* odmiana wstępnie rekomendowana, ( ) liczba lat odmiany na LZO

Transkrypt

1 9. Rzepak ozimy Obecnie w KR znajduje się 79 odmian rzepaku ozimego. W doświadczeniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDOiR) realizowanych na terenie województwa łódzkiego w sezonie 2010/2011 testowano 33 odmiany rzepaku ozimego w tym 15 odmian populacyjnych i 18 odmian mieszańcowych. Tabela 1 przedstawia wykaz badanych odmian, rok wpisania do Krajowego Rejestru oraz źródło ich pochodzenia. W roku 2011 doświadczenia PDOiR w Masłowicach i Strzelcach zostały zdyskwalifikowane, stąd opracowując wyniki posiłkowano się danymi ze Stacji Doświadczalnych w Słupi i Pawłowicach oraz z Zakładu Doświadczalnego w Śremie Wójtostwo. Doświadczenia z rzepakiem ozimym założono na kompleksach: pszennym dobrym klasa IIIa (Słupia i Pawłowice), żytnim bardzo dobrym klasa IIIb (Śrem Wójtostwo) oraz żytnim dobrym klasa IVb (Lućmierz); na glebach o ph zbliżonym do obojętnego. Badania od sezonu 2007/2008 prowadzone są na jednym, przeciętnym poziomie agrotechniki. Szczegółowe warunki polowe doświadczeń zamieszczono w tabeli 2. Nawożenie potasowe zastosowano przedsiewnie na poziomie 105 kg/ha w Lućmierzu (a następnie 16 kg/ha pogłównie), 108 kg/ha w Słupi Jędrzejowskiej, 137 kg/ha w Pawłowicach i 90 kg/ha w Śremie Wójtostwo. Przed siewem dawka nawozów fosforowych, w zależności od zasobności gleby, wynosiła odpowiednio: 44 kg/ha (a następnie 16 kg/ha pogłównie), 137 kg/ha, 124 kg/ha i 172 kg/ha. Siewy rzepaku przeprowadzono w I dekadzie września we wszystkich wymienionych miejscowościach. Nawozy azotowe wysiewano przed założeniem doświadczeń oraz kilkakrotnie po wiosennym ruszeniu wegetacji, wykorzystując łącznie od 151 do 215 kg/ha czystego składnika. Dodatkowo stosowano wielokrotne nawożenia plantacji dolistnymi preparatami wieloskładnikowymi zawierającymi siarkę, magnez i bor. Podczas całego okresu wegetacyjnego prowadzono bardzo intensywną ochronę roślin przed szkodnikami oraz nadmiernym zachwaszczeniem. Dodatkowo w Lućmierzu wykonano zabieg ochrony roślin przed chorobami grzybowymi. W Lućmierzu i Śremie Wójtostwo zastosowano preparaty ograniczające pękanie łuszczyn i zapobiegające osypywaniu się nasion przed zbiorem, natomiast w Słupi użyto regulatora rozwoju roślin. Średni plon rzepaku ozimego w sezonie 2010/2011 wyniósł 4,5 t/ha (tabela 4). Wynik ten jest niższy od średniego wyniku z ostatnich trzech lat o 0,3 t/ha (tabela 5). Najwyższy plon uzyskano w Śremie Wójtostwo 4,8 t/ha, zaś w pozostałych doświadczeniach średni zbiór wszystkich badanych odmian wyniósł nieco poniżej 4,5 t/ha. Spośród testowanych odmian najwyższe plony wydały odmiany mieszańcowe, a wśród nich szczególnie: NK Petrol, Rohan i Nelson. Na przestrzeni ostatnich trzech lat również te odmiany wykazały największą wierność plonowania. Z odmian badanych dwa lata najbardziej plenne okazały się: Abakus, Adam, NK Technic, zaś testowanych jedynie rok: Artoga, DK Example i SY Kolumb (tabela 5). W sezonie 2010/2011 po długiej, mroźnej zimie uprawy ozime rozpoczęły wegetację w nienajlepszej kondycji. Przyczyniło się do tego szereg zdarzeń następujących po sobie od jesieni do wiosny. Jesienią 2010 ulewne deszcze opóźniły znacznie termin siewu rzepaku ozimego. Później relatywnie niskie temperatury zahamowały wschody i rozwój roślin. W efekcie rośliny rzepaku weszły w okres zimowania w słabej kondycji. Również warunki panujące zimą nie były sprzyjające np. zmienne temperatury powodujące zamarzanie i odmarzanie wierzchniej warstwy gleby mogły uszkodzić i tak słaby system korzeniowy. Gwałtowny spadek temperatur po wcześniejszej odwilży w lutym również spowodował kolejne straty. Silne wiatry towarzyszące kilkunastostopniowym mrozom występujące przy braku pokrywy śnieżnej powodowały wysmalanie roślin. Stąd stopień przezimowania rzepaku w sezonie 2010/2011 wyniósł średnio 68% (tabela 6). Jest to wynik zdecydowanie gorszy od lat poprzednich o około 20-25%. Najlepszym przezimowaniem odznaczyły się odmiany: Poznaniak, Vectra i Xenon, natomiast źle przetrzymały zimę odmiany: NK Music, Catana, Cadeli. Istotne dla producentów jest określenie podstawowych właściwości rolniczo-użytkowych tj.: wysokości roślin, wylegania i dojrzałości technicznej, a także ocena odporności roślin na choroby grzybowe. Najniższymi spośród badanych odmian były: Arot, Casoar, i NK Music, natomiast najwyższe okazały się: ES Domino, DK Example i Nelson. Największym wyleganiem w roku 2011 charakteryzowały się odmiany: Bojan, ES Domino i Cadeli. Dojrzałość techniczną najszybciej osiągnęły odmiany: ES Alegria, Abakus i Poznaniak. Najpóźniejszą okazała się odmiana ES Domino. Na dwóch plantacjach rzepaku w sezonie 2010/2011 odnotowano porażenie roślin przez choroby grzybowe tj.: zgniliznę twardzikową, czerń krzyżowych i choroby podstawy łodygi. Nasilenie chorób pojawiło się w I połowie lipca i sprzyjała temu ciepła, deszczowa pogoda. Najbardziej odpornymi na wymienione choroby były odmiany: Casoar, Visby i Finesse. Prawidłowy dobór odmiany pozwala osiągnąć wysokie i stabilne plony przy zachowaniu optymalnych nakładów. Najwyższą opłacalność produkcji można osiągnąć przy wykorzystaniu indywidualnych cech każdej odmiany, dlatego badania prowadzane są pod kątem wartości gospodarczej i przystosowania odmian do warunków uprawy w naszym województwie. 79

2 Biorąc pod uwagę wyniki uzyskane z doświadczeń porejestrowych z rzepakiem ozimym Łódzki Wojewódzki Zespół PDOiR zadecydował o utworzeniu dla tego gatunku Listy Zalecanych Odmian do uprawy (LZO): 1. MONOLIT (3) 4. BOJAN (3) 7. NK TECHNIC (1) 10. SHERLOCK* (1) 2. NK PETROL (2) 5. VISBY (1) 8. ABAKUS (1) 11. DK EXAMPLE* (1) 3. ROHAN (2) 6. POZNANIAK (1) 9. ADAM (1) 12. SY KOLUMB* (1) * odmiana wstępnie rekomendowana, ( ) liczba lat odmiany na LZO 80

3 Tabela 1 Rzepak ozimy. Odmiany badane. Rok zbioru: 2011 Rok wpisania Adres jednostki zachowującej odmianę, do Krajowego Rok włączenia do Odmiana a w przypadku odmiany zagranicznej Lp. Rejestru Odmian w LZO - pełnomocnika w Polsce Polsce Californium 2002 Monsanto Polska sp. z o.o. Budynek Saturn, parter, ul. Domaniewska 41, Warszawa PL 2 Bojan Hodowla Roślin Strzelce ul. Główna 20, Strzelce PL 3 Cabriolet 2004 Monsanto Polska sp. z o.o. Budynek Saturn, parter, ul. Domaniewska 41, Warszawa PL 4 Cadeli 2007 Monsanto Polska sp. z o.o. Budynek Saturn, parter, ul. Domaniewska 41, Warszawa PL 5 Casoar 2007 Monsanto Polska sp. z o.o. Budynek Saturn, parter, ul. Domaniewska 41, Warszawa PL 6 Monolit Hodowla Roślin Strzelce ul. Główna 20, Strzelce PL 7 Catana 2009 Monsanto Polska sp. z o.o. Budynek Saturn, parter, ul. Domaniewska 41, Warszawa PL 8 Chagall 2009 Lantmännen SW Seed sp. z o.o. ul. Terenowa 6g, Wrocław PL 9 NK Music 2009 Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 10 Arot 2010 Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 11 ES Alegria 2010 Euralis Saaten sp. z o.o. ul. Wiece 12, Poznań PL 12 Gloria 2010 Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 13 NK Diamond 2010 Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 14 NK Morse 2010 Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 15 Sherlock w KWS Polska sp. z o.o. ul. Chlebowa 4/8, Poznań PL 16 Vectra F Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 17 Nelson F Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 18 NK Petrol F Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 19 Rohan F Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 20 Visby F Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 81

4 Tabela 1. cd. Rzepak ozimy. Odmiany badane. Rok zbioru: 2011 Rok wpisania Odmiana do Krajowego Rejestru Lp. Odmian w Polsce Rok włączenia do LZO Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce Abakus F Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 22 Adam F DSV Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 23 ES Mercure F Rolagra Błażej Springer ul. Chłapowskiego 22/14, Śrem PL 24 Finesse F Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 25 NK Technic F Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 26 Poznaniak F Hodowla Roślin Strzelce ul. Główna 20, Strzelce PL 27 Artoga F Limagrain Central Europe Societe Europeenne ul. Ks. Piotra Wawrzyniaka 2, Komorniki PL 28 DK Example F w Monsanto Polska sp. z o.o. Budynek Saturn, parter, ul. Domaniewska 41, Warszawa PL 29 ES Domino F Euralis Saaten sp. z o.o. ul. Wiece 12, Poznań PL 30 Gladius F Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 31 Primus F DSV Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL 32 SY Kolumb F w Syngenta Seeds sp. z o.o. ul. Powązkowska 44C, Warszawa PL 33 Xenon F Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70, Wągrowiec PL F 1 - odmiany mieszańcowe W odmiana wstępnie rekomendowana 82

5 Tabela 2. Rzepak ozimy. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2011 Miejscowość ZDOO Lućmierz SDOO Słupia SDOO Pawłowice ZDOO Śrem Wójtostwo Powiat zgierski jędrzejowski gliwicki śremski Kompl. rolniczej przydatności gleby żytni dobry pszenny dobry pszenny dobry żytni bardzo dobry Klasa bonitacyjna gleby IVb IIIa IIIa IIIb ph gleby w KCl 6,3 6,7 6,2 6,5 Przedplon groch pastewny pszenica ozima pszenica ozima pszenica ozima Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) 60/70 szt/m 2 60 szt/m 2 60 szt/m 2 50/60 szt/m 2 Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N (kg/ha) 151 (21+130) 161 (18+143) 215 (18+197) 197 (27+170) P 2 O 5 (kg/ha) 60 (44+16) K 2 O (kg/ha) 121 (105+16) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi (l/ha) Agroleaf Power Ca, 4kg Agroleaf Power P, 3kg Agroleaf Power Total, 3kg Wuxal, 4 l Basfoliar S, 6 l Solubor DF, 3kg 83 Adob MN, 2,5 l Basfoliar 36 Extra, 8 l x 2 Maximus Extra Mg, 3kg Maxi Bor, 2kg Siarczan magnezu, 3kg x2 OSD Bor + Micro, 1,5kg Tera Sorb, 1 l Nutribor 1,5kg Burasom QB 21, 1,2kg Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Herbicyd Insektycyd Fungicyd- pierwszy zabieg Inne zabiegi (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) Butisan Star 416 SC, 3 l Galera 334 SL, 0,35 l Karate Zeon 050 CS, 0,15 l x 2 Decis 2,5 EC, 0,3 l Mospilan 20 SP, 0,12 kg Proteus 110 OD, 0,6 l Talstar 100 EC, 0,1 l Mospilan 20 SP, 0,12 kg Mavrik 240 EW, 0,2 l Butisan 400 SC, 2 l + Command 360 CS, 0,2 l Fastac 100 EC, 0,1 l Proteus 110 OD, 0,6 l Fastac 100 EC, 0,1 l x 2 Proteus 110 OD, 0,6 l Karate Zeon 050 CS, 0,15 l Proteus 110 OD, 0,6 l Mospilan 20 SP, 0,12 kg Butisan Star 416 SC, 3 l Furry 100 EW, 0,1 l Patriot 100 EC, 0,075 l Mospilan 20 SP, 0,12 kg Colzor Trio 405 EC, 3 l Nurelle D 550 EC, 0,6 l Proteus 110 OD, 0,6 l Karate Zeon 050CS, 0,15 l Mospilan 20 SP, 0,12 kg Mavrik 240 EW, 0,2 l Horizon 250 EW, 1,25 l Nu Film 96 EC, 0,7 l Reglone 200 SL, 3 l Asahi SL, 0,6 l Spodnam 555 SC, 0,6 l Roundup 360 SL, 3 l

6 Tabela 3 Rzepak ozimy. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2011 Lp. Cecha Lućmierz Słupia Pawłowice Śrem Wójtostwo 1 Obsada roślin po zimie (szt /m 2 ) 46,4 19,1 37,6 48,7 2 Przezimowanie (% ) 42,4 72,2 85,4 73,3 3 Termin dojrzałości technicznej (dni) 192,9 193,9 186,9 179,2 4 Wysokość roślin (cm) 119,7 138,6 141,8 134,8 5 Wyleganie (%) 10,3 5,6 4,9 20,4 6 Zgnilizna twardzikowa (%) 2,2 12,3 8 Czerń krzyżowych (9 o ) 8,0 9 Choroby podstawy łodygi (%) 8,2 22,1 10 Wilgotność nasion podczas zbioru (%) 12,6 11,1 9,0 11,0 11 Plon nasion (dt z ha) 42,3 44,9 44,3 48,1 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian, przezimowanie - % żywych roślin, dojrzałość techniczna liczba dni od początku roku, wyleganie = ugięcie łanu, czyli stosunku wysokości łanu do wysokości roślin wyrażonym w %. 84

7 Tabela 4 Rzepak ozimy. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2011 Lp. Odmiany Lućmierz Słupia Pawłowice Śrem Wójtostwo Wzorzec, dt z ha 42,3 44,9 44,3 48,1 1 Californium Bojan Cabriolet Cadeli Casoar Monolit Catana Chagall NK Music Arot ES Alegria Gloria NK Diamond NK Morse Sherlock Vectra F Nelson F NK Petrol F Rohan F Visby F Abakus F Adam F ES Mercure F Finesse F NK Technic F Poznaniak F Artoga F DK Example F ES Domino F Gladius F Primus F SY Kolumb F Xenon F Wzorzec wszystkie badane odmian F 1 - mieszaniec 85

8 Tabela 5 Rzepak ozimy. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2011, 2010, 2009 Plon ziarna w % wzorca Lp. Odmiana Średnia Wzorzec, dt z ha 44,9 46,9 52,7 48,2 1 Californium Bojan Cabriolet Cadeli * 5 Casoar Monolit Catana * 8 Chagall * 9 NK Music * 10 Arot ES Alegria Gloria NK Diamond NK Morse Sherlock Vectra F Nelson F NK Petrol F Rohan F Visby F Abakus F * 22 Adam F * 23 ES Mercure F * 24 Finesse F * 25 NK Technic F * 26 Poznaniak F * 27 Artoga F DK Example F ES Domino F Gladius F Primus F SY Kolumb F Xenon F Liczba doświadczeń Wzorzec stanowią odmiany, których dane są naniesione w tabeli w danym roku. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. * - średnia z dwóch lat. 86

9 Tabela 6 Rzepak ozimy. Przezimowanie roślin (odchylenie od wzorca). Lata zbioru: 2011, 2010, 2009 Lp. Odmiana Średnia Wzorzec 68,3 95,0 88,9 84,1 1 Californium -5,4-0,5-0,6-2,2 2 Bojan 0,5-1,5-3,6-1,5 3 Cabriolet -1,2 0,5 2,8 0,7 4 Cadeli -18,9-0,6-9,8* 5 Casoar -0,1-4,0 1,1-1,0 6 Monolit 1,2 1,0-1,2 0,3 7 Catana -19,9-3,5-11,7* 8 Chagall -14,4 0,0-7,2* 9 NK Music -22,8-1,5-12,1* 10 Arot -7,4 11 ES Alegria 1,9 12 Gloria -3,4 13 NK Diamond 5,2 14 NK Morse -13,3 15 Sherlock -0,6 16 Vectra F 1 9,0 2,0 1,4 4,2 17 Nelson F 1 1,3 1,5 0,1 1,0 18 NK Petrol F 1 4,4 1,0 1,8 2,4 19 Rohan F 1 7,9 1,5 1,1 3,5 20 Visby F 1 5,8-0,5-2,2 1,0 21 Abakus F 1 8,6 0,0 4,3* 22 Adam F 1 1,7 2,0 1,9* 23 ES Mercure F 1 7,0 2,0 4,5* 24 Finesse F 1 2,8 1,5 2,1* 25 NK Technic F 1 8,4 0,0 4,2* 26 Poznaniak F 1 10,4-2,0 4,2* 27 Artoga F 1 6,4 28 DK Example F 1 5,8 29 ES Domino F 1-5,9 30 Gladius F 1 1,6 31 Primus F 1 8,8 32 SY Kolumb F 1 5,7 33 Xenon F 1 9,0 Liczba doświadczeń Wzorzec stanowią odmiany, których dane są naniesione w tabeli w danym roku. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. * - średnia z dwóch lat. 87

10 Tabela 7 Rzepak ozimy. Ważniejsze właściwości rolniczo użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2011, Lp. Odmiana Wysokość roślin (cm) Wyleganie (%) Dojrzałość techniczna (dni) Wzorzec 133,7 141,8 10,3 22,1 188,2 156,4 1 Californium -8,0-9,2-2,3-5,9-0,8-0,8 2 Bojan 8,1 2,7 4,7-0,8 1,7 1,4 3 Cabriolet -8,2-5,5 2,4-2,8-1,5-1,1 4 Cadeli -6,0-4,2* 2,9 1,6* 1,4 0,7* 5 Casoar -10,5-12,7-1,1-8,2-0,1-0,1 6 Monolit 4,1 2,5 0,9 2,8 0,4 0,2 7 Catana -5,5-1,4* -0,8 7,6* -0,3 0,1* 8 Chagall -5,0-1,7* -0,8-7,2* 1,4 1,0* 9 NK Music -9,2-2,5* -1,3 5,8* -0,3-0,1* 10 Arot -11,0-2,3 1,2 11 ES Alegria -4,8-0,8-2,0 12 Gloria -4,3-1,3 0,4 13 NK Diamond -3,0 0,7 1,9 14 NK Morse -7,4-0,6 1,5 15 Sherlock 5,4 0,4 0,2 16 Vectra F 1 0,1-1,1 0,9 4,2-0,5-0,2 17 Nelson F 1 10,8 2,0 1,7 3,8 0,2-0,1 18 NK Petrol F 1 6,8 9,8 0,2 3,3-0,3-0,2 19 Rohan F 1-5,2-1,3-1,8-0,1-1,5-0,7 20 Visby F 1 0,4 3,8-0,8-4,1-0,5-0,3 21 Abakus F 1-4,2-3,1* -0,8 3,7* -1,7-1,1* 22 Adam F 1 5,6 6,3* 0,4 0,8* 1,2 0,9* 23 ES Mercure F 1 3,4 3,9* -1,8-14,7* 1,9 1,0* 24 Finesse F 1 2,9 5,3* -0,6 2,0* -0,8 0,1* 25 NK Technic F 1 5,8 6,2* 1,2 4,9* -0,8-0,4* 26 Poznaniak F 1 0,0-1,8* -0,6 8,3* -1,6-0,8* 27 Artoga F 1 6,2-0,3-0,8 28 DK Example F 1 14,2-0,1 1,0 29 ES Domino F 1 17,1 3,4 3,2 30 Gladius F 1-0,3-0,1-0,8 31 Primus F 1-0,9-0,8-0,2 32 SY Kolumb F 1 3,3 2,2-1,2 33 Xenon F 1-1,0-2,8-1,3 Liczba doświadczeń Wzorzec stanowią odmiany, których dane są naniesione w tabeli w danym roku. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. * - średnia z dwóch lat. 88

11 Tabela 8 Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenie od wzorca) Lata zbioru: 2011, Lp. Odmiana Zgnilizna twardzikowa (% roślin porażonych ) Czerń krzyżowych (skala 9 o ) Choroby podst. łodygi (% roślin porażonych ) Wzorzec 7,2 9,7 8,0 7,6 15,2 1 Californium -2,2-1,5 0,0-0,4-0,2 2 Bojan 6,5 2,5 1,0 0,3 3,6 3 Cabriolet 0,3-2,8 0,0-0,1-0,2 4 Cadeli -1,0-0,7* -0,5-0,6* 4,8 5 Casoar -3,5-1,7-0,5-0,1-5,2 6 Monolit 4,0 2,1-1,0-0,5 7,3 7 Catana -1,0-1,5* 0,5 0,3* -6,4 8 Chagall -3,5-2,7* 1,0 0,7* -3,9 9 NK Music -1,0-1,5* 0,5 0,3* -6,4 10 Arot 0,3 0,0-0,2 11 ES Alegria -1,0-0,5-0,2 12 Gloria -2,2 0,0-1,4 13 NK Diamond -4,7 0,0-7,7 14 NK Morse -3,5 0,5-6,4 15 Sherlock -1,0-1,5-1,4 16 Vectra F 1-2,2 1,4 0,5 0,3-1,4 17 Nelson F 1 4,0 2,4-0,5-0,2 1,1 18 NK Petrol F 1 4,0 2,3 0,0-0,1 7,3 19 Rohan F 1 5,3 1,6 0,5 0,1 9,8 20 Visby F 1-4,7-1,2 0,0 0,2-6,4 21 Abakus F 1 2,8 1,5* -0,5-0,2* 9,8 22 Adam F 1 1,5 0,2* 0,5 0,3* 2,3 23 ES Mercure F 1 0,3 1,3* 0,0 0,0* -0,2 24 Finesse F 1-4,7-3,0* 0,0 0,1* -2,7 25 NK Technic F 1 2,8 2,4* -0,5-0,3* -0,2 26 Poznaniak F 1 2,8 1,4* 0,5 0,2* 3,6 27 Artoga F 1-2,2-0,5-0,2 28 DK Example F 1-3,5 1,0-10,2 29 ES Domino F 1-2,2 0,5-7,7 30 Gladius F 1 0,3-1,0-0,2 31 Primus F 1-1,0 0,5 3,6 32 SY Kolumb F 1 11,5 0,5 14,8 33 Xenon F 1-1,0 0,5-0,2 Liczba doświadczeń Wzorzec stanowią odmiany, których dane są naniesione w tabeli w danym roku. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza. * - średnia z dwóch lat. 89