RZEPAK OZIMY. Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych 2013 WSTĘP. mian zaprawiono centralnie zaprawą insektycydowo-fungicydową.

Transkrypt

1

2

3 RZEPAK OZIMY Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych 2013 WSTĘP Opracowanie zawiera wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem ozimym przeprowadzonych w sezonie wegetacyjnym 2012/2013 na tle wyników z sezonu 2011/2012. Badania umożliwiają sprawdzenie aktualnej wartości gospodarczej i użytkowej znacznej liczby odmian z Krajowego rejestru (KR) oraz tych ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA), które wykazały dobrą wartość rolniczo-użytkową w doświadczeniach rozpoznawczych i zostały włączone do doświadczeń PDOiR. Doświadczenia realizowano w stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian, a także w dwóch innych współpracujących ośrodkach spoza sieci doświadczalnej COBORU (rys. 1). W ramach serii doświadczeń prowadzono 28 doświadczeń polowych, rozmieszczonych na terenie prawie całego kraju w różnych warunkach siedliskowych. Przy lokalizacji doświadczeń uwzględniano przede wszystkim wymagania glebowe gatunku oraz nasilenie uprawy rzepaku ozimego w poszczególnych województwach. W rejonach większej powierzchni uprawy rzepaku (woj. wielkopolskie, dolnośląskie, kujawskopomorskie, zachodniopomorskie, opolskie) zlokalizowano więcej doświadczeń. rzepaku ozimego do badań zgłosiło 12 firm hodowlano-nasiennych. Oceniano 64 odmiany, 24 populacyjne i 40 mieszańcowych. pochodziły z KR 55, oraz z CCA 9. ze wspólnotowego katalogu wcześniej zakończyły co najmniej dwuletni okres badań rozpoznawczych i uzyskały wyniki porównywalne do najlepszych odmian zakwalifikowanych w badaniach rejestrowych COBORU na kolejny rok badań. Wzorzec tworzyły dwie odmiany populacyjne oraz dwie odmiany mieszańcowe; odpowiednio Chagall i Monolit oraz Artoga i Visby. W opracowaniu wyniki plonu nasion (w kraju i w poszczególnych rejonach), a także plon tłuszczu, ostatecznie przeliczono, podobnie jak w roku ubiegłym, w odniesieniu do wzorca z wszystkich odmian populacyjnych (23 odmiany). Doświadczenia prowadzono w oparciu o metodykę 1) stosowaną także w badaniach rejestrowych. Zakładano je w układzie 1-rozkładalnym, w czterech powtórzeniach. Przy ustalaniu ilości wysiewu uwzględniano masę 1000 nasion, zdolność kiełkowania oraz obsadę nasion. Podstawowa obsada nasion wynosiła dla odmian populacyjnych 60, natomiast dla odmian mieszańcowych 50 sztuk na 1 m 2. Nasiona wszystkich od- mian zaprawiono centralnie zaprawą insektycydowo-fungicydową. Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła od 12 do 15 m 2. Doświadczenia realizowano jako jednoczynnikowe, przy przeciętnym poziomie agrotechniki. Obejmował on podstawowe zabiegi, w tym nawożenie NPK + S + mikroelementy, zwalczanie chwastów i ochronę przed szkodnikami. W niektórych doświadczeniach, w zależności od potrzeb, zastosowano ochronę fungicydową, przeważnie preparatem mającym właściwości regulatora wzrostu roślin. Synteza zawiera wyłącznie wyniki odmian badanych w doświadczeniach PDOiR w sezonie 2012/2013. Wyników jednej odmiany nie przedstawiono w opracowaniu ze względu na jej wycofanie z badań (przed zbiorem) na wniosek zgłaszającego. nowe, wpisane do Krajowego rejestru w roku 2013, nie były badane w doświadczeniach porejestrowych. We wszystkich tabelach odmiany przedstawiono w dwóch grupach (populacyjne i mieszańcowe), natomiast kolejność odmian w obrębie grup uszeregowano alfabetycznie. W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie badanych odmian oraz doświadczeń, natomiast w tabeli 2 zamieszczono dane dotyczące warunków prowadzenia doświadczeń (gleba, przedplon, nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin itp.), terminów wystąpienia faz rozwojowych oraz dat siewu i zbioru. W kolejnych tabelach przedstawiono wyniki cech rolniczych i użytkowych badanych odmian (plon nasion, zawartość tłuszczu i glukozynolanów, pomiary i obserwacje polowe, w tym oceny porażenia przez patogeny). Plon nasion określono przy wilgotności 9%. Wyniki plonowania przedstawiono w układzie ogólnokrajowym, a także regionalnym. Rejony przyjęte w ocenie odmian rzepaku ozimego uwzględniają podział administracyjny kraju i podobieństwo klimatyczne województw. Oceny dla pozostałych cech przedstawiono wyłącznie jako średnie krajowe. Wyniki doświadczeń polowych uzupełniono badaniami chemicznymi, które przeprowadzono w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym SDOO w Słupi Wielkiej. Analizy chemiczne zawartości tłuszczu i glukozynolanów w nasionach ze zbioru wykonano dla wszystkich badanych odmian, z wybranych 5 doświadczeń. Podana u dołu każdej tabeli wynikowej liczba doświadczeń oznacza liczbę obserwacji lub pomiarów uwzględnionych w ocenie danej cechy.

4 - 4 - WARUNKI WEGETACJI I WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Siew odmian rzepaku prawie we wszystkich doświadczeniach wykonano w trzeciej dekadzie sierpnia, na ogół w dobrych warunkach glebowych i agrotechnicznych. W większości doświadczeń wschody były dobre i wyrównane, w kilku gorsze, w efekcie nadmiernego przesuszenia gleby. Średnio wschody rzepaku, w zakresie daty i oceny, były zbliżone do poprzedniego sezonu wegetacyjnego. We wrześniu prawie w całym kraju wystąpił niedobór opadów (68%) stosunku do normy. Tam, gdzie ilość opadów była najmniejsza, rośliny rosły dość wolno. Tymczasem w październiku opady były większe od średniej wieloletniej (121%), w związku z czym nastąpiło przyśpieszenie rozwoju roślin. Natomiast listopad był relatywnie ciepły z opadami w granicach normy. Długo trwająca wegetacja umożliwiła osiągnięcie właściwego zaawansowania w rozwoju roślin rzepaku przed zimą prawie we wszystkich doświadczeniach. W okresie przedzimowym rośliny wytworzyły od 6 do 13 liści rozetowych, a ich wysokość była bardzo zróżnicowana w miejscowościach i wynosiła od 6 do 37 cm. Przeciętnie, rośliny przed zimą były nieco niższe i mniej zaawansowane w rozwoju niż w poprzednim sezonie wegetacyjnym. Zima 2012/2013 była mroźna, z krótkim okresem odwilży w lutym. W styczniu spadki temperatury przy gruncie sięgały -25 ºC. Rośliny były skutecznie chronione przed silnym mrozem stosunkowo grubą warstwą śniegu. Również w marcu nastąpiły duże spadki temperatury dochodzące przy gruncie do -20 ºC. Jednak utrzymująca się pokrywa śnieżna zabezpieczała rośliny przed przemarznięciem. Kolejne opady śniegu, przy stosunkowo niskiej temperaturze, długo zalegały na polach. Dopiero w pierwszej dekadzie kwietnia, po znacznym wzroście temperatury powierza, nastąpiło zanikanie pokrywy śnieżnej i rozmarzanie gleby. Termin wznowienia wegetacji był stosunkowo mało zróżnicowany na terenie kraju i nastąpił w większości rejonów dopiero w drugiej dekadzie kwietnia. Opóźnienie wznowienia wegetacji w porównaniu do wcześniejszych lat wynosiło ponad trzy tygodnie. Stan roślin po zimie był oceniany przeważnie jako dobry i bardzo dobry. W czterech doświadczeniach odnotowano niewielkie straty roślin. Obsada roślin była zróżnicowana w poszczególnych doświadczeniach i wyniosła od 25 do 60 szt./m 2, przeciętnie 47 roślin na 1 m 2. Osłabione po długo trwającej zimie rośliny wymagały właściwego nawożenia. Początkowy rozwój roślin był stosunkowo wolny i dopiero w maju wegetacja nabrała tempa. Sprzyjała temu duża ilość opadów (163% średniej wieloletniej) i wyższa od średniej wieloletniej temperatura powietrza. Podobnie w czerwcu, odnotowano dużo opadów (151% średniej) i wyższą od normy temperaturę powietrza. Poszczególne fazy rozwojowe były o kilka dni opóźnione w porównaniu do lat wcześniejszych, zwłaszcza początek kwitnienia. Rośliny kwitły średnio blisko trzy tygodnie, o 2-4 dni krócej niż zwykle. W lipcu opady były mniejsze od średniej wielolecia (72%) i zróżnicowane terytorialnie. Natomiast średnia miesięczna temperatura powietrza była wyższa od wielolecia. Przeciętnie rośliny były wyższe w porównaniu do poprzedniego roku. W okresie dojrzewania, w niektórych doświadczeniach wystąpiły ulewne deszcze połączone z silnym wiatrem, powodując większe wylegnięcie roślin rzepaku. Średnio odmiany rzepaku dojrzałość do zbioru osiągnęły tydzień później; także termin zbioru doświadczeń był nieco późniejszy niż w wieloleciu. Ogólnie, sezon wegetacyjny 2012/2013 cechował się opóźnionym wznowieniem wegetacji wiosną ze względu na długotrwające ochłodzenie i pokrywę śnieżną, która zalegała na przeważającym obszarze kraju jeszcze w pierwszej dekadzie kwietnia. Poszczególne fazy rozwojowe były krótsze niż zwykle i o kilka dni opóźnione. Mimo tego plonowanie rzepaku ozimego było dość dobre. Wiosną, w niektórych doświadczeniach konieczne było zwalczanie chowaczy, a następnie słodyszka rzepakowego. Wykonano od 2 do 8 zabiegów, stosując przemiennie różne insektycydy. Nasilenie występowania chorób było przeważnie umiarkowane, w pojedynczych doświadczeniach większe. Obserwowano porażenie odmian przez zgniliznę twardzikową, patogeny powodujące choroby podstawy łodygi, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych. Plon nasion w miejscowościach był mniej zróżnicowany niż w ostatnich latach i kształtował się w od 35,4 dt z ha w Tomaszowie Bolesławieckim do 62,8 dt z ha w Chrząstowie. W większości doświadczeń (61%) zebrano plon ponad 45,0 dt z ha. Średni plon odmian wzorcowych (23 odmiany populacyjne) wyniósł 46,8 dt z ha. Plon nasion wzorca był większy od uzyskanego w roku 2012 o 4,0 dt z ha, tj. o 9%. mieszańcowe średnio plonowały o 8% powyżej odmian populacyjnych. rzepaku ozimego lepiej plonowały w rejonach I, II i III. Średnia zawartość tłuszczu w nasionach ze zbioru roku 2013 była większa niż w roku poprzednim ) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/2/2008, COBORU, Słupia Wielka 2008 Objaśnienia skali 9 stopniowej (dotyczą tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 5 średni, 1 najgorszy (najmniej korzystny).

5 - 5 - Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z rzepakiem ozimym w sezonie wegetacyjnym 2012/2013

6 - 6 - Tabela 1 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. i doświadczenia. Lata zbioru 2013 i 2012 Materiał siewny Rok wpisania do KR Zachowujący/ zgłaszający masa 1000 nasion (g) zdolność kiełkowania (%) populacyjne 1 Adriana 2008 Nickerson International Research SNC FR 5,3 5, Arot 2010 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 5,1 4, Bellevue 2008 Bayer CropScience AG DE 6,2 6, Bogart 2008 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR PL 5,2 5, Bojan 2004 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR PL 4, Chagall 2009 Lantmännen SW Seed DE 5,5 4, DK Cadet 2012 Monsanto SAS US 5, ES Alegria 2010 Euralis Semences FR 4,0 4, ES Beata 2011 Euralis Semences FR 4,7 5, Gloria 2010 Syngenta Seeds S.A.S. CH 5,4 4, Lohana 2012 Limagrain UK Ltd. FR 5, Monolit 2008 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR PL 5,4 5, NK Bold * 2008 Syngenta Crop Protection AG CH 4,8 4, NK Diamond 2010 Syngenta Seeds GmbH CH 5,7 4, NK Morse 2010 Syngenta Seeds GmbH CH 4,8 4, NK Pegaz 2008 Syngenta Crop Protection AG CH 5,1 5, Pamela 2011 Nickerson Advanta UK Ltd. FR 5,5 5, Remy 2006 KWS Saat AG DE 5, Sherlock 2010 KWS Saat AG DE 4,4 4, Starter 2011 HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR PL 6,5 7, Tactic 2012 Syngenta Seeds GmbH CH 4,6 5, Goya CCA Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 5,1 4, Vision CCA Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 5,2 5, mieszańcowe 24 Abakus F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 5,5 8, Adam F Deutsche Saatveredelung AG DE 5,4 5, Alessio F Limagrain GmbH FR 6, Artoga F Limagrain GmbH FR 5,1 7, Bonanza F Serasem FR 5, DK Exquisite F Deutsche Saatveredelung AG DE 4,5 5, DK Exstorm F Monsanto SAS US 4, Dobrava F Limagrain GmbH FR 5,9 5, Elektra F Bayer CropScience AG DE 7, ES Domino F Euralis Semences FR 5,3 5, ES Kamillo F Euralis Semences FR 7,5 5, Finesse F Bayer CropScience AG DE 7, Gladius F Syngenta Seeds GmbH CH 4,6 4, Herkules F Bayer CropScience AG DE 5,4 5,

7 - 7 - cd. tabeli cd. mieszańcowe 38 Hugo * F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 7, Inspiration F Deutsche Saatveredelung AG DE 4,9 5, Marathon F Deutsche Saatveredelung AG DE 6, Marcopolos F KWS Saat AG DE 7, NK Petrol F Syngenta Crop Protection AG CH 4,7 5, NK Technic F Syngenta Seeds GmbH CH 4,8 6, Poznaniak F HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR PL 8,2 6, Primus F Deutsche Saatveredelung AG DE 5,0 6, Rohan F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 9,6 7, Rumba F Deutsche Saatveredelung AG DE 4,7 6, Sherpa F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 8, SY Carlo F Syngenta Seeds GmbH CH 4, SY Cassidy F Syngenta Seeds GmbH CH 5,5 5, SY Kolumb F Syngenta Seeds GmbH CH 4,7 4, Tores F Syngenta Seeds GmbH CH 5, Turan F KWS Saat AG CH 6,6 6, Vectra F Bayer CropScience AG DE 8,9 8, Visby F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 6,1 5, Xenon F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 7,1 6, Albatros F 1 CCA Limagrain 6, ES Alonso F 1 CCA Euralis Saaten sp. z o.o. 4,1 4, ES Danube F 1 CCA Euralis Saaten sp. z o.o. 4, NK Caravel F 1 CCA Syngenta Polska sp. z o.o. 5,2 5, PR44W29 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred 4,5 5, PR46W20 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred 4,3 4, PR46W24 F 1 CCA BayWa AG 3,6 4, Lata zbioru Bilans doświadczeń: założone zdyskwalifikowane po zbiorze przyjęte do syntezy - 30 Kol.1: * odmiana skreślona z Krajowego rejestru w roku 2013 na wniosek zgłaszającego, F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana Kol.2: KR Krajowy rejestr, CCA odmiana ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych, która uzyskała pozytywną ocenę wartości gospodarczej w doświadczeniach rozpoznawczych i została włączona do badań PDOiR Kol.3: HR Hodowla Roślin, Norddeutsche Pflanzenzucht Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke, Syngenta Crop Protection AG Syngenta Crop Protection AG Seeds Division, Lantmännen SW Seed Lantmännen SW Seed Hadmersleben GmbH, Limagrain Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce, Pioneer Hi-Bred Pioneer Hi-Bred Northern Europe Sales Division GmbH; AT Austria, CH Szwajcaria, DE Niemcy, FR Francja, PL Polska, US USA, skrót nazwy państwa odnosi się do kraju siedziby hodowcy

8 Tabela 2 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie 2012/ / Średnia rolnicza wartość gleb, w 100 skali IUNG 76 76* liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, , , Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy (powyżej 7,2) obojętny (6,6-7,2) lekko kwaśny (5,2-6,5) brak danych 1 4 Przedplon: - zboża bobowate (grubonasienne) na nasiona lub zielonkę inne - 5 Nawożenie mineralne średnio i (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2O 5 63 (36-100) 63 (30-100) - K 2O 110 (60-160) 110 (72-165) - N - jesienią 26 (12-54) 24 (12-53) - N - wiosną 151 ( ) 150 (70-200) - S - (wczesna wiosna) 38 (5-70) 50 (30-94) liczba doświadczeń Zastosowanie nawozów dolistnych z mikroskładnikami: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów Zaprawa nasienna (stosowana centralnie): - Cruiser OSR 322 FS Zwalczanie chwastów: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów w tym zwalczanie chwastów jednoliściennych Zwalczanie szkodników: jesienią: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów 1 2 wiosną: - jeden-trzy zabiegi cztery-siedem zabiegów Zastosowanie fungicydów: bez ochrony fungicydowej jesienią - jeden zabieg 8 6 wiosną - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów 2 2 Zastosowanie regulatorów wzrostu: jesienią - jeden zabieg 7 1 wiosną - jeden zabieg 4 2 Desykacja roślin przed zbiorem Sklejanie łuszczyn 16 6 Rodzaj zbioru: - jednoetapowy dwuetapowy 1 1 Liczba doświadczeń: - założonych - wykorzystanych w syntezie * średnia rolnicza wartość gleb z 30 doświadczeń

9 Tabela 3 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych wzorca. Lata zbioru 2013, 2012 Wyszczególnienie Termin i zakres Sezon wegetacyjny 2012/ / Siew, data średnio od-do Wschody, data średnio od-do Ocena wyrzędowania, skala 9 o średnio 8,1 8,0 od-do 6,3-9,0 3,5-9,0 Liczba liści na roślinie jesienią, szt. średnio 8 9 od-do Wysokość roślin jesienią, cm średnio od-do Zahamowanie wegetacji jesienią, data średnio od-do Wznowienie wegetacji, data średnio od-do Straty mrozowe w obsadzie roślin, średnio 0 45 % martwych roślin od-do Stan roślin po zimie, skala 9 o średnio 7,7 5,0 od-do 5,3-9,0 1,3-8,3 Obsada roślin wiosną, szt./m 2 średnio od-do Początek kwitnienia, data średnio od-do Koniec kwitnienia, data średnio od-do Wysokość roślin, cm średnio od-do Wysokość łanu przed zbiorem, cm średnio od-do Wyleganie, % średnio od-do Dojrzałość techniczna, data średnio od-do Zbiór (omłot), data średnio od-do Plon nasion, dt z ha średnio 46,8* 42,8* od-do 34,4-63,6 13,1-70,9 Liczba doświadczeń Kol. 3, 4: dane dotyczące faz rozwojowych i cech rolniczych odnoszą się do średniej odmian wzorcowych; * średnia odmian wzorcowych: 2013 Chagall, Monolit, Artoga, Visby; Chagall, Pamela, Artoga, Visby - 9 -

10 Tabela 4 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Plon nasion i tłuszczu odmian (odchyleniach od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2013, 2012 Plon nasion Plon tłuszczu Liczba doświadczeń przy wilgotności 9% dt z ha dt z ha Wzorzec ,2 41,5 20,2 18,0 populacyjne 1 Adriana ,2 2,4-0,3 1,6 2 Arot ,3 3,5 1,3 1,8 3 Bellevue ,3-3,4-0,2-1,4 4 Bogart ,2 2,0-0,4 0,9 5 Bojan 28-1,2-1,4 6 Chagall ,1-1,7-0,1-0,9 7 DK Cadet 28 1,6 0,3 8 ES Alegria ,3-6,3-0,6-2,9 9 ES Beata ,8-3,1-0,9-1,5 10 Gloria ,2-1,5 0,4-0,6 11 Lohana 28 1,1 0,3 12 Monolit ,8 2,5 0,1 1,5 13 NK Bold * ,2 2,8 0,0 1,2 14 NK Diamond ,0 3,0 0,1 1,4 15 NK Morse ,9 7,9 0,8 3,4 16 NK Pegaz ,7 0,9 0,8 0,5 17 Pamela ,1-1,6 0,0-0,8 18 Remy 28-1,9-0,9 19 Sherlock ,5 1,7 0,7 0,6 20 Starter ,9-2,4-1,7-1,4 21 Tactic ,9 0,2 0,8 0,5 22 Goya (CCA) 28 1,3 0,3 23 Vision (CCA) ,8-7,1 0,5-3,2 mieszańcowe 24 Abakus ,4 5,7 2,0 2,3 25 Adam ,4-0,2 2,3-0,2 26 Alessio 28 2,4 1,0 27 Artoga ,6 4,6 1,0 1,8 28 Bonanza 28 2,8 1,1 29 DK Exquisite ,0 8,6 2,1 3,7 30 DK Exstorm 28 2,7 1,0 31 Dobrava ,3-1,0 0,1-1,0 32 Elektra 28 0,3 0,4 33 ES Domino 28 2,5 1,1 34 ES Kamillo ,2 0,4 2,1 0,0 35 Finesse 28 2,4 0,9 36 Gladius ,5 4,3 2,3 1,7 37 Herkules ,1-0,7 0,2-0,7

11 cd. tabeli 4 Plon nasion Plon tłuszczu Liczba doświadczeń przy wilgotności 9% dt z ha dt z ha Wzorzec, dt z ha ,2 41,5 20,2 18,0 cd. mieszańcowe 38 Hugo * 28 4,1 2,3 39 Inspiration ,5 3,9 1,1 1,6 40 Marathon 28 5,4 2,0 41 Marcopolos 28 4,6 1,8 42 NK Petrol ,0 0,9 1,5 0,0 43 NK Technic ,5 2,2 1,3 0,4 44 Poznaniak ,8 1,6 0,1 0,2 45 Primus ,2-0,5 1,6-0,4 46 Rohan ,3 4,6 2,0 1,7 47 Rumba ,8 1,3 1,9 0,2 48 Sherpa 28 4,3 2,1 49 SY Carlo 28 5,2 2,3 50 SY Cassidy ,8-0,6 2,1-0,7 51 SY Kolumb ,2 2,9 2,3 1,0 52 Tores 28 4,3 1,4 53 Turan ,5-4,7 0,7-2,1 54 Vectra ,5-1,6 0,0-1,1 55 Visby ,5 4,1 1,9 1,4 56 Xenon ,2 6,1 1,9 2,9 57 Albatros (CCA) 28 2,0 0,8 58 ES Alonso (CCA) 28 2,1 0,5 59 ES Danube (CCA) 28 2,0-0,2 60 NK Caravel (CCA) ,7 2,0 1,7 0,4 61 PR44W29 (CCA) 28 4,7 2,2 62 PR46W20 (CCA) ,9 7,4 2,1 3,9 63 PR46W24 (CCA) ,9-1,3 2,2-0,2 Kol. 1: wzorzec: 2013 średnia z 23 odmian populacyjnych, 2012 średnia z 21 odmian populacyjnych; CCA odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych, które uzyskały pozytywną ocenę wartości gospodarczej w doświadczeniach rozpoznawczych i zostały włączone do badań PDOiR; * odmiana skreślona z Krajowego rejestru w roku 2013 na wniosek zgłaszającego Kol. 4: plon tłuszczu = plon suchej masy nasion ze wszystkich miejscowości (plon przy 9% wilgotności x 0,91) x zawartość tłuszczu z 10 miejscowości / 100

12 Tabela 5 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Plon nasion odmian w rejonach (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2013, 2012 Liczba doświadczeń Plon nasion Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Wzorzec, dt z ha ,7 49,9 48,8 42,9 40,5 43,1 42,9 63,0 30,3 41,3 38,8 47,4 populacyjne 1 Adriana ,1-0,9 0,3-1,2-2,5-1,2-0,6 1,9 6,8 3,9 3,7 0,6 2 Arot ,8-0,3 1,8 4,4 2,7 7,2-1,3-1,7 8,0 5,4 2,4 0,9 3 Bellevue ,9-1,8 0,3 0,7-1,3-2,4-3,4-2,4-1,3-7,6-2,8 4 Bogart ,4 1,2-1,4-4,9-1,4 1,9-1,0 0,6 4,5 0,5-0,3 5 Bojan ,6-0,5-1,2-2,1-0,4-1,0 6 Chagall ,4-0,4-0,9 0,4-0,5 2,9-1,4-1,1-8,2 3,7 1,2 0,0 7 DK Cadet ,8 0,0 1,7 1,6 2,1 2,6 8 ES Alegria ,8-4,4-0,8-0,2-1,4-3,0-4,7-2,1-14,0-4,7-4,9-0,7 9 ES Beata ,3-3,5-0,7-2,5-2,3 0,3-0,1-5,7-5,2-1,7-4,1-2,2 10 Gloria ,1 0,2-0,5 1,9-0,3-1,8-1,9-5,5-0,9-1,7-0,6-2,8 11 Lohana ,3 2,1-0,1 1,3 1,2-1,6 12 Monolit ,2 0,6-0,3-2,4-2,1-1,2 0,3-1,5 5,2 5,7-3,1 13 NK Bold * ,9 1,0-1,9-0,8 1,7 0,2 2,5-0,2 11,2-2,5 1,2 1,0 14 NK Diamond ,6 3,5 0,3 0,2-2,6 3,8 3,9 1,7 5,5 4,0 1,6 2,0 15 NK Morse ,9 5,3-0,1 3,1 2,4 1,8 3,5 11,2 13,7 2,4 5,7 4,2 16 NK Pegaz ,1 5,4 0,7 2,4 2,0 2,0 0,6 1,6 3,7-1,3 0,5 1,4 17 Pamela ,7 3,4 0,3 1,9 0,9-2,0 1,6 3,5-7,4 2,8-3,6 2,2 18 Remy ,7-2,6-3,5-1,9-0,7-2,0 19 Sherlock ,8 0,4 2,6-0,4 2,7 3,5 2,1 2,2 0,7 1,4 2,6 2,7 20 Starter ,1-6,2-1,1-4,5-5,2-7,7-2,5 2,9-5,4-1,4-1,8 0,1 21 Tactic ,2-0,2 2,2 0,3 1,8-1,9 0,0 5,2 0,7-4,7 1,5-1,1 22 Goya (CCA) ,6-2,1 0,5 2,3 2,6-0,7-7,9-4,9 23 Vision (CCA) ,2-0,2 1,7 0,2 0,5 0,6-3,7-10,6-6,7-12 -

13 cd. tabeli 5 Liczba doświadczeń Plon nasion Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Wzorzec, dt z ha ,7 49,9 48,8 42,9 40,5 43,1 42,9 63,0 30,3 41,3 38,8 47,4 mieszańcowe 24 Abakus ,6 3,8 1,3 4,7 6,9 8,4 2,7 3,6 8,7 6,3 3,5 25 Adam ,4 3,7 4,2 4,2 5,1 8,3 0,5 5,2-6,0 2,6 2,9 26 Alessio ,0 0,4 1,8 4,3 2,6 2,7 27 Artoga ,9 0,1 2,9 1,0 4,3 1,8 6,2 2,7 5,2 4,7 4,2 4,6 28 Bonanza ,4 2,5 2,4 0,9 3,1 1,7 29 DK Exquisite ,8 2,9 5,0 3,7 5,1 5,7 10,7-3,9 14,2 6,8 6,4 4,4 30 DK Exstorm ,4 1,5 1,1 3,3 2,3-0,7 31 Dobrava ,9-2,1 2,7 1,5 0,7-0,6-1,9-2,5-3,7 6,0-1,2 4,6 32 Elektra ,3 1,0 0,1 2,4 0,1 2,4 33 ES Domino ,3 1,7 3,7 1,3 1,3 2,3 4,6-4,0 34 ES Kamillo ,6 3,5 4,0 4,3 3,9 9,9 3,8 3,5-5,8 4,3 0,5 6,1 35 Finesse ,6-3,2 2,6 3,9 3,3 4,8 36 Gladius ,6 4,5 5,0 5,5 6,3 8,4 5,4 3,9 5,0 0,3 5,3 1,7 37 Herkules ,9 3,6 0,7 1,5-0,4 6,1-0,5 7,7-3,2-0,2-0,8 38 Hugo * ,0 2,8 2,3 4,6 5,2 5,2 39 Inspiration ,0-1,0 3,2-0,6 2,3 4,5 3,5 1,8 5,8 6,6 1,1 4,1 40 Marathon ,8 8,6 4,7 6,4 5,5 6,3 41 Marcopolos ,7 4,4 4,8 6,2 3,9 7,8 42 NK Petrol ,1 3,8 2,8 3,8 5,1 6,6 3,0 8,1-5,1 2,3 0,2 4,1 43 NK Technic ,9 2,2 2,3 2,4 5,7 4,6 3,1 6,8-1,2 2,0 3,6 44 Poznaniak ,4 2,8-0,1 2,1 1,4-2,2 2,0-4,4 5,4 0,4-3,2 45 Primus ,7 1,9 3,3 3,7 3,2 3,6 1,3-0,6-1,6-1,7-0,4 0,8 46 Rohan ,1 4,2 3,8 7,0 4,8 4,9 0,0 3,6 7,5 6,1 2,8 47 Rumba ,5 4,2 4,4 7,4 5,2 6,3 3,9 3,4-0,3 4,2-1,9 4,7 48 Sherpa ,5 4,1 2,2 3,7 6,0 7,2 49 SY Carlo ,8 6,3 3,8 4,6 6,1 3,5 50 SY Cassidy ,3 6,0 5,1 3,5 4,6 6,3 2,3 7,7-5,3 3,4-2,6 2,9 51 SY Kolumb ,6 4,8 5,0 3,5 6,8 6,4 4,0 12,7 0,8 5,2 1,6 4,4-13 -

14 cd. tabeli 5 Liczba doświadczeń Plon nasion Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Wzorzec, dt z ha ,7 49,9 48,8 42,9 40,5 43,1 42,9 63,0 30,3 41,3 38,8 47,4 cd. mieszańcowe 52 Tores ,5 7,0 4,4 6,1 4,1 3,9 53 Turan ,8 2,6 0,7 5,4 1,6 1,9-0,4-1,7-12,2 0,7-5,4 3,4 54 Vectra ,2 3,7 1,8 1,5 1,4 2,0-0,7 5,5-5,2 0,6-1,7 55 Visby ,9 4,4 4,9 3,0 5,5 3,9 2,1 5,5 8,6 1,8 4,3-0,1 56 Xenon ,7 2,9 0,3 7,6 4,9 4,1 2,7 10,2 9,3 3,2 6,7 4,5 57 Albatros (CCA) ,1 1,3 1,6 3,0 1,8 4,5 58 ES Alonso (CCA) ,3 3,1 1,0 4,0 1,7 2,9 2,9 59 ES Danube (CCA) ,5 0,0 1,9 1,4 1,9 3,0 60 NK Caravel (CCA) ,0 4,5 5,4 4,8 4,8 5,7 3,2-1,3 6,1 61 PR44W29 (CCA) ,6 5,1 2,8 5,8 5,7 7,4 2,9 5,4 62 PR46W20 (CCA) ,6 0,4 2,4 4,8 4,9 2,3 3,7 8,5 4,9 63 PR46W24 (CCA) ,9 1,4 2,0 4,0 4,1 3,6 3, Kol. 1: wzorzec: 2013 średnia z 23 odmian populacyjnych, 2012 średnia z 21 odmian populacyjnych; * odmiana skreślona z Krajowego rejestru w roku 2013 na wniosek zgłaszającego Wyniki plonowania odmian z CCA w roku 2012 pochodzą z następujących województw: Goya opolskie i zachodniopomorskie; Vision dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, opolskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie; ES Alonso wielkopolskie; NK Caravel opolskie, pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie; PR46W20 opolskie, pomorskie, wielkopolskie; PR 44 W 29 opolskie, pomorskie; PR 46 W 24 dolnośląskie

15 Tabela 6 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian. Lata zbioru 2013, Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu w s.m. µm/g nasion % wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca Wzorzec 9,2 8,6 49,2 47,2 (44,8) (43,0) populacyjne 1 Adriana 9,2 7,0 0,0-1,6 0,5 1,9 2 Arot 11,3 8,9 2,1 0,3 0,6 1,1 3 Bellevue 14,6 12,2 5,4 3,6-0,1 0,8 4 Bogart 8,6 7,6-0,5-1,0 0,3 0,7 5 Bojan 8,6-0,6-2,2 6 Chagall 11,0 9,5 1,8 0,9-0,2 0,2 7 DK Cadet 9,9 0,7-1,1 8 ES Alegria 9,2 6,4 0,0-2,2-0,2 0,1 9 ES Beata 6,5 6,5-2,7-2,1-0,3-0,1 10 Gloria 8,7 7,6-0,5-1,0 1,2 0,8 11 Lohana 9,1-0,1-0,6 12 Monolit 7,8 6,2-1,4-2,4 0,9 1,6 13 NK Bold * 9,3 8,4 0,1-0,2 0,1 0,5 14 NK Diamond 10,3 8,7 1,1 0,1 0,1 0,8 15 NK Morse 10,1 9,0 1,0 0,4-0,1 0,4 16 NK Pegaz 8,2 7,0-1,0-1,6 0,1 0,7 17 Pamela 9,3 8,1 0,1-0,5-1,3 0,2 18 Remy 9,3 0,1-0,2 19 Sherlock 8,6 8,5-0,6-0,1 0,0 0,2 20 Starter 6,4 6,7-2,8-1,9 0,0-0,4 21 Tactic 10,9 10,0 1,7 1,4 1,0 1,7 22 Goya (CCA) 11,5 2,3-0,6 23 Vision (CCA) 9,4 6,6 0,2-2,0 0,2 0,1 mieszańcowe 24 Abakus 7,9 7,7-1,2-0,9-0,1 0,0 25 Adam 8,3 8,7-0,8 0,1 0,6 0,2 26 Alessio 12,3 3,2-0,3 27 Artoga 9,8 9,1 0,7 0,5-0,4 0,0 28 Bonanza 11,7 2,5-0,5 29 DK Exquisite 12,5 9,7 3,3 1,1-0,3 0,4 30 DK Exstorm 11,6 2,5-0,7 31 Dobrava 13,4 11,5 4,3 2,9-1,2-1,0 32 Elektra 7,6-1,5 0,5 33 ES Domino 16,7 7,5-0,2 34 ES Kamillo 14,4 11,1 5,2 2,5 0,4 0,1 35 Finesse 12,6 3,4-0,5 36 Gladius 10,8 9,3 1,6 0,7-0,4 0,1 37 Herkules 7,6 8,1-1,5-0,5-0,7-0,4

16 cd. tabeli 6 Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu w s.m. µm/g nasion % wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca Wzorzec 9,2 8,6 49,2 47,2 (44,8) (43,0) mieszańcowe 38 Hugo * 8,8-0,4 1,1 39 Inspiration 13,0 11,0 3,9 2,4-0,2 0,3 40 Marathon 10,4 1,2-0,9 41 Marcopolos 7,8-1,4-0,6 42 NK Petrol 8,7 8,5-0,4-0,1-0,8-0,6 43 NK Technic 9,7 10,6 0,5 2,0-0,7-0,8 44 Poznaniak 7,4 8,3-1,8-0,3-0,7-0,6 45 Primus 10,5 11,4 1,3 2,8 0,4 0,1 46 Rohan 7,2 7,5-2,0-1,1 0,1-0,1 47 Rumba 10,0 10,0 0,8 1,4-0,6-0,4 48 Sherpa 9,7 0,5 0,3 49 SY Carlo 10,0 0,9-0,1 50 SY Cassidy 8,5 7,8-0,6-0,8-0,2-0,8 51 SY Kolumb 7,9 7,3-1,3-1,3-0,2-0,1 52 Tores 10,0 0,8-1,4 53 Turan 8,5 8,4-0,7-0,2-0,9 0,4 54 Vectra 8,8 9,3-0,3 0,7-1,7-0,6 55 Visby 8,1 7,5-1,0-1,1-0,3-0,4 56 Xenon 11,9 9,9 2,7 1,3 1,1 1,1 57 Albatros (CCA) 11,9 2,8-0,3 58 ES Alonso (CCA) 11,9 2,7-1,1 59 ES Danube (CCA) 14,7 5,5-2,5 60 NK Caravel (CCA) 9,4 8,4 0,2-0,2-1,1-0,6 61 PR44W29 (CCA) 10,6 1,4 0,3 62 PR46W20 (CCA) 10,3 9,8 1,2 1,2 1,7 2,0 63 PR46W24 (CCA) 11,2 2,0 2,0 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2013 Chagall, Monolit, Artoga, Visby; 2012 Chagall, Pamela, Artoga, Visby; * odmiana skreślona z Krajowego rejestru w roku 2013 na wniosek zgłaszającego Kol. 2: zawartość sumy glukozynolanów alkenowych i indolowych oznaczono metodą HPLC i podano w mikromolach na gram powietrznie suchych nasion (9% wilgotności) Kol. 2-4: w roku zbioru 2012 oznaczenie zawartości glukozynolanów i tłuszczu dokonano dla serii ortogonalnej, a dla odmian z CCA tylko z niektórych doświadczeń Kol. 4: w nawiasach zawartość tłuszczu wzorca obliczona przy wilgotności nasion 9%

17 Tabela 7 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Rozwój roślin jesienią, zimotrwałość odmian i obsada roślin po zimie (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2013, 2012 Wysokość roślin jesienią Procent martwych roślin po zimie Ocena stanu roślin po zimie Przezimowanie Obsada roślin cm % skala 9 o % szt./m Wzorzec ,6 5, populacyjne 1 Adriana ,1 0, Arot ,1 0, Bellevue ,0-0, Bogart ,1 0, Bojan 0 1 0, Chagall ,0-0, DK Cadet , ES Alegria ,1-0, ES Beata ,2-0, Gloria ,0-0, Lohana 1 1-0, Monolit ,1 0, NK Bold * ,2 0, NK Diamond ,1 0, NK Morse ,3 0, NK Pegaz ,3 0, Pamela ,1-0, Remy 1 1-0, Sherlock ,0 0, Starter ,3 0, Tactic ,2 0, Goya (CCA) 2 1 0, Vision (CCA) ,1-0, mieszańcowe 24 Abakus ,1 0, Adam ,1-0, Alessio 2 1-0, Artoga ,1 0, Bonanza 0 0 0, DK Exquisite ,0 0, DK Exstorm 1 1-0, Dobrava ,1-0, Elektra 2 0 0, ES Domino 2 1 0, ES Kamillo ,0-0, Finesse 1 0 0, Gladius ,0 0, Herkules ,1 0,

18 cd. tabeli 7 Wysokość roślin jesienią Procent martwych roślin po zimie Ocena stanu roślin po zimie Przezimowanie Obsada roślin cm % skala 9 o % szt./m Wzorzec ,6 5, cd. mieszańcowe 38 Hugo * 1 0 0, Inspiration ,1 0, Marathon 0 1-0, Marcopolos 3 1-0, NK Petrol ,0-0, NK Technic ,1-0, Poznaniak ,0 0, Primus ,1 0, Rohan ,1 0, Rumba ,1-0, Sherpa 1 0 0, SY Carlo 1 0-0, SY Cassidy ,1-0, SY Kolumb ,0-0, Tores 3 0 0, Turan ,1-0, Vectra ,0-0, Visby ,0 0, Xenon ,1 0, Albatros (CCA) 2 1-0, ES Alonso (CCA) 2 1-0, ES Danube (CCA) 1 3-0, NK Caravel (CCA) ,0-0, PR44W29 (CCA) 0 1 0, PR46W20 (CCA) ,1 0, PR46W24 (CCA) 0 0 0,1 1-2 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2013 Chagall, Monolit, Artoga, Visby; 2012 Chagall, Pamela, Artoga, Visby; * odmiana skreślona z Krajowego rejestru w roku 2013 na wniosek zgłaszającego Kol. 5: przezimowanie obliczono z uwzględnieniem procentu martwych roślin i stanu roślin po zimie; (100 oznacza całkowite przezimowanie)

19 Tabela 8 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Ważniejsze cechy rolnicze odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2013, 2012 Początek kwitnienia Dojrzałość techniczna Wysokość Wyleganie roślin łanu data; liczba dni cm % Wzorzec populacyjne 1 Adriana Andie Arot Bellevue Bogart Cabriolet Californium Casoar Chagall ES Alegria ES Beata Gloria Monolit NK Bold * NK Diamond NK Morse NK Pegaz Pamela Sherlock Starter Tactic Goya (CCA) Vision (CCA) mieszańcowe 24 Abakus Adam Alessio Artoga Bonanza DK Exquisite DK Exstorm Dobrava Elektra ES Domino ES Kamillo Finesse Gladius Herkules

20 cd. tabeli 8 Początek kwitnienia Dojrzałość techniczna Wysokość Wyleganie roślin łanu data; liczba dni cm % Wzorzec cd. mieszańcowe 38 Hugo * Inspiration Marathon Marcopolos NK Petrol NK Technic Poznaniak Primus Rohan Rumba Sherpa SY Carlo SY Cassidy SY Kolumb Tores Turan Vectra Visby Xenon Albatros (CCA) ES Alonso (CCA) ES Danube (CCA) NK Caravel (CCA) PR44W29 (CCA) PR46W20 (CCA) PR46W24 (CCA) Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2013 Chagall, Monolit, Artoga, Visby; 2012 Chagall, Pamela, Artoga, Visby; * odmiana skreślona z Krajowego rejestru w roku 2013 na wniosek zgłaszającego Kol. 6: wyleganie cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin, w procentach: [100 (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)]; wyniki pochodzą z doświadczeń, w których zjawisko wystąpiło w większym nasileniu

21 Tabela 9 RZEPAK OZIMY doświadczenia porejestrowe. Porażenie odmian przez choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2013, 2012 Zgnilizna twardzikowa Sucha zgnilizna kapustnych Choroby podstawy łodygi Czerń krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o Wzorzec ,3 7,3 populacyjne 1 Adriana ,0 0,2 2 Andie ,1 0,1 3 Arot ,0 0,0 4 Bellevue ,1 0,3 5 Bogart ,2 0,0 6 Cabriolet ,1-0,3 7 Californium ,1-0,2 8 Casoar ,3-0,3 9 Chagall ,2 0,0 10 ES Alegria ,1-0,1 11 ES Beata ,2 0,2 12 Gloria ,0 0,0 13 Monolit ,1-0,3 14 NK Bold * ,1-0,1 15 NK Diamond ,1 0,0 16 NK Morse ,1 0,4 17 NK Pegaz ,1-0,2 18 Pamela ,0 0,0 19 Sherlock ,1 0,2 20 Starter ,4-0,3 21 Tactic ,4-0,2 22 Goya (CCA) ,1 23 Vision (CCA) ,1 0,2 mieszańcowe 24 Abakus ,0-0,2 25 Adam ,1-0,1 26 Alessio ,3 27 Artoga ,0-0,1 28 Bonanza ,4 29 DK Exquisite ,1 0,2 30 DK Exstorm ,0 31 Dobrava ,3 0,2 32 Elektra ,1 33 ES Domino ,1 34 ES Kamillo ,2 0,2 35 Finesse ,2 36 Gladius ,1-0,1 37 Herkules ,1-0,1

22 cd. tabeli 9 Zgnilizna twardzikowa Sucha zgnilizna kapustnych Choroby podstawy łodygi Czerń krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o Wzorzec ,3 7,3 mieszańcowe 38 Hugo * ,1 39 Inspiration ,0 0,2 40 Marathon ,2 41 Marcopolos ,1 42 NK Petrol ,1 0,1 43 NK Technic ,0 0,0 44 Poznaniak ,1-0,4 45 Primus ,3-0,1 46 Rohan ,1-0,3 47 Rumba ,0 0,1 48 Sherpa ,0 49 SY Carlo ,1 50 SY Cassidy ,3-0,2 51 SY Kolumb ,1 0,1 52 Tores ,1 53 Turan ,0-0,2 54 Vectra ,1 0,1 55 Visby ,1 0,1 56 Xenon ,1 0,0 57 Albatros (CCA) ,1 58 ES Alonso (CCA) ,1 59 ES Danube (CCA) ,0 60 NK Caravel (CCA) ,1-0,2 61 PR44W29 (CCA) ,1 62 PR46W20 (CCA) ,0-1,5 63 PR46W24 (CCA) ,2 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2013 Chagall, Monolit, Artoga, Visby, 2012 Chagall, Pamela, Artoga, Visby; * odmiana skreślona z Krajowego rejestru w roku 2013 na wniosek zgłaszającego Kol. 2, 3: brak danych; mała liczba doświadczeń, w których badano odmianę

23 RZEPAK OZIMY Wyniki doświadczeń rozpoznawczych 2013 WSTĘP Niniejsze opracowanie zawiera wyniki doświadczeń rozpoznawczych odmian rzepaku ozimego przeprowadzonych w sezonie wegetacyjnym 2012/2013. Badania umożliwiają sprawdzenie aktualnej wartości gospodarczej i użytkowej znacznej liczby odmian ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA), które znajdują się w ofercie handlowej odmian proponowanych do uprawy w Polsce. Synteza obejmuje wyniki serii 15 doświadczeń zlokalizowanych w różnych rejonach kraju. Doświadczenia realizowane były w stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian (rys. 1). Prowadzono je w oparciu o metodykę 1), stosowaną także w badaniach porejestrowych (PDOiR). Doświadczenia zakładano w układzie 1-rozkładalnym, w czterech powtórzeniach. Przy ustalaniu ilości wysiewu uwzględniano masę 1000 nasion, zdolność kiełkowania oraz obsadę nasion. Podstawowa obsada nasion wynosiła dla odmian populacyjnych 60, natomiast dla odmian mieszańcowych 50 sztuk na 1 m2. Nasiona wszystkich odmian zaprawiono centralnie zaprawą insektycydowo-fungicydową. Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła od 12 do 15 m2. We wszystkich doświadczenia prowadzono zwalczanie chwastów oraz szkodników, głównie słodyszka rzepakowego. W niektórych, w zależności od potrzeb, zastosowano ochronę fungicydową oraz użyto regulatora wzrostu roślin. do doświadczeń rozpoznawczych zgłosiło 11 zagranicznych firm hodowlanonasiennych. Łącznie badano 52 odmiany, z których 49 odmian pochodziło z CCA (wpisane do krajowego rejestru w innym państwie UE), a trzy odmiany były zgłoszone do tej serii, po zakończeniu trzyletnich badań urzędowych, lecz przed podjęciem ostatecznej decyzji rejestrowej przez dyrektora COBORU. Wzorzec stanowiły te same odmiany jak w doświadczeniach rejestrowych i porejestrowych, tj. dwie odmiany populacyjne Chagall i Monolit, oraz dwie odmiany mieszańcowe Artoga i Visby. we wszystkich tabelach przedstawiono w dwóch grupach (populacyjne i mieszańcowe), natomiast kolejność odmian w obrębie grup uszeregowano alfabetycznie. W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie badanych odmian oraz doświadczeń. W tabeli 2 zamieszczono dane dotyczące warunków prowadzenia doświadczeń (gleba, przedplon, nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin itp.), terminów wystąpienia faz rozwojowych oraz dat siewu i zbioru. W kolejnych tabelach przedstawiono wyniki cech rolniczych i użytkowych badanych odmian (plon nasion, zawartość tłuszczu i glukozynolanów, pomiary i obserwacje polowe, w tym oceny porażenia przez patogeny. Plon nasion określono przy wilgotności 9%. Podana u dołu każdej tabeli wynikowej liczba doświadczeń oznacza liczbę obserwacji lub pomiarów uwzględnionych w ocenie danej cechy. Wyniki doświadczeń polowych uzupełniono badaniami chemicznymi. Z wybranych 5 doświadczeń wykonano dla wszystkich badanych odmian analizy zawartości tłuszczu i glukozynolanów. W większości doświadczeń siew odmian rzepaku ozimego wykonano w dobrych warunkach glebowych i agrotechnicznych. Wschody na ogół były dobre i wyrównane, nieco gorsze jedynie w trzech doświadczeniach. Jesienią rośliny osiągnęły przeważnie właściwe zaawansowanie w rozwoju. Wytworzyły od 6 do 12 liści rozetowych. Zimą 2012/2013 rośliny były skutecznie chronione przed silnym mrozem stosunkowo grubą warstwą śniegu. Wznowienie wegetacji nastąpiło bardzo późno ze względu na długotrwające ochłodzenie i pokrywę śnieżną, która zalegała na przeważającym obszarze kraju jeszcze w pierwszych dniach kwietnia. Dalszy przebieg wegetacji rzepaku ozimego cechował się opóźnieniem o kilka dni poszczególnych faz rozwojowych oraz krótszym niż zwykle okresem ich trwania. Nasilenie występowania chorób było zróżnicowane lokalnie. Obserwowano porażenie odmian przez zgniliznę twardzikową, patogeny powodujące choroby podstawy łodygi, czerń krzyżowych oraz w jednym doświadczeniu przez suchą zgniliznę kapustnych. Średni plon wzorca wyniósł 47,3 dt z ha, natomiast średni plon wszystkich badanych odmian 47,9 dt z ha, od 31,9 do 61,3 dt z ha w poszczególnych miejscowościach. mieszańcowe plonowały średnio o 9% powyżej odmian populacyjnych. Średnia zawartość tłuszczu w nasionach ze zbioru wyniosła 48,4% ) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/2/2008, COBORU, Słupia Wielka 2008 Objaśnienia skali 9 stopniowej (dotyczą tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 5 średni, 1 najgorszy (najmniej korzystny).

24 Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń rozpoznawczych z rzepakiem ozimym w sezonie wegetacyjnym 2012/2013

25 Tabela 1 RZEPAK OZIMY doświadczenia rozpoznawcze. i doświadczenia. Rok zbioru 2013 Zachowujący/ zgłaszający masa 1000 nasion Materiał siewny zdolność kiełkowania (g) (%) populacyjne 1 Chagall wzorzec Lantmännen SW Seed 5, Monolit wzorzec HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 5, Amillia Limagrain GmbH 4, Azur Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 5, Buzz KWS Polska sp. z o.o. 4, Color KWS Polska sp. z o.o. 4, DK Camelot Monsanto Polska sp. z o.o. 5, DK Casper Monsanto Polska sp. z o.o. 4, ES Scarlet* Euralis Semences 4, Fashion Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 4, Janus Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 5, Rivalda KWS Polska sp. z o.o. 5, Slaki CS Caussade Nasiona Polska sp. z o.o. 5, SW A (Da Vinci) Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 4, Totem Caussade Nasiona Polska sp. z o.o. 4,3 95 mieszańcowe 16 Artoga wzorzec Limagrain GmbH 6, Visby wzorzec Norddeutsche Pflanzenzucht 5, Admiral Limagrain 5, Alabaster Limagrain 4, Anisse Euralis Saaten sp. z o.o. 5, Apart Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 7, Atenzo Limagrain 5, Avenir Caussade Nasiona Polska sp. z o.o. 4, Bonzzaï RAGT Semences Polska sp z o.o. 8, Brizzlo RAGT Semences Polska sp z o.o. 4, DK Excellium Monsanto Polska sp. z o.o. 4, DK Exfield BayWa AG 5, DK Explicit Monsanto Polska sp. z o.o. 3, DK Expower Monsanto Polska sp. z o.o. 6, DK Extrovert Monsanto Polska sp. z o.o. 5, DK Exwill Monsanto Polska sp. z o.o. 4, ES Lauren Euralis Saaten sp. z o.o. 7, Fantomas Limagrain 6, Hybrirock KWS Polska sp. z o.o. 8, Intense Caussade Nasiona Polska sp. z o.o. 4,1 95

26 cd. tabeli cd. mieszańcowe 36 Jumper Bayer sp. z o.o. 5, Kodiak KWS Polska sp. z o.o. 7, Mascara Lantmännen SW Seed sp. z o.o. 8, Mescal Limagrain 5, NK Linus Syngenta Polska sp. z o.o. 4, PR45W33 Pioneer Hi-Bred 4, PR45W34 (Robert 34) BayWa AG 5, PR46W26 Pioneer Hi-Bred 3, PT200CL Pioneer Hi-Bred 4, PT205 Pioneer Hi-Bred 4, PT208 Pioneer Hi-Bred 4, PT209 (Peter 29) BayWa AG 4, PT211 Pioneer Hi-Bred 4, PT213 Pioneer Hi-Bred 5, PT215 Pioneer Hi-Bred 5, PT216CL Pioneer Hi-Bred 5, Sensation RAGT Semences Polska sp. z o.o. 4, SY Fighter Syngenta Polska sp. z o.o. 4, Traviata KWS Polska sp. z o.o. 5, Troubadour RAGT Semences Polska sp. z o.o. 5, Tuareg KWS Polska sp. z o.o. 7,8 98 Bilans doświadczeń: - założone i przyjęte do syntezy 15 9, 37, 52 odmiany po 3 roku badań urzędowych, inne badane odmiany pochodzą z CCA Kol. 1: * - odmiana wpisana do KR w roku 2013 Kol. 2: zachowujący dotyczy odmian wpisanych do KR, zgłaszający dotyczy odmian z CCA; Limagrain Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce, Pioneer Hi-Bred Pioneer Hi-Bred Northern Europe Sales Division GmbH

27 Tabela 2 RZEPAK OZIMY doświadczenia rozpoznawcze. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Rok zbioru 2013 Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie 2012/ Średnia rolnicza wartość gleb, w 100 o skali IUNG 75 liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, 2 8-3, 4 6-5, 6 1 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy (powyżej 7,2) 2 - obojętny (6,6-7,2) 2 - lekko kwaśny (5,2-6,5) 11 Przedplon: - zboża 13 - bobowate (grubonasienne) na nasiona i zielonkę 2 Nawożenie mineralne średnio i (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2O 5 64 (36-100) - K 2O 104 (48-150) - N - jesienią 24 (12-52) - N - wiosną 133 (74-195) - S - (wczesna wiosna) 33 (5-48) liczba doświadczeń Zastosowanie nawozów dolistnych z mikroskładnikami: - jeden zabieg 3 - dwa i więcej zabiegów 5 Zaprawa nasienna (stosowana centralnie): - Cruiser OSR 322 FS 15 Zwalczanie chwastów: - jeden zabieg 3 - dwa i więcej zabiegów 12 - w tym zwalczanie chwastów jednoliściennych 10 Zwalczanie szkodników: jesienią: - jeden zabieg 6 - dwa i więcej zabiegów 1 - brak 8 wiosną: - jeden-trzy zabiegi 7 - cztery-siedem zabiegów 8 Zastosowanie fungicydów: bez ochrony fungicydowej 9 jesienią - jeden zabieg 5 wiosną - jeden zabieg 1 - dwa i więcej zabiegów 1 Zastosowanie regulatorów wzrostu: jesienią - jeden zabieg 4 wiosną - jeden zabieg 1 Desykacja roślin przed zbiorem 10 Sklejanie łuszczyn 9 Rodzaj zbioru: - jednoetapowy 14 - dwuetapowy 1 Liczba doświadczeń: założonych i wykorzystanych w syntezie 15

28 Tabela 3 RZEPAK OZIMY doświadczenia rozpoznawcze. Daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych wzorca. Rok zbioru 2013 Wyszczególnienie Termin i zakres Sezon wegetacyjny 2012/ Siew, data średnio od-do Wschody, data średnio 7.09 od-do Ocena wyrzędowania, skala 9º średnio 7,9 od-do 6,3-9,0 Liczba liści na roślinie jesienią, szt. średnio 8 od-do 6-12 Wysokość roślin jesienią, cm średnio 20 od-do 8-35 Zahamowanie wegetacji jesienią, data średnio od-do Wznowienie wegetacji, data średnio od-do Straty mrozowe w obsadzie roślin, średnio 0 % martwych roślin od-do 0-4 Stan roślin po zimie, skala 9º średnio 7,6 od-do 5,4-9,0 Obsada roślin wiosną, szt./m 2 średnio 46 od-do Początek kwitnienia, data średnio 8.05 od-do Koniec kwitnienia, data średnio od-do Wysokość roślin, cm średnio 143 od-do Wysokość łanu przed zbiorem, cm średnio 114 od-do Wyleganie, % średnio 20 od-do 0-42 Dojrzałość techniczna, data średnio od-do Zbiór (omłot), data średnio od-do Plon nasion, dt z ha średnio 47,3 od-do 32,5-61,4 Liczba doświadczeń 15 Kol. 3: dane dotyczące faz rozwojowych i cech rolniczych odnoszą się do średniej odmian wzorcowych: Chagall, Monolit, Artoga, Visby

29 Tabela 4 RZEPAK OZIMY doświadczenia rozpoznawcze. Plon nasion, tłuszczu, zawartość glukozynolanów i tłuszczu odmian. Rok zbioru 2013 Plon nasion przy wilgotności 9% Plon tłuszczu Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu dt z ha µm/g nasion % s.m. odchylenia od wzorca wart. rzeczyw. odchylenia od wzorca Wzorzec 47,3 20,6 9,6 47,9 (43,6) populacyjne 1 Chagall -2,6-1,1 9,5-0,1 0,0 2 Monolit -2,3-0,8 7,8-1,8 0,5 3 Amillia -2,5-0,3 8,6-1,0 1,8 4 Azur -5,8-1,9 8,7-0,9 1,7 5 Buzz -1,4-1,1 11,3 1,8-1,2 6 Color -3,7-1,6 6,8-2,7-0,1 7 DK Camelot -2,7-0,3 8,9-0,7 2,2 8 DK Casper -2,6-0,8 11,8 2,3 0,7 9 ES Scarlett -0,8-0,3 11,4 1,8 0,0 10 Fashion -1,2-0,2 13,8 4,2 0,9 11 Janus -2,9-0,8 11,6 2,1 1,0 12 Rivalda -4,0-1,7 11,5 1,9 0,2 13 Slaki CS -1,9-0,7 10,7 1,1 0,4 14 SW A -0,9-0,1 11,7 2,1 0,8 15 Totem -1,0-0,3 10,7 1,1 0,3 mieszańcowe 16 Artoga 2,5 0,9 12,0 2,4-0,3 17 Visby 2,5 1,0 8,9-0,7-0,2 18 Admiral 2,2 0,9 11,4 1,9 0,0 19 Alabaster 2,6 1,2 11,3 1,7 0,1 20 Anisse 2,2 1,0 13,4 3,9 0,0 21 Apart -0,5-0,1 11,1 1,6 0,4 22 Atenzo 2,4 1,3 9,9 0,4 0,5 23 Avenir -0,1-0,5 10,5 1,0-1,2 24 Bonzzaï 1,1 0,2 12,3 2,8-0,6 25 Brizzlo -1,5-1,1 13,0 3,5-1,2 26 DK Excellium 5,5 2,9 14,3 4,8 1,0 27 DK Exfield -1,4-0,3 12,4 2,9 0,8 28 DK Explicit 5,9 3,3 10,6 1,0 1,5 29 DK Expower 1,8 1,2 11,0 1,5 0,9 30 DK Extrovert 3,5 1,8 12,3 2,8 0,7 31 DK Exwill 1,1 0,4 14,7 5,1-0,2 32 ES Lauren 1,7 1,0 10,7 1,1 0,5 33 Fantomas -0,7-0,2 10,6 1,0 0,1 34 Hybrirock 3,9 1,7 11,3 1,7 0,1 35 Intense -2,0-1,2 11,7 2,2-0,9