PSZENICA JARA WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

Transkrypt

1 PSZENICA JARA WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników. Powierzchnia uprawy pszenicy jarej w Polsce w 2009 roku wynosiła 337 tys. ha i była mniejsza o około 8 tys. ha w porównaniu z rokiem W ostatnich latach znaczenie tego zboża w uprawie znacząco zmalało. W trzyleciu średni krajowy udział tej formy w strukturze zasiewów zbóż wynosił zaledwie 4,2 %. W 2011 roku zarejestrowano dwie nowe odmiany krajowej hodowli, odmianę pastewną Radocha i jakościową Arabeska. Obecnie krajowy rejestr liczy 25 odmian z tego 2 odmiany należą do grupy elitarnej (E), 18 do jakościowej (A), 4 do chlebowej (B) w grupie C (pszenica pozostała w tym pastewna) figuruje jedna odmiana- Radocha. Odmiany pszenicy jarej w większości pochodzą z hodowli krajowej, odmiany zagraniczne stanowią 20% wszystkich zarejestrowanych. Pszenica jara jest głównie uprawiana na ziarno przeznaczone na cele młynarsko-piekarskie. Odmiany formy jarej cechuje na ogół lepsza, w porównaniu z formą ozimą wartość wypiekowa. Pamiętać jednak należy, że odmiany o lepszej wartości technologicznej plonują zwykle gorzej niż odmiany typowo paszowe. Prace hodowlane idą jednak w kierunku poprawy parametrów technologicznych uzyskiwanego ziarna przy jednoczesnym podnoszeniu plenności odmian. Dobór odpowiedniej odmiany a także stworzenie jej dogodnych warunków agrotechnicznych pozwala na uzyskanie wysokich plonów o wysokiej jakości. O przydatności odmiany do uprawy w danym rejonie mogą decydować także cechy w obrębie których różnice między odmianami są największe i w szczególny sposób wyróżniają odmianę np ościstość kłosów (Bryza, Ostka Smolicka, Zadra). Odmiany takie mogą być szczególnie przydatne do uprawy na terenach w pobliżu lasu, gdzie występuje ryzyko szkód powodowanych przez zwierzęta. W sezonie 2011 na terenie naszego województwa założono 4 doświadczenia z 10 odmianami pszenicy jarej. Spośród badanych odmian 7 należało do grupy jakościowej (A), jedna do grupy chlebowej (B) i jedna do grupy pszenica pozostała w tym pastewna (C ). Odmiana SMH 87 należy do osobnego gatunku pszenicy twardej jarej. Pszenica twarda nie jest jeszcze gatunkiem powszechnie uprawianym w naszym kraju. Obecnie najbardziej zaawansowanymi programami hodowli pszenicy twardej dysponuje Hodowla Roślin Smolice Grupa IHAR. Pierwsza odmiana pszenicy twardej w krajowym rejestrze przeznaczona jest do produkcji makaronu i innych przetworów zbożowych. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie O/ Płońsk* - Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-PIB w Radzikowie - DANKO Hodowla Roślin ZHR O/ Laski Warunki pogodowe w okresie wiosennym sprzyjały intensywnemu wzrostowi zbóż jarych. Porażenie roślin przez choroby grzybowe było w minionym sezonie mniejsze niż w roku poprzednim. W większym nasileniu wystąpiły w Laskach- mączniak prawdziwy, rdza brunatna, oraz w Radzikowie septorioza liści. Poziom plonowania poszczególnych odmian w doświadczeniach był bardzo zróżnicowany. Najlepiej plonowały w tym roku odmiany Tybalt, Hewilla, Kandela i Ostka Smolicka. Ogólnie najsłabsza okazała się odmiana Parabola. Najwyższe plony uzyskano w Radzikowie. Najsłabiej odmiany plonowały w Seroczynie

2 Tabela 1 PSZENICA JARA Odmiany badane. Rok zbioru 2011 Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Grupa wartości technologiczn. Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej- - pełnomocnika w Polsce TYBALT * 2005 A 2 HEWILLA * 2006 A 3 PARABOLA* 2006 A 4 KATODA* 2008 A 5 KANDELA * 2010 A 6 OSTKA SMOLICKA * 2010 A 7 ARABESKA * 2011 A 8 TRAPPE 2008 B 9 RADOCHA 2011 C Pszenica twarda jara Irena Szyld ul. Cieszyńska 11, PL Kalisz Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp.zo.o Ul. Zbożowa 4, PL Kraków Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp.zo.o Ul. Zbożowa 4, PL Kraków DANKO Hodowla Roślin Sp. z o. o. Choryń 27, PL Kościan DANKO Hodowla Roślin Sp. z o. o. Choryń 27, PL Kościan Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o Grupa IHAR Smolice 146, PL Kobylin DANKO Hodowla Roślin Sp. z o. o. Choryń 27, PL Kościan KWS Lochow Polska sp. z o. o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL Prusy Hodowla Roślin Strzelce sp.zo.o. Grupa IHAR ul. Główna 20, PL Strzelce 10 SMH 87 * 2011 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o Grupa IHAR Smolice 146, PL Kobylin *-odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy - 2 -

3 Tabela 2 PSZENICA JARA. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2011 Miejscowość SDOO DANKO HR IHAR MODR Seroczyn ZHR O/ Laski Radzików Poświętne Powiat Siedlce Grójec W-wa Zachód Płońsk Kompleks rolniczej przydatności gleby Klasa bonitacyjna gleby IVa IV IIIb II PH gleby w KCI 6,18 * * 6,55 Przedplon Łubin żółty Rzepak ozimy Rzepak ozimy Burak cukrowy Data siewu Obsada nasion (szt./m 2 ) Data zbioru Nawożenie mineralne N na poziomie a 1 (kg/ha) N na poziomie a 2 (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) K 2 O (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a 2 Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Wuxal 1,0 l Plonowit Opty+ Tytanit-2+0,2 l Plonowit Opty-2 l (l/ha) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Oxafun T Maxim 025 FS Vitavax 2000 FS Scenic 080 FS Herbicyd (nazwa, dawka) Chwastom Trio 540 Lintur 70 WG + Chwastox SL-1,5 l Extra 300 SL 150g+1,5 l Mustang 306 SE-0,6 l Mustang 306 0,6 l Insektycyd (nazwa, dawka) Fastac 100 EC-0,1 l Fastac 100 EC 0,15 l Fungicyd - pierwszy zabieg (nazwa, dawka) Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka) Karate Zeon 050 CS-0,1 l Fastac 100 EC 0,1 l Tylko poziom a 2 Sekator 125 OD-0,15 l Axial 100 EC+Adigor 440 EC 0,45+1,35 l Bi 58 Nowy 400 EC-1 l Falcon 460 EC-0,6 l Input 460 EC-1,0 l Amistar 250 SC -1,0l Input 460 EC-1 l Amistar 250 SC +Artea 330 EC 0,6 l +0,4 l Regulator wzrostu (nazwa, dawka) Cerone 480 SL-0,75 l * brak danych z miejscowości - nie zastosowano Prosaro 250 EC 1,0 l Mirage 450 EC- 1 l Fandango 200 EC Moddus 250 EC +Antywylegacz płynny 675 SL 0,2+0,75 l Cerone 480 SL-0,75 l Cerone 480 SL-0,75 l

4 Tabela 3. PSZENICA JARA.Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2011 Seroczyn Laski Radzików Poświętne Lp. Cecha a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 a 1 a 2 1 Termin kłoszenia (dzień, m-c) Termin dojrzałości woskowe j (dzień, m-c) * * Wysokość roślin (cm) 79,5 70,8 85,0 69,0 91,4 85,0 90,2 85,5 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 o ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 7,0 8,8 6,2 7,7 8,6 8,7 9,0 9,0 Porażenie przez choroby ( skala 9 o ) 6 Mączniak 9,0 9,0 6,5 8,5 8,3 8,4 8,0 8,9 7 Rdza brunatna 9,0 9,0 6,4 8,7 8,4 8,7 8,1 8,5 8 Septorioza liści 8,3 8,6 9,0 9,0 5,5 7,7 8,0 8,0 9 Septorioza plew 7,3 8,7 9,0 9,0 9,0 9,0 8,1 8,8 10 Fuzarioza kłosów 8,1 8,7 9,0 9,0 9,0 9,0 8,8 8,9 11 Masa tysiąca ziaren (g) 48,9 50,3 41,7 40,2 * * 45,7 48,6 12 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 9,3 10,8 13,0 12,8 11,0 11,7 13,2 14,8 13 Plon ziarna (dt/ha) 53,2 56,7 59,7 74,1 84,5 88,7 64,6 75,8 Wyniki średnie ze wszystkich badanych odmian a 1 - przeciętny poziom agrotechniki; a 2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny * - brak danych - 4 -

5 Seroczyn Laski Radzików Poświętne Seroczyn Laski Radzików Poświętne Tabela 4 PSZENICA JARA. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2011 Poziom a 1 Poziom a 2 Lp. Odmiana Wzorzec dt/ha 53,2 59,7 84,5 64,6 56,7 74,1 88,7 75,8 Jakościowe (grupa A) 1 Tybalt Hewilla Parabola Katoda Kandela Ostka Smolicka Arabeska Chlebowe ( grupa B ) 8 Trappe Pozostałe ( C ) 9 Radocha Pszenica twarda jara 10 SMH Wzorzec: wszystkie badane odmiany - 5 -

6 Tabela 5 PSZENICA JARA. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2011, 2011 Poziom a 1 Poziom a 2 Lp. Odmiana Wzorzec w dt/ha 65,5 63,2 55,2 64,4 61,3 73,8 73,2 69,2 73,5 72,1 Jakościowe (grupa A) 1 Tybalt Hewilla Parabola Katoda Kandela Ostka Smolicka Arabeska Chlebowe ( grupa B ) 8 Trappe Pozostałe ( C ) 9 Radocha Pszenica twarda jara 10 SMH Liczba doświadczeń Wzorzec: wszystkie badane odmiany - 6 -

7 Tabela 6 PSZENICA JARA. Porażenie odmian przez choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a 1 (odchylenie od wzorca skala 9 0 ). Rok zbioru 2011, 2011 Liczba Mączniak Rdza brunatna Septorioza liści Septorioza plew Fuzarioza kłosów Odmiana lat Lp. badań Wzorzec (skala 9 0 ) 7,6 7,0 7,6 6,7 7,3 6,2 7,7 7,3 8,1 7,7 1 Tybalt 3 0,9 0,8 0,9 1,5 0,1 0,5-0,2 0,1-0,6-0,2 2 Hewilla 3-0,6-0,4-1,3-0,5-0,1-0,1 0,3-0,2-0,1-0,2 3 Parabola 3 0,1 0,0-0,9-0,8 0,2 0,0 0,1-0,2-0,1 0,1 4 Katoda 3 0,2 0,0 0,1 0,0-0,1 0,0-0,2-0,2-0,1 0,0 5 Kandela 2 0,7-0,6-0,4-0,1 - -0,1 - Ostka 6 Smolicka 2-0,1-0,4 - -0,3-0,3-0,4-7 Arabeska 1 0,7 - -0,1 - -0,6-0,1 - -0,1-8 Trappe 3 0,1-0,2 0,4 0,4 0,7 0,5-0,2-0,1-0,1 0,1 9 Radocha 1-1,1 - -0,1 - -0,1-0,3 - -0,1-10 SMH ,9-0,1 - -0,6 - -0,2-0,4 - Liczba doświadczeń Wzorzec: wszystkie badane odmiany - 7 -

8 Nie wystąpiło Nie wystąpiło Nie wystąpiło Nie wystąpiło Tabela7 PSZENICA JARA. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian. Rok zbioru: 2011, 2011 Lp. Odmiana Wyleganie (skala 9 0 ) Liczba lat w fazie dojrzałości Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziarn (g) przed zbiorem badań mlecznej Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec 7,3 7,3 86,5 92,6 45,4 41,1 1 Tybalt 3-0,2 0,2-3,4-7,7 1,0 1,1 2 Hewilla 3-0,3-0,1 9,7 8,8 1,8 1,8 3 Parabola 3-0,1-0,2 1,0-0,5 4,1 4,8 4 Katoda 3 0,7 0,0 5,5 4,8 1,8 0,4 5 Kandela 2 0,2 - -1,3 - -1,6-6 Ostka Smolicka 2-0,4-4,0-1,1-7 Arabeska 1 0,9 - -0,4 - -3,3-8 Trappe 3 0,7 0,7-2,9-4,1-5,2-5,6 9 Radocha 1 0,1 - -0,9-1,5-10 SMH , ,4 - -1,4 - Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 8,4 8,0 77,6 83,9 46,4 43,2 1 Tybalt 3 0,3 0,3 0,2-6,0 0,5-0,1 2 Hewilla 3 0,1 0,2 5,5 5,4 1,2 1,2 3 Parabola 3 0,1-0,4 2,0 1,1 3,6 6,1 4 Katoda 3 0,5-0,4 3,5 3,6 1,3 0,1 5 Kandela 2-0,4-0,6-1,6-6 Ostka Smolicka 2 0,5-2,1-1,2-7 Arabeska 1 0,6 - -5,2 - -5,2-8 Trappe 3 0,6 0,4-1,3-2,6-5,4-5,6 9 Radocha 1-0,2 - -1,7-1,5-10 SMH ,2 - -5,6 - -0,2 - Liczba doświadczeń Wzorzec: wszystkie badane odmiany - 8 -

9 PSZENICA JARA CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU 2011 (sporządzona na podstawie wieloletnich badań przeprowadzonych na terenie całego kraju) 1. TYBALT - Odmiana jakościowa (grupa A). Odporność na ważniejsze choroby średnia, przy dużej na mączniaka i dość dużej na rdzę brunatną. Rośliny niskie o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania średni, masa 1000 ziarn dość duża., gęstość w stanie zsypnym mała. Liczba opadania średnia, zawartość białka mała, wskaźnik sedymentacji SDS duży do bardzo dużego. Ilość glutenu dość duża. Plenność bardzo dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 2. HEWILLA - Odmiana jakościowa (grupa A). Odporność na septoriozę plew, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła średnia, na mączniaka, rdzę brunatną, septoriozę liści dość mała. Rośliny dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziarn duża, gęstość w stanie zsypnym średnia. Liczba opadania i wskaźnik sedymentacji SDS bardzo duże, zawartość białka średnia. Ilość glutenu duża do bardzo dużej. Plenność dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 3. PARABOLA - Odmiana jakościowa (grupa A). Odporność na ważniejsze choroby średnia. Rośliny średniej wysokości, o średniej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziarn bardzo duża, gęstość w stanie zsypnym średnia. Liczba opadania duża do bardzo dużej, zawartość białka duża, wskaźnik sedymentacji SDS bardzo duży. Ilość glutenu duża do bardzo dużej. Plenność dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 4. KATODA Odmiana jakościowa ( grupa A ). Odporność na rdzę brunatną- duża, na mączniaka dość duża, na septoriozę liści średnia, na septoriozę plew, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła dość mała. Rośliny są dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziarn- dość duża, gęstość w stanie zsypnym- bardzo duża. Liczba opadania - duża do bardzo dużej, zawartość białka dość duża, wskaźnik sedymentacji SDS bardzo duży. Ilość glutenu duża. Wydajność ogólna mąki dość duża. Plenność dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała. 5. KANDELA - Odmiana jakościowa (grupa A). Odporność na mączniaka, rdzę brunatną i żółtą- duża, na septoriozę liści i plew- średnia, na brunatną plamistość liści, fuzariozę kłosów oraz choroby podstawy źdźbła dość mała. Rośliny są średniej wysokości, o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania-średni. Masa 1000 ziarn średnia, gęstość w stanie zsypnym- bardzo duża. Liczba opadania duża do bardzo dużej, zawartość białka duża, wskaźnik sedymentacyjny SDS bardzo duży. Ilość glutenu duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność- dobra. 6. OSTKA SMOLICKA- Odmiana jakościowa (grupa A). Odporność na septoriozę plew- duża, na fuzariozę kłosów- duża, na rdzę brunatną, septoriozę liści i choroby podstawy źdźbła średnia, na mączniaka i brunatną plamistość liści- dość mała, na rdzę żółtą- bardzo mała. Rośliny są średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia- średni, dojrzewania- dość późny. Masa 1000 ziarn duża, gęstość w stanie zsypnym- bardzo duża. Liczba opadania duża, zawartość białka średnia, wskaźnik sedymentacyjny SDS bardzo duży. Ilość glutenu średnia. Plenność dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 7. ARABESKA - Odmiana jakościowa ( grupa A ). Odporność na rdzę brunatną- dość duża, na mączniaka i rdę żółtą duża, na septoriozę liści i plew, fuzariozę kłosów oraz brunatną plamistość liści średnia, na choroby podstawy żdźbła dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren - dość duża, wyrównanie przeciętne, gęstość w stanie zsypnym duża do bardzo dużej. Odporność na porastanie w - 9 -

10 kłosie dość mała, liczba opadania duża. zawartość białka duża, ilość glutenu dość duża. Wskaźnik sedymentacji SDS bardzo duży. Wydajność ogólna mąki średnia. Plenność bardzo dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 8. TRAPPE - Odmiana chlebowa ( grupa B ). Odporność na rdzę brunatną i septoriozę liści dość duża, na mączniaka, septoriozę plew, fuzariozę kłosów, choroby podstawy źdźbła średnia. Rośliny są dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziarn- mała do bardzo małej, gęstość w stanie zsypnym- bardzo duża. Liczba opadania - duża do bardzo dużej, zawartość białka średnia, wskaźnik sedymentacji SDS duży do bardzo dużego. Ilość glutenu dość duża. Wydajność ogólna mąki dość mała. Plenność dobra do bardzo dobrej. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała. 9. RADOCHA- Odmiana pastewna (grupa C). Odporność na rdzę żółtą duża, na mączniaka prawdziwego, septoriozę plew i fuzariozę kłosów dość mała, na pozostałe choroby średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania przeciętna. Zawartość białka duża. Plenność dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 10. SMH 87- pierwsza odmiana pszenicy twardej jarej w krajowym rejestrze, przeznaczona do produkcji makaronu i innych przetworów zbożowych. Odmiana oścista. Odporność na rdzę brunatną i rdzę żółtą duża, na mączniaka dość duża, na septoriozę plew, fuzariozę kłosów, choroby podstawy źdźbła oraz brunatną plamistość liści średnia, na septoriozę liści dość mała. Rośliny niskie do bardzo niskich, o małej odporności na wyleganie. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie dość słabe, gęstość w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania w niesprzyjających warunkach często poniżej 150 s. Zawartość białka duża do bardzo dużej, ilość glutenu duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność na poziomie % wzorcowych odmian pszenicy zwyczajnej