Rzepak jary mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska, inż. Danuta Andrejko- Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Skołoszowie

Transkrypt

1 Rzepak jary mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska, inż. Danuta Andrejko- Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Skołoszowie Uwagi ogólne Rzepak jary zyskuje na znaczeniu w przypadku niewykonania planu zasiewów rzepaku ozimego oraz wtedy, gdy jest alternatywnie wysiewany po wymarzniętych uprawach formy ozimej. Rzepaku jarego nie można używać do wiosennego przesiewu placowych braków roślin rzepaku ozimego ze względu na przesunięty w czasie o około jeden miesiąc przebieg faz kwitnienia i dojrzewania. Średni plon nasion badanych odmian rzepaku jarego w ostatnim pięcioleciu w doświadczeniach PDO stanowił 60 % plonu odmian rzepaku ozimego. Nasiona odmian rzepaku jarego odznaczają się jednak dobrą jakością. Zawierają przeciętnie więcej białka ogólnego a mniej włókna i glukozynolanów, przy czym mają nieco mniejszą zawartość tłuszczu niż nasiona rzepaku ozimego. W latach powierzchnia uprawy wahała się od tys. ha(dane GUS). Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2016 zakalikowano 66 ha plantacji nasiennych dwóch odmian rzepaku jarego pochodzących z Krajowego rejestru roku do Krajowego rejestru wpisano cztery odmiany rzepaku jarego, w tym trzy populacyjne. Aktualnie zarejestrowanych jest 29 odmian-18 populacyjnych i 11 mieszańcowych. Odmian krajowych jest 8, a 21 zagranicznych. Wpisane do Krajowego rejestru odmiany wykazują zróżnicowanie ważniejszych cech wartości gospodarczej takich jak; plon nasion oraz jego jakość a także wczesność, wysokość roślin, odporność na wyleganie oraz porażenie przez choroby.(źródło; LOO 2017). W województwie podkarpackim w ramach programu PDO 2017 roku prowadzono dwa doświadczenia polowe z rzepakiem jarym. Badano 15 odmian, w Skołoszowie na glebach dobrych i w Nowym Lublińcu na glebach lekkich. Doświadczenia założono w oparciu o metodykę opracowaną przez COBORU, na jednym poziomie agrotechniki w trzech powtórzeniach. Powierzchnia poletka do zbioru wynosiła 16,5 m 2. Ochrona chemiczna roślin polegała na zaprawianiu nasion, stosowaniu herbicydów i środków owadobójczych, dopuszczono stosowanie fungicydów gdzie zagrożenie chorobami było silne. Nawożenie roślin stosowano uwzględniając lokalne warunki glebowe w oparciu o analizy gleby (tabela 2). Plon nasion określano przy wilgotności 9%. Wyleganie -cechę określono jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin, w procentach [100 - (wysokość łanu/wysokość roślinx100)]; odchylenie ujemne oznacza ocenę korzystniejszą. Warunki agrotechniczne prowadzonych doświadczeń oraz pochodzenie odmian przedstawiono w tabelach 1 i 2 a wyniki ważniejszych cech gospodarczych w tabelach 3-7. Wyniki doświadczeń Doświadczenia zostały założone w optymalnym terminie. Warunki wilgotnościowe gleby od siewu do wschodów były dobre ale chłodne noce z przymrozkami do -4 0 C wydłużyły je w czasie. Wahania temperatury w maju, duże różnice między nocą a dniem w drugiej dekadzie od 2,1 0 C do 27,7 0 C nie sprzyjały rozwojowi roślin. Dodatkowo dość niska suma opadów /160mm/ i niekorzystny ich rozkład w miesiącach maj, czerwiec i lipiec oraz występujące okresowo zróżnicowane temperatury przyczyniły się do stosunkowo niskich plonów rzepaku jarego w Skołoszowie. W 2017 roku średni plon nasion wyniósł 26,9 dt z ha i był identyczny jak w roku Najlepsze średnie plony nasion uzyskały odmiany - Legolas F 1 (111%), Markus (108%), Agra (107%), Lumen F 1 (105%). W wieloleciu najkorzystniejsze pod względem plonowania oceny uzyskały odmiany; Markus (108%), Kaliber F 1 (105%), Legolas F 1 (106%), Agra (103%). W Skołoszowie najlepiej plonowały odmiany: Markus (115%), Agra (110%), Legolas F 1 (112%), Lumen F 1 (106%) a w Nowym Lublińcu: Kaliber (106%), Legolas F 1 (109%), Lumen F 1 (104%). W Nowym Lublińcu przy plonie wzorca 29,5 dt z ha można było zauważyć minimalne odchylenia w plonie odmian od wzorca od 91% - 106%, natomiast w Skołoszowie przy wzorcu 24,2 dt z ha wystąpiło silne zróżnicowanie w plonowaniu odmian od 77%-115% wzorca. W 2017 roku z chorób wystąpiła tylko czerń krzyżowych, której nasilenie było w niewielkie, średnia ocena wynosiła 8,0 w skali 9 o, najbardziej porażona była odmiana Delight F 1 a najmniej Doktrin F 1. Wysokość roślin dla odmian wahała się od 107cm do 132cm, w 2016 roku - średnio rośliny były niższe o 25 cm. W wieloleciu odmianami najniższymi były: Delight F 1, Legolas F 1 i Tamarin.

2 Tabela 1 Rzepak jary. Odmiany badane. Rok zbioru 2017 Lp Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Kod kraju - pochod zenia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce. Odmiany populacyjne 1 Fenja DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 2 Markus Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, 3 Tamarin SE Lantmännen SW Seed SIA, Rigas street 20a, LV-3002 Jelgava 4 Lennon SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava 5 Agra 2015 SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a, LV-3002 Jelgava 6 Karo 2016 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, 7 Goliat 2017 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul Główna 20, 8 Libero 2017 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, 9 Turner 2017 SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a, LV-3002 Jelgava Odmiany mieszańcowe 10 Kaliber F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 11 Delight F DE Bayer sp. z o.o., Bayer CropScience, Al. Jerozolimskie 158, Warszawa 12 Doktrin F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, PL Wągrowiec 13 Legolas F SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava 14 Lumen F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 15 Lexus F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec F 1 odmiana mieszańcowa. LOZ odmiana zalecana do uprawy na obszarze województwa

3 Tabela 2. Rzepak jary. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2017 Miejscowość ZDOO Skołoszów ZDOO Nowy Lubliniec Powiat Jarosław Lubaczów Kompleks rolniczej przydatności gleby II IV B Klasa bonitacyjna gleby II a IV b ph gleby w KCl 5,7 5,8 Przedplon Burak cukrowy Pszenica ozima Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N (kg/ha) P (kg/ha) K 2 O (kg/ha) S (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami 2x Insol 5-1,5 l wieloskładnikowymi (l/ha) Insol B - 2,0 l nie stosowano Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) zaprawiono centralnie Herbicyd Insektycyd (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) Butisan Star Max 500 SC - 2,5 l Decis Mega 50 EW - 0,15 l Mospilan 20 SP - 0,12 kg Fastac 100 EC - 0,12 l Karate Zeon 050 CS - 0,15l Proteus 110 OD - 0,6 l Metazanex 500 SC - 2,0 l 2x Decis Mega 50 EW - 0,15 l Biscaya 240 OD - 0,3l Mospilan 20 SP - 0,01 kg Fungicyd (nazwa, dawka/ha) Tebu 250 EW 1,25 l Grisu 500 SC - 1,0 l Inne (nazwa, dawka/ha) Asahi SL 0,5 l Flexi - 0,8 l Desykant (nazwa, dawka/ha) Mission 200 SL - 2,5 l Tabela 3. Rzepak jary. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2017 L Nowy Cecha Skołoszów p Lubliniec 1 Termin kwitnienia początek (dzień, m-c) Termin kwitnienia koniec (dzień, m-c) Termin dojrzałości do koszenia (dzień, m-c) Termin dojrzałości do zbioru kombajnem (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) Wysokość łanu (cm) Ocena wylegania (%) 5,7 20,3 8 Pękanie łuszczyn (%) 9,3 8,5 9 Brakujące łuszczyny (%) 5,1 2,6 10 Porażenie przez choroby: mączniakiem pawdziw. (skala 9 0 ) 4, zgnilizną twardzikową (%) 2, czernią krzyżowych (skala 9 0 ) 7,7 8,3 13 Wilgotność nasion przy zbiorze (%) 6,9-14 uszkodzenie gradowe (%) - 8,3 15 Plon nasion (dt z ha) 23,0 29,9 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny

4 Tabela 4. Rzepak jary. Plon nasion odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2017 Odmiana Skołoszów Nowy Lubliniec Zawartość w nasionach tłuszczu % s.m. glukozynolanów µm/g Wzorzec, dt z ha 24,2 29,5 45,3 9,0 1 Fenja ,1 7,6 2 Markus ,8 9,9 3 Tamarin ,7 9,5 4 Lennon ,9 12,4 5 Agra ,4 7,7 6 Karo ,4 7,5 7 Goliat ,2 6,0 8 Libero ,4 6,8 9 Turner ,3 8,3 10 Kaliber F ,4 10,9 11 Delight F ,0 10,1 12 Doktrin F ,5 10,1 13 Legolas F ,5 11,8 14 Lumen F ,8 7,2 15 Lexus F ,4 9,0 Wzorzec wszystkie odmiany badane, Zawartość tłuszczu i glukozynolanów - LOO 2016, COBORU Tabela 5 Rzepak jary. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2017, 2016, 2015 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha 26,9 26,9 26,1 26,9 26,6 1 Fenja Markus Tamarin Lennon Agra Karo Goliat 96 8 Libero 93 9 Turner Kaliber F Delight F Doktrin F Legolas F Lumen F Lexus F 1 93 Liczba doświadczeń Wzorzec wszystkie odmiany badane

5 Tabela 6.Rzepak jary. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2017, Lp Odmiana L-ba lat Czerń krzyżowych skala 9º badań Wzorzec, dt z ha 8,0 7,5 1 Fenja 3-0,2-0,2 2 Markus 3 0,3-0,3 3 Tamarin 3 0-0,1 4 Lennon 3 0,5-0,1 5 Agra 2-0,2 0,3 6 Karo 2-0,2-0,2 7 Goliat 1-0,2 8 Libero 1 0,3 9 Turner Kaliber F 1 3 0,3 0,3 11 Delight F 1 3-0,5 0,0 12 Doktrin F 1 3 0,8 0,4 13 Legolas F 1 3-0,2-0,3 14 Lumen F ,2 15 Lexus F 1 1-0,2 Liczba doświadczeń 2 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla odmian badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza Tabela 7. Rzepak jary. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2017, Lp. Odmiana L-ba Wysokość (cm) Ocena wylegania % lat roślin łanu badań Wzorzec Fenja Markus Tamarin Lennon Agra Karo Goliat Libero Turner Kaliber F Delight F Doktrin F Legolas F Lumen F Lexus F Liczba doświadczeń

6 Charakterystyka odmian rzepaku jarego wpisanego do Krajowego rejestru 2017 wg COBORU, LOO 2017 Goiat - odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Libero - odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Turner - odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion większa od średniej. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Reprezentant Hodowcy: Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava Lexus Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów powyżej średniej, zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Reprezentant Hodowcy: Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec