NAJWYśSZA IZBA KONTROLI

Transkrypt

1 Poznań, dnia 24 września 2007 r. NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA w POZNANIU Poznań, ul. DoŜynkowa 9H (61) , fax (61) P/07/131 LPO Pan Grzegorz Poniatowski Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego Ziemi Kaliskiej w Koźminku WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (j. t. Dz. U. z 2001 r. Nr 85, poz. 93 ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu, skontrolowała Bank Spółdzielczy Ziemi Kaliskiej (Bank) w zakresie wykorzystania środków publicznych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) na dopłaty do oprocentowania bankowych kredytów inwestycyjnych na rzecz rolnictwa, w latach (do dnia 30 kwietnia). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 10 września 2007 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Prezesowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wykorzystanie środków ARiMR na dopłaty do oprocentowania bankowych kredytów na rzecz rolnictwa, objętych badaniami kontrolnymi, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. W okresie objętym kontrolą Bank udzielił 266 kredytów o łącznej wartości ,5 tys. zł, uzyskując dopłatę ARiMR w łącznej wysokości 5.784,5 tys. zł. Kontrolą objęto 33 kredyty, to jest 12,4% ogólnej liczby udzielonych kredytów, o łącznej wartości ,5 tys. zł.

2 2 1. W ocenie NIK, udzielając kredyty poddane badaniom kontrolnym, Bank przestrzegał postanowień obowiązującego do dnia 1 maja 2007 r. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1996 r. w sprawie szczegółowych kierunków działań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz. U. nr 16, poz. 82 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem w zakresie: - nieprzekraczania limitów określonych w 10 ust. 1 rozporządzenia, - przedstawiania Bankowi, zgodnie z 9 ust. 1 rozporządzenia, planu przedsięwzięcia pozytywnie zaopiniowanego przez właściwy dla miejsca realizacji ośrodek doradztwa rolniczego (ODR). Bank podejmował skuteczne działania promocyjne kredytów z dopłatami ARiMR w celu ich upowszechniania wśród potencjalnych kredytobiorców. 2. Z ustaleń kontroli wynika, Ŝe udzielając skontrolowane kredyty, Bank nie w pełni wywiązywał się z obowiązków określonych w umowie 43/AR-IK/01 zawartej pomiędzy Bankiem a Gospodarczym Bankiem Wielkopolski S.A. w Poznaniu (zwanej dalej umową ): - Zgodnie z 9 ust. 4 pkt 5 umowy Bank był zobowiązany do powiadamiania ODR - w ciągu 14 dni kalendarzowych od daty podpisania umowy kredytowej z kredytobiorcą - o udzielonym kredycie (wskazując kredytobiorcę i przeznaczenie kredytu). W przypadku 29 umów kredytowych ODR był powiadamiany ze zwłoką wynoszącą od 1 do 275 dni, a w przypadku 2 umów Bank nie udokumentował faktu dostarczenia powiadomienia do ODR. - Przed udzieleniem 4 kredytów (2/KZ/2006; 17/2006/KZ/; 14/2006/inwest.; 14/2006/MR) Bank nie przeprowadził u wnioskodawców udokumentowanych kontroli, co naruszało postanowienie 9 ust. 4 pkt 2 umowy. - W 33 zbadanych umowach o udzielenie kredytu z dopłatą ARiMR Bank nie zamieścił harmonogramów realizacji inwestycji, co było to niezgodne z 10 pkt 5 umowy. - W siedmiu umowach o kredyt preferencyjny, określając cel przedsięwzięcia, nie podano powierzchni nabywanych nieruchomości, z tego w sześciu umowach (2/KZ/2006; 5/KZ/U/2005; 14/2006/inwest.; 1/KZ/U/2006; 17/2006/KZ; 13/2005) nie podano powierzchni o jaką miało być powiększone gospodarstwo, a w jednej umowie nr 4/2005 nie podano obszaru tworzonego gospodarstwa, co było sprzeczne z postanowieniami 10 pkt 4 umowy nakładającymi na Bank obowiązek określenia przedmiotu kredytowania, zgodnego z planem przedsięwzięcia i opinią ODR. - W czterech umowach o kredyt z dopłatą ARiMR obowiązek zamieszczania w nich zasad i warunków udzielania dopłat nie był zrealizowany stosownie do 10 pkt 7 umowy. W dwóch

3 3 dokumentacjach podpis potwierdzający znajomość warunków udzielania kredytów z dopłatą ARiMR złoŝył tylko jeden współkredytobiorca (umowa nr 13/2005 z dnia r. oraz nr 3/NT/U/2004 z dnia r.), a w dwóch dalszych (umowa nr 3/2006/IP z dnia r. oraz nr 4/2006/IP z dnia r.) kredytobiorcy potwierdzili odbiór (znajomość) innych zasad udzielania kredytów inwestycyjnych z dopłatą ARiMR niŝ te, które obowiązywały w dniu zawarcia umowy. - Bank nienaleŝycie zrealizował postanowienie 9 ust. 4 pkt 1 umowy, niedostatecznie dokumentując w dniu r. kontrolę prawidłowości wykorzystania kredytu nr 2/2004/IP (nie podano rodzaju uprawy prowadzonej przez kredytobiorcę w wybudowanych szklarniach) oraz podczas przeprowadzania w dniu r. kontroli prawidłowości wykorzystania kredytu nr 1/IP/L/2004 (zmiana kierunku produkcji bez zgody Banku). - W dwóch przypadkach Bank niewłaściwie zrealizował określony w 9 ust. 4 pkt 3 umowy obowiązek ustanowienia odpowiedniego prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu i kwot udzielonych dopłat. Wykonując umowę 1/NT/2006 z dnia r., udzielony kredyt w wysokości zł został uruchomiony (polecenie przelewu z dnia r.) zanim ustanowiono w dniu r. jego zabezpieczenie hipoteczne, w którym podana była wartość zabezpieczenia oraz nr umowy kredytowej. NIK negatywnie ocenia przyjęte w dniu r. zabezpieczenie spłaty kredytu z linii MR (umowa nr 14/2006/MR) w postaci obciąŝenia nieruchomości hipoteką o łącznej wartości ,00 zł, to jest przewyŝszającej o zł wartość hipoteczną nieruchomości określoną przez Bank przed udzieleniem ww. kredytu. 3 W 7. umowach (2/2004/IP; 4/MR/U/2004; 9/IP/U/2005; 11/IP/U/2005; 3/2006/IP; 3/IP/U/2006; 5/KZ/U/2005) nie określono szczegółowo w jakiej formie powinny zostać zaangaŝowane środki własne kredytobiorcy. Było to niezgodne z Zasadami udzielania kredytów inwestycyjnych z dopłatą Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do oprocentowania wprowadzonymi zarządzeniami Prezesa ARiMR: nr 24/2004 z dnia r., nr 20/2005 z dnia r. i nr 33/2006 z dnia r., w świetle których, forma w jakiej został wniesiony wkład własny oraz jego wartość, musiały zostać w sposób szczegółowy określone w planie przedsięwzięcia i umowie kredytu. 4. Bank nie stosował jednolitej formy dokumentowania posiadanego przez kredytobiorców udziału własnego przy nabywaniu nieruchomości z udziałem kredytów z dopłatami ARiMR. W 6. zbadanych postępowaniach kredytowych (9/IP/U/2005; 13/2005; 17/2006/KZ; 1/KZ/U/2006; 2/KZ/2006; 14/2006/inwest.) Bank akceptował przedkładane przez ubiegających się o kredyt na zakup nieruchomości przedwstępne umowy kupna

4 4 sprzedaŝy nieruchomości sporządzone pomiędzy nabywającym i zbywającym nieruchomość, w których podane były kwoty przedpłat uwzględnione przez Bank jako wkład własny kredytobiorcy, a w 1 przypadku (umowa nr 14/2006/MR) wnioskodawca dokumentował wkład własny (wpłaconą zaliczkę na poczet nabywanej nieruchomości) umową przedwstępną kupna sprzedaŝy nieruchomości notarialnie potwierdzoną. Bank uwzględnił równieŝ jako wiarygodne dowody zaangaŝowania środków własnych, przedkładane przez inwestorów: umowy kupna-sprzedaŝy rzeczy ruchomych (dot. kredytu nr 11/IP/U/2005); 2. umowy darowizny kwoty pienięŝnej na rzecz kredytobiorcy ( r. kwota zł i r. kwota zł) oraz umowę poŝyczki w kwocie zł udzielonej temu samemu kredytobiorcy r. (umowa o kredyt nr 2/I/MR/K/2007 z dnia r.). Umowy te nie były zarejestrowane w Urzędzie Skarbowym. 5. Uruchomienie części kredytu (nr 9/MR/U/2006 z dnia r.) w postaci wypłaty gotówkowej w kwocie ,00 zł ( r.) oraz ,00 zł ( r.), było niezgodne z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j. t. Dz. U. z 2004r., nr 173, poz. 1807) oraz z 3 zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia r. w sprawie form i trybu przeprowadzenia rozliczeń pienięŝnych za pośrednictwem banków (M.P. z 1998 r., nr 21, poz. 320), wprowadzających bezgotówkową formę rozliczeń. 6. Kontrole Banku przeprowadzone przez Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. w 2006 oraz 2007 roku wykazały między innymi: brak staranności przy sporządzaniu umowy kredytowej, naruszenia zasady bankowej oceny wniosków kredytowych, naruszenia procedury realizacji umów kredytowych oraz nieprawidłowe ustanowienie zabezpieczenia hipotecznego. Z kolei ustalenia kontroli przeprowadzonej w 2006 roku przez ARiMR wskazywały na nieprawidłowe rozliczanie niektórych kredytów. Realizując zalecenia pokontrolne zobowiązał się Pan Prezes do przestrzegania w bieŝącej pracy Banku postanowień umowy oraz do ciągłego szkolenia pracowników zajmujących się kredytowaniem. Jak wykazała kontrola NIK, podjęte przez Pana Prezesa działania nie zapobiegły dalszemu powstawaniu podobnych nieprawidłowości. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o zastosowanie skutecznych środków organizacyjnych zapewniających pełne przestrzeganie postanowień umowy nr 43/AR-IK/01 i innych aktów normatywnych regulujących zasady udzielania kredytów z dopłatami ARiMR.

5 5 NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Prezesa, w terminie 14 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub o przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do dyrektora Delegatury NajwyŜszej Izby Kontroli w Poznaniu umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.