Szkolny Program Profilaktyki PODSTAWA PRAWNA Podstawą prawną do wprowadzenia działań profilaktycznych w ramach Szkolnego Programu Profilaktyki, stanowią: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72 Konwencja o Prawach Dziecka art. 3,19,33 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Z 1996 r. nr 67, poz.329 z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie MEN z dnia 18 sierpnia 2015r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii. Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458) Rozporządzenie MENiS z dania 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. nr 10 z 2002r., poz 96) Rozporządzenie MENiS z dnia 19 lipca 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartościach rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. nr 121 z 2002 r., poz 1037) Program Ochrony Zdrowia Psychicznego Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV WPROWADZENIE Profilaktyka jest chronieniem człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Jej celem jest ochrona człowieka, dziecka, ucznia, wychowanka przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju. Człowiek niedojrzały sam dla siebie może być zagrożeniem. Dlatego prowadzenie dziecka ku dojrzałości jest zarówno wychowaniem, jak i profilaktyką. Oddziaływanie profilaktyczne ma szczególne znaczenie w odniesieniu do dzieci i młodzieży w okresie dorastania. Jest to faza rozwoju, w czasie której dokonuje się wiele intensywnych, jakościowych zmian w osobowości człowieka. Fazę tę najczęściej charakteryzuje brak integracji. Dlatego jest to czas podatny na 1
zakłócenia i podejmowanie działań ryzykownych. Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji zaburzających prawidłowy rozwój. Należą do nich: Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań. Modelowanie takich zachowań w domu i w szkole. Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne. Słabe wyniki w nauce. Brak celów życiowych. Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych. Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych I. DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO Szkoła Podstawowa w Kobylanach jest niewielką szkołą, co w połączeniu z przyjaznym i bezpiecznym otoczeniem sprawia, iż stwarzamy naszym uczniom duże poczucie bezpieczeństwa. Przyczyn zachowań ryzykownych jest jednak wiele. Wszyscy uczniowie naszej szkoły mieszkają na wsi, a zatem dostęp do korzystania z różnych propozycji ośrodków kulturalnych mają utrudniony. Około 90 % rodziców utrzymuje się z pracy we własnym gospodarstwie rolnym, o areale najczęściej do 10 hektarów, dlatego część dzieci czas wolny od zajęć lekcyjnych przeznacza na pomoc rodzicom w gospodarstwie. Wykształcenie rodziców - najczęściej zawodowe, może być przyczyną braku aspiracji naukowych, ale może również wpływać motywująco. Sytuacja materialna wielu rodzin sięga granic ubóstwa. Wśród mieszkańców społeczności lokalnej nasila się w ostatnich czasach uzależnienie od alkoholu. Obserwuje się małą aktywność społeczną wśród mieszkańców. Szkoła jest jedynym ośrodkiem kultury w naszej miejscowości. Diagnozy środowiska szkolnego dokonano na podstawie ankiet skierowanych do uczniów, rodziców, nauczycieli, obserwacji zachowania uczniów, analizy dokumentacji wychowawców klasowych. Analiza wyników badań potwierdziła wstępne zidentyfikowanie obszarów zagrożeń występujących w naszej szkole i posłużyła do skonstruowania Szkolnego Programu Profilaktycznego. Skutecznej realizacji założeń SPP sprzyjać będzie współpraca z różnymi instytucjami (Policja, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Komisja ds. zwalczania problemów alkoholowych, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, KRUS) i rodzicami. 2
ROZPOZNANE ZACHOWANIA RYZYKOWNE Wulgaryzmy, brak kultury osobistej Brak zainteresowania nauką Palenie papierosów, picie alkoholu,zażywanie dopalaczy i innych środków psychotropowych Zachowania agresywne Przyczyny - obyczaj środowiskowy - wzorce wyniesione z domu - chęć zaimponowania - wyraz buntu, manifestowanie dorosłości - wzorce w mediach - złe relacje nauczyciel uczeń - brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych - ubóstwo językowe - niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów - niejasne kryteria oceniania uczniów - jakość programów nauczania - lenistwo - nudne lekcje -negatywny wpływ grupy rówieśniczej - brak zainteresowania ze strony rodziców - ciekawość - wpływ reklamy w mediach - wzorowanie się na dorosłych - sposób na odreagowanie - moda, szpan - nuda, przekora, bunt - sytuacja domowa - negatywny wpływ grupy rówieśniczej - negatywne wzorce w mediach - sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy - chęć dominowania, zaistnienia w grupie - moda na agresję w grupie rówieśniczej - nieumiejętność radzenia sobie z problemami - odpowiedź na prowokację 3
II. CELE I ZAŁOŻENIA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Szkolny Program Profilaktyki uwzględnia treści kształcenia dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów naszego środowiska. Jest on zintegrowany ze Statutem Szkoły i Programem Wychowawczym i ma na celu: 1. Przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym. Doskonalenie i kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów oraz radzenia sobie z przejawami przemocy eliminowanie zachowań agresywnych, Wdrażanie do prawidłowego pojmowania norm zachowania przyjętych przez społeczeństwo, w miejscach publicznych oraz w środowisku rodzinnym, Dążenie do stworzenia modelu człowieka szczęśliwego wszelkie nałogi są zazwyczaj rekompensatą dyskomfortu psychicznego. 2. Promowanie zdrowego stylu życia. Zachęcanie do aktywnego spędzania czasu wolnego, Wspomaganie zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez kształcenie umiejętności i nawyków ruchowych, Stwarzanie możliwości udziału w zajęciach sportowo- rekreacyjnych, Organizacja czasu wolnego. 3. Kształtowanie ważnych psychologicznie i społecznie umiejętności. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, kształcenie umiejętności zachowywania się w różnych sytuacjach, doskonalenie technik asertywnych umiejętność mówienia NIE. 4. Wzmacnianie poczucia własnej wartości i tożsamości. Uczenie świadomego decydowania o sobie i ponoszenia konsekwencji własnych decyzji, Wyrabianie poczucia tożsamości i własnej wartości oraz wiary w siebie, 5. Uświadomienie zagrożeń związanych z pracą dzieci w rodzinnych gospodarstwach rolnych. Usuwanie zagrożeń wynikających z oddziaływania szkodliwych czynników środowiska prac rolnych, Przekazanie rodzicom informacji dotyczących bezpiecznej pomocy dzieci w gospodarstwie, Kształtowanie wśród dzieci przekonań o konieczności przestrzegania zasad bezpieczeństwa przy wykonywaniu pracy, Dzieci wykorzystują przekazaną wiedzę na temat bezpiecznych sposobów wykonywania pewnych prac, Przekazanie dzieciom wiedzy na temat zasad udzielania pierwszej pomocy. 6. Zapobieganie uzależnieniom: *Przeciwdziałanie używaniu substancji psychoaktywnych przez uczniów 4
*Profilaktyka uzależnienia od gier komputerowych, Internetu i hazardu 7. Wspieranie czynników chroniących: Silna więź z rodzicami, Zainteresowanie nauką i własnych rozwojem, Praktyki religijne, Podtrzymywanie tradycji i kształcenie szacunku dla jej norm, Konstruktywna grupa rówieśnicza, autorytety. 8. Kształtowanie zdolności przeciwdziałania przemocy w rodzinie Przekazanie dzieciom wiedzy na temat psychologii konfliktu, radzenia sobie ze stresem i agresją, Wzmacnianie opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą. 9. Zapobieganie problemom i zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży: Profilaktyka agresji i przemocy, w tym cyberprzemocy. 10. Kreowanie zdrowego, bezpiecznego i przyjaznego środowiska szkoły. 11. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. III. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu odbywać się będzie w ramach: 1. Zajęć dydaktyczno wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych przez wychowawców i nauczycieli przedmiotu, a także na wycieczkach, spotkaniach oraz imprezach okolicznościowych, 2. Zajęć pozalekcyjnych z dziećmi mających na celu; Możliwość rozwijania przez uczniów własnych zainteresowań Rozwiązywanie problemów oraz radzenie sobie z przejawami przemocy. Umiejętność otwartego wyrażania myśli, uczuć i przekonań. 3. Poświęcania szczególnej uwagi wychowawcy na wzmocnienie poczucia własnej wartości wychowanka poprzez: Okazanie zainteresowania każdemu wychowankowi, Badanie środowiska domowego oraz indywidualne rozmowy z rodzicami lub opiekunami, Udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów osobistych poruszanych przez wychowanków, Wspólne opracowywanie metod postępowania w sytuacjach konfliktowych, Dzielenie się z rodzicami pozytywnymi uwagami o dziecku. 4. Pedagogizacja rodziców w ramach: zebrań ogólnych, spotkań z wychowawcami, korespondencji z rodzicami oraz różnymi członkami społeczności szkolnej i pozaszkolnej. 5. Realizacja programów profilaktycznych: - Ratujemy i uczymy ratować w klasach I-VI; 5
-,,Znajdź właściwe rozwiązanie w klasach I-III; -,,Nie pal przy mnie, proszę w klasach IV-VI; -,,Czyste powietrze wokół nas w klasie O; -,,Edukacja, promocja i profilaktyka w kierunku zdrowia jamy ustnej skierowana do małych dzieci, ich rodziców i wychowawców w klasie 0. 6. Realizacja Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Stara Kornica na lata 2013-2016 we współpracy z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej poprzez: Prowadzenie działań edukacyjnych służących wzmacnianiu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą poprzez specjalistyczne warsztaty, konferencje, pogadanki Opracowanie i realizacja programów w celu promowania i wdrażania prawidłowych metod wychowawczych w stosunku do dzieci z rodzin zagrożonych przemocą w rodzinie Edukacja dzieci i młodzieży w zakresie psychologii konfliktu, sposobów radzenia sobie ze stresem i agresją poprzez prelekcje, filmy, warsztaty Organizowanie innowacyjnych form spędzania wolnego czasu dzieci oraz innych form aktywności uwzględniając indywidualne zainteresowania dzieci Uczestniczenie w ponad gminnych programach i kampaniach społecznych na rzecz przeciwdziałania przemocy. 7. Realizacja Rządowego programu na lata 2014-2016,,Bezpieczna i przyjazna szkoła poprzez: Prowadzenie zajęć integrujących w klasach, w szczególności w klasach początkowych każdego etapu edukacyjnego, oraz w grupach wychowawczych, Wdrażanie w szkole programów profilaktycznych ukierunkowanych na rozwiązywanie konfliktów z wykorzystaniem metody mediacji i negocjacji, Realizacja programów rówieśniczych, takich jak: pomoc koleżeńska w nauce, rówieśniczy doradcy, czy rówieśniczy mediatorzy, Prowadzenie zajęć z zakresu edukacji prawnej dla uczniów dotyczących m.in. konsekwencji prawnych stosowania różnych form przemocy, Doskonalenie nauczycieli i wychowawców z zakresu przeciwdziałania agresji i przemocy rówieśniczej, w tym cyberprzemocy, rozwiązywania konfliktów, podejmowania interwencji profilaktycznych, reagowania w sytuacjach kryzysowych, Prowadzenie spotkań dla rodziców z zakresu metody szkolnej interwencji profilaktycznej oraz edukacji prawnej, w tym konsekwencji prawnych stosowania różnych form przemocy, Opracowanie i stosowanie procedury reagowania w sytuacjach kryzysowych, w tym związanych z wystąpieniem przemocy w szkole, Realizacja edukacji zdrowotnej w szkole w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom, Wdrażanie programów profilaktyki uzależnień z zakresu profilaktyki uniwersalnej, rekomendowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, 6
Ośrodek Rozwoju Edukacji, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, opartych na naukowych podstawach lub o potwierdzonej skuteczności, Podejmowanie działań w celu zwiększenia zaangażowania uczniów w zajęcia wychowania fizycznego, Zagospodarowanie czasu wolnego ze szczególnym uwzględnieniem aktywności fizycznej w szkole oraz poza nią. 8. Realizacja działań profilaktycznych zaleconych przez Mazowieckiego Kuratora Oświaty na rok szkolny 2015/2016 poprzez: Nawiązanie współpracy z pracownikami Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Policji i innych organizacji oraz fundacji zajmujących się przeciwdziałaniem rozpowszechnianiu substancji psychotropowych, Udział i organizację szkoleń, warsztatów dla nauczycieli i specjalistów na temat zażywania substancji psychotropowych, ich konsekwencji, sposobów rozpoznawania w ramach funkcji wspomagającej nadzoru pedagogicznego, Zorganizowanie spotkań szkoleniowych z uczniami i rodzicami, Upowszechnienie materiałów informacyjnych: plakatów, broszur, ulotek oraz umieszczenie w widocznym miejscu w szkole numerów telefonów instytucji pomocowych, adresów stron internetowych poświęconych profilaktyce narkomanii, Wewnętrzne monitorowanie problemu zagrożenia w celu oszacowania rozmiaru zjawiska zażywania tzw. dopalaczy i innych środków psychotropowych, udzielania pomocy i wsparcia uczniom i rodzinom w sytuacji zdiagnozowania problemu uzależnienia. 9. Realizacja działań w zakresie promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym poprzez: Rozwijanie kompetencji nauczycieli, psychologów i pedagogów szkolnych w zakresie promocji zdrowia psychicznego, Podnoszenie kompetencji wychowawczych nauczycieli i rodziców poprzez szkolenia dotyczące budowania dobrych, wspierających, opartych na dialogu i szacunku relacji pomiędzy dzieckiem a dorosłym, rozpoznawania zagrożenia i właściwego reagowania w sytuacji kryzysu psychicznego ucznia, przeciwdziałania uzależnieniom, rozpoznawania i udzielania pomocy w sytuacji podejrzenia stosowania przemocy wobec dziecka, reagowania w sytuacjach kryzysowych, Prowadzenie zajęć z zakresu edukacji medialnej poświęconych oddziaływaniu mediów- pozwalające młodym odbiorcom krytycznie oceniać destrukcyjne wzorce medialne wywołujące niezadowolenie z własnego wyglądu, poczucie winy i wstydu; demaskowanie rzeczywistych intencji reklam i zawartych w nich manipulacji, rozbijanie błędnych przekonań na temat siebie i świata, Monitorowanie realizacji w szkole podstawy programowej w zakresie promocji zdrowia psychicznego. 7
10. Realizacja Rządowego programu wspomagania w latach 2015-2018 organów prowadzących szkoły w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach-,, Bezpieczna + poprzez: Bezpieczne korzystanie z cyberprzestrzeni, Kształtowanie otwartości i budowanie pozytywnego klimatu szkoły, Poprawę bezpieczeństwa fizycznego w szkołach, Tworzenie warunków do prowadzenia przez powiatowe jednostki Państwowej Straży Pożarnej praktycznych zajęć dla dzieci z zakresu bezpieczeństwa przeciwpożarowego. IV. METODY REALIZACJI PROGRAMU. 1. Metody aktywizujące jednostkę i środowisko: quizy, konkursy plastyczne, muzyczne, literackie, apele, teatrzyki, działalność kół zainteresowań, pomoc koleżeńska, szkolenia rodziców, nauczycieli, dni otwarte, warsztaty, zawody sportowe, kuligi, biwaki. 2. Metody eksponujące: Impresyjne polegające na wywołaniu u uczniów określonych zachowań i zmian w postawach moralnych, przeżywanie głębokich emocji. Ekspresyjne stwarzanie sytuacji, w których uczeń nie tylko przeżywa, ale i tworzy np. drama, odgrywanie ról, inscenizacje. 3. Metody podające: mini wykład, pogadanka, rozmowa kierowana, dyskusja. 4. Gazetki ścienne w salach lekcyjnych i na korytarzu szkolnym. 5. Metoda projektów. 6. Wycieczki szkolne organizowane przy współpracy z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej. V. ADRESACI PROGRAMU I STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Niniejszy program skierowany jest do: uczniów, nauczycieli i rodziców. Praca profilaktyczna w szkole została zaplanowana na trzech związanych ze sobą poziomach: 1. Profilaktyka wśród dzieci i dla dzieci. 2. Profilaktyka wśród nauczycieli. 3. Profilaktyka wśród rodziców. Rada Pedagogiczna Określa zadania w zakresie profilaktyki. 8
Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Nauczyciele Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Wychowawca klasy Integruje zespół klasowy. Dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie. Wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów. Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych. Określa formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb. Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Podejmuje działania profilaktyczno-wychowawcze wynikające z Programu Wychowawczego Szkoły i Szkolnego Programu Profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli. Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające ze Szkolnego Programu Profilaktyki. Dyrektor Monitoruje pracę wychowawców klas w zakresie profilaktyki. Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki.. Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w Szkolnym Programie Profilaktyki. Rada Rodziców Opiniuje Szkolny Program Profilaktyki. Analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki. Współpracuje z Radą Pedagogiczną, dyrektorem, Samorządem Uczniowskim. Rodzice 9
Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki. Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. VI. PRZEWIDYWANE EFEKTY PLANOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W wyniku zastosowania Szkolnego Programu Profilaktyki: UCZNIOWIE: Zmniejszy się wskaźnik występowania agresji i przemocy Posiądą wiedzę na temat uzależnień i ich negatywnych skutków Będą dostrzegali swoje mocne strony Chętnie i aktywnie uczestniczą w promocji zdrowego stylu życia Zmniejszy się wypadkowość wśród uczniów pomagających w rodzinnych gospodarstwach rolnych RODZICE: Usystematyzują swoją wiedzę na temat uzależnień, mechanizmów agresji i przemocy Zwiększy się świadomość zagrożeń występujących z angażowania dzieci do prac w rodzinnych gospodarstwach rolnych; higienicznego trybu życia, racjonalnego odżywiania Korzystają ze wsparcia instytucji specjalistycznych NAUCZYCIELE/ WYCHOWAWCY Podwyższą swoje kompetencje wychowawcze i profilaktyczne Wychowawca na każdy rok szkolny opracuje na podstawie Szkolnego Programu Profilaktyki plan działań profilaktycznych dla swojej klasy, w którym uwzględni zadania, sposoby realizacji, formy i metody pracy. VII. EWALUACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Opracowany program będzie realizowany w ciągu roku szkolnego. Szkolny Program Profilaktyki będzie poddany ewaluacji na zakończenie roku szkolnego poprzez: Diagnozę wybranych obszarów Podstawową formą ewaluacji będą: Ankiety skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców, Obserwacja, Wywiad, rozmowa, 10
Obserwacje prowadzone przez dyrekcję szkoły, Metody socjometryczne. Wnioski z ewaluacji będą przedstawione Radzie Pedagogicznej, a planowane zmiany zatwierdzane uchwałą, po wcześniejszym zaopiniowaniu przez Radę Pedagogiczną i Samorząd Uczniowski. Program zatwierdzono Uchwałą Rady Pedagogicznej Nr 08/03/11/2015 11