Pszenica jara Uwagi ogólne Doświadczenia porejestrowe z pszenicą jarą w woj. warmińsko-mazurskim były założone w stacjach doświadczalnych we Wrócikowie i Rychlikach. Do opracowania dodane są doświadczenia z sąsiedniego województwa podlaskiego w celu poszerzenia informacji o badanych odmianach. W roku w Krajowym rejestrze znajdowały się 23 odmiany pszenicy jarej (1 elitarna, 17 jakościowych, 4 chlebowe, 1 pastewna). W województwie warmińsko-mazurskim w badaniach uczestniczyło 12 odmian (10 jakościowych i 2 pastewne) wybranych przez Wojewódzki Zespół PDO. W roku na Listę Odmian Zalecanych (LOZ) z pszenicą jarą wpisano odmianę Struna, a wycofano Bombonę i Łagwę. Listę aktualnie tworzą: Tybalt, Kandela, Ostka Smolicka, Arabella, Izera, KWS Torridon oraz Struna. Doświadczenia prowadzono w dwóch powtórzeniach z dwoma czynnikami, gdzie pierwszym czynnikiem były odmiany, a drugim poziomy agrotechniki. Celem tych badań było sprawdzenie wartości gospodarczej odmian w warunkach regionu północnego oraz określenie ich reakcji na zróżnicowaną agrotechnikę. Doboru środków ochrony roślin do wykonywanych zabiegów dokonali prowadzący doświadczenia zgodnie z zaleceniami IOR-u. Preparaty te były zarejestrowane w Polsce i znajdowały się w oryginalnych opakowaniach. Na obu poziomach agrotechnicznych w uzasadnionych przypadkach zwalczano szkodniki. Wyniki doświadczeń Średnie wyniki plonowania pszenicy jarej w roku na przeciętnym poziomie agrotechniki (a 1 ) różniły się w punktach prowadzących doświadczenia i wyniosły 86,9 dt/ha w Rychlikach, w Krzyżewie 84,0 dt/ha natomiast we Wrócikowie 72,6 dt/ha. Na poziomie intensywnym (a 2 ) średni plon ziarna w poszczególnych stacjach wynosił odpowiednio: w Rychlikach 93,1 dt/ha, w Krzyżewie 99,5 dt/ha, a we Wrócikowie 84,7 dt/ha. Efektywność zastosowania agrotechniki na poziomie a 2 wynosiła w Krzyżewie 15,5 dt/ha, we Wrócikowie 12,1 dt/ha, natomiast w Rychlikach 6,2 dt/ha (tabela 3). W ostatnim trzyleciu nieco powyżej wzorca zarówno na poziomie a 1 jak i a 2 plonowały odmiany Tybalt i KWS Torridon. W ostatnim roku, z odmian uczestniczących w badaniach, na poziomie a 1 powyżej wzorca plonowały KWS Torridon oraz uczestnicząca pierwszy rok w badaniach Goplana. Najlepszy rezultat na poziomie a 2, podobnie jak na a 1, uzyskały również odmiany Tybalt i badana pierwszy rok Goplana oraz Serenada (tabela 5). Porażenie odmian przez choroby analizowano tylko na przeciętnym poziomie agrotechniki (tabela 6). Zwiększoną podatnością na najczęściej występujące w tym gatunku choroby charakteryzowały się odmiany: Ostka Smolicka, Izera, KWS Torridon oraz Mandaryna. W omawianym roku, w jednej ze stacji, wystąpiło znaczne porażenie rdzą żółtą. Silniejszą reakcję na tego patogena zaobserwowano u odmian: Ostka Smolicka, Izera, Struna, Mandaryna, Goplana, Serenada oraz Kamelia, natomiast znaczną odpornością wyróżniły się Kandela i Harenda. Warunki atmosferyczne w roku sprzyjały także rozwojowi innych chorób grzybowych. Największe porażenie roślin mączniakiem zaobserwowano u odmian: Ostka Smolicka i KWS Torridon. Septorioza liści wystąpiła w większym nasileniu na roślinach u Ostki Smolickiej, Izery i Mandaryny. Na rdzę brunatną najbardziej podatne w minionym sezonie okazały się: Ostka Smolicka, Arabella i Struna. W roku porażenie septoriozą plew wystąpiło w jednej stacji, natomiast brunatna plamistość liści (DTR) wystąpiła w każdej miejscowości. Na septoriozę plew słabszą odporność wykazało 7 odmian, są nimi: Tybalt, Kandela, Arabella, KWS Torridon, Mandaryna, Goplana i Kamelia, natomiast DTR w znacznym stopniu zostały porażone odmiany: Kandela i Ostka Smolicka.
W minionym sezonie wyleganie w fazie dojrzałości mlecznej wystąpiło tylko w niewielkim stopniu na poziomie podstawowym w ZDOO Rychliki i dotyczyło dwóch odmian: Kandeli i Struny. Wyleganie przed zbiorem wystąpiło w dwóch stacjach na obu poziomach, podobnie jak w dojrzałości mlecznej najbardziej podatne były Struna oraz Kandela (tabela 7). Średnia masa tysiąca ziaren (MTZ) w roku była wyższa niż w roku ubiegłym. Na poziomie przeciętnym wyniosła średnio 46,6 g we Wrócikowie, 47,4 g w Rychlikach i 42,3 g w Krzyżewie. Z kolei na poziomie a 2 we Wrócikowie i Rychlikach wyniosła 49,1 i 48,5 g natomiast w Krzyżewie 45,1 g (tabela 3). Najgrubszym ziarnem z odmian uczestniczących w badaniach cechowała się na poziomie a 1 i a 2 Serenada. Najniższą MTZ charakteryzowały się: Arabella oraz Mandaryna (tabela 7).
Tabela 1. Pszenica jara. Odmiany badane. Rok zbioru: Lp. Kod kraju pochodzenia Rok wpisania do Krajowego rejestru * Rok wpisania do LZO Hodowca (jednostka prowadząca hodowlę zachowawczą lub dla odmian zagranicznych krajowy przedstawiciel) 1. Tybalt w NL 2005 2007 Irena Szyld, ul. Celtycka 41a; PL 62-800 Kalisz 2. Kandela PL 2010 2012 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 3. Ostka Smolicka * PL 2010 2012 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146 ; PL- 63-770 Kobylin 4. Arabella PL 2011 2013 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 5. Izera PL 2012 2014 Małopolska Hodowla Roślin- HBP sp. z o.o., ul. Zbożowa 4; PL- 30-002 Kraków 6. KWS Torridon w DE 2012 2014 KWS Lochow Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5; PL-57-150 Prusy 7. Struna PL 2013 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 8. Mandaryna PL 2014 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 9. Goplana PL DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27; PL 64-000 Kościan 10 Serenada PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce 11. Harenda w PL 2014 Małopolska Hodowla Roślin- HBP sp. z o.o., ul. Zbożowa 4; PL- 30-002 Kraków 12. Kamelia PL Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR ul. Główna 20; PL 99-307 Strzelce * - według,,listy odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru w Polsce"
Tabela 2. Pszenica jara. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO Wrócikowo pow. Olsztyn ZDOO Rychliki pow. Elbląg SDOO Krzyżewo woj. podlaskie Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny dobry pszenny dobry pszenny dobry Klasa bonitacji gleby III b III b III b ph gleby w KCl 5,6 5,8 6,7 Przedplon bobik groch siewny groch pastewny Data siewu 24.03.15 24.03.15 10.04.15 Obsada nasion (szt./m 2 ) 450 450 450 Data zbioru 13.08.15 14.08.15 12.08.15 Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) 80 100 70 N na poziomie a 2 (kg/ha) 120 140 110 P 2 O 5 (kg/ha) 60 80 50 K 2 O (kg/ha) 90 120 75 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 (nazwa, dawka/ha) Agravita Complete (2kg); Opti Zboża (3 kg) FoliQ Micromix (1 l) ; Wuxal Top N (5 l) Basfoliar 36 Extra (2 x 9 l) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Funaben Plus 02 WS Funaben Plus 02 WS Funaben Plus 02 WS Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Mustang Forte 195 SE (0,8 l) Helm Tribi 75 WG (15 g) + Tomigan 250 EC ( 0,3 l); Axial 50 EC (0,9 l) Chwastox Extra 300 SL (3,0 l) Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Fury 100 EW (0,1 l) Fury 100 EW (0,1l) Fury 100 EW (0,1 l) tylko na poziomie a 2 Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa, dawka/ha) Safir 125 SC (1 l) Falcon 460 EC (0,6 l) Falcon 460 EC (0,6l ) Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka/ha) Artea 330 EC (0,5 l) Tilt Turbo 575 EC (1 l) Topsin M 500 SC (1,4 l) Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) Moddus 250 EC (0,4 l) Stabilan 750 SL (1,2 l) Moddus 250 EC (0,4 l)
Tabela 3. Pszenica jara. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Lp. Wyszczególnienie Wrócikowo Rychliki Krzyżewo a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1. Termin kłoszenia (data) 15.06. 16.06. 13.06. 15.06. 20.06. 21.06. 2. Termin dojrzałości woskowej (data) 31.07. 01.08. 02.08. 05.08. 27.07. 29.07. 3. Wysokość roślin (cm) 97 93 93 74 102 93 4. Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 ) 9 9 8,8 9 9 9 5. Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 ) 8,7 8,5 8,8 9 8,2 8,5 6. Porażenie przez choroby (skala 9 ): -mączniak prawdziwy 6,8 9 7,5 8,7 9 9 -rdza brunatna 9 9 8,7 9 5,8 7,6 -rdza żółta 6,8 9 9 9 9 9 -septorioza liści 9 9 7,8 8,9 5,7 7,8 -septorioza plew 9 9 9 9 6,2 7,5 -fuzarioza kłosów 9 9 9 9 9 9 -brunatna plamistość liści (DTR) 6,9 8,7 8,6 9 5,7 7,4 7. Masa 1000 ziaren (przy wilgotności 14%) (g) 46,6 49,1 47,4 48,5 42,3 45,1 8. Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 13,9 14,3 14,4 14,2 12,3 12,8 9. Plon ziarna (przy wilgotności 14%) (dt/ha) 72,6 84,7 86,9 93,1 84,0 99,5 Wyniki średnie ze wszystkich badanych odmian a 1 przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy; 1 oznacza stan najmniej korzystny
Tabela 4. Pszenica jara. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: przy wilgotności ziarna 14% Lp. Poziom a 1 Poziom a 2 Wrócikowo Rychliki Krzyżewo Wrócikowo Rychliki Krzyżewo Wzorzec (dt/ha) 76,3 89,7 93,9 86,6 94,5 105,2 1. Tybalt w 94 101 100 102 100 100 2. Kandela 103 99 91 97 98 91 3. Ostka Smolicka * 86 88 82 94 93 97 4. Arabella 93 96 92 96 95 97 5. Izera 87 88 83 94 93 94 6. KWS Torridon w 105 100 103 95 104 99 7. Struna 90 98 86 104 96 88 8. Mandaryna 89 95 93 99 98 102 9. Goplana 106 105 88 99 105 102 10. Serenada 87 100 99 100 102 103 11. Harenda w 101 99 98 103 97 101 12. Kamelia 94 99 97 100 98 103 w - odmiany wzorcowe w roku * - ostka Tabela 5. Pszenica jara. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2014, 2013 przy wilgotności ziarna 14% Lp. Liczba lat badań a 1 a 2 2014 2013 2014-2014 2013 Wzorzec (dt/ha) 86,6 85,1 63,4 85,9 78,4 95,4 97,9 83,0 96,7 92,1 2014-1. Tybalt w 3 98 98 108 98 101 101 98 103 100 101 2. Kandela 3 98 97 101 98 99 95 96 95 96 95 3. Ostka Smolicka * 3 85 88 92 87 88 95 92 98 94 95 4. Arabella 3 94 95 103 95 97 96 95 99 96 97 5. Izera 3 86 92 103 89 94 94 93 98 94 95 6. KWS Torridon w 3 103 97 102 100 101 99 100 101 100 100 7. Struna 3 91 101 102 96 98 96 101 101 99 99 8. Mandaryna 2 92 97-95 - 100 100-100 - 9. Goplana 1 100 - - - - 102 - - - - 10. Serenada 1 95 - - - - 102 - - - - 11. Harenda w 2 99 105-102 - 100 102-101 - 12. Kamelia 1 97 - - - - 100 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 3 3 3 6 9 w - odmiany wchodzące w skład wzorca * - ostka
nie wystąpiła Tabela 6. Pszenica jara. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki - a 1 (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2013 - Lp. Liczba lat badań Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Fuzarioza kłosów Rdza żółta 2014 Brunatna plam. liści (DTR) Wzorzec (skala 9º) 6,9 7,1 7,3 7,7 6,8 6,6 6,2 7,1 7,1 8,5 8,5 7,4 7,1 1. Tybalt w 3 0,6 0,9 0,2 0,1 0,2 0,1-0,2-0,2 0,0 0,0 0,0 0,4 0,0 2. Kandela 3 1,3 0,7-0,1 0,0 0,4 0,3-0,2-0,2 0,4 0,5 0,3-0,9-0,6 3. Ostka Smolicka * 3-2,7-1,0-0,6-0,6-0,6-1,1 0,3-0,1 0,1-5,5-4,7-0,9-0,6 4. Arabella 3 1,3 0,9-0,3-0,5-0,3-0,7-0,2-0,6 0,2 0,0 0,0-0,3-0,7 5. Izera 3-0,7-0,1-0,1-0,3-0,6-1,0 0,3-0,2 0,9-2,0-2,7-0,6-0,6 6. KWS Torridon w 3-1,2-0,6-0,1 0,2 0,2 0,1-0,2 0,2 0,1-0,5-0,5-0,1 0,0 7. Struna 3 0,3 0,2-0,3-0,3 0,4-0,1 0,3-0,1 0,8-1,0-1,2-0,3-0,4 8. Mandaryna 2 1,3 - -0,1 - -0,8 - -0,2 - - -4,0 - -0,6-9. Goplana 1 1,3-0,2 - -0,1 - -0,2 - - -2,0 - -0,3-10. Serenada 1 0,6 - -0,1-0,4-0,3 - - -2,0 - -0,3-11. Harenda w 2 0,6 - -0,1 - -0,3-0,3 - - 0,5 - -0,3-12. Kamelia 1 0,3-0,2-0,2 - -0,2 - - -4,0 - -0,4 - Liczba doświadczeń 2 6 2 7 2 8 1 3 0 4 1 3 3 9 Wyniki pochodzą jedynie z doświadczeń, w których wystąpiło dane zjawisko, wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą w - odmiany wchodzące w skład wzorca * - ostka
nie wystąpiło Tabela 7. Pszenica jara. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2013 - Lp. Liczba lat badań Wyleganie (skala 9º) w fazie doj. mlecznej przed zbiorem Poziom agrotechniki a 1 Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Wzorzec (skala 9º) 9 8,8 8,8 8,7 98 91 46,6 43,8 1. Tybalt w 3 0,0-0,4-0,1-0,4-4 -3 1,3 2,1 2. Kandela 3-0,5-0,3-0,8-0,7 3 4 0,6 1,8 3. Ostka Smolicka * 3 0,0-0,6 0,1-0,6 10 10-0,8 0,3 4. Arabella 3 0,0 0,1 0,2-0,2 5 4-4,8-1,6 5. Izera 3 0,0 0,0-0,1-0,2 14 13-1,2-0,1 KWS Torridon 6. w 3 0,0 0,1 0,1 0,1-3 -3-0,4-0,2 7. Struna 3-0,5-1,2-1,3-1,5 13 13-3,4 0,3 8. Mandaryna 2 0,0-0,2-10 - -7,4-9. Goplana 1 0,0 - -0,4-2 - -2,0-10. Serenada 1 0,0 - -0,3-11 - 6,4-11. Harenda w 2 0,0-0,1-7 - -0,8-12. Kamelia 1 0,0-0,1 - -1 - -1,8 - Liczba doświadczeń 1 5 3 6 3 9 3 9 Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec (skala 9º) 9 9 9 8,9 82 79 50,4 46,9 1. Tybalt w 3 0,0 0,0-0,1 0-1 0,0 2,0 2. Kandela 3-0,1-0,8-0,3 5 7-1,2 0,6 3. Ostka Smolicka * 3-0,3-0,3-0,3 10 9-0,9 1,8 4. Arabella 3 0,0 0,0 0,0 2 3-7,0-3,8 5. Izera 3 0,0-0,3 0,0 14 12-2,3 0,2 KWS Torridon 6. w 3 0,0 0,0-0,1-1 -1-2,2-1,0 7. Struna 3-0,3-1,3-0,7 13 11-5,5-1,9 8. Mandaryna 2-0,0-7 - -10,4-9. Goplana 1 - -0,3-3 - -2,3-10. Serenada 1 - -0,8-11 - 4,4-11. Harenda w 2 - - -0,2-3 - -4,2-12. Kamelia 1 - - 0,0-1 - -2,5 - Liczba doświadczeń - 4 2 5 3 9 3 9 w - odmiany wchodzące w skład wzorca * - ostka