SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ ELEKTRCZNCH NR 1 W KRAKOWIE NA LATA 2016 2020 /PROJEKT DO KONSULTACJI/ wrzesień 2016r 1
WPROWADZENIE Program Profilaktyki Zespołu Szkół Elektrycznych nr 1 w Krakowie stanowi uzupełnienie Programu Wychowawczego Szkoły. Jego celem jest wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia, wzmacnianie czynników chroniących przy jednoczesnej redukcji czynników ryzyka. Formy i sposoby działań z zakresu profilaktyki dostosowane są do wieku uczniów. Program kierowany jest do każdego ucznia, zarówno zdolnego, jak i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, potrzebującego wsparcia i pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Odpowiada on na realne problemy i zagrożenia pojawiające się w klasie szkolnej, szkole i środowisku. Szkolny program profilaktyki opiera się na rozumieniu profilaktyki jako procesu zmierzającego do: wspierania pełnego rozwoju uczniów w zakresie zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego, wspomagania uczniów w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, ograniczania i likwidowania czynników zaburzających ten rozwój i zdrowe życie. Modyfikacja programu poprzedzona została diagnozą przeprowadzoną wśród uczniów, rodziców i nauczycieli ZSE mającą na celu bieżącą identyfikację czynników ryzyka i przejawów zachowań dysfunkcjonalnych występujących wśród uczniów. Budując i modyfikując program opieraliśmy się na: systemowym modelu profilaktyki zakładającym, iż niewłaściwe zachowania ucznia są wypadkową zależności zachodzących w środowisku szkolnym i domowym, a do osiągnięcia pożądanych efektów konieczna jest współpraca pomiędzy nauczycielami, dyrekcją szkoły, uczniami i rodzicami, modelu edukacji humanistycznej, którego celem jest wszechstronny rozwój osobowości ucznia, modelu edukacji społecznej, według którego niezbędne jest kształtowanie umiejętności przeciwstawiania się presji społecznej, modelu alternatywnych form, celem którego jest kształtowanie umiejętności aktywnego spędzania czasu wolnego w sposób konstruktywny, 2
modelu promocji zdrowia obejmującym programy propagujące zdrowy styl życia bez nikotyny, alkoholu i narkotyków. Działania przewidziane w programie dokonywać się będą na poziomie profilaktyki pierwszorzędowej mającej na celu promocję zdrowia i zapobieganie pojawianiu się problemów związanych z zachowaniami dysfunkcjonalnymi oraz na poziomie profilaktyki drugorzędowej, której celem jest ujawnianie uczniów zagrożonych uzależnieniem i pomaganie im w przezwyciężeniu trudności. PODSTAWA PRAWNA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Statut Szkoły. Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. nr 256 poz. 2572). Ustawa z 24 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 875). Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz.U. poz. 1249). Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem ( Dz. U. z 2003r. Nr 26, poz.226). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 72. Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989r. ratyfikowana przez Polskę 30 kwietnia 1991r. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich ( Dz. U. z 2002r. Nr 11, poz.109) Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego ( Dz. U. Nr 111, poz. 535) Ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.) Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii ( Dz. U. z 2003r. Nr 24, poz. 198 ) 3
Ustawa z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych ( Dz. U. z 1996r. Nr10, poz. 55). KIERUNKI ODDZIAŁYWAŃ 1. stwarzanie uczniom warunków do samorealizacji, stawania się zdrowymi fizycznie, psychicznie i społecznie, 2. przeciwdziałanie czynnikom szkodliwym dla zdrowia (stresom, różnego rodzaju zagrożeniom, przemocy, itp.), 3. rozwijanie zainteresowań i systemu wartości uczniów, 4. kształtowanie właściwych postaw społecznych wobec problemu uzależnień. CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ Cele ogólne: zapobieganie wszelkim przejawom: niewłaściwych zachowań, postaw, patologii społecznej, propagowanie zdrowego trybu życia, reagowanie na pojawiające się zagrożenia. Cele szczegółowe pomoc w kształtowaniu i rozwijaniu umiejętności społecznych i psychologicznych, kształtowanie umiejętności planowania i spędzania czasu wolnego w sposób konstruktywny, dostarczanie rzetelnych informacji na temat konsekwencji używania środków psychoaktywnych, skutków zachowań ryzykownych, reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych, pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą, uwrażliwienie na dostrzeganie potrzeb innych ludzi, eliminacja zachowań agresywnych i dyskryminacyjnych, objęcie działaniami profilaktycznymi w zakresie zapobiegania narkomanii wszystkich uczniów i wychowanków, współpraca z rodzicami w zakresie rozpoznawania zagrożeń związanych z uzależnieniami i skutecznej interwencji, 4
działania edukacyjne w środowisku szkolnym we współpracy ze środowiskiem lokalnym (policją, poradnią psychologiczno pedagogiczną, ośrodkami d.s. uzależnień, lekarzami, psychologami, terapeutami) polegające na dostarczaniu podstawowych informacji na temat profilaktyki narkomanii, promocja szkoły poprzez udział w konkursach, prezentowanie dorobku na forum szkoły i w środowisku lokalnym, stworzenie warunków do rozwoju indywidualnych zainteresowań i uzdolnień uczniów, dalsze diagnozowanie potrzeb uczniów i wspieranie ich indywidualnych dążeń i aspiracji. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH zapewnienie bezpieczeństwa biorącym udział w programie uczniom: poszanowanie ich godności i podmiotowości, zapewnienie dyskrecji, dostosowanie działań do wieku, poziomu rozwoju, potrzeb i ujawniających się problemów, wybór najskuteczniejszych form i metod oddziaływań, rzetelność informacji. ODBIORCY I REALIZATORZY PROGRAMU Program profilaktyczny skierowany jest do uczniów ZSE w Krakowie i realizowany będzie w trakcie działań wychowawczych i dydaktycznych zgodnie z wewnątrzszkolnymi dokumentami i Rozporządzeniem MEN z 30.04.2013r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Osobami odpowiedzialnymi za wdrażanie programu są nauczyciele i rodzice. CZYNNIKI RYZYKA Do rozpoznanych dzięki diagnozie czynników ryzyka należą: brak motywacji do nauki, trudności w nauce, wysoka absencja na zajęciach, używanie substancji psychoaktywnych, 5
problemy natury psychicznej: problemy uczuciowe, niska samoocena, zaburzenia nastroju, zaburzenia depresyjno-lękowe, fobie, zaburzenia relacji w rodzinie. brak kultury osobistej, agresja (fizyczna i słowna), przemoc. EWALUACJA PROGRAMU Szkolny program profilaktyki realizowany będzie przez cztery lata. Do całościowej oceny posłużą następujące wskaźniki skuteczności: 1) Wiedza, postawy i zachowanie uczniów; czy uczniowie potrafią radzić sobie z trudnościami? czy potrafią współpracować w grupie? czy poznali podstawowe informacje dotyczące środków odurzających? czy potrafią powstrzymać się przed używaniem tych substancji? czy zrozumieli istotę przemocy, presji rówieśniczej, i potrafią się jej przeciwstawić, czy zrozumieli istotę problemów psychicznych: zaburzeń nastroju, zaburzeń depresyjno-lękowych, zaburzeń relacji rodzinnych? czy nabyli prawidłowe postawy wobec: nauki szkolnej, używania środków psychoaktywnych i wobec odurzających się rówieśników? 2) Aktywność alternatywna uczniów; czy włączają się do różnorodnych działań i programów realizowanych na terenie szkoły? czy uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych? czy podejmują działania o charakterze charytatywnym, woluntarystycznym? 3) Zmiany w funkcjonowaniu szkolnym czy nastąpił wzrost osiągnięć szkolnych i wzrost motywacji do nauki? czy poprawiła się frekwencja uczniów na zajęciach? czy nastąpiło zmniejszenie liczby aktów przemocy? czy zmniejszyła się liczba interwencji wychowawczych w związku z problemami dydaktycznymi i wychowawczymi? 6
ZADANIA SPOSÓB REALIZACJI ODPOWIEDZIALNI SPOSÓB MONITOROWANIA 1. Motywowanie uczniów do nauki. stosowanie metod aktywizujących w pracy z uczniami, dyrekcja analiza ocen uczniów kształtowanie systemu wartości uczniów zgodnie z przyjętymi normami społecznymi oraz pomoc w określaniu ich celów życiowych, nagradzanie uczniów za rzeczywiste osiągnięcia i umiejętności, nauczyciele przedmiotów wychowawcy klas z poszczególnych przedmiotów, ankieta wśród uczniów i nauczycieli, analiza dokumentów prowadzenie zajęć z uczniami na temat skutecznych metod i technik uczenia się, planowania nauki i gospodarowania czasem wolnym, przygotowywanie uczniów do przedmiotowych konkursów zewnętrznych w ramach prowadzonych kół zainteresowań, 2. Zmniejszanie poziomu absencji uczniów w szkole i zapobieganie przestrzeganie i egzekwowanie postanowień Statutu ZSE, przeprowadzenie lekcji wychowawczych, dotyczących wpływu frekwencji na poziom wiedzy ucznia, przeprowadzanie indywidualnych spotkań z rodzicami (obowiązkowo w przypadku negatywnych zachowań ucznia ), diagnozowanie przyczyn absencji przez wychowawcę, pedagoga, dyrekcja wychowawcy nauczyciele przedmiotów pedagog psycholog analiza dokumentacji ankieta wśród uczniów 7
trudnościom dydaktycznym oraz wychowawczym. psychologa indywidualne, interwencyjne rozmowy pedagoga, psychologa, wychowawców z rodzicami uczniów o wysokiej absencji. nagradzanie klas z najwyższą frekwencją śródroczną i roczną, nagradzanie uczniów ze stuprocentową frekwencją udział w programach i projektach realizowanych w celu wyrównywania szans edukacyjnych uczniów, prowadzenie zajęć wyrównawczych i konsultacji dla uczniów z trudnościami, monitorowanie występujących trudności dydaktycznych, wychowawczych uświadamianie uczniowi jego mocnych stron i możliwości 3. Troska o zdrowie i życie własne i innych. Bezpieczeństwo uczniów w szkole i poza nią. przeprowadzenie instruktażu wstępnego przed zajęciami w warsztatach szkolnych, w salach gimnastycznych, w pracowni elektrycznej, elektronicznej, informatycznej uaktualnienie gablot z regulaminami użytkowania w/w pomieszczeń w ramach zajęć edukacji dla bezpieczeństwa, lekcji wychowania fizycznego i wychowawczych nauka zasad udzielania pierwszej pomocy. udział w warsztatach z ratownictwa medycznego dyrekcja wychowawcy nauczyciele przedmiotów Koordynator Małopolskiego Programu dokumentacja szkolna ankieta wśród uczniów 8
obowiązkowe okresowe szkolenie nauczycieli w zakresie BHP. Bezpieczeństwo uczniów podczas przerw i imprez szkolnych. Uwrażliwienie uczniów na zagrożenia podczas drogi do i ze szkoły. Systematyczne zwracanie uwagi uczniom na sytuacje stwarzające zagrożenie. Edukacji Zdrowotnej pedagog psycholog Uczenie zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia: powódź, pożar, zachowanie na szkolnym korytarzu, szatni, klasie szkolnej, sali gimnastycznej, boisku szkolnym. konkurs motoryzacyjny 4. Promowanie zdrowego trybu życia. SPORT aktywność ruchowa - zajęcia wychowania fizycznego, wycieczki, rajdy, narty, pływanie, elementy gimnastyki korekcyjnej Dzielnicowy Festyn Sportowo-Integracyjny uczestnictwo młodzieży w rozgrywkach sportowych: turnieje międzyklasowe rozgrywki międzyszkolne (m. in. Licealiada) Krakowski Wielobój Siłowy nauczyciele wychowania fizycznego wychowawcy klas nauczyciel biologii Koordynator dokumentacja szkolna ankieta wśród uczniów 9
uczestnictwo w Uczniowskim Klubie Sportowym Iskra Małopolskiego Programu ROZWIJANIE UMIEJĘTNOŚCI WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO Edukacji Zdrowotnej przedstawienie zasad i reguł współżycia w klasie i szkole pedagog edukacja prawna uczniów psycholog uwrażliwianie uczniów na potrzeby innych oraz na akceptację odmienności kształtowanie postaw tolerancyjnych i antydyskryminacyjnych integrowanie społeczności klasowej i szkolnej DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE ZAPOBIEGAJĄCE CHOROBOM CYWILIZACYJNYM realizacja zadań Małopolskiego Programu Edukacji Zdrowotnej program profilaktyki raka sutka Z różową wstążeczką przez życie kształtowanie postawy dbania o higienę osobistą. 10
UPOWSZECHNIANIE WIEDZY DOTYCZĄCEJ WPŁYWU ŚRODOWISKA NA ŻYCIE I ZDROWIE CZŁOWIEKA cykl Zdrowie i Ty akcja plakatowa na terenie szkoły połączona z prezentacją odtwarzaną w czasie lekcji wychowawczych KSZTAŁTOWANIE POSTAW PROEKOLOGICZNYCH akcja Sprzątanie świata sprzątanie terenu wokół szkoły segregacja śmieci wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i informowanie o nich uczniów 5. Zapobieganie używaniu przez młodzież środków psychoaktywnych. organizowanie i prowadzenie zajęć na temat: kształtowania umiejętności interpersonalnych, efektywnej pracy w grupie, asertywności, budowania systemu wartości, wyznaczanie celów życiowych, podejmowanie decyzji, planowania czasu wolnego, organizowanie zajęć dotyczących przyczyn i konsekwencji używania środków psychoaktywnych (papierosy, e-papierosy, alkohol, narkotyki, dopalacze), dyrekcja wychowawcy nauczyciele przedmiotów dokumentacja szkolna ankieta wśród uczniów przeprowadzanie ankiet diagnozujących problem kontaktów pedagog 11
uczniów z substancjami uzależniającymi, psycholog przedstawianie rodzicom wyników ankiet, dostarczanie informacji o przyczynach i objawach używania narkotyków, instytucjach świadczących pomoc, w przypadku stwierdzenia używanie substancji psychoaktywnych przez ucznia następuje zawarcie kontraktu z uczniem i rodzicem oraz skierowanie do specjalistycznych instytucji, organizowanie zajęć profilaktycznych, wdrażanie wybranych, rekomendowanych programów profilaktycznych angażować uczniów w działalność pozalekcyjną i pozaszkolną, rozpoznawanie zagrożeń w sieci 6. Przeciwdziałanie przemocy, agresji, przestępczości. rozpoznanie sytuacji rodzinnej uczniów i stopnia zagrożenia zachowaniami patologicznymi. Rozmowy z rodzicami i uczniami, współpraca z wychowawcami klas i samorządem uczniowskim, z kuratorami sądowymi. sporządzenie aktualnych wykazów uczniów: drugorocznych, dyslektycznych, nauczanych indywidualnie, sprawiających trudności wychowawcze, z rodzin zastępczych, z trudną sytuacją rodzinną, materialną, mających trudności w nauce, wagarujących, uzależnionych. dyrekcja wychowawcy nauczyciele przedmiotów pedagog dokumentacja szkolna ankieta wśród uczniów informacje dotyczące instytucji oferujących pomoc rodzinom przeżywającym trudności psycholog 12
wdrażanie działań na rzecz ograniczania agresji i przemocy, kształtowanie umiejętności asertywnych. integracja zespołów klasowych organizowanie pogadanek w ramach lekcji wychowawczych oraz zajęć wychowanie do życia w rodzinie na temat skutków przemocy oraz sposobów radzenia sobie z agresją i uzależnieniami bieżące diagnozowanie problemu agresji i przemocy w szkole (obserwacje uczniów) diagnoza poziomu bezpieczeństwa w szkole uświadamianie uczniom, czym jest agresja i przemoc oraz jak sobie z nimi radzić kształtowanie umiejętności zastępowania agresji oraz kontroli emocji pedagogizacja rodziców działania interwencyjne doskonalenie umiejętności wychowawczych. omówienie pozytywnych i negatywnych postaw podczas widowisk sportowych: pseudokibice, zasady fair play, szacunek dla przeciwnika, 13
7. Przeciwdziałanie i rozwiązywanie problemów natury psychicznej: zaburzenia nastroju, zaburzeń lękowo- prowadzenie psychoedukacji wśród uczniów, rodziców, nauczycieli na temat przyczyn i objawów zaburzeń lękowodepresyjnych, fobii, zaburzeń nastroju, samobójstw wśród młodzieży, organizowanie zajęć warsztatowych dotyczących radzenia sobie z emocjami, ze stresem, stwarzanie przyjaznych uczniowi warunków nauki w czasie lekcji, wychowawcy pedagog psycholog dokumentacja szkolna ankieta wśród uczniów depresyjnych, fobii. prowadzenie zajęć wychowawczych na temat: radzenia sobie z nieśmiałością i odrzuceniem. 14