Dyrektor Departamentu Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia Lech Rejnus Warszawa, dnia. września 2007 r. KPZ - 41011-2 -07 Pan Zbigniew Krzywosiński Dyrektor Akademickiego Centrum Klinicznego Szpitala Akademii Medycznej w Gdańsku WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 85, poz. 937 ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli przeprowadziła w Akademickim Centrum Klinicznym Szpitalu Akademii Medycznej w Gdańsku, zwanym dalej Szpitalem, kontrolę w zakresie procesu restrukturyzacji Szpitala w okresie 2005 - I połowa 2007 r., ze szczególnym uwzględnieniem skutków realizacji ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 78, poz. 684 ze zm.) *. W związku z kontrolą, której wyniki zostały przedstawione w protokole kontroli, podpisanym w dniu 20 lipca b.r., stosownie do art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuję Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia proces restrukturyzacji Szpitala w badanym okresie, z uwagi na wystąpienie następujących nieprawidłowości: - naruszenie przepisów ustawy o pomocy publicznej i restrukturyzacji, mające wpływ na przebieg postępowania restrukturyzacyjnego; - pogorszenie sytuacji finansowej Szpitala, mimo prowadzonego postępowania restrukturyzacyjnego; * Zwana w dalszej treści wystąpienia ustawą o pomocy publicznej.
- niezrealizowanie wszystkich zadań i działań zaplanowanych w programie restrukturyzacji Szpitala. Jednocześnie, w ocenie NIK, obecna, trudna sytuacja Szpitala jest nie tylko efektem działalności samej jednostki, ale takŝe konsekwencją regulacji prawnych tworzących podstawy funkcjonowania systemu ochrony zdrowia i poziomu jego finansowania. NajwyŜsza Izba Kontroli zauwaŝa i pozytywnie ocenia wiele podejmowanych przez Pana w ostatnim czasie działań, których celem jest zwiększenie efektywności funkcjonowania jednostki. 1. W toku postępowania restrukturyzacyjnego Szpitala doszło do naruszeń przepisów ustawy o pomocy publicznej. 1.1. Na dzień 7.10.2005 r. (ostateczny ustawowy termin zawarcia ugody z wierzycielami wierzytelności cywilnoprawnych) Szpital zawarł 122 ugody, co stanowiło 52,8% wierzycieli objętych restrukturyzacją (231), wobec których wartość zobowiązań wyniosła ogółem 56.716,9 tys. zł, tj. 65,4% zobowiązań objętych restrukturyzacją (86.773.654,00 zł). Nie spełniony został zatem wymóg objęcia ugodą 2/3 ogólnej sumy wierzytelności określony w art. 12 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej. Ponadto, Szpital w ugodach restrukturyzacyjnych z wierzycielami wierzytelności cywilnoprawnych zawarł zapis o przejęciu części swoich zobowiązań cywilnoprawnych przez Ministra Zdrowia, bez uzyskania stosownej zgody na takie rozwiązanie. Naruszył tym samym art. 25 ust. 2 ustawy o pomocy publicznej. Rozwiązanie to naraŝało ponadto Szpital na ryzyko odpowiedzialności za szkodę, którą mogliby ponieść wierzyciele przez to, iŝ Minister Zdrowia nie przejął ich zobowiązań. W konsekwencji kwota 16.572,3 tys. zł poŝyczki udzielonej z budŝetu państwa na spłatę wierzycielom wierzytelności cywilnoprawnych została wydatkowana przez Szpital na sfinansowanie ugody restrukturyzacyjnej, która nie spełniała wymogów ustawowych. Ponadto, Szpital wykorzystał niezgodnie z przeznaczeniem 307,6 tys. zł z I transzy poŝyczki, na zapłatę naleŝności z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne w części finansowanej przez zakład pracy. Kwota ta nie była znana na dzień 31.12.2004 r., tzn. nie była wykazana w deklaracjach rozliczeniowych, złoŝonych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, i tym samym nie podlegała spłacie na podstawie art. 35 ust. 4 pkt 3 lit. b ustawy o pomocy publicznej. Identyczne stanowisko w tej sprawie zajął Urząd Kontroli Skarbowej, nakazując Szpitalowi rozliczenie 307,6 tys. zł poŝyczki wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem. Art. 4 ustawy o pomocy publicznej jednoznacznie wskazuje, Ŝe 2
zobowiązania publicznoprawne mogą być objęte restrukturyzacją finansową jeŝeli są znane na dzień 31.12.2004 r. 1.2. Szpital złoŝył wniosek o zwiększenie kwoty poŝyczki w dniu 22.02.2007 r., przed otrzymaniem decyzji o warunkach restrukturyzacji (decyzję uzyskał dopiero 23.03.2007 r.), naruszając tym samym art. 35b ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy publicznej. Następnie 2.04.2007 r., na prośbę banku, uzupełnił wniosek o obligatoryjne elementy (wypełnienie formularza bankowego, oświadczenie o aktualności wcześniejszych dokumentów, podpisany weksel in blanco) po terminie złoŝenia wniosku o zwiększenie kwoty poŝyczki, który upłynął w dniu 26.02.2007 r., stosownie do postanowień art. 35b ust. 2 ustawy o pomocy publicznej. Zwiększono kwotę poŝyczki o 559,6 tys. zł i tym samym łączna jej wysokość wyniosła 19.885,6 tys. zł. Szpital 7.05.2007 r., przez pomyłkę, z własnych środków dokonał refundacji potrąconej przez Bank prowizji w kwocie 2,8 tys. zł od wypłaty zwiększenia kwoty poŝyczki. W trakcie kontroli Szpital skorygował rozliczenia, w związku z uwzględnieniem potrącenia kwoty prowizji przez BGK. 2. Szpital opracował program restrukturyzacji na lata 2005-2010, zgodnie z wymogami określonymi w art. 22 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej, i poddał go zaopiniowaniu w myśl ust. 2 i 4 wspomnianego artykułu. W programie zdefiniowano 14 działań restrukturyzacyjnych, w odniesieniu do posiadanych zasobów, mających na celu poprawę sytuacji ekonomicznej Szpitala. Dla większości zaplanowanych zadań nie oszacowano moŝliwych do uzyskania przychodów i koniecznych do poniesienia kosztów, co uniemoŝliwiło ocenę opłacalności tych propozycji. Taką analizę dokonał jedynie w odniesieniu do wyłączenia z uŝytkowania 10 budynków oraz opomiarowania zarządzanych budynków. Do czasu zakończenia kontroli w pełni zrealizowano 3 zadania, w trakcie realizacji (na róŝnym etapie) znajduje się 7 zadań, zaś 4 zadania nie zostały podjęte, od prywatyzacji pralni szpitalnej odstąpiono ze względu na poprawę jej wyników finansowych. Problemy w realizacji zadań restrukturyzacyjnych wynikały m.in. z niedostatecznych środków finansowych, braku akceptacji określonych działań przez związki zawodowe i organ załoŝycielski. W programie restrukturyzacji wśród źródeł restrukturyzacji finansowej wymieniono cesję zadłuŝenia na Ministerstwo Zdrowia w kwocie 132.787,3 tys. zł, stosownie do 3
postanowień art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy o pomocy publicznej, pomimo nie posiadania przez Szpital Ŝadnych gwarancji przejęcia długu przez Ministra Zdrowia. 3. W okresie objętym kontrolą Szpital uzyskiwał dodatkowe dochody z tytułu najmu, dzierŝawy i uŝyczenia pomieszczeń innym podmiotom na podstawie 85 zawartych umów (stan na 30.04.2007 r.). 3.1. W przypadku NZOZ Centrum Medycyny Rodzinnej z którym Szpital zawarł w dniu 1 lipca 2002 r. umowę dot. wynajmu kompleksu pomieszczeń w budynku nr 1 z przeznaczeniem na świadczenie usług zdrowotnych ustalono raŝąco niską cenę czynszu za najem powierzchni uŝytkowej (1,30 zł/m 2 ), która nie odpowiadała jej wartości rynkowej. Ponadto, w okresie objętym kontrolą, stawka ta nie była waloryzowana. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę, Ŝe minimalne stawki czynszów lokali będących własnością miasta Gdańska, pod działalność związaną z ochroną zdrowia, ustalono w 2005 r. w przedziale 1,80 zł/m 2 4,40 zł/m 2, a w 2006 r. 2,90 zł/m 2 7,20 zł/m 2. W toku realizacji umowy, w okresie 2005-2007, występowały liczne opóźnienia w regulowaniu płatności z tytułu czynszu i innych opłat przez NZOZ Medycyna Rodzinna, wynoszące od kilku dni do ponad 2 miesięcy. Szpital nie naliczał ustawowych odsetek za zwłokę w uiszczaniu opłat, pomimo iŝ 2 ust. 5 zawartej umowy określał: W razie zwłoki w uiszczaniu opłat Wynajmujący naliczać będzie odsetki w ustawowej wysokości. 3.2. Szpital odstąpił od naliczenia ustawowych odsetek za zwłokę firmom CITYBOARD MEDIA sp. z o.o. oraz BIO-THERM, mimo iŝ nieterminowo regulowały płatności z tytułu wynajmu pomieszczeń. NaleŜne odsetki od firmy BIO-THERM wyegzekwowano dopiero w trakcie kontroli. Ponadto szpital odstąpił od naliczenia tej firmie kwoty 1,2 tys. zł, za styczeń 2006 r., tytułem udostępnienia pomieszczeń na zamontowanie telewizorów, co stanowiło naruszenie obowiązującej obie strony umowy. NIK nie kwestionuje przesłanek merytoryczno-ekonomicznych, stojących za tą decyzją, zauwaŝając jednak, Ŝe tego typu działania muszą znaleźć odbicie w pisemnej umowie. 4. W okresie 2005-2007 rozliczenia z Akademią Medyczną w Gdańsku, z tytułu udostępniania Szpitala na wykonywanie zadań dydaktycznych i badawczych, w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, odbywały się na podstawie kalkulacji z lat 2000 2001, w wysokości nie pokrywającej faktycznie ponoszonych kosztów. Roczne obciąŝenie Akademii Medycznej z tytułu udostępniania Szpitala na wykonywanie zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych wynosiło w okresie objętym kontrolą 235,1 tys. zł, podczas gdy w kwietniu 4
2005 r. Szpital skalkulował minimalne i jednoznacznie definiowalne roczne koszty ponoszone i finansowane przez Szpital z ww. tytułu na kwotę ogółem 1.319,6 tys. zł. Tymczasem Akademia Medyczna w Gdańsku, w okresie objętym kontrolą, na pokrycie kosztów świadczeń zdrowotnych wykonywanych w ramach szkolenia w podstawowej jednostce organizacyjnej uczelni, zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.), otrzymywała z Ministerstwa Zdrowia następujące dotacje: w 2005 r. 2.407,4 tys. zł, w 2006 r. 2.545,1 tys. zł, w 2007 r. 2.481,5 tys. zł. 5. Pomimo prowadzonego od 2005 roku postępowania restrukturyzacyjnego, na podstawie ustawy o pomocy publicznej, sytuacja finansowa Szpitala uległa pogorszeniu. W zatwierdzonych sprawozdaniach finansowych za lata 2005-2006 Szpital wykazał stratę netto na koniec roku odpowiednio 42.697,2 tys. zł i 59.112,6 tys. zł. Stan zobowiązań wymagalnych w poszczególnych latach objętych kontrolą ulegał systematycznemu wzrostowi począwszy od stanu 103.254,7 tys. zł w 2004 r. do 143.674,5 tys. zł w I półroczu 2007 r. (w 2005 r. 106.140,2 ty. zł, 2006 r. 142.558,9 tys. zł). Ponadto, w okresie objętym kontrolą Szpital poniósł koszty finansowe w kwocie 26.379,2 tys. zł. Wskaźniki ekonomiczne Szpitala (płynności, rentowności, sprawności działania, produktywności i zadłuŝenia) w latach 2005-2007 kształtowały się na poziomie katastrofalnym i, w ocenie NIK, niemoŝliwe jest w bliskiej perspektywie osiągnięcie, czy nawet zbliŝenie się do wartości wskaźników zaplanowanych w programie restrukturyzacji. I tak np.: - wskaźnik płynności bieŝącej wynosił w 2004 r. 0,34 i ulegając systematycznemu pogorszeniu na koniec I półrocza 2007 r. kształtował się na poziomie 0,21 (bezpieczny poziom tego wskaźnika to 1,5-2, zaś wartość minimalna nie powinna być niŝsza od jedności), przy planowanej wartości 1,3-1,5 w okresie 2008-2010; - wskaźnik zyskowności sprzedaŝy wynosił w 2004 r. -0,09 i ulegając systematycznemu pogorszeniu na koniec I półrocza 2007 r. kształtował się na poziomie -0,29 (poŝądany jest wysoki poziom tego wskaźnika), przy planowanej wartości 0,10-0,05 w okresie 2008-2010; - wskaźnik zadłuŝenia ogółem wynosił w 2004 r. 1,3 i ulegając systematycznemu pogorszeniu na koniec I półrocza 2007 r. kształtował się na poziomie 2,3 (wg standardów poziom tego wskaźnika powinien wahać się pomiędzy 0,57-0,67), przy planowanej wartości 0,60-0,40 w okresie 2008-2010. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę, Ŝe analiza sytuacji finansowej Szpitala jednoznacznie wskazuje na zagroŝenie dalszego funkcjonowania jednostki. 5
* * * Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi NajwyŜsza Izba Kontroli, działając na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy o NIK, wnosi o realizację następujących wniosków pokontrolnych: 1. Konsekwentne kontynuowanie działań restrukturyzacyjnych i naprawczych. 2. Niezwłoczne podjęcie w porozumieniu z organem załoŝycielskim wszelkich prawnie dozwolonych działań mających na celu ograniczenie kosztów obsługi zadłuŝenia. 3. Podjęcie przez Szpital działań dyscyplinujących wobec kontrahentów, celem wyeliminowania przypadków naruszeń postanowień umownych w zakresie terminów zapłaty i tym samym pełnego zabezpieczenia interesów jednostki. 4. Zawarcie nowej umowy z Akademią Medyczną w Gdańsku dot. udostępnienia Szpitala na prowadzenie działalności dydaktycznej i badawczej, w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, pokrywającej ponoszone koszty z tego tytułu. NajwyŜsza Izba Kontroli Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia oczekuje od Pana Dyrektora w terminie miesięcznym informacji o sposobie wykorzystania powyŝszych uwag i wniosków, bądź o działaniach podjętych na rzecz realizacji tych wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Stosownie do art. 61 ust. 1 ustawy o NIK Pan Dyrektor ma prawo zgłosić, w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia, umotywowane zastrzeŝenia w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w niniejszym wystąpieniu, do Dyrektora Departamentu Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia NajwyŜszej Izby Kontroli. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, termin nadesłania informacji liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały, o której mowa w art. 56 ust. 7 ustawy o NIK. 6