RZEPAK OZIMY 2010 WSTĘP

RZEPAK OZIMY 2010 WSTĘP Opracowanie zawiera wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem ozimym przeprowadzonych w sezonie wegetacyjnym 2009/2010 na tle wyników z sezonu 2008/2009. Synteza obejmuje wyniki licznych serii doświadczeń (krajowej i wojewódzkich) różniących się zestawem badanych odmian. Badania umożliwiają sprawdzenie aktualnej wartości gospodarczej i użytkowej znacznej liczby odmian z krajowego rejestru (odmiany najgorzej plonujące nie są badane) oraz tych ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA), które wykazały dobrą wartość rolniczo-użytkową w doświadczeniach rozpoznawczych. Doświadczenia realizowano w stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian, a także w licznych innych współpracujących ośrodkach spoza sieci doświadczalnej COBORU (rys. 1). W sezonie 2009/2010 założono łącznie 47 doświadczeń. Pięć z nich nie uwzględniono w syntezie; cztery doświadczenia zakończono wcześniej ze względu na zły stan po zalaniu wodą, gradobiciu lub bardzo silnym wylegnięciu roślin, jedno zdyskwalifikowano po zbiorze z uwagi na nadmierny błąd statystyczny. Podstawowy dobór odmian do badań w serii krajowej Z został przygotowany w COBORU i obejmował 39 odmian, natomiast dobór odmian do serii wojewódzkich M ustalany był autonomicznie przez zespoły wojewódzkie PDO. W doświadczeniach badano odmiany wpisane do krajowego rejestru, a także 14 odmian ze wspólnotowego katalogu (CCA), które wcześniej uzyskały pozytywne wyniki wartości gospodarczej w doświadczeniach rozpoznawczych w wybranych województwach. Poszczególne serie doświadczeń (krajową i wojewódzkie) łączy jednolity wzorzec odmianowy wyznaczony przez Centralny Ośrodek. W obu sezonach wegetacyjnych wzorzec tworzyły odmiany populacyjne; w sezonie 2008/2009 odmiany Californium, Castille, Casoar, natomiast w sezonie 2009/2010 odmiany Castiile, Casoar i Chagall. Doświadczenia prowadzono w oparciu o metodykę stosowaną także w badaniach rejestrowych 1). Zakładano je w układzie 1-rozkładalnym, w czterech powtórzeniach. Przy ustalaniu ilości wysiewu uwzględniano masę 1000 nasion, zdolność kiełkowania oraz obsadę nasion, która wynosiła 60 sztuk na 1 m 2. Nasiona zaprawiono centralnie zaprawami Brasikol C 250 FS i Funaben T 450 FS. Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła od 12 do 15 m 2. We wszystkich doświadczeniach prowadzono zwalczanie chwastów oraz szkodników, głównie słodyszka rzepakowego. W niektórych, w zależności od potrzeb, użyto regulatorów wzrostu, a także zastosowano ochronę fungicydową. W przyszłości proponuje się znaczne ograniczenie chemicznej ochrony roślin. Analizy chemiczne nasion wykonane w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Słupi Wielkiej obejmowały oznaczenie zawartości tłuszczu (z wybranych 10 doświadczeń) oraz glukozynolanów (z wybranych 5 doświadczeń) w nasionach odmian uzyskanych ze zbioru. Synteza zawiera wyłącznie wyniki odmian badanych w doświadczeniach PDO w sezonie 2009/2010. wpisane do krajowego rejestru w roku 2010 nie były badane w doświadczeniach porejestrowych. W tabelach wynikowych (oprócz tabeli 5) pominięto odmiany, które w sezonie 2009/2010 były badane tylko w kilku doświadczeniach (mniej niż 10). we wszystkich tabelach przedstawiono w dwóch grupach, tj. populacyjne i mieszańcowe, natomiast kolejność odmian w obrębie grup uszeregowano alfabetycznie. Plon nasion i masę 1000 nasion określono przy wilgotności 9%. Wyniki plonowania przedstawiono w układzie ogólnokrajowym, a także regionalnym. Oceny dla cech obliczono jako średnią z odchyleń od wartości wzorca w poszczególnych doświadczeniach. W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie badanych odmian oraz doświadczeń, natomiast w tabeli 2 zamieszczono dane dotyczące ogólnych warunków prowadzenia doświadczeń (gleba, przedplon, nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin, itp.), terminów wystąpienia faz rozwojowych oraz dat siewu i zbioru. W kolejnych tabelach przedstawiono wyniki cech rolniczych badanych odmian (plon nasion, zawartość tłuszczu i glukozynolanów, pomiary i obserwacje polowe, w tym oceny porażenia przez patogeny). Podana u dołu każdej tabeli wynikowej liczba doświadczeń oznacza maksimum wykonanych obserwacji lub pomiarów i odnosi się do odmian badanych we wszystkich doświadczeniach, niekiedy tylko wzorcowych. Należy uwzględnić ogólną zasadę, że im mniejsza liczba doświadczeń, w których badano odmianę, z tym większą ostrożnością należy traktować jej wynik. Doświadczenia z rzepakiem ozimym założono, w miarę możliwości, w terminach agro-

- 4 - technicznych dla rejonów lub z opóźnieniem. Wschody roślin były przeważnie dobre. W okresie przedzimowym rośliny wytworzyły od 6 do 13 liści rozetowych, a ich wysokość była dość zróżnicowana w miejscowościach i wynosiła od 7 do nawet 41 cm. Przeciętnie, rośliny przed zimą były wyższe niż w ostatnich latach, a to wynikało z długo trwającej wegetacji jesienią, przy stosunkowo korzystnej pogodzie. Zima 2009/2010 była mroźna i śnieżna, bez wyraźnych okresów odwilży. W okresie dużych spadków temperatury, w większości doświadczeń, rośliny chroniła pokrywa śnieżna. W kilku, niewielkie straty roślin powstały w wyniku obniżenia się temperatury już w grudniu, a także na przedwiośniu, gdy nie było odpowiednio grubej warstwy śniegu. Wznowienie wegetacji nastąpiło w większości rejonów w trzeciej dekadzie marca, o kilka dni wcześniej niż w roku 2009. Stan roślin po zimie był przeważnie dobry, gorszy jedynie w kilku doświadczeniach położonych głównie w północno-wschodnim rejonie kraju. Nieliczne, pozimowe straty roślin obserwowano w pojedynczych doświadczeniach, zlokalizowanych w różnych rejonach kraju, a ich zakres dla odmian wynosił przeciętnie od 2 do 7 procent. Obsada roślin była zróżnicowana w poszczególnych doświadczeniach i wyniosła od 22 do 62 szt./m 2. W okresie od marca do kwietnia opady były poniżej normy wieloletniej. Tymczasem w maju opady wyniosły aż 234% średniej wieloletniej. Tak duże opady powodowały lokalnie podtopienia, a nawet powodzie. Częste i obfite opady utrudniały terminowe nawożenie i skuteczne stosowanie środków ochrony roślin. Rozpoczęcie kwitnienia roślin nastąpiło później niż w wieloleciu, i o półtora tygodnia później w porównaniu do roku 2009. Kwitnienie trwało średnio cztery tygodnie i było dłuższe niż w wieloleciu. Niestety, nadmiar opadów i stosunkowo niska temperatura powietrza nie sprzyjały zapylaniu kwiatów i wiązaniu łuszczyn. Wskutek dużej wilgotności rzepak dłużej dokwitał, a w niektórych doświadczeniach wystąpiło przerastanie pędów, zwłaszcza tam, gdzie rośliny wyległy. Wysokość roślin była zbliżona do średniej z wielolecia, lecz większa niż w poprzednim roku. W lipcu i sierpniu opady ponownie przekroczyły średnią wielolecia (odpowiednio 132 i 191% normy). Dojrzewanie nasion przypadło w okresie dość upalnej pogody. Nadmierne opady w miesiącach letnich spowodowały w niektórych doświadczeniach większe wyleganie roślin, a następnie opóźniały i utrudniały zbiór. W wielu doświadczeń zastosowano zabieg desykacji i/lub sklejania łuszczyn, co umożliwiło właściwy zbiór. W okresie wegetacji rzepaku średnie miesięczne temperatury były przeważnie wyższe niż w wieloleciu, zwłaszcza w lipcu. Nieco chłodniej niż zwykle było w maju. Nadmiar opadów w okresie wegetacji nie spowodował zwiększonego nasilenia chorób grzybowych. W umiarkowanym zakresie obserwowano porażenie odmian przez zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, patogeny powodujące choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych. Ogólnie, nadmierne opady oraz ich niekorzystny rozkład w roku 2010 wpłynęły ujemnie na przebieg wegetacji rzepaku ozimego i jego plonowanie. Plon nasion wzorca kształtował się od 23,3 dt z ha w Kościelcu do 58,8 dt z ha w Kończewicach. Średni plon odmian wzorcowych z 42 doświadczeń wyniósł 41,8 dt z ha i był mniejszy aż o 6,2 dt z ha, czyli o blisko 13% od plonu uzyskanego w roku 2009. Średnia zawartość tłuszczu w nasionach ze zbioru roku 2010 była nieco większa niż w roku poprzednim. ----------------- 1) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/2/2008, COBORU, Słupia Wielka 2008. Objaśnienia skali 9 stopniowej (dotyczą tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 5 średni, 1 najgorszy (najmniej korzystny)

- 5 - Rys. 1 Rozmieszczenie porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem ozimym w sezonie wegetacyjnym 2009/2010

- 6 - Tabela 1 RZEPAK OZIMY. i doświadczenia. Lata zbioru 2010 i 2009 Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca masa 1000 nasion Materiał siewny zdolność kiełkowania (g) (%) 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 populacyjne 1 Adriana 2008 Nickerson International Research SNC FR 4,9 6,0 95 95 2 Bakara 2007 HR Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR 5,2 4,1 89 95 3 Baros 2005 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,9 4,6 95 97 4 Bellevue 2008 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,8 4,8 98 97 5 Bogart 2008 HR Strzelce Grupa IHAR 5,2 4,6 89 91 6 Bojan 2004 HR Strzelce Grupa IHAR 5,0 4,8 92 87 7 Brise 2006 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,6 5,2 93 95 8 Cabriolet 2004 Monsanto SAS FR 5,5 5,2 98 96 9 Cadeli 2007 Monsanto SAS FR 5,0 5,0 90 98 10 Californium 2002 Monsanto SAS FR 4,1 4,3 97 100 11 Carousel 2003 Monsanto SAS FR 5,1 5,2 97 95 12 Casoar 2007 Monsanto SAS FR 5,0 5,0 97 96 13 Castille 2005 Monsanto Technology LLC US 5,3 5,2 96 91 14 Catana 2009 Monsanto Technology LLC US 4,7 95 15 Chagall 2009 Lantmännen SW Seed DE 4,9 98 16 Dante 2004 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 6,0 4,6 99 95 17 Digger 2003 KWS Saat AG DE 4,6 6,0 96 97 18 Libomir 2003 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,0 5,0 93 98 19 Livius 2004 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,1 5,0 95 93 20 Monolit 2008 HR Strzelce Grupa IHAR 5,4 5,9 97 98 21 NK Bold 2008 Syngenta CH 4,4 4,4 97 97 22 NK Fundus 2007 Syngenta CH 5,0 5,0 88 90 23 NK Music 2009 Syngenta CH 6,0 93 24 NK Pegaz 2008 Syngenta CH 5,1 6,1 96 96 25 Remy 2006 KWS Saat AG DE 4,8 4,9 88 99 26 Viking 2003 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,7 4,3 98 98 27 Wallery 2007 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,2 5,8 99 95 28 Winner 2006 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,8 4,8 95 95 29 Forza CCA Sarl Adrian Momont UK 4,6 4,5 99 94 30 Galileo CCA Lantmännen SW Seed DE 5,0 97 31 Goya CCA Lantmännen SW Seed DE 4,4 98 32 Kadore CCA KWS Polska sp. z o. o. 5,0 98 33 Verona CCA Lantmännen SW Seed DE 4,1 98 34 Vision CCA Lantmännen SW Seed DE 4,5 99

- 7 - cd. tabeli 1 1 2 3 4 5 mieszańcowe 35 Abakus F 1 2009 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 6,6 96 36 Adam F 1 2009 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,7 98 37 Baldur F 1 2003 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 5,9 4,4 95 96 38 Elektra F 1 2005 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 9,0 6,8 98 89 39 ES Betty F 1 2006 Euralis Semences FR 4,8 4,9 95 96 40 ES Mercure F 1 2009 Euralis Semences FR 5,5 95 41 ES Saphir F 1 2005 Euralis Semences FR 5,5 4,8 95 97 42 Exotic F 1 2008 Monsanto Technology LLC US 5,5 5,4 100 100 43 Extend F 1 2006 Monsanto Technology LLC US 5,7 3,8 97 94 44 Extrem F 1 2003 Monsanto SAS FR 7,1 7,1 91 91 45 Finesse F 1 2009 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,2 96 46 Herlules F 1 2005 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,2 5,0 99 92 47 Hycolor F 1 2007 Dieckmann GmbH & Co. KG DE 6,8 7,9 93 95 48 Kronos F 1 2001 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,2 7,6 96 96 49 Nelson F 1 2006 Syngenta CH 4,5 4,5 97 95 50 NK Octans F 1 2008 Syngenta CH 4,5 4,5 97 94 51 NK Petrol F 1 2008 Syngenta CH 4,3 4,2 98 97 52 NK Technic F 1 2009 Syngenta CH 4,3 99 53 Poznaniak F 1 2009 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 8,0 95 54 Rohan F 1 2008 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 8,2 8,1 95 95 55 Taurus F 1 2006 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 6,4 4,7 98 96 56 Titan F 1 2003 W van B. Eckendorf GmbH & Co. KG DE 4,7 5,3 98 96 57 Toccata F 1 2007 Syngenta CH 5,2 4,8 98 93 58 Vectra F 1 2005 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 7,0 5,0 96 98 59 Visby F 1 2008 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 6,5 9,1 96 94 60 ES Hydromel F 1 CCA Euralis Semences FR 5,9 95 61 NK Aviator F 1 CCA Syngenta CH 4,3 97 62 NK Formula F 1 CCA Syngenta CH 5,2 5,7 95 95 63 PR46W09 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 5,1 4,6 95 95 64 PR46W10 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 4,6 4,6 95 95 65 PR46W14 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 3,5 99 66 PR46W15 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 4,3 99 67 PR46W31 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 5,1 5,1 95 95 Lata zbioru Bilans doświadczeń: 2010 2009 - założone 47 47 - zdyskwalifikowane 5 3 - przyjęte do syntezy 42 44 Kol.1: F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana Kol.2: CCA odmiana pochodząca ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych badana w doświadczeniach PDO w niektórych województwach na podstawie wyników doświadczeń rozpoznawczych Kol.3: HR Hodowla Roślin, Norddeutsche Pflanzenzucht Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke, Syngenta Syngenta Crop Protection AG Seeds Division, Lantmännen SW Seed Hadmersleben GmbH AT Austria, CH Szwajcaria, DE Niemcy, FR Francja, UK Zjednoczone Królestwo, US USA

- 8 - Tabela 2 RZEPAK OZIMY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie 2009/2010 2008/2009 1 2 3 Średnia rolnicza wartość gleb, w 100 o skali IUNG 76 73 liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, 2 25 23-3, 4 14 13-5, 6 3 8 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy (powyżej 7,2) 4 1 - obojętny (6,6-7,2) 10 11 - lekko kwaśny (5,6-6,5) 26 30 - brak danych 2 2 Przedplon: - zboża 38 38 - strączkowe na nasiona 3 4 - inne 1 2 Zaprawa nasienna (stosowana centralnie): - - - Chinook 200 FS + Sarfun T 450 FS 44 - Brasikol C 250 FS + Funaben T 480 FS 42 Nawożenie mineralne średnio i (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 60 (36-100) 64 (0-120) - K 2 O 106 (43-180) 117 (30-180) - N - jesienią 23 (0-60) 22 (0-68) - N - wiosną 150 (91-200) 165 (52-210) - S - (wczesna wiosna) 44 (7-90) 41 (7-100) liczba doświadczeń Zastosowanie nawozów dolistnych z mikroskładnikami: - jeden zabieg 18 20 - dwa zabiegi 14 17 Zwalczanie chwastów: - jeden zabieg 17 19 - dwa i więcej zabiegów 25 25 - w tym zwalczanie chwastów jednoliściennych 24 21 Zwalczanie szkodników: jesienią: - jeden zabieg 17 16 - dwa i więcej zabiegów 2 8 wiosną: - jeden-trzy zabiegi 28 26 - cztery-sześć zabiegów 14 18 Zastosowanie fungicydów: bez ochrony fungicydowej 21 19 jesienią 8 12 wiosną - jeden zabieg 9 16 - dwa i więcej zabiegów 10 5 Zastosowanie regulatorów wzrostu: jesienią 2 2 wiosną - jeden zabieg 2 2 - dwa i więcej zabiegów 1 1 Desykacja roślin przed zbiorem 18 10 Sklejanie łuszczyn 9 13 Rodzaj zbioru: - jednoetapowy 41 43 - dwuetapowy 1 1 Liczba doświadczeń: - założonych - wykorzystanych w syntezie 47 42 47 44

- 9 - Tabela 3 RZEPAK OZIMY. Daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych wzorca. Lata zbioru 2010, 2009 Wyszczególnienie Termin Sezon wegetacyjny i zakres 2009/2010 2008/2009 1 2 3 4 Siew, data średnio 27.08 28.08 od-do 20.08-3.09 22.08-1.09 Wschody, data średnio 9.09 10.09 od-do 29.08-29.09 31.08-30.09 Ocena wyrzędowania, skala 9 o średnio 8.3 7,9 od-do 6,8-9,0 6,0-9,0 Liczba liści na roślinie, szt. średnio 8,4 7,8 od-do 5,8-13,5 4,7-15 Wysokość roślin jesienią, cm średnio 20 18 od-do 7-39 5-42 Zahamowanie wegetacji jesienią, data średnio 4.12 22.11 od-do 2.11-15.12 8.11-28.12 Wznowienie wegetacji, data średnio 23.03 28.03 od -do 16.03-15.04 3.03-4.04 Stan roślin po zimie, skala 9 o średnio 6,8 7,7 od - do 3,6-9,0 6,0-9,0 Straty mrozowe w obsadzie roślin, % średnio 5 3 od-do 0-22 0-4 Obsada roślin wiosną, szt./m 2 średnio 49 52 od-do 30-65 28-76 Początek kwitnienia, data średnio 2.05 25.04 od-do 27.04-12.05 16.04-03.05 Koniec kwitnienia, data średnio 31.05 22.05 od-do 19-05-11.06 14.05-1.06 Wysokość roślin, cm średnio 145 132 od-do 117-167 104-154 Wysokość łanu przed zbiorem, cm średnio 120 118 od-do 76-164 91-145 Wyleganie, % średnio 18 11 od-do 0-52 0-32 Dojrzałość techniczna, data średnio 11.07 4.07 od-do 26.06-20.07 30.06-20.07 Zbiór (omłot), data średnio 25.07 28.07 od-do 11.07-30.08 16.07-07.08 Plon nasion, dt z ha średnio 41,8 48,0 od-do 23,3-58,8 27,1-66,0 Liczba doświadczeń 42 44 Kol. 3-4: daty określają początek wystąpienia faz rozwojowych u odmian wzorcowych

- 10 - Tabela 4 RZEPAK OZIMY. Plon nasion i tłuszczu odmian (w odchyleniach od wzorca). Lata zbioru 2010, 2009 Liczba doświadczeń Plon nasion przy 9% wilgotności Plon tłuszczu dt z ha dt z ha 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 Wzorzec, dt z ha 42 44 41,8 48,0 17,5 20,0 populacyjne 1 Adriana 42 41 0,2 2,3 0,2 2,3 2 Bellevue 36 39 0,8 1,7 0,6 2,2 3 Bogart 33 32 0,4 2,4 0,4 1,8 4 Bojan 23 27-1,5 1,3-1,0 0,9 5 Brise 23 27-0,4-0,2-0,1 0,7 6 Cabriolet 31 32 0,0 0,6-0,3 0,4 7 Cadeli 31 37-2,9 1,8-1,0 1,9 8 Californium 35 44-1,1-0,4-0,8-0,1 9 Casoar 42 44 0,1 0,8 0,0 0,4 10 Castille 42 44-0,2-0,3-0,2-0,2 11 Catana 29-1,8-0,2 12 Chagall 42 0,2 0,2 13 Digger 19 26-2,5 0,1-1,4 0,1 14 Libomir 21 28-1,0 0,3-0,5 0,3 15 Monolit 36 37 1,1 2,5 0,5 2,2 16 NK Bold 35 36 1,6 0,6 0,8 1,1 17 NK Fundus 25 37-3,1 0,0-1,5 0,8 18 NK Music 29-1,7-0,8 19 NK Pegaz 42 44 1,7 2,5 0,8 2,2 20 Remy 22 27-2,3 1,4-0,9 1,1 21 Viking 20 21-1,3-0,1-0,5 0,2 22 Wallery 24 30-2,2 0,5-0,8 0,9 23 Vision (CCA) 13 1,7 0,5

- 11 - cd. tabeli 4 Liczba doświadczeń Plon nasion przy 9% wilgotności Plon tłuszczu dt z ha dt z ha 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 Wzorzec, dt z ha 42 44 41,8 48,0 17,5 20,0 mieszańcowe 24 Abakus 36 7,0 3,0 25 Adam 34 4,3 2,3 26 ES Mercure 42 3,7 1,0 27 Exotic 31 34 3,7 5,1 1,2 2,0 28 Extend 38 40 2,5 5,2 0,8 2,4 29 Finesse 27 2,6 1,1 30 Herkules 33 36 1,8 6,6 0,4 3,0 31 Hycolor 31 41 4,1 5,0 1,8 2,8 32 Kronos 12 34 2,6 3,7 1,0 1,4 33 Nelson 37 42 3,9 6,9 1,3 3,0 34 NK Octans 38 41 4,1 6,5 1,7 3,0 35 NK Petrol 42 42 6,2 7,0 2,3 3,0 36 NK Technic 42 7,6 3,1 37 Poznaniak 38 2,5 0,8 38 Rohan 36 37 6,2 6,5 2,7 3,1 39 Toccata 33 40 3,7 4,9 1,7 2,5 40 Vectra 39 40 2,2 6,5 0,4 3,0 41 Visby 42 44 5,9 8,2 2,4 3,6 42 NK Formula (CCA) 13 13 3,9 6,3 1,7 43 PR46W09 (CCA) 11 13 1,4 4,4 0,1 44 PR46W10 (CCA) 14 13-0,7 1,9-0,6 45 PR46W14 (CCA) 19 4,5 1,9 Kol. 1: wzorzec: 2010 Castille, Casoar, Chagall; 2009 Californium, Castille, Casoar CCA odmiany ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych pozytywnie zweryfikowane w doświadczeniach rozpoznawczych i włączone do badań PDO Kol. 3: wyniki plonowania dla odmian o małej liczbie doświadczeń podano w tabeli 5 Kol. 4: plon tłuszczu = plon suchej masy nasion z wszystkich miejscowości (plon przy 9% wilgotności x 0,91) x zawartość tłuszczu z 10 miejscowości / 100.

Tabela 5 RZEPAK OZIMY. Plon nasion odmian w rejonach (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2010, 2009 Liczba doświadczeń Plon nasion 2010 2009 2010 2009 Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI 1 2 3 4 5 Wzorzec, dt z ha 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 13 4 42,9 42,6 44,1 45,0 38,8 34,6 44,0 48,4 53,1 45,4 46,9 45,9 populacyjne 1 Adriana 6 3 12 6 12 3 6 3 10 6 10 4-0,1 3,5 2,3-0,5-1,4-2,3 4,2 0,6 0,5 3,6 0,8 7,5 2 Bakara 2 3 3 1 7 6 8 4-0,4 1,1-0,3-2,9-2,6-0,5-3,3-1,5 3 Baros 3 3 1 7 2 11 2-3,1-3,8 2,6 0,4 5,8 0,0 2,2 4 Bellevue 6 3 12 6 8 1 6 3 12 6 10 2-0,8 5,7 2,4 0,3-1,8 0,7 2,9 2,3 1,0 2,6 1,2 1,8 5 Bogart 6 3 12 6 5 1 6 3 10 6 5 2-0,4 2,0 1,8-2,3 1,2-3,3 2,8 4,4 1,9 2,8 0,6 4,5 6 Bojan 3 1 9 4 5 1 4 1 9 4 5 4 1,2-1,8 0,3-2,6-4,1-7,6 2,3-3,1 1,3 2,3-2,0 4,4 7 Brise 3 1 7 4 5 3 3 1 9 2 8 4-2,2-1,1-0,4-1,4 3,3-2,9 0,8-4,0-0,4 0,3-1,6 2,8 8 Cabriolet 4 3 10 4 9 1 4 3 10 4 9 2 0,9 3,5 0,5-0,6-2,0 0,1 2,4-0,7 0,1 3,1-1,6 5,8 9 Cadeli 4 1 10 4 9 3 4 3 10 6 10 4-0,6-3,7-2,2-3,4-4,9-1,6 2,7 1,3 1,4 2,1 0,5 5,1 10 Californium 5 3 9 6 9 3 6 3 12 6 13 4-4,0-0,7 0,0-2,3 1,1-3,5 1,4-0,5-1,7 0,0-0,9 1,5 11 Carousel 4 1 3 1 9 2 5 4 2,1-7,2 3,5-1,1-2,0 2,1-3,2 1,1 12 Casoar 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 13 4-0,7 2,9-0,7-1,1 1,0 0,5 0,0 0,5 1,3-0,4 1,4 0,3 13 Castille 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 13 4-1,1-2,2 0,1-0,2 0,8-2,0-1,3 0,0 0,4 0,4-0,5-1,8 14 Catana 6 1 10 6 5 1-1,2 1,4-1,2-3,0-3,0-0,5 15 Chagall 6 3 12 6 12 3 1,8-0,6 0,7 1,3-1,9 1,5 16 Dante 2 2 2 4-3,7 0,9 7,1 1,4 17 Digger 3 1 7 2 5 1 3 1 7 4 9 2-2,1-6,3-1,3-0,7-4,5-1,7-0,3 3,2-1,9 3,1-2,2 10,0 18 Libormir 3 1 7 4 5 1 3 1 9 4 9 2-2,2-5,8 0,2-2,6-0,4 1,6 1,2-8,0 0,3 1,6-0,9 5,6 19 Livius 2 5 1 7 2 5 2-2,6-2,5-2,1-1,0 2,2 1,0-1,0 20 Monolit 6 3 12 6 8 1 6 3 12 6 8 2-0,2-0,7 2,8-0,7 1,9-2,9 3,4 5,5 1,3 4,1-0,8 10,2 21 NK Bold 5 3 12 6 8 1 5 3 12 6 8 2 1,4 4,4 1,6 1,4 1,1-1,2 1,2 4,5 0,3 1,4-1,4-0,1 22 NK Fundus 5 1 7 4 5 3 6 1 10 6 10 4-2,0-4,5-1,6-0,9-7,3-4,1 1,3 0,9 0,4 1,0-3,0 2,6 23 NK Music 6 1 10 6 5 1-3,2-2,3-0,3-2,6-1,4-1,4 24 NK Pegaz 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 13 4 2,0 4,8 2,1 1,0 1,1 0,1 4,2 4,0 1,5 3,1 1,4 4,7 25 Remy 4 1 7 4 5 1 4 1 7 4 7 4-4,1-6,2-0,9-6,4 1,1-1,6 2,4-1,8 1,2 4,2-2,0 4,3-12 -

cd. tabeli 5 Liczba doświadczeń Plon nasion 2010 2009 2010 2009 Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI 1 2 3 4 5 Wzorzec, dt z ha 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 13 4 42,9 42,6 44,1 45,0 38,8 34,6 44,0 48,4 53,1 45,4 46,9 45,9 26 Viking 4 1 7 2 5 1 4 1 7 2 5 2-0,1-1,4-0,8 0,6-2,8-4,7 2,6-2,6-0,2 3,2-5,1 5,1 27 Wallery 4 1 7 4 5 3 4 1 10 6 5 4-2,4-6,5-2,3-2,2-1,5-1,4 3,0-2,7-0,2 0,7-1,8 3,2 28 Winner 1 3 1 9 2 11 4 0,8 1,7-12,5-0,8 3,2-1,3 2,7 29 Forza (CCA) 3 4 1,2-5,3 30 Galileo (CCA) 3-1,5 31 Goya (CCA) 3 4-2,1 3,0 32 Kadore (CCA) 6-0,8 33 Verona (CCA) 3-2,9 34 Vision (CCA) 3 10 0,0 2,3 mieszańcowe 35 Abakus 6 3 12 6 8 1 7,3 10,4 8,4 4,6 5,7 3,2 36 Adam 6 1 10 6 8 3 4,4 3,5 3,8 2,5 5,8 5,5 37 Baldur 1 7 3 1 9 2 12 2 3,1 2,3 7,4 5,0 3,6 6,7-1,0 6,4 38 Elektra 3 3 0,2 4,8 39 ES Betty 2 5 1 7 6 10 4 2,7 8,1-3,4 5,0 6,7 3,6 7,2 40 ES Mecure 6 3 12 6 12 3 5,6 3,8 5,3 2,0 2,0 3,1 41 ES Saphir 3 2 3 6 3 7 2 12 2 2,8 9,8 1,2 6,9 4,3 2,8 8,4 3,5 9,8 42 Exotic 6 3 10 6 5 1 6 3 10 6 7 2 4,9 7,3 2,8 2,7 4,0-1,4 7,6 4,0 4,9 7,6 2,4 1,7 43 Extend 6 1 12 4 12 3 6 1 12 4 13 4 4,6-2,2 2,3 4,1 1,7 0,7 11,1-2,9 3,0 6,6 4,3 6,1 44 Extrem 1 2-3,8 2,1 45 Finesse 4 1 10 6 5 1 3,3-1,9 3,2 3,0 2,6-3,1 46 Herkules 5 1 12 6 8 1 6 1 12 6 9 2 3,0 1,8 4,0 0,0 0,2-6,1 5,4 4,5 7,6 8,9 4,4 7,1 47 Hycolor 5 1 10 4 8 3 5 1 12 6 13 4 3,9 0,7 3,4 3,7 5,4 4,8 7,4 2,7 4,8 6,6 3,2 7,0 48 Kronos 2 2 2 4 2 5 1 10 6 8 4-2,7 9,5 1,3 1,4 4,7 6,7 1,5 1,9 6,5 0,5 7,2 49 Nelson 6 3 9 6 12 1 6 3 12 6 13 2 4,0 6,0 5,7 2,4 3,2-2,4 7,2 5,7 7,4 8,7 5,3 9,0 50 NK Octans 6 3 12 6 8 3 6 3 12 6 10 4 3,7 9,7 5,3 2,6 2,5 2,1 7,5 7,0 8,5 6,6 3,4 6,7 51 NK Petrol 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 11 4 6,3 10,1 7,1 5,6 5,1 4,4 11,2 6,4 7,2 8,0 4,4 5,8 52 NK Technic 6 3 12 6 12 3 7,2 10,7 8,9 6,4 6,9 5,6 53 Poznaniak 4 1 12 6 12 3 1 2 5,4-0,5 4,7 1,1 1,3-1,8-4,1-1,1 54 Rohan 6 3 12 6 8 1 6 3 12 6 8 2 7,9 9,8 6,9 5,2 3,6 5,6 12,2 3,9 5,2 6,7 2,8 14,8 55 Taurus 2 2 2 3 2 3,9 5,8 4,4 1,7 0,7-13 -

cd. tabeli 5 Liczba doświadczeń Pl on nasion 2010 2009 2010 2009 Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI 1 2 3 4 5 Wzorzec, dt z ha 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 13 4 42,9 42,6 44,1 45,0 38,8 34,6 44,0 48,4 53,1 45,4 46,9 45,9 56 Titan 2 8 3 1 7 4 12 2 6,8 1,7 8,3 2,2 2,1 5,2-0,1 6,6 57 Toccata 6 1 7 4 12 3 6 1 12 6 11 4 3,7 2,3 4,0 3,0 3,9 4,1 7,5-1,7 4,9 8,8 1,8 5,0 58 Vectra 5 3 12 6 12 1 5 3 12 6 12 2 4,5 3,7 3,9 0,7 0,0 2,8 7,9 8,0 6,7 8,9 3,5 10,8 59 Visby 6 3 12 6 12 3 6 3 12 6 13 4 7,6 10,0 7,4 5,8 3,8 0,7 12,0 7,7 8,9 8,0 5,4 10,4 60 ES Hydromel (CCA) 3 4 4,2 3,0 61 NK Aviator (CCA) 6 2 7,8 3,5 62 NK Formula (CCA) 6 7 6 7 3,5 4,1 6,8 5,8 63 PR46W09 (CCA) 7 4 9 4 1,5 1,1 4,0 5,3 64 PR46W10 (CCA) 3 11 3 10 1,6-1,4 4,2 1,2 65 PR46W14 (CCA) 3 6 10 2,0 5,6 4,6 66 PR46W15 (CCA) 4 6,9 67 PR46W31 (CCA) 4 10 2,7-14 - Kol.1: wzorzec: 2010 Castille, Casoar, Chagall; 2009 Californium, Castille, Casoar Wyniki plonowania odmian z CCA pochodzą z następujących województw: Forza 2010: pomorskie i zachodniopomorskie; 2009: opolskie Galileo 2010: pomorskie, Goya 2010: opolskie, pomorskie, Kadore 2010 :pomorskie i zachodniopomorskie, Verona 2010: zachodniopomorskie, Vision 2010: dolnośląskie, opolskie, zachodniopomorskie, ES Hydromel 2010: opolskie, zachodniopomorskie, NK Aviator 2010: podkarpackie, pomorskie, zachodniopomorskie, NK Formula 2010, 2009: zachodniopomorskie, pomorskie i wielkopolskie, PR 46W09 2010: opolskie, wielkopolskie; 2009: opolskie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie PR 46W10 2010,2009: opolskie, dolnośląskie, zachodniopomorskie PR 46W14 2010: dolnośląskie, opolskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie, PR 46W15 2010: opolskie, PR 46W31 2010: opolskie; 2009: dolnośląskie, opolskie.

- 15 - Tabela 6 RZEPAK OZIMY. Zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian. Lata zbioru 2010, 2009 Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu przy wilgotności nasion 0% µm/g nasion % s.m. wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca odchylenia od wzorca 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 Wzorzec 13,2 14,0 13,2 14,0 46,2 45,9 (42,0)* (41,8)* populacyjne 1 Adriana 9,4 9,8-3,8-4,2 0,4 2,8 2 Bellevue 14,0 13,9 0,8 0,1 0,6 3,1 3 Bogart 9,9 8,3-3,3-5,7 0,6 1,6 4 Bojan 10,0 7,4-3,2-6,6-0,9,8 5 Brise 13,5 11,3 0,3-2,7 0,2 1,6 6 Cabriolet 12,1 10,9-1,1-3,1-0,7 0,3 7 Cadeli 11,8 9,3-1,4-4,7 0,8 2,4 8 Californium 13,1 11,9-0,1-2,1-0,9 0,1 9 Casoar 12,8 14,3-0,4 0,3 0,0 0,2 10 Castille 15,4 15,9 2,2 1,9-0,4-0,3 11 Catana 12,1-1,1 1,5 12 Chagall 11,4-1,8 0,4 13 Digger 11,6 10,0-1,6-4,0-1,0-0,1 14 Libormir 11,5 10,9-1,7-3,1-0,3 0,4 15 Monolit 10,1 8,1-3,1-5,9 0,1 2,3 16 NK Bold 11,6 10,4-1,6-3,6 0,3 1,9 17 NK Fundus 10,3 9,7-2,9-4,3-0,4 1,8 18 NK Music 8,6-4,6-0,2 19 NK Pegaz 10,3 9,3-2,9-4,7 0,2 2,4 20 Remy 10,1 8,2-3,1-5,8 0,2 1,0 21 Viking 8,3 5,2-4,9-8,8 0,1 0,4 22 Wallery 10,2 9,9-3,0-4,1 0,4 1,5 23 Vision (CCA) 14,8 1,6-0,5

- 16 - cd. tabeli 6 Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu przy wilgotności nasion 0% µm/g nasion % s.m. wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca odchylenia od wzorca 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 Wzorzec 13,2 14,0 13,2 14,0 46,2 45,9 mieszańcowe 24 Abakus 9,8-3,4 0,1 25 Adam 8,7-4,5 1,3 26 ES Mercure 12,6-0,6-1,3 (42,0)* (41,8)* 27 Exotic 13,7 15,0 0,5 1,0-0,8-0,3 28 Extend 12,1 12,9-1,1-1,1-0,5 0,4 29 Finesse 12,0-1,2 0,0 30 Herkules 9,0 8,3-4,2-5,7-0,9 0,3 31 Hycolor 11,4 10,1-1,8-3,9 0,3 1,3 32 Kronos 7,4 6,6-0,4-0,4 33 Nelson 19,0 16,7 5,8 2,7-0,8 0,2 34 NK Octans 10,6 10,0-2,6-4,0-0,1 0,6 35 NK Petrol 10,0 8,2-3,2-5,8-0,7 0,1 36 NK Technic 10,7-2,5-0,3 37 Poznaniak 8,5-4,7-0,7 38 Rohan 7,8 6,9-5,4-7,1 0,1 0,6 39 Toccata 18,0 18,4 4,8 4,4 0,2 0,8 40 Vectra 9,8 8,0-3,4-6,0-1,2 0,5 41 Visby 11,0 7,2-2,2-6,8-0,1 0,3 42 NK Formula (CCA) 14,5 13,7 1,3-0,3 0,2 1,8 43 PR 46 W09 (CCA) 9,9-4,1-1,1 0,9 44 PR 46 W10 (CCA) 12,3-0,9-0,8 1,9 45 PR 46W14 (CCA) 10,0-3,2 0,0 Liczba doświadczeń 5 5 5 5 10 13 Kol. 1: wzorzec: 2010 Castille, Casoar, Chagall; 2009 Californium, Castille, Casoar Kol. 2-4 oznaczenie zawartości glukozynolanów i tłuszczu dokonano dla serii ortogonalnej, a dla odmian z CCA tylko z wyznaczonych doświadczeń brak oznaczenia Kol. 2: zawartość sumy glukozynolanów alkenowych i indolowych oznaczono metodą HPLC i podano w mikromolach na gram powietrznie suchych nasion (9% wilgotności) Kol. 4: zawartość tłuszczu w nasionach oznaczano przy pomocy Infratecu i krzywej wykalibrowanej metodą Soxhleta oraz przeliczono na wilgotność 0%, * - w nawiasach zawartość tłuszczu wzorca obliczona przy wilgotności 9%.

- 17 - Tabela 7 RZEPAK OZIMY. Rozwój roślin jesienią, zimotrwałość odmian i obsada roślin po zimie (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2010, 2009 Ocena wyrzędowania Wysokość roślin jesienią Ocena stanu roślin po zimie Procent martwych roślin Obsada roślin skala 9 o cm skala 9 o % szt./m 2 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 8,3 7,9 20 18 6,8 8,0 5 3 49 52 populacyjne 1 Adriana 0,1 0,5 1 2 0,6 0,1-3 0 2 0 2 Bellevue 0,0 0,3 0 2 0,4-0,1-3 0-1 -1 3 Bogart 0,0 0,4 0 2 0,3 0,2 0 0 1-1 4 Bojan 0,2 0,6 0 2 0,7 0,3-2 0-2 4 5 Brise -0,3 0,3 0 3 0,1 0,0-1 0-6 -2 6 Cabriolet 0,1 0,4-1 0 0,4 0,2-3 0 1 3 7 Cadeli -0,1 0,3-1 2-0,1 0,0 1 0-2 -1 8 Californium -0,1-0,1-3 -2 0,4 0,1-2 0 0-1 9 Casoar 0,1 0,1-1 2-0,1-0,1 0 0 2-2 10 Castille 0,1 0,4 1 2-0,1 0,0 3 0 0 2 11 Catana -0,2-1 -0,1 0-3 12 Chagall -0,1 0 0,2 0-2 13 Digger -0,2 0,6-1 3 0,2-0,2 0 0-1 1 14 Libormir -0,1 0,3-1 2 0,2-0,1-1 1-3 -2 15 Monolit 0,1 0,6-2 0,5 0,2-2 0 1 2 16 NK Bold -0,1 0,3 0 1 0,2-0,3-2 0-2 1 17 NK Fundus 0,0 0,2-1 1-0,1-0,4 0 0-2 -1 18 NK Music 0,1-1 0,1 1-1 19 NK Pegaz -0,1 0,4 1 2 0,1-0,4-1 0-1 -2 20 Remy -0,7 0,4-1 2 0,0-0,3-1 1-7 -3 21 Viking 0,0 0,6 1 2 0,0 0,1 0 0 0-1 22 Wallery 0,1 0,5 0 2 0,1 0,1-1 0 0 0 23 Vision (CCA) -0,2-1 0,2 2-4

- 18 - cd. tabeli 7 Ocena wyrzędowania Wysokość roślin jesienią Ocena stanu roślin po zimie Procent martwych roślin Obsada roślin skala 9 o cm skala 9 o % szt./m 2 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 8,3 7,9 20 18 6,8 8,0 5 3 49 52 mieszańcowe 24 Abakus 0,1 0 0,6-2 0 25 Adam 0,1 1 0,3-1 0 26 ES Mercure 0,3 3 0,5-1 1 27 Exotic 0,0 0,6 1 3 0,6 0,2-3 0 1 1 28 Extend 0,1 0,1 2 4 0,4-0,2-1 0-1 -5 29 Finesse 0,1 1 0,4-2 1 30 Herkules 0,0 0,4 1 2 0,5 0,2 0 0 0 1 31 Hycolor 0,1 0,6 1 3 0,4 0,1-2 0 1 1 32 Kronos -0,1 0,3 1 2 0,3-0,2-2 0 1-4 33 Nelson 0,1 0,5 2 2 0,2 0,1-1 0-1 -2 34 NK Octans 0,2 0,4 1 2 0,2 0,4-1 0 1-1 35 NK Petrol 0,0 0,5 3 3 0,2-0,1-1 0 0-2 36 NK Technic 0,1 2 0,4 0 0 37 Poznaniak -0,1 1 0,4-2 -1 38 Rohan 0,0 0,6 1 2 0,5 0,2-1 0-2 0 39 Toccata 0,0 0,2 2 2 0,2 0,1-2 0-2 -2 40 Vectra 0,1 0,4 0 1 0,5 0,1-2 0-2 -1 41 Visby 0,2 0,5 0 2 0,5 0,1-3 0 1-3 42 NK Formula (CCA) 0,1 0,3 1 1 0,2 0,0 0 1-1 -3 43 PR46W09 (CCA) 0,0 0,1 2 3 0,2-0,3 0 0-1 1 44 PR46W10 (CCA) -0,1 0,2 0 2-0,1-0,3 2 0 1 1 45 PR46 W14 (CCA) 0,0-1 0,3-1 -1 Liczba doświadczeń 41 35 39 30 27 18 13 2 37 39 Kol. 1: wzorzec: 2010 Castille, Casoar, Chagall; 2009 Californium, Castille, Casoar

- 19 - Tabela 8 RZEPAK OZIMY. Ważniejsze cechy rolnicze odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2010, 2009 Początek Dojrzałość Wysokość Wyleganie kwitnienia techniczna roślin łanu data; liczba dni cm % 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 2.05 25.04 11.07 4.07 145 132 120 112 23 13 populacyjne 1 Adriana 2 1 0 1 5 3-2 7 5 1 2 Bellevue 3 4 1 1 11 12 6 11 2 3 3 Bogart 4 6 1 2 10 15-5 7 10 8 4 Bojan 4 5 1 1 7 7-8 4 10 11 5 Brise 2 3 0 0 6 4 2 8 2 2 6 Cabriolet -1-1 0 0 0 3-6 -2 4 6 7 Cadeli 2 3 1 1 3 3-4 4 6 4 8 Californium -1 1 0-1 0-1 -7 2 6 3 9 Casoar 0 0 0 0-2 -6-1 -1-1 -1 10 Castille -1-1 0 0-5 -8 0-2 -4-2 11 Catana 2 0 4 1 2 12 Chagall 0 0 7 1 3 13 Digger 3 4 0 1 4 4 1 6 0 0 14 Libormir 1 3 1 0 8 10 8 6-3 4 15 Monolit 3 4 1 1 3 8-14 -5 14 16 16 NK Bold 2 4 1 1 5 4 3 5 1 0 17 NK Fundus 3 4 1 1 4 8-5 8 8 7 18 NK Music 1 0 5-3 6 19 NK Pegaz 3 4 1 1 8 8 0 8 7 4 20 Remy 2 3 1 0 5 0 6 6-3 1 21 Viking 1 2 0-1 2 3 3 1-2 5 22 Wallery 1 2 1 0 8 5 3 7 3 6 23 Vision (CCA) 1 1 6 6-3

- 20 - cd. tabeli 8 Początek Dojrzałość Wysokość Wyleganie kwitnienia techniczna roślin łanu data; liczba dni cm % 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 2.05 25.04 11.07 4.07 145 132 120 112 23 13 mieszańcowe 24 Abakus 0 0 5 5 0 25 Adam 1 1 12 6 2 26 ES Mercure 2 1 11 8 0 27 Exotic 1 0 11-1 8 28 Extend 3 3 0 0 13 10-3 13 11 3 29 Finesse 2 0 12 2 5 30 Herkules 0 1 0-1 5 9-6 3 8 7 31 Hycolor 1 0 0 0 10 10 1 10 6 3 32 Kronos 3 3 1 0 16 12 10 14 6 2 33 Nelson 1 1 0 0 10 12-1 11 8 1 34 NK Octans 1 2 0 0 8 9 0 9 4 5 35 NK Petrol 2 2 0 0 13 12 7 13 3 3 36 NK Technic 1 1 11 3 5 37 Poznaniak 3 0 5-7 9 38 Rohan -1 0-1 -1 4 1 2 3 1 2 39 Toccata 1 1 1 0 17 13 7 13 5 5 40 Vectra 0 1 0 0 8 10 3 6 3 5 41 Visby 1 2 0 0 5 6 0 9 3 3 42 NK Formula (CCA) 3 3 0 1 16 20-1 17 10 1 43 PR46W09 (CCA) 1 2 1 0 14 10 6 10 3 0 44 PR46W10 (CCA) 2 3 0 1 7 12-3 11 8-1 45 PR46 W14 (CCA) 2 1 12 6 4 Liczba doświadczeń 41 43 36 40 40 42 39 40 24 21 Kol. 1: wzorzec: 2010 Castille, Casoar, Chagall; 2009 Californium, Castille, Casoar Kol.6: wyleganie cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin, w procentach [100 (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)] wyniki pochodzą z doświadczeń, w których zjawisko wystąpiło w większym nasileniu

- 21 - Tabela 9 RZEPAK OZIMY. Porażenie odmian przez choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2010, 2009 Zgnilizna Sucha zgnilizna Choroby podstawy Czerń twardzikowa kapustnych łodygi krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 Wzorzec 12 12 9 13 10 13 7,0 6,6 populacyjne 1 Adriana 0-3 -2-2 3-1 0,4 0,4 2 Bellevue -1-3 -3 0 3 0 0,0 0,6 3 Bogart 1 3-1 7 4 8-0,3 0,1 4 Bojan 1 1 2 7 2 2-0,3 0,4 5 Brise 2 2-2 1 4 0-0,1-0,2 6 Cabriolet 2-2 -1-1 -2 1-0,2 0,2 7 Cadeli -1 2 1 0-1 2-0,2-0,1 8 Californium 2 0 0 1 0 0-0,4-0,3 9 Casoar 1 2 0 1 1-1 0,1 0,1 10 Castille 0-2 0-1 -2 0-0,1 0,0 11 Catana 1-1 -1-0,2 12 Chagall -2-1 0 0,1 13 Digger 1 4 0 2 4 0-0,3-0,1 14 Libomir 2 6 3 2-1 -1 0,1 0,1 15 Monolit 2 1-2 1 0 4-0,6 0,0 16 NK Bold 0 1 0 5 2-1 -0,1 0,2 17 NK Fundus 0 1-1 1 7 0 0,1 0,0 18 NK Music -2-1 -1 0,1 19 NK Pegaz 0 0-3 1 0 2-0,2 0,2 20 Remy -3-1 -3-1 -1-5 0,2 0,0 21 Viking -1 6-2 8-1 1 0,3-0,5 22 Wallery 2 2-2 5 2 0-0,4 0,1 23 Vision (CCA) 0-2 4 0,3

- 22 - cd. tabeli 9 Zgnilizna Sucha zgnilizna Choroby podstawy Czerń twardzikowa kapustnych łodygi krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 Wzorzec 12 12 9 13 10 13 7,0 6,6 mieszańcowe 24 Abakus 2-3 6 0,1 25 Adam -2 0 1 0,0 26 ES Mercure 1 0-1 0,0 27 Exotic 2 1 0 7 3 5 0,0 0,2 28 Extend 0 3-1 2 2-1 -0,1 0,0 29 Finesse -3-1 -1 0,0 30 Herkules 1 5 0 4 6 8-0,3 0,3 31 Hycolor 3 5-3 9 1 4 0,1-0,1 32 Kronos 8 9-1 12 20 11 0,1-0,4 33 Nelson 1 4 0 4 5 5-0,6-0,2 34 NK Octans 1 0-2 -1-3 -1 0,2 0,6 35 NK Petrol 1 1 0 5 0 1 0,0 0,0 36 NK Technik 1-1 2 0,2 37 Poznaniak 5 1 2-0,3 38 Rohan 2 2 3 7 2 3-0,3-0,3 39 Toccata 0-1 0 1 2 2 0,3 0,2 40 Vectra 1 4-1 4 0 3-0,1 0,2 41 Visby 1 3 0 3 0 2 0,0 2,3 42 NK Formula (CCA) 20-1 2 14 5-0,4 0,5 43 PR 46W 09 (CCA) 1 0 3 0 0,2 0,1 44 PR 46W 10 (CCA) 0 0 4-5 0,1 0,2 45 PR 46 W 14 (CCA) 5-2 11 0,1 Liczba doświadczeń 13 10 5 3 8 7 19 12 Kol. 1: wzorzec: 2010 Castille, Casoar, Chagall; 2009 Californium, Castille, Casoar

- 23 - RZEPAK JARY 2010 WSTĘP W opracowaniu przedstawiono wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem jarym z roku zbioru 2010. Badano w nich 17 odmian wpisanych do krajowego rejestru w latach 2001-2010, w tym 13 populacyjnych i cztery mieszańcowe (tab. 1). Wzorcem w doświadczeniach były odmiany Clipper i Fenja. Rezultaty badań uzyskane w roku 2010 przedstawiono na tle wyników z roku 2009. Doświadczenia założono w 12 stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian oraz w Oddziale Hodowli Roślin Strzelce Grupa IHAR, w Małyszynie (rys. 1). Badania prowadzono według metodyki 1) opracowanej w Centralnym Ośrodku. Określono w niej ogólne i szczegółowe zasady zakładania i prowadzenia doświadczeń, a także zakres i sposób przeprowadzania pomiarów i obserwacji. Przy zakładaniu doświadczeń zastosowano układ 1-rozkładalny oraz cztery powtórzenia. Powierzchnia poletka do siewu netto wynosiła 16,5 m 2. Na 1 m 2 wysiewano 100 nasion, o 20 sztuk mniej niż w latach poprzednich. Przedplonem były przeważnie zboża, a także rośliny okopowe. Zbiór nasion w poszczególnych doświadczeniach przeprowadzano z niejednakowej powierzchni, która wynosiła 13,5-16,5 m 2. Plon nasion obliczono przy wilgotności 9%. W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie badanych odmian oraz liczby doświadczeń. W tabeli 2 zebrano dane dotyczące podstawowych warunków prowadzenia doświadczeń, natomiast w tabeli 3 przedstawiono daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych. W kolejnych tabelach zamieszczono wyniki cech rolniczych dla badanych odmian (plon nasion i tłuszczu, zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach, pomiary i obserwacje polowe). Liczba doświadczeń zapisana u dołu każdej tabeli wynikowej oznacza maksimum wykorzystanych obserwacji lub pomiarów i odnosi się najczęściej tylko do odmian wzorcowych. ---------------------------- 1) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/2/2008, COBORU,Słupia Wielka 2008. Siew nasion w większości miejscowości wykonano w pierwszej i drugiej dekadzie kwietnia, średnio kilka dni później niż w roku 2009. W kilku doświadczeniach, ze względu na mniejszą wilgotność gleby po siewie, obserwowano nierównomierne wschody. Początkowy wzrost roślin był spowolniony w efekcie obniżenia temperatury i wystąpienia intensywnych opadów. W maju suma opadów była wyraźnie większa niż w wieloleciu. W czerwcu opady były mniejsze. Zmniejszenie ilości wysiewu nasion spowodowało, że obsada w doświadczeniach była mniejsza średnio o 16 roślin. Kwitnienie roślin wystąpiło w terminie zbliżonym do wielolecia i trwało blisko trzy tygodnie. Rośliny były wyraźnie niższe niż w roku 2009. Trzecia dekada czerwca oraz pierwsza lipca charakteryzowały się wysoką temperaturą powietrza i niedoborem opadów. Obfite opady deszczu w sierpniu spowodowały opóźnienie terminu zbioru w niektórych miejscowościach. Ogólnie, nadmierne opady oraz ich niekorzystny rozkład wpłynęły ujemnie na przebieg wegetacji rzepaku jarego. Plonowanie było wyraźnie mniejsze niż w ostatnich latach, a nasiona ze zbioru cechowały się mniejszą masą. Nasilenie występowania słodyszka rzepakowego było zróżnicowane terytorialnie i oceniane jako średnie lub duże. Zastosowano intensywną ochronę. W poszczególnych doświadczeniach wykonano od 4 do nawet 10 zabiegów, stosując przemiennie różne preparaty. Pomimo tego, w kilku doświadczeniach obserwowano niewielkie uszkodzenia kwiatostanów. Choroby rzepaku wystąpiły w średnim nasileniu. Najczęściej obserwowano porażenie roślin czernią krzyżowych, ale także zgnilizną twardzikową. Wielkość zebranych plonów nasion w doświadczeniach była bardzo zróżnicowana i wynosiła średnio dla wzorca od 13,8 dt z ha w Białogardzie do 29,1 dt z ha w Chrząstowie. Średni plon wzorca z doświadczeń osiągnął 21,8 dt z ha i był mniejszy aż o 13% w porównaniu do plonu uzyskanego w roku 2009. --------------------------- Objaśnienie skali 9-stopniowej (dotyczy tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy) 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny)

- 24 - Rys. 1 Rozmieszczenie porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem jarym w roku 2010

- 25 - Tabela 1 RZEPAK JARY. i doświadczenia. Lata zbioru 2010, 2009 Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion (g) zdolność kiełkowania (%) 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 populacyjne 1 Bios 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,7 3,5 97 96 2 Clipper 2007 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,3 5,3 92 94 3 Feliks 2007 HR Strzelce Grupa IHAR 3,6 4,2 93 91 4 Fenja 2010 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 3,7 99 5 Huzar 2004 HR Strzelce Grupa IHAR 3,2 3,3 97 98 6 Larissa 2010 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,3 4,0 98 99 7 Markiz 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,2 3,2 94 96 8 Markus 2010 HR Strzelce Grupa IHAR 6,0 92 9 Proximo 2010 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,3 99 10 Rollo 2008 Lantmännen SW Seed AB SE 3,5 3,5 98 98 11 SW Landmark 2004 Lantmännen SW Seed AB SE 4,0 4,0 99 99 12 SW Svinto 2007 Lantmännen SW Seed AB SE 3,3 3,9 97 97 13 Tamarin 2010 Lantmännen SW Seed AB SE 3,0 98 mieszańcowe 14 Belinda F 1 2010 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,8 98 15 Delight F 1 2010 RAPS GbR Saatzucht Lundsgaard DE 3,0 95 16 Jura F z 2001 Euralis Semences FR 4,2 4,5 98 97 17 Kaliber F 1 2009 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,6 4,6 98 94 Lata zbioru Bilans doświadczeń: 2010 2009 - założone 12 13 - zdyskwalifikowane 0 1 - przyjęte do syntezy 12 12 Kol. 1: F z odmiana mieszańcowa złożona, F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana Kol. 3: HR Hodowla Roślin, DE Niemcy, FR Francja, SE Szwecja, Norddeutsche Pflanzenzucht Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke KG

- 26 - Tabela 2 RZEPAK JARY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie 2010 2009 1 2 3 Średnia rolnicza wartość gleb w 100 o skali IUNG 73 73 liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, 2 5 5-4, 8, 11 5 5-5 2 3 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy > 7,2-1 - obojętny 6,6-7,2 3 5 - lekko kwaśny 5,6-6,5 8 7 - kwaśny 4,6-5,5 1 Przedplon: - zboża 8 8 - okopowe (ziemniak, burak cukrowy) 3 5 - strączkowe (łubin) 1 - Nawożenie mineralne: średnia dawka (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 56 (35-80) 52 (40-60) - K 2 O 90 (48-150) 96 (77-125) - N średnio 108 (76-125) 105 (82-125) - S 33 (18-54) 28 (8-65) liczba doświadczeń Dolistne nawożenie mikroskładnikami: - jeden zabieg 4 3 - dwa i więcej zabiegów 4 5 Zaprawa nasienna: - Chinook 200 FS + Sarfun T 450 FS - 13 - Brasikol C 250 FS + Funaben T 480 FS 12 - Zwalczanie chemiczne chwastów: - jeden zabieg 7 9 - dwa zabiegi 5 4 - w tym rośliny jednoliścienne 2 3 Zwalczanie szkodników: - do 4 zabiegów 4 - - 5-7 zabiegów 6 8-8-10 zabiegów 2 3 - powyżej 10 zabiegów - 2 Zastosowanie desykantów: 4 5 Zbiór jednofazowy: 12 12 Liczba doświadczeń założonych 12 13

- 27 - Tabela 3 RZEPAK JARY. Daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych wzorca. Lata zbioru 2010, 2009 Termin Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie Jednostka i zakres 2010 2009 1 2 3 4 6 Siew data średnio 13.04 9.04 od-do 8-23.04 3-21.04 Wschody data średnio 28.04 24.04 od-do 17.04-6.05 14.04-11.05 Ocena wyrzędowania skala 9 o średnio 8,0 8,0 od - do 5,9-9,0 6,1-9,0 Obsada roślin szt./m 2 średnio 90 111 od - do 76-118 87-135 Początek kwitnienia data średnio 11.06 12.06 od - do 2-22.06 3-17.06 Koniec kwitnienia data średnio 5.07 2.07 od - do 23.06-13.07 26.06-8.07 Długość kwitnienia liczba dni średnio 21 22 od - do 13-26 17-25 Wysokość roślin cm średnio 113 141 od - do 76-124 115-159 Wysokość łanu cm średnio 94 117 od - do 47-122 90-144 Wyleganie % średnio 17 17 od - do 0-57 3-35 Dojrzałość techniczna data średnio 4.08 6.08 od - do 22.07-15.08 30.07-21.08 Zbiór data średnio 15.08 20.08 od - do 4-24.08 11-26.08 Plon nasion dt z ha średnio 21,8 25,1 od - do 12,8-28,4 16,1-35,3 Liczba doświadczeń 12 13

- 28 - Tabela 4 RZEPAK JARY. Plon nasion i tłuszczu odmian (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2010, 2009 Liczba doświadczeń Plon nasion (9% wilgotności) Plon tłuszczu 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 Wzorzec, dt z ha 12 12 21,8 25,1 9,1 10,5 populacyjne 1 Bios 8 9-2,0-2,7-1,8-1,5 2 Clipper 12 12 0,4 0,4 0,1 0,6 3 Feliks 10 12-2,0-2,0-1,4-1,0 4 Fenja 12-0,4-0,1 5 Huzar 8 7-1,6-1,9-1,3-1,0 6 Larissa 12 12-0,5 0,1-0,8-0,3 7 Markiz 8 7-2,4-3,7-2,0-2,0 8 Markus 10 1,1 0,0 9 Proximo 10 0,7-0,2 10 Rollo 10 12-0,9-1,7-0,8-0,9 11 SW Landmark 10 12-1,7-0,8-1,6-0,7 12 SW Svinto 12 12-0,7-0,5-0,6-0,4 13 Tamarin 12-0,8-1,2 mieszańcowe 14 Belinda 12 2,0 0,1 15 Delight 12 0,4-0,2 16 Jura 8 7-0,8 1,2-1,1 0,2 17 Kaliber 12 9 0,2 1,6-0,4 0,6 Kol. 1: wzorzec: 2010 Clipper, Fenja; 2009 Clipper, SW Svinto, Larissa Kol. 4: Plon tłuszczu = plon suchej masy nasion z wszystkich doświadczeń (plon przy 9% wilgotności x 0,91) x zawartość tłuszczu z 5 doświadczeń / 100

- 29 - Tabela 5 RZEPAK JARY. Zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian. Lata zbioru 2010, 2009 Zawartość glukozynolanów (μm/g) Zawartość tłuszczu (% s. m.) 0% wilgotności wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca odchylenia od wzorca 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 Wzorzec 8,5 8,5 8,5 8,5 45,8 46,2 (41,7) (42,0) populacyjne 1 Bios 7,6 7,6-0,9-0,9-5,3-2,1 2 Clipper 9,6 8,2 1,1-0,3-0,2 2,0 3 Feliks 8,1 7,7-0,4-0,8-3,4-0,8 4 Fenja 7,4-1,1 0,2 5 Huzar 5,7 6,5-2,8-2,0-3,5-0,7 6 Larissa 9,9 8,5 1,4 0,0-2,8-1,3 7 Markiz 8,7 7,9 0,2-0,6-5,6-2,2 8 Markus 8,0-0,5-2,5 9 Proximo 7,2-1,3-2,3 10 Rollo 8,9 8,6 0,4 0,1-2,1-0,9 11 SW Landmark 11,8 9,8 3,3 1,3-4,8-1,7 12 SW Svinto 8,1 8,8-0,4 0,3-1,7-0,7 13 Tamarin 8,8 0,3-4,7 mieszańcowe 14 Belinda 9,1 0,6-3,4 15 Delight 10,0 1,5-2,0 16 Jura 8,3 8,3-0,2-0,2-4,2-1,1 17 Kaliber 9,9 8,1 1,4-0,4-2,4-0,2 Liczba doświadczeń 4 4 4 4 6 5 Kol. 1: wzorzec: 2010 Clipper, Fenja; 2009 Clipper, SW Svinto, Larissa Kol. 4: w nawiasach zawartość tłuszczu wzorca obliczona przy wilgotności 9%.

- 30 - Tabela 6 RZEPAK JARY. Ważniejsze fazy fenologiczne i cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2010, 2009 Ocena Kwitnienie Długość Obsada roślin wyrzędowania (data; liczba dni) (skala 9 o (szt./m 2 kwitnienia ) ) początek koniec (liczba dni) 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 2 3 4 5 6 Wzorzec 8,0 8,0 90 111 11.06 12.06 5.07 2.07 21 22 populacyjne 1 Bios -0,2-0,1 1-8 1 0 1 1 1 1 2 Clipper 0,0 0,1 2 4 1 1 1 1 0 0 3 Feliks -0,3-0,4 1-10 1 1 1 1 1 0 4 Fenja 0,0-2 -1-1 0 5 Huzar -0,2-0,4 0-1 0-2 0-2 0 0 6 Larissa 0,2-0,2 5-2 0-1 0 0 0 1 7 Markiz -0,5-0,3-5 -5 1 1 1 1 0 0 8 Markus -0,1 2-1 -1 0 9 Proximo 0,1 5-1 -3-2 10 Rollo -0,2-0,2 0-2 1 2 1 1 0-1 11 SW Landmark 0,0-0,1 1-6 1 3 0 1-1 -2 12 SW Svinto 0,0 0,1 5-2 0 0 0-1 -1-1 13 Tamarin -0,1 2-1 0 1 mieszańcowe 14 Belinda 0,4 9-3 -3 0 15 Delight -0,3 4-2 -1 0 16 Jura -0,1-0,2 3-7 3 2-1 0-3 -2 17 Kaliber 0,0 0,0 5-5 0-1 0-1 0 0 Liczba doświadczeń 12 12 8 12 12 12 12 12 11 12

- 31 - cd. tabeli 6 Dojrzałość Wysokość Wyleganie techniczna (cm) (%) (data; liczba dni) roślin łanu 2010 2009 2010 2009 2010 2009 2010 2009 1 7 8 9 10 Wzorzec 4.08 6.08 113 141 94 117 29 20 populacyjne 1 Bios -2-1 1 3-2 -5 3-6 2 Clipper 1 1 5 4 3-4 1-6 3 Feliks -1-1 1 3 1-2 -2-4 4 Fenja 0-5 -3-1 5 Huzar -1-2 -4-2 -2-3 -2-1 6 Larissa 0 0-3 -1-1 2-3 3 7 Markiz -1-1 -4-4 -6-16 6-10 8 Markus -1 1-1 4 9 Proximo -2-3 0-5 10 Rollo -1 0 4 5 8 10-9 5 11 SW Landmark -1 1-8 -4-4 3-7 5 12 SW Svinto -1-1 -5-3 -2 2-3 3 13 Tamarin -1-4 -1-5 mieszańcowe 14 Belinda -2-8 -5-4 15 Delight -1-7 -2-7 16 Jura -1-1 0-1 1-6 -2-5 17 Kaliber 0 1-3 1-2 -1-1 -2 Liczba doświadczeń 12 12 12 12 12 12 7 11 Kol. 10: wyleganie cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin, w procentach [100 (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)], wyniki pochodzą z doświadczeń w których zjawisko wystąpiło w większym nasileniu

- 32 - cd. tabeli 6 Brakujące łuszczyny (%) Porażenie przez czerń krzyżowych (skala 9 o ) Zgnilizna twardzikowa (%) Masa 1000 nasion (g) 2010 2009 2010 2009 2010 2010 2009 1 11 12 13 14 Wzorzec 12 9 5,9 6,2 11 4,3 4,4 populacyjne 1 Bios 0 1 0,4-0,3-1 -0,3-0,1 2 Clipper 0 1 0,2 0,2 2 0,1 0,0 3 Feliks 0 1-0,4 0,1 2-0,4-0,3 4 Fenja 0-0,2-2 -0,1 5 Huzar -2-1 0,0 0,5-3 -0,4-0,3 6 Larissa -2 1-0,3-0,1 0 0,2-0,1 7 Markiz 0 0-0,1 0,0 5-0,4-0,1 8 Markus 0 0,0 4 0,1 9 Proximo -1-0,4-2 0,3 10 Rollo 1-1 0,1-0,1-6 0,1-0,1 11 SW Landmark 0 0-0,3 0,0 0 0,3-0,2 12 SW Svinto -2-1 -0,3-0,1-4 0,0 0,1 13 Tamarin -2-0,5-1 0,1 mieszańcowe 14 Belinda -1 0,3-4 0,1 15 Delight -3 0,2-5 -0,2 16 Jura 1 0 0,0-0,3-5 -0,5-0,4 17 Kaliber 0-1 -0,1 0,2-3 0,2 0,0 Liczba doświadczeń 8 8 11 11 4 7 7 Kol. 1: wzorzec: 2010 Clipper, Fenja; 2009 Clipper, SW Svinto, Larissa Kol. 13: procent roślin porażonych