na rozwiązanie określonego problemu; drama polegająca na odgrywaniu scenek na dowolny temat, który pozwoli się wczuć w graną rolę i przeżyć sytuację problemową; krótkie opowiadane polega na opowiadaniu o przeżyciach prawdziwych lub wymyślonych, prowadzących do omawiania danej sytuacji czy trudnych tematów; gry i zabawy integracyjne, psychologiczne; 10
pogadanki i rozmowy indywidualne; praca w małych grupach; warsztaty dla nauczycieli, rodziców i uczniów; gazetki szkolne pedagoga szkolnego; zajęcia terapeutyczne dla uczniów; ulotki informacyjne, broszury, plakaty; ankiety. 9. REALIZACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Szkolny program profilaktyki realizowany jest podczas: godzin wychowawczych; zajęć przedmiotowych; zajęć z pedagogiem szkolnym; projektu gimnazjalnego; warsztatów prowadzonych przez specjalistów; spektakli profilaktycznych; zajęć pozalekcyjnych; zajęć w bibliotece i czytelni multimedialnej; wycieczek szkolnych; zawodów sportowych; konkursów. 10. PLAN DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH (w załączeniu) 11. EWALUACJA PROGRAMU Szkolny Program Profilaktyki będzie poddawany pod koniec roku szkolnego ewaluacji i weryfikowany według potrzeb. 11
Osobą odpowiedzialną za ewaluację jest pedagog szkolny lub zespół nauczycieli według ustaleń Dyrekcji. Spodziewane efekty podejmowanych działań w zakresie profilaktyki. Dotyczące uczniów: Nabycie wiedzy o szkodliwości alkoholu, dopalaczy, narkotyków, papierosów, e-papierosów i innych środków odurzających. Nabycie wiedzy na temat prawnych i społecznych konsekwencji zażywania w/w środków i używek. Nabycie umiejętności dbania o własne bezpieczeństwo. Umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresujących związanych z przemocą i uzależnieniami. Zaciśnięcie więzi ze szkołą. Podniesienie poczucia bezpieczeństwa. Zmotywowanie do aktywnego stylu życia. Umiejętność panowania nad swoimi emocjami, unikanie sytuacji i zachowań ryzykownych. Motywowanie uczniów do aktywnego udziału w działaniach szkolnych i pozaszkolnych. Polepszenie kontaktów i relacji w środowisku szkolnymi rodzinnym. Dotyczące rodziców: Dostarczenie wiedzy o prawidłowym rozwoju dziecka. Zwrócenie większej uwagi za zastosowanie Internetu i komputera w życiu młodego człowieka. Poszerzenie wiadomości na temat zagrożeń i uzależnień w środowisku lokalnym. Ukazanie rodzicom symptomy zachowań charakterystycznych dla osób będących pod wpływem pewnych środków psychoaktywnych. Dostarczenie materiałów edukacyjnych i informacyjnych o uzależnieniach i zdrowym stylu życia. Dotyczące nauczycieli: Dostarczenie wiedzy i umiejętności związanych ze wspieraniem rozwoju psychicznego i zdrowotnego uczniów. Udoskonalenie współpracy społeczności szkolnej z lokalną. Zwiększenie jakości pracy szkoły. Zmotywowanie nauczycieli do wdrażania działań o charakterze profilaktycznym. Podniesienie poczucia bezpieczeństwa w szkole. 12
Doskonalenie zawodowe nauczycieli. 13