11. Rzepak ozimy. Wyniki doświadczenia

Transkrypt

1 11. Rzepak ozimy Uwagi ogólne Według danych GUS powierzchnia uprawy rzepaku ozimego w naszym kraju wynosiła w ostatnich latach tys. ha. Szacunki wskazują, że areał uprawy może w przyszłości wzrosnąć do około 1 mln ha. Rzepak jest bardzo ważną rośliną w płodozmianie, zwłaszcza w tych gospodarstwach, w których w strukturze zasiewu dominują zboża. O ewentualnym wzroście powierzchni uprawy zdecydować może zapotrzebowanie na olej rzepakowy zużywany do produkcji biokomponentów (estrów). W roku 2011 zakwalifikowano zaledwie 388 ha plantacji nasiennych dziewięciu odmian rzepaku ozimego wpisanych do krajowego rejestru (najwięcej odmiany Monolit 44 % ogólnej powierzchni, Chagall - 12 %, Poznaniak - 10%) oraz czterech odmian z Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA). W Polsce rozmnażane są głównie odmiany krajowe, które w roku 2011 zajmowały powierzchnię 299 ha, tj. 77 % całego areału. W roku 2012 do krajowego rejestru wpisano piętnaście nowych odmian, cztery populacyjne i jedenaście mieszańcowych. Wszystkie pochodziły z zagranicznych hodowli. Nowe odmiany rzepaku ozimego, obok dużego plonu nasion, powinny charakteryzować się odpowiednimi cechami jakościowymi. Najlepiej, gdy nasiona zawierają dużo tłuszczu i białka, a mało glukozynolanów i włókna. Rośliny powinny cechować się dobrą zimotrwałością oraz dużą odpornością na wyleganie oraz główne choroby grzybowe. Obecnie w krajowym rejestrze znajdują się 94 odmiany rzepaku ozimego (47 odmian populacyjnych i 47 odmian mieszańcowych). W tej liczbie jest 8 odmian krajowych 86 zagranicznych. Połowę zarejestrowanych odmian stanowią odmiany nowe, wpisane do rejestru w ostatnich pięciu latach. Plonowanie odmian jest wypadkową wielu czynników, zwłaszcza glebowych, agrotechnicznych i pogodowych. Rolnik ma bezpośredni wpływ jedynie na agrotechnikę. Dlatego tak ważny jest np. prawidłowy płodozmian, wybór odpowiedniej odmiany, stosowanie do siewu kwalifikowanego materiału siewnego, przestrzeganie właściwego terminu siewu, terminowe i precyzyjne wykonanie zabiegów. Przy zwiększającym się areale uprawy rzepaku ozimego nasilają się problemy związane m.in. z samosiewami, kompensacją niektórych chwastów czy też częstszym występowaniem chorób i szkodników. Jednoznaczne określenie wymagań glebowych nowych odmian jest w zasadzie niemożliwe ze względu na stosunkowo krótki okres badań i niewielką liczbą doświadczeń rejestrowych. Niemniej, można stwierdzić ogólnie, że odmiany mieszańcowe częściej niż populacyjne plonowały lepiej na glebach gorszych (źródło: LOO COBORU, 2012 r.). Doświadczenia PDOiR w województwie podkarpackim zostały założone w trzech miejscowościach o zróżnicowanych warunkach klimatycznych i glebowych. W Przecławiu i Skołoszowie na glebach dobrych oraz w Nowym Lublińcu na glebach lekkich. Doświadczenia zostały założone i prowadzone według metodyki opracowanej przez COBORU. Badano 24 odmiany rzepaku ozimego na jednym poziomie agrotechniki w czterech powtórzeniach. Nawożenie roślin stosowano uwzględniając lokalne warunki glebowe w oparciu o analizy gleby. Stosowano herbicydy, środki owadobójcze, fungicydy oraz regulatory wzrostu. Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła 15 m 2. Plon określano przy 9% wilgotności nasion. Warunki agrotechniczne prowadzenia doświadczeń oraz pochodzenie odmian przedstawiono odpowiednio w tabeli 1 i 2 a wyniki ważniejszych cech gospodarczych w tabelach 3 do 7. Wyniki doświadczenia W Przecławiu z powodu znikomych opadów deszczu w okresie wschodów część nasion nie skiełkowała, co było przyczyną niepełnej obsady roślin na poletkach. Od połowy stycznia zalegała pokrywa śnieżna, która skutecznie chroniła rośliny przed przemarznięciem przy spadkach temperatur do -32,9 0 C. Odmiany rzepaku we wszystkich doświadczeniach przezimowały bardzo dobrze. Niższa obsada roślin na wiosnę oraz niewielkie opady deszczu przyczyniły się do dobrej zdrowotności roślin. Od czerwca wysokie temperatury powyżej 30 0 C przyśpieszyły dojrzewanie łuszczyn. W 2012 roku uzyskano przeciętne plony nasion, około 5 dt wyższe niż 2011 roku i około 6 dt wyższe niż 2010 roku. W analizowanym roku najlepiej plonowały odmiany: Arthoga F 1, Extend F 1, NK Technic F 1. Ta ostatnia nieco słabiej plonowała w Przeclawiu. Dobrze oceniano również plonowanie

2 odmian: NK Prtrol F 1, NK Diamond i SY Kolumb F 1. Odmina NK Diamond słabsze oceny plonowania uzyskała na glebach słabych w Nowym Lublińcu. Z odmian badanych po raz pierwszy na bardzo dobrym poziomie plonowała odmiana DK Exquisite F 1. Korzystne wyniki plonowania uzyskały również odmiany Rumba F 1 i Pamela. Wyraźnie niższe plony na tle wzorca uzyskały: Adriana, ES Mercury F 1 i Poznaniak F 1, z odmian nowych: Starter, Tactic i ES Beata. Przy średniej wysokości 146 cm w analizowanym roku do najniższych odmian zaliczyć można: Casaor, Alegria i Starter, a do najwyższych: NK Petrol F 1, NK Technic F 1, SY Kolumb F 1 i DK Exquisite F 1. Porażenie przez choroby w całym okresie wegetacji wystąpiło w niewielkim nasileniu. Różnice na poszczególnych odmianach określona jako mało istotne, nie mające wpływu na poziom plonowania.

3 Tabela 1.Rzepak ozimy. Odmiany badane. Rok zbioru 2012 Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LZO Liczba lat na LZO Kod kraju pochode nia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce. 1 Extend F US Monsanto Polska sp.z.o.o., Trinity Park III, ul. Domaniewska 49, Warszawa 2 Cadeli US Monsanto Polska sp.z.o.o., TrinityPark III, ul. Domaniewska 49, Warszawa 3 Casoar 2007 US Monsanto Polska sp.z.o.o., Trnity Park III, ul. Domaniewska 49, Warszawa 4 Adriana F FR Limagrain Central Europe Societe Europeene Sp. Europejska Oddział w Polsce, Komorniki, ul. Ks. Piotra Wawrzyniaka 2 5 NK Petrol F CH Syngenta Seeds sp. z o.o., ul. Powązkowska 44 c, Warszawa 6 Visby F DE Saaten Union Polska sp.z.o.o., ul Straszewska 70, Wągrowiec 7 Adam F FR DSV Polska sp.z.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 8 Chagall DE Lantmännen SW Seed sp. z o.o., Wrocław, ul. Terenowa 6G 9 ES Mercure F Euralis Saaten sp. z o.o. Oddzial w Polsce, ul. Wiece 12, Poznań 10 NK Technik F CH Syngenta Seeds sp. z o.o., Warszawa, ul. Powązkowska 44 C 11 Poznaniak F Hodowla Roślin Strzelce sp.z.o.o., Grupa IHAR, ul Główna 20, Strzelce 12 Arot 2010 DE Saaten Union Polska sp.z.o.o., ul Straszewska 70, Wągrowiec 13 Artoga F FR Limagrain Central Europe Societe Europeene Sp. Europejska Oddział w Polsce, Komorniki, ul. Ks. Piotra Wawrzyniaka 2 14 ES Alergia 2010 FR Syngenta Seeds sp. z o.o., Warszawa, ul. Powązkowska 44 C 15 NK Diamond 2010 FR Syngenta Seeds sp. z o.o., ul. Powązkowska 44 c, Warszawa 16 Primus F DE DSV Polska sp.z.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 17 SY Kolumb F CH Syngenta Seeds sp. z o.o., ul. Powązkowska 44 c, Warszawa 18 Andie 2011 DE Dieckmann Seeds Polska sp.z o.o., Świecie, ul. Mikołaja Reja 4 19 DK Exquisite F DE DSV Polska sp.z.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec 20 ES Beata 2011 FR Euralis Saaten sp. z o.o. Oddzial w Polsce, ul. Wiece 12, Poznań 21 Pamela 2011 FR Limagrain Central Europe Societe Europeene Sp. Europejska Oddział w Polsce, Komorniki, ul. Ks. Piotra Wawrzyniaka 2 22 Rumba F DE DSV Polska sp. z o.o.ul. Straszewska 70, Wagrowiec 23 Starter 2011 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o.., Grupa IHAR, ul Główna 20, Strzelce 24 Tactic 2011 CH Syngenta Seeds sp. z o.o., Warszawa, ul. Powązkowska 44 C

4 Tabela 2 Rzepak ozimy. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru 2012 Miejscowość ZDOO Skołoszów ZDOO Nowy Lubliniec SDOO Przecław Powiat Jarosław Lubaczów Mielec Kompleks rolniczej przydatności gleby pszenny bardzo dobry żytni dobry Pszenny dobry Klasa bonitacyjna gleby II IV III a ph gleby w KCl 5,8 5,8 5,8 Przedplon Pszenica jara Jęczmień jary Pszenica ozima Data siewu (dzień, miesiąc, rok) 30 VIII VIII VIII 2011 Obsada nasion (szt/m 2 ) 50, 60 50, Data zbioru (dzień, miesiąc, rok) 17 VII VII VII 2012 Nawożenie mineralne N (kg/ha) P 2 O 5 (kg/ha) K 2 O (kg/ha) S (kg/ha) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Cruiser OSR 322 FS Herbicyd Insektycyd (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) F 1 odmiana mieszańcowa. - odmiana rekomendowana wstępnie Command 480 EC 0,2 l + Rapsan 500 SC - 1,5 l Proteus 110 OD 0,5 l Patriot 100 EC 0,075 l Proteus 110 OD 0,6 l Decis Mega 50 EW 0,1 l Mospilan 20 SP 0,12 kg Butisan Star 416 SC 3,0 l Patriot 100 EC - 0,08 l Proteus 110 OD - 0,6 l Decis Mega 50 EW - 0,15 l Mospilan 20 S - 0,12 kg Command 480 EC 0,2 l + Raspan 500 SC - 1,5 l 2 x Patriot 100 EC - 0,1 l Proteus 110 OD 0,6 l Horizon 250 EW - 1,0 l Karate Zeon 050 SC - 0,12 l Fungicyd - I zabieg (nazwa, dawka/ha) nie stosowano Horizon 250 EW - 0,75 l nie stosowano Fungicyd - II zabieg (nazwa, dawka/ha) nie stosowano Traper 250 EC - 0,5 l nie stosowano Regulator wzrostu (nazwa, dawka/ha) nie stosowano nie stosowano nie stosowano Desykacja (nazwa, dawka/ha) nie stosowano Reglone 200 SL - 3,0 l Rofosat 360 SL - 2,0 l

5 Tabela 3 Rzepak ozimy. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru 2012 Lp Cecha Skołoszów Nowy Lubliniec Przecław 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 0 ) 8,0 8,0 7,5 2 Obsada roślin po zimie (szt./m 2 ) Wysokość łanu liści przed zimą (cm) Ocena stopnia uszkodzenia rozet (skala 9 0 ) 0 0,1 0 5 Przezimowanie (% żywych roślin) Termin kwitnienia początek (dzień, m-c) 27 IV V IV Wysokość roślin (cm) Wysokość łanu przed zbiorem (cm) Ugięcie łanu (%) Termin dojrzałości technicznej (liczba dni) Porażenie przez choroby: czernią krzyżowych (skala 9 0 ) 7,3 7,2 9, zgnilizną twardzikową (%) 3,8 3,2 0, suchą zgnilizną zapustnych (%) 0,0 0,0 0, jasną plamistością (skala 9 0 ) 9,0 9,0 9,0 15 Plon ziarna (dt z ha) 54,0 37,5 37,2 Wyniki średnie wszystkich badanych odmian Skala 9º ; 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny - nie określano z powodu zniszczenia doświadczenia przez grad.

6 Tabela 4 Rzepak ozimy. Plon nasion odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2012 Lp Odmiana Skołoszów Nowy Lubliniec Przecław Wzorzec, dt z ha 54,0 37,5 37,2 1 Extend F Cadeli Casoar Adriana NK Petrol F Visby F Adam F Chagall ES Mercure F NK Technik F Poznaniak F Arot Artoga F ES Alegria NK Diamond Primus F SY Kolumb F Andie DK Exquisite F ES Beata Pamela Rumba F Starter Tactic Wzorzec średnia plonowania wszystkich badanych odmia F 1 odmiany mieszańcowe

7 Tabela 5 Rzepak ozimy. Plon nasion odmian (procent wzorca). Lata zbioru: 2012, 2011, 2010 L p Odmiana Ocena rozet po zimie Wzorzec dt z ha 8,3 42,9 37,7 36,7 40,3 39,1 1 Extend F 1 8, Cadeli 8, Casoar 8, Adriana 8, NK Petrol F 1 8, Visby F 1 8, Adam F 1 8, Chagall 8, ES Mercure F 1 8, NKTechnik F 1 8, Poznaniak F 1 8, Arot 8, Artoga F 1 8, ES Alegria 8, NK Diamond 7, Primus F 1 8, SY Kolumb F 1 8, Andie 8, DKExquisite F 1 8, ES Beata 8, Pamela 8, Rumba F 1 8, Starter 8, Tactic 8,3 94 L-ba doświadczeń Wzorzec średnia plonowania wszystkich badanych odmian. Zimotrwałość wg LOO 2012 COBORU (% wzorca). F 1 odmiana mieszancowa

8 Tabela 6 Rzepak ozimy. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, Lp. Odmiana Zgnilizna twardzikowa Liczba lat Czerń krzyżowych (skala 9 o ) (%) badań Wzorzec 3,5 6,4 7,2 6,9 1 Extend F 1 3-1,5 1,5 0,5 0,2 2 Cadeli 3 0,7-1,1 0,5 0,6 3 Casoar 3 0,5-0,6 0,0 0,3 4 Adriana 3 0,0-2,8 0,0-0,1 5 NK Petrol F 1 3 0,5 0,5-0,2-0,2 6 Visby F 1 3 1,5 0,2 0,0-0,2 7 Adam F 1 3-1,0 2,5-0,5-0,1 8 Chagall 3-1,3-2,1 0,3-0,1 9 ES Mercure F 1 3-0,3-0,9-0,5-0,1 10 NKTechnik F 1 3-1,0-0,7 0,0 0,0 11 Poznaniak F 1 3 1,5 2,9-0, Arot 2 0,0-1,7-0,2-0,3 13 Artoga F 1 2 0,2-0,8 0,3 0,0 14 ES Alegria 2-1,0 3,5-0,2-0,1 15 NK Diamond 2-1,0-2,7 0,0-0,3 16 Primus F 1 2-0,3-1,1-0,2-0,4 17 SY Kolumb F 1 2 0,0 1,0-0,2-0,3 18 Andie 1 3,0 0,3 19 DKExquisite F 1 1-0,5 0,8 20 ES Beata 1 0,7 0,0 21 Pamela 1-1,0 0,3 22 Rumba F 1 1 0,7 0,5 23 Starter 1 0,7 0,0 24 Tactic 1-1,3-0,5 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła. Wzorzec wszystkie badane odmiany. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza

9 Liczba lat badań Tabela 7 Rzepak ozimy. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, Wysokość (cm) Dojrzałość techniczna Ugięcie łanu (%) (liczba dni od początku Lp. Odmiana roślin łanu roku) Zawartość w nasionach * tłuszczu % s.m. glukozynolanów μm/g Wzorzec ,2 10,2 1 Extend F ,7 11,6 2 Cadeli ,2 9,4 3 Casoar ,5 13,0 4 Adriana ,4 9,0 5 NK Petrol F ,4 8,7 6 Visby F ,8 8,3 7 Adam F ,9 8,7 8 Chagall ,7 10,3 9 ES Mercure F ,7 11,4 10 NKTechnik F ,7 10,3 11 Poznaniak F ,5 12 Arot ,6 11,5 13 Artoga F ,1 14 ES Alegria ,6 7,5 15 NK Diamond ,1 9, Primus F ,1 9,8 17 SY Kolumb F ,3 8,5 18 Andie ,5 11,0 19 DKExquisite F ES Beata ,9 21 Pamela ,7 10,6 22 Rumba F ,2 9,9 23 Starter Tactic ,8 12,1 Liczba doświadczeń Zawartość tłuszczu i glukozynolanów wg LOO COBORU 2012