Rachunek kosztów zmiennych Rachunek kosztów zmiennych (ang. variable costing) pozwala podejmować decyzje krótkookresowe będące reakcją na bieżące zmiany w wielkości popytu i sprzedaży dzieli koszty na koszty zmienne i koszty stałe zmienne (ang. variable costs) wielkość uzależniona jest od rozmiaru produkcji zmieniają się proporcjonalnie do rozmiarów produkcji (sprzedaży) stałe (ang. fixed costs) koszty, które pozostają niezmienne dla pewnego przedziału produkcji czy sprzedaży, są niezależne od zmian tych wielkości stałe koszty produkcyjne traktowane są jako koszty okresu (w całości obciążają wynik finansowy) mieszane (ang. mixed costs) zawierają elementy kosztów stałych i zmiennych 1
Model księgowy zachowania się kosztów całkowite w ujęciu ekonomicznym całkowite zmienne stałe przedział istotny Poziom aktywności 2
Rachunek zysków i strat przy zastosowaniu rachunku kosztów pełnych Przychody ze sprzedaży - wytworzenia (produkcyjne) wyrobów sprzedanych = Wynik brutto ze sprzedaży (Marża brutto) - sprzedaży i ogólnego zarządu = Wynik ze sprzedaży 3
w rachunku kosztów pełnych produkcyjne nieprodukcyjne Materiały bezpośrednie Robocizna bezpośrednia Pośrednie koszty produkcyjne sprzedaży ogólnego zarządu Produkcja w toku Wyroby gotowe sprzedaż Rachunek zysków i strat zapasy Bilans 4
Rachunek zysków i strat przy zastosowaniu rachunku kosztów zmiennych Przychody ze sprzedaży - zmienne wyrobów sprzedanych - zmienne sprzedaży i ogólnego zarządu = Marża na pokrycie - stałe produkcyjne - stałe sprzedaży i ogólnego zarządu = Wynik ze sprzedaży 5
w rachunku kosztów zmiennych produkcyjne nieprodukcyjne Pośrednie koszty produkcyjne sprzedaży ogólnego zarządu Materiały bezpośrednie Robocizna bezpośrednia Zmienne pośrednie koszty produkcyjne Stałe pośrednie koszty produkcyjne Produkcja w toku Wyroby gotowe sprzedaż Rachunek zysków i strat zapasy Bilans 6
Przykład: rachunek kosztów zmiennych Przedsiębiorstwo zajmuje się produkcją i sprzedażą pewnego produktu. Produkcja i sprzedaż za ostatnie trzy kwartały była następująca: Kwartał I Kwartał II Kwartał III Wielkość sprzedaży 1 500 1 000 1 500 Wielkość produkcji 1 500 1 500 1 000 Cena: 10 zł/szt. : Komponenty do produkcji 4 Robocizna akordowa 1 zmienne (na szt.) 5 Wynagrodzenia pośrednio produkcyjne 2 000 Amortyzacja i utrzymanie maszyn 2 500 sprzedaży 200 ogólnego zarządu 300 stałe (razem) 5 000 Rachunek kosztów zmiennych 7
Pomiar kosztów i korzyści w podejmowaniu decyzji Informacja istotna informacja o wielkościach, które ulegną zmianie w przyszłości w wyniku podjęcia decyzji informuje o planowanym rezultacie finansowym podejmowanej decyzji uwzględnia wpływ czynników niefinansowych uwzględnia brak idealnego dostępu do informacji i koszt pozyskania informacji wynika z analizy danych o zmianach jakościowych, behawioralnych, organizacyjnych wewnątrz przedsiębiorstwa bada wpływ podjęcia decyzji na otoczenie organizacji 8
Przykład: informacja istotna Przedsiębiorstwo produkujące porcelanę wytwarza typowy wzór porcelany białej, bez wzorów dekoracyjnych. Produkcja i sprzedaż miesięczna dla stałych odbiorców wynosi 100 t porcelany. 1 kg 100 t Przychód 5,00 500 000 : Zużycie surowców obróbki* 2,00 1,00 2000 000 100 000 Wykorzystanie informacji istotnej Pozostałe koszty pośrednie** 0,50 50 000 Razem koszty 3,50 350 000 Zysk 1,50 150 000 * obróbki maszynowej, stałe dla produkcji 80-100 t. ** hali fabrycznej i nadzoru produkcji, stałe dla produkcji 80-100 t. Problem: w kolejnym miesiącu spodziewany jest jednomiesięczny spadek popytu od stałych odbiorców o 20%. Jak wykorzystać wolne moce produkcyjne? na typowe zamówienia takie jak dla stałych klientów? czy na zlecenie specjalne 10 t porcelany produkcja niestandardowa 9
Informacja o kosztach w podejmowaniu decyzji i przychody przyrostowe dodatkowe koszty i przychody, które powstaną lub będą do uniknięcia na skutek podjęcia decyzji o wyborze określonej opcji działania i przychody różnicowe koszty i przychody, którymi różnią się możliwe warianty działania zapadłe koszty spowodowane podjęciem decyzji w przeszłości, które nie ulegną zmianie pod wpływem bieżącej decyzji utopione koszty spowodowane podjęciem decyzji w przeszłości, które nie mogą ulec zmianie pod wpływem ani decyzji bieżących ani decyzji przyszłych 10
utraconych korzyści utraconych korzyści korzyści utracone w wyniku niepodjęcia najlepszej alternatywnej opcji działania Przykład: utracone korzyści utracony przychód z niesprzedania 20 t białej porcelany (5,00 zł x 20 000 kg) 100 000 oszczędności kosztów materiałów w wyniku niewyprodukowania 20 t białej porcelany (2,00 zł x 20 000 kg) -40 000 koszty utraconych korzyści 60 000 kalkulacja przychód ze sprzedaży wzoru specjalnego 80 000 : utraconych korzyści 60 000 uruchomienie produkcji 5 000 zużycie surowców 20 000 koszty malowania logo 10 000 transport do odbiorcy 3 000 utylizacja barwników 2 000-20 000 11
Problemy pomiaru kosztów w podejmowaniu decyzji Włączenie nieistotnych danych do informacji Pominięcie istotnych kosztów Pominięcie utraconych korzyści Problemowy (decyzyjny) rachunek kosztów np. przy podejmowaniu decyzji dotyczących outsourcingu 12