RZEPAK OZIMY 2008 WSTĘP

Transkrypt

1

2

3 RZEPAK OZIMY 2008 WSTĘP Opracowanie zawiera wyniki odmianowych doświadczeń porejestrowych z rzepakiem ozimym przeprowadzonych w sezonie 2007/2008 na tle wyników z sezonu 2006/2007 w stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian, a także w innych instytucjach spoza Oceny Odmian (rys. 1). Na rysunku wyróżniono doświadcznia Z (z pełnym doborem odmian) oraz doświadczenia M (o zmniejszonym doborze). Wyniki doświadczeń porejestrowych (WPDO) są przeznaczone dla hodowców, producentów oraz przetwórców nasion rzepaku. Z uwagi na zróżnicowany krąg odbiorców opracowanie zawiera wprowadzenie do problematyki przedstawionej w tabelach. W doświadczeniach uczestniczyły wybrane odmiany wpisane do krajowego rejestru, a także pięć odmian ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA), które wcześniej uzyskały pozytywne wyniki w doświadczeniach rozpoznawczych w wybranych województwach. Wspólnym elementem wszystkich doświadczeń PDO (Z i M), a także doświadczeń rejestrowych są te same odmiany wzorcowe, corocznie wyznaczane przez COBORU. W doświadczeniach badano wyłącznie odmiany podwójnie ulepszone ( 00 ) populacyjne i mieszańcowe. Wzorzec tworzyły w sezonie 2007/2008 odmiany populacyjne Californium, Castille, Casoar, a w sezonie 2006/2007 Californium, Castille i Winner. Symbolem F 1 oznaczono odmiany mieszańcowe zrestorowane, a znakiem F 1z odmiany mieszańcowe złożone (tab. 1). Przedstawione w niniejszym zeszycie wyniki uzyskano z doświadczeń polowych założonych i prowadzonych wg nowych założeń zawartych w metodyce 1) oraz (do sezonu 2006/2007 włącznie) wg metodyki badania wartości gospodarczej odmian przy zróżnicowanych poziomach agrotechniki 2). Od roku siewu 2007 doświadczenia porejestrowe prowadzone są ponownie tylko na jednym średnim poziomie agrotechniki. W doświadczeniach PDO M dobór odmian ustalany jest przez Wojewódzkie Zespoły PDO, a w doświadczeniach Z przez COBORU ) RZEPAK. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO). NR/P/2/200, Słupia Wielka ) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian przy zróżnicowanych poziomach agrotechniki (porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe). COBORU, Słupia Wielka 2002 W doświadczeniach PDO dopuszcza się w zależności od potrzeb ograniczone stosowanie fungicydów i regulatorów wzrostu, natomiast nawożenie azotowe nie powinno przekraczać 200 kg N/ha. Wprowadzane ograniczanie stosowania ochrony roślin oraz zmniejszanie nawożenia azotem dostosowują badania odmian do potrzeb integrowanej produkcji rzepaku. Odmiany wysiano w zagęszczeniu nasion kiełkujących na 1 m 2. Nasiona zaprawiono centralnie zaprawami Chinook 200 FS i Sarfun T 450 FS. Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła 12 m 2. Wyniki plonowania odmian przeliczono na wilgotność bazową 9%. Taka wilgotność obowiązuje w obrocie międzynarodowym, a od roku zbioru 2009 będzie przyjęta we wszystkich doświadczeniach COBORU. Analizy chemiczne nasion wykonane w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Słupi Wielkiej były nakierowane na oznaczanie zawartości tłuszczu oraz kontrolę zawartości glukozynolanów w nasionach uzyskanych ze zbioru. W 21 doświadczeniach badano 41 odmian wyznaczonych przez COBORU (ortogonalna seria krajowa Z ), a w 26 doświadczeniach oceniano mniej liczne zestawy odmian przyjęte przez Wojewódzkie Zespoły PDO (seria M ). Spośród odmian z krajowego rejestru 13 odmian (Amor, Bosman, Bristol, Capio, Carina, Cazek, Contact, Kana, Lirajet, Marita, Rasmus, Spencer, Wotan) nie było badanych w dwóch ostatnich, lub więcej sezonach i dlatego nie zostały uwzględnione w syntezie. W roku 2007, ze względu na opóźnienia w przesyłce nasion, doświadczenia zakładano po zalecanym terminie agrotechnicznym. Z opóźnieniem do 7 dni założono 63% doświadczeń, do 14 dni 28%, a w terminie około 3 tygodni (w rejonie północno-wschodnim) kolejne 9%. Problemy ze wschodami wystąpiły na Pomorzu Zachodnim oraz na Śląsku. W okresie przedzimowym rośliny rzepaku wytworzyły przeciętnie około 7 liści rozetowych i były stosunkowo niskie, wysokości od 8 do 25 cm. Obsada przedzimowa wyniosła od 37 roślin/m 2 w Krzyżewie do 81 roślin/m 2 w Zakładzie Doświadczalnym Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Zahamowanie wegetacji jesiennej na wschodzie kraju nastąpiło w połowie października, a w Wielkopolsce dopiero w połowie grudnia. Wiosenne wznowienie wegetacji obserwowano tutaj od połowy lutego, a na wschodzie i północy kraju dopiero na początku kwietnia. Wiosną w piętnastu doświadczeniach nie obserwowano uszkodzeń liści rozetowych, najczęściej przy prawie 100% przezimowaniu roślin. Do ocen przyjęto wyniki uszkodzenia ro-

4 - 4 - zet z 13 doświadczeń oraz procent martwych roślin z 10. Rozpoczęcie wegetacji nastąpiło stosunkowo wcześnie. W marcu i kwietniu odnotowano wystarczającą ilość opadów. Od połowy maja nastąpiło znaczne zróżnicowanie warunków wilgotnościowych w poszczególnych rejonach kraju. W zachodniej, północno-zachodniej i centralnej części kraju wystąpił duży deficyt opadów, który w niektórych miejscowościach spowodował warunki dotkliwej suszy. Natomiast w części południowej i wschodniej kraju ilość opadów w okresie wegetacji była przeważnie wystarczająca. W okresie dojrzewania i dosychania rzepaku wystąpiły opady deszczu, które opóźniły i utrudniły zbiór, także ze względu na silne wylegnie roślin w wielu doświadczeniach. Mimo długiego okresu suszy w wielu stacjach uzyskano plony nasion na poziomie poprzedniego roku. W czasie wegetacji zdyskwalifikowano polowo doświadczenia w Radostowie i Krzemlinie ze względu na placowe braki roślin, a po zbiorze w Pągowie i Ulchówku z uwagi na niewiarygodne wyniki i duży błąd. Wyleganie roślin (wyliczane jako stosunek wysokość łanu rzepaku do wysokości roślin) określono w 21 doświadczeniach, w których to zjawisko wyraźnie wystąpiło. Ze względu na dość powszechną ochronę rzepaku przed chorobami (72% doświadczeń) silniejsze porażenie odmian wystąpiło jedynie w kilku doświadczeniach. W roku 2008 średni plon wzorca w doświadczeniach PDO stanowił 109% plonu wzorca uzyskanego w roku 2007 na poziomie a 1 bez ochrony fungicydowej. W tabeli 3 podano plony nasion i tłuszczu dla łączonych doświadczeń Z i M. W tabeli 4 zamieszczono wyniki plonowania odmian dla sześciu rejonów administracyjnoklimtycznych kraju. Podano także liczebność doświadczeń w rejonach, które należy brać pod uwagę przy interpretacji wyników. Im mniejsza liczba doświadczeń, w których badano odmianę, z tym większą ostrożnością należy traktować jej wyniki. Wyniki przedzimowego rozwoju roślin i ich przezimowania oraz dalszego przebiegu wegetacji, łącznie z porażeniem ważniejszymi chorobami podano w tabelach 6-8. W tabeli 1 zawarto ogólne informacje odnośnie badanych odmian oraz doświadczeń, natomiast w tabeli 2 zebrano dane dotyczące podstawowych warunków prowadzenia doświadczeń (gleba, przedplon, nawożenie, zwalczanie chwastów i szkodników, stosowanie fungicydów) oraz dat siewu i zbioru. Odmiany w tabelach uszeregowano alfabetycznie w obrębie wydzielonych grup populacyjne i mieszańcowe.

5

6 - 6 - Tabela 1 RZEPAK OZIMY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru: 2008 i 2007 Odmiany Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion zdolność kiełkowania (g) (%) populacyjne 1 Bakara 2007 HR Smolice Grupa IHAR 3, Baros 2005 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 5,1 4, Batory 2001 HR Smolice Grupa IHAR 4,6 4, Bazyl 2001 HR Smolice Grupa IHAR 4,9 4, Bojan 2004 HR Strzelce Grupa IHAR 3,5 3, Brise 2006 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,2 5, Cabriolet 2004 Monsanto SAS FR 5,3 5, Cadeli 2007 Monsanto SAS FR 5, Californium 2002 Monsanto SAS FR 4,3 5, Carousel 2003 Monsanto SAS FR 5,2 4, Casoar 2007 Monsanto SAS FR 5, Castille 2005 Monsanto Technology LLC US 5,8 5, Dante 2004 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,1 5, Digger 2003 KWS Saat AG DE 3,9 5, ES Astrid 2006 Euralis Semences FR 4,0 4, Libomir 2003 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,7 4, Liclassic 2002 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,3 4, Lisek 1998 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,6 4, Livius 2004 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,9 4, NK Fundus 2007 Syngenta Seeds AG CH 5, Olpop 2003 Euralis Semences FR 4,3 4, Remy 2006 KWS Saat AG DE 4,7 4, Viking 2003 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,2 4, Wallery 2007 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4, Winner 2006 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,9 4,

7 - 7 - cd. tabeli 1 Odmiany Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion zdolność kiełkowania (g) (%) mieszańcowe 26 Baldur F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 6,8 7, Elektra F Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 6,8 6, ES Betty F Euralis Semences FR 4,2 5, ES Saphir F Euralis Semences FR 5,4 5, Exgold F Monsanto SAS FR 5,3 5, Extend F Monsanto Technology LLC US 7,1 5, Herlules F Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,8 6, Hycolor * F Dieckmann GmbH DE 4, Kaszub F 1z 2001 IHAR Radzików 5,8 5, Kronos F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 5,9 7, Nelson F Syngenta Seeds AG CH 4,8 5, Pomorzanin F 1z 2002 IHAR Radzików 5,9 6, Taurus F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,7 4, Titan F W.von Borries-Eckendorf GmbH&Co. DE 5,4 7, Toccata F Syngenta Seeds AG CH 4, Vectra F Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 5,4 6, Forza CCA Sarl Adrian Momont UK 4,5 4, NK Formuła F 1 CCA Syngenta Seeds AG CH 4,7 5, PR 46W09 F 1 CCA Pioneer AT 5,2 5, PR 46W10 F 1 CCA Pioneer AT 4,6 5, PR 46W31 F 1 CCA Pioneer AT 5,1 4, Lata zbioru Bilans doświadczeń: założone zdyskwalifikowane przyjęte do syntezy Kol.1: F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana, F 1z odmiana mieszańcowa złożona o strukturze: mieszaniec męskosterylny 70%, zapylacze 30% (dwie odmiany populacyjne po 15%); * - odmiana wyłączona z badań wiosną roku 2008 na wniosek hodowcy ( błąd w nasiennictwie) odmiany z Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) badane rozpoznawczo w wybranych województwach i dopuszczone do doświadczeń PDO: Forza Opolskie (V); NK Formuła Zach, pomorskie i Pomorskie (I), Wielkopolskie (III) PR 46W09 Kuj.pom., Wielkopolskie (III), Opolskie (V); PR 46W10 Dolnośląskie,Opolskle (V), Zach-pom.(I); PR 46W31 Dolnośląskie i Opolskie (V);

8 - 8 - Tabela 2 RZEPAK OZIMY. Warunki prowadzenia doświadczeń Z i M. Lata zbioru 2008, 2007 Wyszczególnienie liczba doświadczeń Przydatność rolnicza gleby: - bardzo dobra i dobra (kompleksy 1, 2) średnia (kompleks 3, 4, 8) - słaba (kompleks 5) brak danych 7 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy pow. 7, obojętny 6,6 7, lekko kwaśny - kwaśny 5,6 6,5 do 5, brak danych Przedplon: 9 - zboża strączkowe na nasiona 9 8 Nawożenie mineralne: średnio (zakres) kg/ha - N jesień 21 (0-49) 20 (0-40) wiosna 159 (95-200) 145 (70-180) - P (0-112) 64 (27-120) - K (66-160) 114 (90-180) - S 42 (0-100) liczba doświadczeń Nawożenie mikroelementami (nalistne) 37 Termin siewu: - agrotechniczny 5 - opóźniony do 7 dni od 8 do 14 dni od 15 do 21 dni 25 dni Zaprawa nasienna : - Chinook 200 FS + Sarfun T 450 FS Zwalczanie chwastów: - bez zwalczania chemicznego jeden zabieg dwa zabiegi zwalczanie chwastów jednoliściennych 9 13 Zwalczanie szkodników: - do trzech zabiegów cztery do siedem zabiegów Zwalczanie chorób i skracanie roślin - bez ochrony fungicydowej fungicydy zwykłe: - jeden zabieg 20 - dwa zabiegi 6 - fungicydy skracające rośliny rzepaku: - jeden zabieg 13 - dwa zabiegi 4 - trzy zabiegi 1 Desykacja: Reglone Turbo, Harvade Sklejanie łuszczyn: Spodnam 13 8 Rodzaj zbioru: - jednoetapowy dwuetapowy 1 Termin koszenia lub omłotu: 27 czerwca lipca lipca lipca sierpnia 2 Liczba doświadczeń przyjętych do syntezy Uwaga: informacje dotyczące doświadczeń realizowanych w roku 2007 odnoszą się do przeciętnego poziomu agrotechniki Doświadczenia Z doświadczenia porejestrowe proste z pełnym zakresem obserwacji i pomiarów oraz szerokim doborem odmian ustalanym przez specjalistów COBORU Doświadczenia M doświadczenia porejestrowe proste z ograniczonym zakresem obserwacji i pomiarów oraz doborem odmian ustalanym przez członków Zespołów Wojewódzkich PDO 3 1 2

9 - 9 - Tabela 3 RZEPAK OZIMY. Plon nasion i tłuszczu odmian (w odchyleniach od wzorca). Lata zbioru 2008, 2007 L.p. Plon nasion Liczba doświadczeń Plon tłuszczu Odmiany przy 9% wilgotności Wzorzec, dt z ha ,4 42,4 18,9 16,9 populacyjne 1 Bakara 34-6,2-2,2 2 Baros ,7-0,1-0,8 0,3 3 Batory ,0-2,6-3,4-0,5 4 Bazyl ,2-1,2-3,2-0,4 5 Bojan ,4 3,3-1,7 1,1 6 Brise ,6 0,2 0,6 0,4 7 Cabriolet ,2 2,4 1,0 1,0 8 Cadeli 39 0,3 0,6 9 Californium ,3 1,5-0,6 0,4 10 Carousel ,3 1,0 0,0 0,9 11 Casoar 43 0,5 0,3 12 Castille ,8-1,2 0,3-0,6 13 Dante ,8-1,4-0,6-0,3 14 Digger ,7 1,5-0,8 15 ES Astrid ,1-0,6-2,0-0,4 16 Libormir ,3 1,4 0,0 0,8 17 Liclassic ,5 1,0-0,4 0,8 18 Lisek ,3 0,2-1,7-0,1 19 Livius ,1-0,2-0,2 0,2 20 NK Fundus 38-1,0 0,0 21 Olpop ,4-2,1-0,6-0,6 22 Remy ,4 2,7 0,1 1,5 23 Viking ,1 0,4 0,3 0,2 24 Wallery 33-1,5-0,1 25 Winner ,0-0,4-0,5 0,2 mieszańcowe 26 Baldur ,3 1,0 2,5 0,7 27 Elektra ,4-0,3 2,5 0,2 28 ES Betty ,4 3,4 1,3 1,4 29 ES Saphir ,0 4,5 1,9 2,0 30 Exgold ,2 3,5 1,6 1,4 31 Extend ,6 6,1 2,8 2,6 32 Herkules ,1 5,2 2,7 2,2 34 Kaszub ,5 2,2 0,2 1,2 35 Kronos ,8 2,1 1,0 0,9 36 Nelson ,3 7,2 2,4 2,9 37 Pomorzanin ,6-0,5-0,9-0,1 38 Taurus ,6 0,0 0,6 0,8 39 Titan ,7 2,4 2,1 1,4 40 Toccata 42 5,5 2,5 41 Vectra ,2 5,6 1,9 2,3 Kol. 1: Wzorzec w roku 2008 Californium, Castille, Casoar, w roku 2007 Californium, Castille, Winner Kol. 4: Plon tłuszczu wyliczono w oparciu o plon nasion odmian z 43 doświadczeń (o wilgotności 9%) pomnożonej przez współczynnik 0,91 oraz średnią zawartość tłuszczu dla odmian z 13 doświadczeń i podzielone przez 100

10 Tabela 4 RZEPAK OZIMY. Plonowanie odmian w rejonach (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2008, 2007 Liczba doświadczeń Plon nasion Odmiany I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Wzorzec, dt z ha ,4 54,2 52,4 51,5 38,3 42,1 38,9 44,8 43,6 45,8 40,0 47,6 populacyjne 1 Bakara ,4-10,9-6,2-8,0-3,5-8,9 2 Baros ,7-8,1-6,5-0,6-2,1-1,6-1,8 3,9-2,4-0,3 2,0-0,8 3 Batory ,9-9,6-10,1-10,2-7,4-11,6-1,6 3,4-6,3-5,4 1,3-3,7 4 Bazyl ,6-10,3-8,7-9,9-4,3-6,9 1,0 2,8-5,5-5,7 2,0-2,6 5 Bojan ,1-8,0-4,1-3,0-3,8-7,6 3,5 7,1 1,6 2,7 6,1-0,4 6 Brise ,4-3,0 0,2 2,0 1,4 0,0 0,0-1,9-0,4-0,3 2,4 0,1 7 Cabriolet ,3 1,6-0,2-0,5 2,9 5,3 2,3 2,1 1,7-2,3 6,3 1,0 8 Cadeli ,8-1,5 1,5-1,0 1,0-0,4 9 Californium ,5-2,2-3,6-1,9 0,8-3,4-0,1 0,6 2,4 2,2 2,0 0,1 10 Carousel ,4-3,0-1,6-5,5 0,7-2,2 1,8-1,0-1,0-0,9 4,7 3,3 11 Casoar ,5 0,6 1,6 2,6-0,3-0,8 12 Castille ,0 1,5 2,0-0,7-0,5 4,2-1,5 1,1-0,9 0,8-3,4 0,5 13 Dante ,2-1,0-2,4-2,3-0,4-0,4-1,5-1,6-1,1-3,7-0,4 2,5 14 Digger ,4-4,2-3,1-2,9-0,5-1,7-1,1 5,9-2,0-1,5 6,2 4,2 15 ES Astrid ,3-0,8-4,5-6,0-6,2-5,1-0,5-4,4 1,3-1,2-3,3 0,8 16 Libormir ,7-3,7-2,7-3,2 1,5-0,6 1,9 5,1-1,9-4,0 3,4 2,0 17 Liclassic ,1-3,4-4,0-2,5 4,8-7,0 4,7 1,5-2,6-2,8 4,8 2,9 18 Lisek ,3-2,1-5,1-4,0-0,9-2,9 0,9 1,0-2,4-3,3 5,8 0,4 19 Livius ,3-2,5-2,5-5,3 4,4-1,9 1,7-1,8-3,4-1,1 3,4-1,6 20 NK Fundus ,5-3,3-1,1 0,5-1,1-3,0 21 Olpop ,1-6,5-1,9-2,9-1,5-2,5-4,1-4,2-4,0-4,4 2,5-1,1 22 Remy ,2-7,0-0,8-1,4 3,1 0,8 2,8 3,4 1,1 1,0 5,3 3,3 23 Viking ,3-0,9 0,0-2,1 1,6-0,2 2,3-5,9 0,5 1,1 2,6 1,7 24 Wallery ,5-5,9-2,5-0,7 2,6-1,1 25 Winner ,9-2,4-2,9-2,4-0,3-2,7 1,6-1,7-1,5-3,1 1,4-0,6

11 cd. tabeli mieszańcowe 26 Baldur ,8 2,2 0,9 1,9 7,6 7,2-3,3 1,9 0,5-0,3 4,6 3,3 27 Elektra ,7 2,3 4,2 1,4 7,8 4,8 0,4 2,0-3,3-0,9 2,8 2,2 28 ES Betty ,3 2,5 1,0 4,8 2,1 2,7 5,8 3,0 3,4 2,9 3,0 2,9 29 ES Saphir ,2 5,1 3,1 1,4 4,9 10,0 4,8 8,7 5,0 1,7 5,2 10,5 30 Exgold ,8 6,1 2,7-1,0 4,4 3,1 3,2 3,0 2,7 1,5 7,1 3,2 31 Extend ,7 5,0 5,5 6,7 7,6 3,6 11,5 9,6 3,7 3,5 7,5 3,1 32 Herkules ,1 6,6 7,1-1,1 7,7 4,6 6,2 3,5 4,2 5,3 7,4 9,3 34 Kaszub ,3-3,7-3,0-2,4 4,4 2,7 4,2 8,0 0,1 0,2 2,1 4,2 35 Kronos ,7-0,8-0,5 3,1 7,8 1,9 2,9 0,5 0,8 2,4 3,1 2,1 36 Nelson ,8 5,7 5,8 6,3 6,5 9,6 5,5 6,4 6,9 7,8 8,9 8,7 37 Pomorzanin ,3-6,5-3,1-4,0 0,8-1,6-1,2 3,0-3,2 0,0 0,9 1,5 38 Taurus ,4-2,5-2,5-0,8 2,3 1,2-1,1 3,9-2,6-1,0 1,2 1,8 39 Titan ,8 3,4 1,8-0,8 7,0 1,8 3,4-2,3 1,3 3,2 2,8 2,2 40 Toccata ,7 7,2 4,3 6,9 5,9 6,6 41 Vectra ,4 3,0 3,8 3,4 5,4 7,2 5,1 4,9 4,6 5,8 6,5 5,0 42 Forza 6 4-2,7 3,8 43 NK Formuła ,2 5,4 8,0 10,7 44 PR 46W ,2 7,4 5,5 6,7 45 PR 46W ,9 3,3 11,1 7,6 46 PR 46W ,1 6,7 Kol.1: Wzorzec jak w tabeli 3 L.p : Dane dotyczą następujących województw: Forza Opolskie; NK Formuła Zachodniopomorskie, Pomorskie i Wielkopolskie; PR 46W09 Opolskie, Kuj.-pom., Wielkopolskie; PR 46W10 Opolskie, Dolnośląskie, Zach.-pom.; PR 46W31 Dolnośląskie, Opolskie

12 Tabela 5 RZEPAK OZIMY. Zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Zaw. glukozynolanów Zawartość tłuszczu µm/g nasion w % s.m. Odmiany średnia odchylenia od wzorca Wzorzec 13,5 14,8 44,8 43,7 populacyjne 1 Bakara 11,3 0,9 2 Baros 9,1 8,4 1,9 0,8 3 Batory 14,1 14,9 0,7 1,6 4 Bazyl 10,9 7,9-0,6 0,2 5 Bojan 10,0 8,6 0,1-0,6 6 Brise 11,3 10,7 0,8 1,0 7 Cabriolet 14,4 14,4 1,1 0,1 8 Cadeli 12,9 1,0 9 Californium 12,7 13,8-0,2-0,5 10 Carousel 9,6 8,1 1,4 1,1 11 Casoar 13,5 0,1 12 Castille 14,2 21,2-0,1-0,4 13 Dante 9,4 0,2 0,7 14 Digger 12,2 13,5-0,4-0,8 15 ES Astrid 15,7 16,6-0,8-0,3 16 Libormir 10,8 11,8 1,1 0,8 17 Liclassic 9,0 8,5 0,5 1,0 18 Lisek 9,1 6,3-0,9-0,5 19 Livius 10,9 8,7 0,6 0,6 20 NK Fundus 11,2 0,9 21 Olpop 11,3 11,0 1,0 0,6 22 Remy 12,3 9,8 0,4 1,0 23 Viking 6,9 6,0 0,5 0,2 24 Wallery 10,8 1,2 25 Winner 11,6 9,4 0,8 0,9 mieszańcowe 26 Baldur 8,4 8,2 1,6 0,8 27 Elektra 9,5 9,2 1,3 0,7 28 ES Betty 28,0 43,2 0,6 0,1 29 ES Saphir 19,4 36,8 0,4 0,4 30 Exgold 14,5 17,9 0,5-0,1 31 Extend 15,4 15,3 0,2 0,4 32 Herkules 11,6 10,0 0,4 0,2 34 Kaszub 13,6 15,8 1,0 0,7 35 Kronos 8,6 10,8-0,5 0,2 36 Nelson 21,7 18,3-0,4 0,0 37 Pomorzanin 15,3 16,5 0,3 0,3 38 Taurus 12,1 10,1 2,2 2,1 39 Titan 8,0 8,4 1,3 1,1 40 Toccata 21,7 0,6 41 Vectra 10,8 9,2 0,4 0,2 Liczba doświadczeń Kol. 1: Wzorzec jak w tabeli 3 Kol. 2: Zawartość sumy glukozynolanów alkenowych i indolowych oznaczono metodą HPLC i podano w mikromolach na gram powietrznie suchych nasion (9% wilgotności) Kol. 4: Zawartość tłuszczu w nasionach oznaczano przy pomocy Infratecu i krzywej wykalibrowanej metodą Soxhleta, a następnie przeliczono na określoną wilgotność

13 Tabela 6 RZEPAK OZIMY. Przedzimowy rozwój roślin i ich zimotrwałość (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2008, 2007 Ocena Wysokość roślin Stan roślin po Procent Wiosenna Odmiany wschodów jesienią zimie martwych roślin obsada roślin skala 9 o cm skala 9 o % szt/m Wzorzec 7, ,7 8, populacyjne 1 Bakara 0,1 1-0, Baros -0, ,4-0, Batory 0, ,1-0, Bazyl 0, ,3-0, Bojan 0, ,1 0, Brise 0, ,3-0, Cabriolet -0, ,6 0, Cadeli 0,1 0 0, Californium 0, ,1 0, Carousel -0, ,0 0, Casoar 0,0 0 0, Castille 0, ,0 0, Dante 0, ,3 0, Digger 0, ,0 0, ES Astrid 0, ,4-0, Libormir -0, ,4-0, Liclassic 0, ,1-0, Lisek -0, ,1-0, Livius 0, ,6 0, NK Fundus 0,0 0 0, Olpop 0, ,3-0, Remy -0, ,1-0, Viking 0, ,6 0, Wallery 0,0 2 0, Winner 0, ,3 0, mieszańcowe 26 Baldur 0, ,3 0, Elektra 0, ,3 0, ES Betty -0, ,2 0, ES Saphir -0, ,3 0, Exgold 0, ,2 0, Extend 0, ,4 0, Herkules 0, ,5 0, Kaszub 0, ,2-0, Kronos 0, ,0-0, Nelson 0, ,2 0, Pomorzanin 0, ,1-0, Taurus 0, ,2 0, Titan 0, ,3-0, Toccata 0,3 2 0, Vectra -0, ,1 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: Wzorzec jak w tabeli 3

14 Tabela 7 RZEPAK OZIMY. Przebieg wegetacji (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2008, 2007 Początek Dojrzałość Wysokość Wyleganie kwitnienia techniczna roślin łanu Odmiany data cm % Wzorzec populacyjne 1 Bakara Baros Batory Bazyl Bojan Brise Cabriolet Cadeli Californium Carousel Casoar Castille Dante Digger ES Astrid Libormir Liclassic Lisek Livius NK Fundus Olpop Remy Viking Wallery Winner mieszańcowe 26 Baldur Elektra ES Betty ES Saphir Exgold Extend Herkules Kaszub Kronos Nelson Pomorzanin Taurus Titan Toccata Vectra Liczba doświadczeń (max.) Kol. 1: Wzorzec jak w tabeli 3 Kol. 7 wyleganie określane jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin x 100

15 Tabela 8 RZEPAK OZIMY. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2008, 2007 Zgnilizna Sucha zgnilizna Zamieranie Czerń L.p. Odmiany twardzikowa kapustnych korzeni krzyżowych % roślin silnie porażonych skala 9 o Wzorzec ,0 6,7 populacyjne 1 Bakara ,2 2 Baros ,2 0,3 3 Batory ,1 0,1 4 Bazyl ,3 0,3 5 Bojan ,4 0,0 6 Brise ,0 0,6 7 Cabriolet ,4-0,2 8 Cadeli ,2 9 Californium ,5 0,1 10 Carousel ,2-0,1 11 Casoar ,3 12 Castille ,4 0,0 13 Dante ,1 0,6 14 Digger ,8 0,1 15 ES Astrid ,4-0,1 16 Libormir ,2 0,6 17 Liclassic ,5 18 Lisek ,0 0,1 19 Livius ,1-0,2 20 NK Fundus ,1 21 Olpop ,1 0,0 22 Remy ,4 0,9 23 Viking ,2 0,2 24 Wallery ,1 25 Winner ,2-0,1 mieszańcowe 26 Baldur ,1 0,3 27 Elektra ,2 0,3 28 ES Betty ,8-0,1 29 ES Saphir ,1 0,1 30 Exgold ,8 0,1 31 Extend ,2 0,4 32 Herkules ,5 0,1 34 Kaszub ,1 0,2 35 Kronos ,1-0,1 36 Nelson ,5-0,1 37 Pomorzanin ,3 0,2 38 Taurus ,5 0,3 39 Titan ,2 0,0 40 Toccata ,4 41 Vectra ,2 0,1 Liczba doświadczeń Kol. 1: Wzorzec jak w tabeli 3

16 RZEPAK JARY 2008 WSTĘP W opracowaniu zamieszczono wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem jarym z roku zbioru Badano w nich odmiany wpisane do krajowego rejestru w latach W doświadczeniach oceniano łącznie 17 odmian, w tym 16 populacyjnych i jedną mieszańcową (tab. 1). Wzorcem w doświadczeniach były odmiany Campino, Clipper i SW Svinto. Rezultaty badań uzyskane w roku 2008 przedstawiono na tle wyników z roku Doświadczenia założono w 13 stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian oraz w Oddziale Hodowli Roślin Strzelce Grupa IHAR, w Małyszynie (rys. 1). Badania prowadzono według zasad zawartych w nowej metodyce 1). Przy zakładaniu doświadczeń zastosowano układ 1 rozkładalny oraz cztery powtórzenia. Powierzchnia poletka do siewu netto wynosiła 16,5 m 2. Na 1 m 2 wysiewano nasion. Przedplonem były głównie zboża, a także rośliny okopowe i strączkowe. Zbiór nasion przeprowadzano z powierzchni 12 m 2, po odcięciu brzeżnych części poletka. Plon nasion obliczono przy wilgotności 9%. W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie do badanych odmian oraz liczby doświadczeń, natomiast w tabeli 2 zebrano dane dotyczące podstawowych warunków prowadzenia doświadczeń. W kolejnych tabelach zamieszczono wyniki cech rolniczych dla badanych odmian (plon nasion i tłuszczu, zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach, pomiary i obserwacje polowe). Dodatkowo, w tabeli 4 przedstawiono wyniki plonowania odmian w roku 2008 w zależności od sumy opadów w maju i pierwszej dekadzie czerwca. Wyniki obejmują doświadczenia, w których suma opadów w okresie od 1 maja do 10 czerwca nie przekroczyła 30 mm oraz doświadczeń o większej sumie opadów w tym okresie. Podana u dołu każdej tabeli wynikowej liczba doświadczeń oznacza maksimum wykorzystanych obserwacji lub pomiarów i odnosi się najczęściej do odmian wzorcowych. Siew nasion w większości doświadczeń wykonano w drugiej i trzeciej dekadzie kwietnia, a w dwóch w pierwszej dekadzie tego miesiąca. Wschody roślin były na ogół dobre i wyrównane, a tylko w jednym doświadczeniu gorsze ) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/2/2008, Słupia Wielka Dalszy rozwój roślin odbywał się w zróżnicowanych lokalnie warunkach pogodowych. W maju opady wynosiły przeciętnie 75% średniej wieloletniej, w związku z czym, w niektórych doświadczeniach wzrost roślin został wyraźnie spowolniony. W czerwcu opady stanowiły zaledwie 47% średniej wieloletniej, przy czym były one zróżnicowane w poszczególnych miejscowościach. W południowej i wschodniej części kraju opady były wystarczające, tymczasem w pozostałych rejonach kraju wystąpiły dotkliwe warunki suszy. W efekcie, w dwóch miejscowościach doświadczenia zdyskwalifikowano ze względu na bardzo słaby rozwój roślin. Rośliny zakwitały tydzień później w porównaniu do roku 2007, a ich kwitnienie było wyraźnie dłuższe. Nasilenie występowania słodyszka rzepakowego było dość duże. Zastosowano intensywną ochronę. W poszczególnych doświadczeniach wykonano od 3 do 9 zabiegów, stosując przemiennie różne preparaty. Pomimo tego, w kilku doświadczeniach obserwowano niewielkie uszkodzenia kwiatostanów. W miesiącach lipcu, a zwłaszcza w sierpniu, opady były na poziomie lub większe niż średnio w wieloleciu (odpowiednio 100% i 126% normy). Większa ilość opadów umożliwiła poprawę stanu roślin w doświadczeniach. Lokalnie duże opady w sierpniu spowodowały wydłużenie okresu dojrzewania, a następnie opóźnienie terminu zbioru w niektórych miejscowościach. Ogólnie, dojrzewanie nasion było o tydzień późniejsze niż w roku poprzednim. Zbioru dokonywano jednofazowo, przeważnie w drugiej i trzeciej dekadzie sierpnia. Choroby rzepaku wystąpiły w niewielkim nasileniu. Najczęściej obserwowano porażenie roślin czernią krzyżowych. W kilku doświadczeniach nasilenie porażenia było duże. Wielkość zebranych plonów nasion w doświadczeniach była bardzo zróżnicowana i wynosiła średnio dla wzorca od 14,0 dt z ha w Nowym Lublińcu do 44,8 dt z ha w Słupi. Średni plon wzorca z doświadczeń osiągnął 26,4 dt z ha i był większy o 12% w porównaniu do plonu uzyskanego w roku Objaśnienie skali 9-stopniowej (dotyczy tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy) 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny)

17

18 Tabela 1 RZEPAK JARY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2008, 2007 Odmiany Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion (g) zdolność kiełkowania (%) populacyjne 1 Bios 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,7 5, Campino 2006 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 3,3 4, Clipper 2007 Deutsche Saatveredelung AG DE 5,3 3, Feliks 2007 HR Strzelce Grupa IHAR 3,7 4, Heros 2001 Raps GbR DE 3,8 3, Hunter 2003 Raps GbR DE 4,0 3, Huzar 2004 HR Strzelce Grupa IHAR 3,4 3, Larissa 2008 Raps GbR DE 4, Licosmos 1999 Deutsche Saatveredelung AG DE 2,9 3, Markiz 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,3 3, Mozart 2002 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 2,6 2, Rollo 2008 Svalöf Weibull AB SE 4, SW Landmark 2004 Svalöf Weibull AB SE 3,7 3, SW Savann 2007 Svalöf Weibull AB SE 4,0 4, SW Svinto 2007 Svalöf Weibull AB SE 3,9 4, Trend 2004 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 3,0 3, mieszańcowe 17 Jura 2001 Euralis Semences FR 4,0 4, Lata zbioru Bilans doświadczeń: założone zdyskwalifikowane przyjęte do syntezy 12 12

19 Tabela 2 RZEPAK JARY. Warunki prowadzenia doświadczeń. Lata zbioru 2008, 2007 Wyszczególnienie liczba doświadczeń Przydatność rolnicza gleby: - bardzo dobra i dobra (kompleks 1, 2) średnia (kompleks 4, 8, 11) słaba (kompleks 5) 2 1 Odczyn gleby (ph w KCl): - obojętny (6,6-7,2) lekko kwaśny (5,6-6,5) brak danych - 1 Przedplon: - zboża ziemniak, burak cukrowy strączkowe (bobik, groch) 2 3 Nawożenie mineralne; średnia dawka (zakres): kg na 1 ha - N 113 (70-140) 114 (75-140) - P 2 O 5 55 (40-80) 55 (30-100) - K 2 O 93 (72-120) 96 (50-125) Termin siewu: Zaprawa nasienna: liczba doświadczeń - 29 marca kwietnia kwietnia kwietnia 5 - Chinook 200 FS + Sarfun T 450 FS Zwalczanie chemiczne chwastów: - 1 zabieg zabiegi 5 5 Zwalczanie szkodników: - 3 zabiegi zabiegi zabiegów i więcej zabiegów 9 7 Nawożenie mikroelementami (nalistne): Ekolist, Basfoliar, Florovit 4 3 Desykacja: Reglone 200 SL, Reglone Turbo 200 SL 6 5 Rodzaj zbioru: Termin zbioru: - jednoetapowy lipca sierpnia sierpnia sierpnia 5 2 Liczba doświadczeń Kol. 2, 3: informacje o zwalczaniu chwastów oraz szkodników pochodzą odpowiednio z 12 i 13 doświadczeń, a o rodzaju i terminie zbioru nasion z 12 doświadczeń

20 Tabela 3 RZEPAK JARY. Plon nasion i tłuszczu odmian (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2008, 2007 Odmiana Liczba doświadczeń Plon nasion (9% wilgotności) Plon tłuszczu Wzorzec, dt z ha ,4 23,6 11,0 9,7 1 Bios 7 9-0,6-0,3-1,1-0,7 2 Campino ,7-0,1-1,0-0,1 3 Clipper ,6 1,1 1,0 0,7 4 Feliks ,4 0,8-1,0 0,2 5 Heros ,4 0,7-0,1 0,2 6 Hunter ,5-0,9-0,8-0,6 7 Huzar 7 9-2,0-1,2-1,3-0,7 8 Larissa 9 0,7-0,3 9 Licosmos 7 9-1,9-1,2-0,9-0,5 10 Markiz 9 9-0,7-0,6-1,2-0,8 11 Mozart 7 9-0,9-0,5-0,7-0,4 12 Rollo 9 0,3 0,0 13 SW Landmark ,5 1,5-1,0 0,1 14 SW Savann ,4 1,1-0,3 0,2 15 SW Svinto ,1 1,4 0,0 0,5 16 Trend 7 9-3,1-1,4-1,7-0,9 17 Jura 9 9-1,1 1,1-1,1 0,1 Kol. 1: wzorzec Campino, Clipper, SW Svinto (w roku 2007 Campino, Clipper, Hunter) Kol. 3: zawartość tłuszczu w nasionach oznaczono z wybranych sześciu doświadczeń w roku 2008 i siedmiu doświadczeń w roku 2007 Tabela 4 RZEPAK JARY. Plon nasion odmian w zależności od sumy opadów w doświadczeniach w okresie od 1 maja do 10 czerwca 2008 roku Plon nasion Odmiana w procentach wzorca poniżej 30 mm powyżej 30 mm Wzorzec, dt z ha 23,1 28,7 1 Bios Campino Clipper Feliks Heros Hunter Huzar Larissa Licosmos Markiz Mozart Rollo SW Landmark SW Savann SW Svinto Trend Jura Liczba doświadczeń 5 7 Kol. 1: wzorzec Campino, Clipper, SW Svinto (w roku 2007 Campino, Clipper, Hunter)

21 Tabela 5 RZEPAK JARY. Ważniejsze cechy jakościowe nasion odmian. Lata zbioru 2008, 2007 Zawartość tłuszczu (% s. m.) Zawartość glukozynolanów (μm/g) Odmiana odchylenia od wzorca wartości bezwzględne Wzorzec 45,9 45,0 8,0 7,2 1 Bios -3,7-2,7 7,2 7,0 2 Campino -1,1-0,2 7,3 6,4 3 Clipper 1,3 1,4 9,1 7,4 4 Feliks -1,9-0,5 7,4 7,0 5 Heros -1,0-0,4 9,1 8,0 6 Hunter -2,4-1,2 9,4 7,8 7 Huzar -1,9-0,9 6,3 5,2 8 Larissa -2,3 9,1 9 Licosmos -0,5-0,2 9,0 7,7 10 Markiz -3,8-2,5 7,9 8,4 11 Mozart -1,2-0,8 9,0 7,4 12 Rollo -0,5 8,6 13 SW Landmark -3,3-2,1 9,2 7,9 14 SW Savann -1,7-1,2 11,2 9,8 15 SW Svinto -0,3-0,3 7,8 8,1 16 Trend -2,1-1,4 11,8 10,0 17 Jura -2,6-1,6 11,1 7,6 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec Campino, Clipper, SW Svinto (w roku 2007 Campino, Clipper, Hunter) Tabela 6 RZEPAK JARY. Ważniejsze fazy fenologiczne i cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2008, 2007 Ocena Obsada roślin Kwitnienie wschodów (szt./m 2 ) (data, liczba dni) Odmiana (skala 9 o ) po wschodach przed zbiorem początek koniec Wzorzec 8,4 8, Bios -0,1 0, Campino -0,3-0, Clipper 0,2 0, Feliks 0,0 0, Heros 0,1-0, Hunter 0,0 0, Huzar -0,2 0, Larissa 0, Licosmos -0,4 0, Markiz -0,3-0, Mozart -0,7-0, Rollo -0, SW Landmark -0,2 0, SW Savann 0,1 0, SW Svinto 0,1 0, Trend -0,6-0, Jura -0,4 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec Campino, Clipper, SW Svinto (w roku 2006 Campino, Clipper, Hunter)

22 cd. tabeli 6 Dojrzałość Wysokość Wyleganie techniczna (cm) Odmiana (%) (data, liczba dni) roślin łanu Wzorzec Bios Campino Clipper Feliks Heros Hunter Huzar Larissa Licosmos Markiz Mozart Rollo SW Landmark SW Savann SW Svinto Trend Jura Liczba doświadczeń Kol. 10: wyleganie roślin miarą jest ugięcie łanu roślin określane jako stosunek wysokości łanu przed zbiorem do wysokości roślin (w %), z doświadczeń w których zjawisko wystąpiło cd. tabeli 6 Porażenie przez Liczba nasion Masa 1000 czerń krzyżowych w łuszczynie nasion Odmiana skala 9 o szt. g Wzorzec 5,8 6, ,8 4,6 1 Bios 0,1 0, ,0 0,3 2 Campino -0,3-0, ,2-0,1 3 Clipper 0,4 0, ,2 0,1 4 Feliks -0,2-0, ,3-0,1 5 Heros 0,3 0, ,1 0,4 6 Hunter 0,5 0, ,2 0,0 7 Huzar 0,6 0, ,8-0,2 8 Larissa 0,0-2 0,4 9 Licosmos 0,2 0, ,6-0,2 10 Markiz -0,1 0, ,3-0,2 11 Mozart -0,1-0, ,3 0,1 12 Rollo 0,1-2 0,0 13 SW Landmark 0,1 0, ,5 0,7 14 SW Savann -0,1-0, ,2 0,3 15 SW Svinto -0,1 0, ,0 0,1 16 Trend 0,4-0, ,2-0,1 17 Jura 0,1-0, ,2 0,3 Liczba doświadczeń `