Orzeczenie techniczne o stanie budynków przy ul. Piotrkowskiej 54 / Narutowicza 1 w Łodzi wraz z zaleceniami dotyczącymi rewitalizacji.

PB P R O J E K T Y B U D O W L A N E Halina Furmańczyk - tel. 505 644 766 90-571 Łódź, ul. Curie-Skłodowskiej 30 NIP 725 113 89 46 Regon 470863659 Temat opracowania: Orzeczenie techniczne o stanie budynków przy ul. Piotrkowskiej 54 / Narutowicza 1 w Łodzi wraz z zaleceniami dotyczącymi rewitalizacji. Adres obiektu: Łódź, ul. Piotrkowska 54/Narutowicza 1 Inwestor: Administracja Nieruchomościami Łódź-Śródmieście Centrum I Łódź, ul. Piotrkowska 86 Autorzy opracowania: mgr inż. Halina Kierska-Furmańczyk upr. proj. 21/75, rzecz. bud. nr wpisu 32/09/R/C dr inż. Sędzimierz Furmańczyk rzecz. woj. w specj. konstr.-bud. wpis 189/96 upr. proj. 619/73 Łódź, kwiecień 2011 1

Spis treści 1 Dane ogólne... 4 1.1 Przedmiot opracowania... 4 1.2 Podstawa opracowania i wykorzystane materiały... 4 1.3 Zakres i cel opracowania... 4 2 Opis obiektu... 4 2.1 Dane ogólne... 4 2.2 Ogólna charakterystyka budynków... 6 Budynek A -frontowy Piotrkowska 54... 6 Budynek B - ul. Narutowicza 1... 7 Budynek C prawa oficyna Piotrkowska 54... 8 3 Budynek A - frontowy ul. Piotrkowska 54... 8 3.1 Opis konstrukcji budynku... 8 3.2 Układ funkcjonalny budynku... 10 3.3 Ocena stanu technicznego... 11 3.3.1 Ściany budynku... 11 3.3.2 Stropy... 11 3.3.3 Dach pokrycie, obróbki, więźba dachowa... 11 3.3.4 Klatki schodowe... 11 3.3.5 Balkon... 12 3.3.6 Piwnice... 12 3.3.7 Elementy wykończenia budynku... 12 4 Budynek B - Narutowicza 1 - front i lewa oficyna... 13 4.1 Opis konstrukcji budynku... 13 4.2 Układ funkcjonalny budynku... 16 4.3 Ocena stanu technicznego... 16 4.3.1 Ściany nośne:... 16 4.3.2 Ściany działowe... 17 4.3.3 Stropy... 17 4.3.4 Dach... 17 4.3.5 Klatki schodowe... 17 4.3.6 Piwnice... 18 4.3.7 Elementy wykończeniowe... 18 4.3.8 Instalacje... 19 5 Budynek C - prawa oficyna Piotrkowska 54... 19 5.1 Opis konstrukcji budynku... 19 5.2 Układ funkcjonalny budynku... 20 5.3 Ocena stanu technicznego... 20 6 Wnioski i zalecenia... 21 6.1 Budynek A... 21 6.2 Budynek B... 23 6.3 Budynek C... 27 2

ZAŁĄCZNIKI: 1. Obliczenia sprawdzające wybranych elementów konstrukcji 2. Przegląd mieszkań, poddaszy i piwnic 3. Wskazania dotyczące rewitalizacji 4. Dokumentacja fotograficzna 5. Rysunki 3

Orzeczenie techniczne 1 Dane ogólne 1.1 Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania jest orzeczenie techniczne o stanie budynków mieszkalnych na posesji w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 54/Narutowicza 1 1.2 Podstawa opracowania i wykorzystane materiały Umowa nr 37/a z dnia 23.03.2011r, zawarta pomiędzy Administracją Nieruchomościami Łódź Śródmieście Centrum I, Łódź, ul. Piotrkowska 86 a firmą Projekty Budowlane Halina Furmańczyk, Łódź, ul. Skłodowskiej-Curie 30. Dokumentacja dostarczona przez Administrację Nieruchomościami Łódź- Śródmieście Centrum I.: 1. P.T. budowlany zabezpieczenia wschodniej ściany budynku przy ul. Narutowicza 1 lipiec 1990r, autor T. Marcjanek 2. Orzeczenie o stanie technicznym z analizą opłacalności remontu budynków na terenie posesji przy ul. Narutowicza 1/Piotrkowskiej 54 w Łodzi lipiec 1997, autor G. Wywiał 3. Projekt wymiany stropów nad parterem, I i II piętrem w pionie mieszkań nr 3 i nr 9 (pion pomieszczeń przy II klatce schodowej) w budynku mieszkalnym przy ul. Narutowicza 1/Piotrkowska 54 w Łodzi styczeń 1998, autor G. Wywiał. 4. Aktualizacja orzeczenia o stanie technicznym budynków znajdujących się na terenie połączonych posesji przy ul. Narutowicza 1/Piotrkowskiej54 w Łodzi kwiecień 2002, autor G. Wywiał 1.3 Zakres i cel opracowania Zakresem opracowania objęto budynki mieszkalne na posesji przy ul. Piotrkowskiej 54/Narutowicza 1. Opracowanie ma na celu określenie stanu technicznego budynków pod kątem ich rewitalizacji. 2 Opis obiektu 2.1 Dane ogólne Narożna, wąska działka przy ul. Piotrkowskiej 54/ Narutowicza 1 zabudowana jest budynkami wzdłuż granic działki. Kamienica narożna przy ul. Piotrkowskiej 54 wzniesiona została w roku 1876 dla Franciszka Fischera wg projektu słynnego łódzkiego architekta 4

Hilarego Majewskiego. W 1889 roku wzdłuż ulicy Dzielnej (obecnie Narutowicza) dobudowany został trzykondygnacyjny tzw. pałac miejski wg projektu inż. arch. Edwarda Kreutzburga. Oba budynki znajdowały się w zabudowie zwartej w pierzei ulicy Piotrkowskiej i Narutowicza. W 1895 roku przebudowano pomieszczenia na parterze budynku przy ul. Piotrkowskiej i dobudowano trzykondygnacyjny magazyn wzdłuż południowej granicy działki. Na działce znajdują się jeszcze parterowe budynki gospodarcze pomiędzy lewą oficyną Narutowicza 1 i prawą oficyną Piotrkowskiej 54. W latach 70-tych ubiegłego wieku w związku z planowanym poszerzeniem ulicy wyburzono budynki sąsiadujące z pałacem znajdujące się wzdłuż Narutowicza. Budynki przy ul. Piotrkowskiej 54/Narutowicza 1 były przeznaczone do rozbiórki w 1991 roku. Prace rozbiórkowe wstrzymano w związku z toczącym się postępowaniem o wpis do rejestru zabytków. W październiku 1993 do rejestru zabytków pod nr A/341 został wpisany budynek przy ul. Piotrkowskiej 54, a w listopadzie pod nr A/340 pałac miejski położony przy ul. Narutowicza 1. W uzasadnieniu decyzji o wpisania budynków do rejestru zabytków napisano miedzy innymi: Budynek Piotrkowska 54 Obiekt jest jednym z niewielu w Polsce przykładów wczesnego, o płaszczyznowej, graficznej dekoracji, neorenesansu w architekturze XIX wieku z okresu rozwoju wielkoprzemysłowego miasta Budynek Narutowicza 1 pałac miejski przy ul. Narutowicza 1 (d. Dzielna 1) jest charakterystycznym przykładem rezydencji wielkomiejskiej z fasadą ustawioną w zabudowie zwartej w pierzei ulicy. (.). Pałac posiada niezwykle ciekawie zakomponowana, neobarokowa fasadę z zachowaną oryginalną stolarka ( w tym unikalna drewniana witryna sklepowa z obudową na parterze), bogato dekorowaną, reprezentacyjną klatkę schodową ( neobarokowe sztukaterie i unikalna polichromia w typie iluzjonistyczno-architektonicznym) oraz zachowany w kilku pomieszczeniach bogaty wystrój sztukatorski. Ze względu na przewidywaną wcześniej rozbiórkę, a później planowany remont wykwaterowano część lokatorów i najemców lokali użytkowych. Obecnie nadal jest zamieszkanych pięć lokali oraz wynajmowane są lokale użytkowe z wejściem od strony ulic Piotrkowskiej i Narutowicza. 5

2.2 Ogólna charakterystyka budynków Budynek A -frontowy Piotrkowska 54 Budynek w rzucie ma kształt zbliżony do litery U, jest dwupiętrowy, częściowo podpiwniczony, z użytkowym poddaszem. Od strony północnej przylega do niego budynek przy ul. Narutowicza 1, od strony południowej budynek przy ul. Piotrkowskiej 56. Pow. zabudowy 473,10 m 2 Kubatura budynku 7715 m 3 Konstrukcja budynku tradycyjna, ściany nośne murowane z cegły, stropy drewniane, nad piwnicą odcinkowe. W budynku znajdują się dwie klatki schodowe, oznaczone na rysunkach jako A i B. Klatka główna B dostępna jest poprzez długą sień wejściową od strony ulicy Piotrkowskiej, ma również wyjście na podwórze. Klatka A znajduje się pomiędzy oficyną a prawym skrzydłem budynku frontowego i obsługuje również budynek oficyny. 6

Budynek B - ul. Narutowicza 1 Budynek został wybudowany w zwartej pierzei ulicy, pomiędzy istniejącymi budynkami bez własnych ścian szczytowych. Od strony wschodniej przylega do niego czterokondygnacyjna oficyna. W rzucie budynek ma kształt litery L. Pow. zabudowy 620,0 m 2 Kubatura budynku 10940 m 3. Konstrukcja budynku tradycyjna: ściany nośne murowane z cegły, stropy drewniane, nad piwnicami ceglane odcinkowe na belkach stalowych, dach drewniany. W budynku są trzy klatki schodowe, oznaczone literami C, D i E. Klatka C znajduje się przy bramie wjazdowej na posesję, z wejściem od strony podwórza. Fragment budynku z prześwitem bramowym i klatką schodową C był pierwotnie częścią budynku przy ul. Piotrkowskiej 54. W 1889 przy budowie budynku Narutowicza 1, ta cześć budynku została przebudowana, wykonana została loggia w poziomie II piętra i elewacja dostosowana do nowopowstającego pałacu miejskiego. Główna klatka schodowa D znajduje się w środkowej części budynku, z wejściem poprzez sień od strony ulicy Narutowicza. Klatka E jest usytuowana między budynkiem oficyny a frontowym. Od strony budynku A znajduje się prześwit bramowy na posesję, drugi prześwit w części wschodniej został zabudowany. 7

Budynek C prawa oficyna Piotrkowska 54 Pow. zabudowy 106,90 m 2 Kubatura budynku 1505 m 3 Budynek jest jednotraktowy, dwupiętrowy, usytuowany wzdłuż południowej granicy działki. Budynek jest częściowo podpiwniczony, przykryty jednospadowym stropodachem. Budynek obsługuje klatka schodowa A wspólna z budynkiem frontowym. 3 Budynek A - frontowy ul. Piotrkowska 54 3.1 Opis konstrukcji budynku Układ konstrukcyjny Budynek frontowy jest dwutraktowy, o układzie konstrukcyjnym podłużnym, skrzydła oficynowe jednotraktowe, również o podłużnym układzie ścian nośnych. W poziomie parteru pomiędzy budynkiem frontowym i prawą oficyna wykonano podciąg z belek stalowych oparty na ścianach budynku i słupie żeliwnym. W narożniku północnym od strony ulicy w latach 60-tych XX wieku wykonano podcienia z pozostawieniem dużych filarów ceglanych. Fundamenty Fundamenty wykonane są z muru ceglanego. Ławy fundamentowe nie posiadają izolacji: ani poziomej ani pionowej. Zagłębienie fundamentów ok. 30-40cm od poziomu posadzki piwnic. Szerokość ścian fundamentowych waha się od 60 do 90cm. Ściany nadziemne Ściany zewnętrzne i wewnętrzne nośne wykonane są z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej. Grubość ścian jest zróżnicowana. Ściany zewnętrzne: - w poziomie parteru grubości 2,5 cegły - w poziomie I i II piętra 2 cegieł - w poziomie poddasza gub. 1-1,5 cegły Ściany wewnętrzne grubości 1,5 2 cegły w poziomie parteru do grubości 1 cegły na poddaszu Nadproża nad oknami i drzwiami nadproża ceglane typu Kleina i odcinkowe Ścianki działowe Ścianki działowe wykonane są jako murowane z cegły ceramicznej pełnej obustronnie tynkowane grub. ½ cegły lub jako lekkie na szkielecie drewnianym obitym obustronnie deskami i otynkowanym tynkiem wapiennym na trzcinie. 8

Stropy Stropy międzypiętrowe drewniane, z wsuwanką i polepą. Belki drewniane mają wymiar 14(18) x 29 cm. Rozstaw osiowy belek 95-110cm. Podłogi: parkiet grub. 2,5 cm na ślepej podłodze grub. 3,6cm. Wsuwanka z desek grub. 3,2-2,5cm, na wsuwance polepa o grub. 8-10cm. Od spodu podsufitka z desek i tynk wapienny na trzcinie. W prawym skrzydle budynku frontowego w 1998 roku stropy drewniane w pionie przy klatce schodowej A zostały wymienione na stropy typu ŁPS. Strop poddasza drewniany, z wsuwanką i polepą. Belki drewniane mają wymiar 23x26cm w rozstawie co ok. 90-93 cm. Nad piwnicą stropy odcinkowe, ceglane na belkach stalowych i w części frontowej sklepienie ceglane oparte na ścianach murowanych o rozpiętości 2,0m. Stropy odcinkowe na belkach stalowych I 220 lub szynach S30 w rozstawie 90-110cm. Nad sienią wejściową sklepienie ceglane beczułkowe. Dach Dach drewniany dwuspadowy, pokryty papą na deskowaniu. Konstrukcja więźby dachowej krokwiowo- płatwiowa. Krokwie o wymiarach 13x18cm oparte są na płatwiach pośrednich i murłatach. Belki nośne stropu nad częścią mieszkalną od podwórza, maja wymiar 17 x22cm. Słupki maja wymiary 14x17cm i opierają się na podwalinach 16x14cm. Płatwie maja wymiar 14-16x16cm, podparte są słupkami z mieczami. Konstrukcja dachu jest usztywniona zastrzałami o wymiarach 14x14cm. Nad jednotraktową częścią oficynową dach drewniany jednospadowy, o konstrukcji krokwiowo- płatwiowej. Balkony W budynku na elewacji frontowej w poziomie I piętra znajdują się dwa porte-fenetry, z ażurową balustradą żeliwną. Od strony podwórza w narożu ścian pomiędzy budynkiem frontowym a prawą oficyna znajduje się w poziomie II piętra balkon, a w poziomie I piętra taras nad pomieszczeniem parteru. Konstrukcję balkonu stanowi sklepienie odcinkowe na 2 belkach stalowych I 200. Belki stalowe opierają się na ścianie budynku i wykonanej z 2 dwuteowników belce czołowej. Belka czołowa oparta jest na ścianach budynku. Na wierzchu balkonu wylewka cementowa. Balustrada stalowa zakotwiona w płycie balkonu i ścianach budynku. W poziomie parteru ściana budynku jest wysunięta w stosunku do I piętra, strop nad pomieszczeniem jest wykorzystany jako taras. Klatka schodowa Główna klatka schodowa B znajduje się w środkowej części budynku, od strony podwórza, dostępna jest poprzez sień wejściowa od strony ulicy Piotrkowskiej i od strony podwórza. Klatka jest dwubiegowa, prowadzi od piwnic na poddasze. Biegi do poziomu II wykonane są jako sklepienia z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej, oparte na stalowych 9

belkach spocznikowych. Podesty i spoczniki wykonane jako sklepienia ceglane oparte na belkach stalowych i ścianach zewnętrznych. Stopnie i podstopnice drewniane są wykonane z desek grub. 4 cm. Balustrady drewniane z tralkami. Schody na poddasze drewniane na belkach policzkowych drewnianych. Do piwnicy schody ceglane, ze stopniami drewnianymi. Klatka schodowa A wejście na klatkę z podwórza. Klatka dwubiegowa, częściowo zabiegowa. Konstrukcja biegów w postaci sklepienia ceglanego, podesty i spoczniki odcinkowe oparte na ścianach i belkach stalowych. Stopnie i podstopnice drewniane. Na poddasze schody drewniane. Elementy wykończeniowe Wykończenie elewacji zachodniej i północnej w budynku frontowym bogate, z rzeźbionymi pilastrami, gzymsami, ozdobnym obramowaniem okien. Tynki w poziomie parteru w części środkowej boniowane. Otwory okienne i drzwiowe w poziomie I piętra i częściowo parteru z nadprożami łukowymi o niewielkiej strzałce. Elewacje wschodnia, południowa i północna od podwórka skromniejsza, otwory okienne prostokątne, dekoracje w płycinach podokiennych, wąskie gzymsy międzykondygnacyjne. Tynki wewnętrzne głównie wapienne, stolarka okienna i drzwiowa drewniana nietypowa. Okna drewniane skrzynkowe oraz ościeżnicowe polskie. Cześć okien została wymieniona na okna jednoramowe z PCV. Witryny sklepowe współczesne: metalowe i z PCV. Podłogi parkiet na ślepej podłodze, w niektórych lokalach na starych parkietach położono płyty pilśniowe lub paździerzowe i wykładziny rulonowe. W części lokali zachowały się sztukaterie na suficie. Instalacje budynek jest wyposażony w następujące instalacje: elektryczną, wodnokanalizacyjną, gazową, ogrzewanie piecowe. 3.2 Układ funkcjonalny budynku Parter zajmują lokale użytkowe. Na wyższych kondygnacjach, łącznie z poddaszem znajdują się lokale mieszkalne. W piwnicach znajdują się komórki lokatorskie, część jest nieużytkowana. Budynek od początku był zaprojektowany jako mieszkalny z przeznaczeniem parteru na cele handlowo-usługowe. Pierwotnie mieszkania nie były wyposażone w łazienki i ubikacje. W wyniku późniejszych podziałów powstały łazienki i ubikacje na drewnianych stropach. Na I piętrze znajdują się 3 mieszkania, z wejściem z klatki schodowej B, w tym jedno puste. Pomieszczenia wzdłuż ulicy Narutowicza dostępne są z klatki schodowej C i stoją obecnie puste. Na II piętrze również znajdują się 3 mieszkania, w tym 2 puste. Na poddaszu, w części od podwórza mieszczą się 2 mieszkania. Mieszkania mają układ pokoi amfiladowy. 10

3.3 Ocena stanu technicznego Opis stanu technicznego poszczególnych elementów konstrukcyjnych wykonano na podstawie oględzin udostępnionych prze lokatorów i administrację lokali oraz badań makroskopowych elementów konstrukcyjnych w wykonanych odkrywkach. 3.3.1 Ściany budynku Stan techniczny ścian nośnych budynku, wykonanych z cegły ceramicznej pełnej klasy ok. od 7,5 do 10 na zaprawie wapiennej jest zadowalający. Występujące zarysowania nadproży i podokienników opisywane w poprzednich opiniach nie powiększają się. Na skutek zawilgoceń spowodowanych nieszczelnościami dachu i rur spustowych w wielu miejscach odpadły tynki. Zaprawa jest skruszała na głębokość do 3 cm. Na fot. 12 i 13 widoczne są zacieki ścian i sufitu. Tynki wewnętrzne i zewnętrzne w wielu miejscach zniszczone. Wszystkie ściany zewnętrzne w budynku maja niewystarczającą izolacyjność cieplną. Współczynnik przenikania ciepła dla ściany poddasza wynosi U 0 =1,44 W/(m 2 K), dla ściany parteru U 0 =1,17 W/(m 2 K) wobec wymaganego dla ścian zewnętrznych U = 0,3 W/(m 2 K). 3.3.2 Stropy Stropy międzypiętrowe drewniane, belkowe, wykazują nadmierne ugięcia i drgania. W wykonanej odkrywce przy ścianie szczytowej stwierdzono całkowicie spróchniałą końcówkę. W wykonanych odkrywkach stropu poddasza stan belek był dobry. W pustostanie na II piętrze stwierdzono załamanie się podłogi w pomieszczeniu kuchni i w-c. Najbardziej zniszczone belki w prawej oficynie, grożące awarią zostały rozebrane i zastąpione stropem ŁPS. Stan techniczny tego stropu jest dobry. 3.3.3 Dach pokrycie, obróbki, więźba dachowa Pokrycie dachu było naprawiane tylko w miejscach uszkodzeń. Na elementach konstrukcyjnych więźby widoczne liczne, stare zacieki (fot. 7). Najbardziej zniszczone elementy więźby zostały wymienione na nowe. Narożnik południowy dachu od strony ulicy Piotrkowskiej został tymczasowo naprawiony ( fot. 8 ), gzyms został zabezpieczony poprzez obicie papą ( fot.9). Stan więźby dachowej po naprawach zadowalający. Zniszczone są murłaty, które wymagają wymiany. Gzymsy, obróbki blacharskie są zniszczone (fot. 6) 3.3.4 Klatki schodowe Stan techniczny elementów konstrukcyjnych klatek schodowych sklepień ceglanych dostateczny. Widoczne są niewielkie spękania ceglanych spoczników, korozja belek stalowych oraz miejscowe ubytki tynku. Stan drewnianych okładzin schodów zły. W 11

balustradach występują liczne ubytki tralek. Drewniane stopnie do piwnicy w bardzo złym stanie. 3.3.5 Balkony Konstrukcja balkonów jest w stanie średnim. Na spodzie ceglanych płyt odcinkowych balkonu brak tynku, widoczne są powierzchniowo skorodowane stopki belek (fot.5). Obrzeże balkonu i tarasu zniszczone. Widoczne gołe cegły i wykruszona zaprawa. Spękana i nieszczelna jest wylewka na balkonie oraz na tarasie na I piętrze. Balustrady dobrze osadzone w murze i płycie balkonu są powierzchniowo skorodowane. Nadproże otworu drzwiowego pod balkonem pęknięte. 3.3.6 Piwnice Piwnica z wejściem ze sklepu od strony ul. Narutowicza stan dobry. Piwnica z wejściem z klatki schodowej B dolne stopki belek stalowych skorodowane powierzchniowo. Sklepienia nieotynkowane cegła i zaprawa skorodowane, na głębokość od 3 do 5cm (fot. 21). Ściany zawilgocone. Występujące uszkodzenia nie zagrażają bezpieczeństwu użytkowania. Piwnica z wejściem z klatki schodowej A Nie stwierdzono nadmiernego ugięcia lub zwichrowania belek nośnych. Sklepienia odcinkowe stan zadowalający. Belki stalowe powierzchniowo skorodowane( fot. 20) 3.3.7 Elementy wykończenia budynku Tynki wewnętrzne i zewnętrzne na dużych obszarach są zniszczone. W stosunku do opinii z 2002 roku widoczne są większe uszkodzenia elementów zdobniczych na elewacji. Szczególnie ubytki tynków występują na gzymsach, filarach i nadprożach na elewacji frontowej ( zarówno od strony ulicy Piotrkowskiej jak i Narutowicza). Ubytki tynku występują również na elewacji do podwórza. Tynki wewnętrzne są uszkodzone na klatce schodowej i w pustostanie na poddaszu. W niektórych pomieszczeniach na I i II piętrze zachowały się sztukaterie ( fot. 14, 15, 16, 17) oraz oryginalna stolarka i okucia (fot. 18). Stolarka drewniana okienna jest nieszczelna i wypaczona. Przy oknach wymienionych na jednoramowe z PCV widoczna jest pleśń (fot.10) spowodowaną zbyt dużą szczelnością okien i niesprawną wentylacją. Istniejące parkiety mocno zniszczone. W części zamieszkanych lokali na zniszczonych parkietach ułożono wykładziny PCV lub panele. W miejscu całkowicie zniszczonej podłogi w klatce schodowej B, na parterze, przy wejściu od strony podwórza ułożono prowizoryczny podest z desek. 12

4 Budynek B - Narutowicza 1 - front i lewa oficyna 4.1 Opis konstrukcji budynku Układ konstrukcyjny Budynek frontowy jest dwutraktowy o układzie podłużnym. Część oficynowa jest jednotraktowa o podłużnym układzie ścian nośnych. W poziomie parteru przy ścianie szczytowej wschodniej wykonany jest podciąg stalowy podtrzymujący ściany i stropy wyższych kondygnacji. Podciąg oparty jest na ścianach budynku i środkowym słupie żeliwnym. Fundamenty Fundamenty wykonane są z muru ceglanego na zaprawie wapiennej. Ławy fundamentowe i mury piwnic nie posiadają izolacji poziomej ani pionowej. Fundamenty piwnic są posadowione na głębokości około 30-40 cm poniżej poziomu posadzki piwnic. Ściany nadziemne Ściany nośne wykonane są z cegły ceramicznej pełnej której klasę określono od 7,5 do 10, na zaprawie wapiennej. Grubość ścian jest zróżnicowana. Ściany piwnic mają grubość 2,5 3 cegieł. Ściany konstrukcyjne parteru i I piętra są grubości 2-2,5 cegieł. Ściany w poziomie II piętra i poddasza mają grubość 1,5 2 cegieł. Ściągi Ściana szczytowa wschodnia jest powiązana z resztą budynku ściągami w poziomie wszystkich kondygnacji. Budynek został wybudowany bez własnych ścian szczytowych. W latach 70- tych ubiegłego wieku rozebrano część budynku przy ul. Narutowicza 3 pozostawiając fragment przy ul. Narutowicza 1. W roku 1990 rozebrano pozostały fragment budynku pozostawiając ścianę szczytową zabezpieczoną ściągami i przyporami. Ściągi wykonane z prętów Ø28 i 24 i blach oporowych założono w rozstawie co 2,5 3,0m w kierunku prostopadłym do ściany szczytowej. Dodatkowo założono po 2 ściągi na każdej kondygnacji równolegle do ściany szczytowej, jeden przy wzmacnianej ścianie, drugi przy ścianie frontowej (zachodniej) oficyny. Ponieważ ściągi miały być zabezpieczeniem tymczasowym na 3-5 lat, zamontowano je ok. 10 cm pod sufitem, obok ścian nośnych, bez wkuwania w ściany. Ściany działowe Ścianki działowe wykonane są jako murowane z cegły ceramicznej pełnej obustronnie tynkowane grub. ½ cegły lub jako lekkie na szkielecie drewnianym obitym obustronnie deskami i otynkowanym tynkiem wapiennym na trzcinie. 13

Stropy Stropy międzykondygnacyjne drewniane, z wsuwanką i polepą. Belki stropowe o wymiarach 14 x30cm ułożone są w rozstawie osiowym 80-90cm oraz 17x26 cm w rozstawie ok. 95cm. W lewej oficynie belki nośne o wymiarach 16x25cm mają rozstaw osiowy 90-95cm. Wypełnieniem stropów drewnianych jest polepa gliniana o grubości warstwy 7-10cm, ułożona na deskach ślepego pułapu grub. 2,5 cm, opartych na drewnianych łatach 3,5 x7cm. Nad piwnicami i w prześwicie bramowym występują stropy ceglane odcinkowe na belkach stalowych I 220. W sieni sklepienie beczułkowe. Stropy pod i nad loggią wykonano w postaci sklepień ceglanych opartych na podciągach stalowych i ścianie budynku. Podłogi: parkiet ułożony na ślepej podłodze lub biała podłoga, w niektórych pomieszczeniach przykryte wykładziną PCV. Dach Dach jednospadowy, drewniany. Spadek dachu w kierunku ulicy. Elementem konstrukcyjnym dachu nad częścią frontową są ramy drewniane usytuowane prostopadle do ściany frontowej, w rozstawie co 3,10m, na których opierają się krokwie 10x20cm w rozstawie osiowym co 85-90cm. Krokwie ułożone są na ramach drewnianych prostopadle do kierunku spadku dachu. Ramy drewniane składają się ze słupów 14x17cm ustawionych na ścianach zewnętrznych, rygli 19x23cm opartych na słupach i ścianie wewnętrznej oraz płatwiach. Rygle od strony ulicy Narutowicza podparte są zastrzałami o wymiarach 14x16cm. Nad oficyną stropodach jednospadowy o konstrukcji więźby krokwiowo-płatwiowej. Pokrycie dachu kilkoma warstwami papy na deskowaniu. Klatka schodowa C Znajduje się przy prześwicie bramowym, dostępna jest z podwórza. Klatka jest dwubiegowa, z zabiegiem przy spocznikach międzypiętrowych. Biegi do II piętra są wykonane w postaci płyty Kleina z cegły ceramicznej pełnej, oparte na belkach stalowych I 160 i ścianach poprzecznych. Schody na poddasze drewniane, stopnie oparte na drewnianych belkach policzkowych o wymiarach 7x28cm. Podest i spoczniki drewniane, nośne belki drewniane mają wymiar 12x15cm. Schody do piwnicy ceglane z drewnianymi stopniami. Klatka schodowa D Reprezentacyjna, dostępna jest z ulicy poprzez sień wejściową. Ma również wyjście na podwórze. Klatka schodowa jest trzybiegowa, prowadzi do II piętra. Płyty biegów ceglane typu Kleina, oparte na belkach stalowych dwuteownikach 140. Stopnie i podstopnice drewniane z desek grub. 4,0cm. Podesty i spoczniki międzypiętrowe również typu Kleina 14

wykonane z cegieł ceramicznych pełnych na zaprawie wapiennej, oparte na belkach stalowych I160 i ścianach nośnych budynku. Wejście do piwnic bezpośrednio z podwórza, pod pierwszym biegiem klatki schodowej. Klatka schodowa E Usytuowana jest na styku budynku frontowego i lewej oficyny, dostępna z podwórza. Klatka jest dwubiegowa, o ceglanych biegach typu Kleina. Spoczniki i podesty ceglane odcinkowe na belkach stalowych I 160. Klatka prowadzi z parteru na poddasze. Schody na poddasze drewniane. Schody do piwnicy obecnie niedostępne, wejście zamurowane. Dodatkowe schody do piwnicy W trakcie długotrwałej eksploatacji budynku niektóre fragmenty zostały przebudowane. Między innymi zabudowany został wschodni prześwit bramowy. Wykonano w nim schody do piwnicy, łączące bezpośrednio pomieszczenia gospodarcze w piwnicy z pomieszczeniami na parterze. Schody te są w dobrym stanie. Dodatkowe schody do piwnicy wykonane zostały również z pomieszczenia przy ścianie szczytowej wschodniej. Schody te są zniszczone, częściowo zarwane. Balkony W budynku znajdowały się kiedyś 3 balkony na elewacji frontowej w poziomie I piętra i dwa na elewacji od podwórza w poziomie I i II piętra. Płyty ceglane balkonów od strony ulicy Narutowicza zostały wyburzone, pozostawiono belki stalowe. W części środkowej elewacji usytuowany był prostokątny balkon na długości dwóch otworów okiennych. Od strony wschodniej usytuowane były dwa balkony półokrągłe, każdy na szerokości jednego otworu okiennego. Od strony podwórza balkony zostały wyburzone łącznie z belkami, które obcięto przy ścianie. Dwa balkony usytuowane jeden nad drugim były dość wąskie i zajmowały całą szerokość budynku od klatki schodowej D do E. Elementy wykończeniowe Tynki wewnętrzne wapienne i cementowo-wapienne zatarte na gładko. Tynki zewnętrzne cementowo-wapienne, elewacja frontowa bogato zdobiona, boniowana, okna zwieńczone gzymsami i ornamentami. Od strony podwórza elementy zdobnicze skromniejsze. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana nietypowa. Okna skrzynkowe, drzwi drewniane jedno i dwuskrzydłowe. W oficynie na II piętrze okna drewniane wymienione na jednoramowe z PCV. Witryny sklepowe zróżnicowane: aluminiowe, stalowe i drewniane, jednoszybowe. Instalacje w budynku występują następujące instalacje: - elektryczna -wodno-kanalizacyjna 15

- gazowa - ogrzewanie piecowe i lokalne c.o. ( obecnie nieczynne) oraz elektryczne. 4.2 Układ funkcjonalny budynku Budynek był zaprojektowany jako mieszkalny, z przeznaczeniem parterów na cele handlowe. Na każdym piętrze znajdowały się dwa mieszkania. Poddasze od strony ulicy wykorzystywane było jako strych, od strony podwórza i w oficynie znajdowały się pomieszczenia dla służby. Po II wojnie światowej parter, I i częściowo II piętro zostały przeznaczone na cele użytkowe. Mieściły się tu biura, sklepy, restauracja, magazyn kostiumów itp. Mieszkania znajdowały się w lewej oficynie, w budynku frontowym na poddaszu w części od podwórza i we fragmencie na II piętrze. Obecnie w lewej oficynie znajduje się jedno mieszkanie na poddaszu, pozostałe lokale są puste. W budynku frontowym zajęta jest większość lokali na parterze i tylko jeden na I piętrze. II piętro w całości jest puste. 4.3 Ocena stanu technicznego Stan techniczny budynku ocenia się jako niezadawalający. Wyłączenie budynku z eksploatacji od ponad 20 lat spowodowało znaczną degradację dachu, stropów i elementów wykończeniowych. Strop poddasza ( nad II piętrem) w trakcie od ulicy oraz częściowo nad I piętrem jest zużyty w ponad 70%. W stosunkowo dobrym stanie są ściany nośne. W najlepszym stanie są lokale na parterze, które są użytkowane. 4.3.1 Ściany nośne: Ściany murowane z cegły grubości od 3 do 1,5 cegły maja niewielkie spękania w nadprożach, występują również miejscami spękania podokienników. W gorszym stanie są ściany klatki schodowej C i fragment ściany nad prześwitem bramowym. Pionowe pęknięcie o rozwartości rysy ok. 5mm występuje w ścianie klatki schodowej C przy prześwicie bramowym. Podokienniki i nadproża w ścianie frontowej klatki schodowej są spękane, z ubytkami cegieł. Podobne spękania i ubytki w nadprożach występują w ścianie od podwórza nad prześwitem bramowym. Ściana szczytowa wschodnia połączona ściągami z budynkiem i zabezpieczona przyporami jest w stanie dostatecznym. Ściana nie jest odchylona od pionu ani wybrzuszona. Stwierdzono szereg lokalnych zawilgoceń ścian w miejscach awarii rur wodociągowych i kanalizacyjnych (fot. 40) oraz odparzenia, zawilgocenia i ubytki tynku w nieogrzewanych pomieszczeniach na I i II piętrze ( fot. 49, 50, 52, 65, 66). Ściana szczytowa wschodnia na parterze w nieogrzewanym pomieszczeniu jest zawilgocona ( fot. 37). Zawilgocone są ściany pod loggią (fot.56). 16

Wszystkie ściany zewnętrzne w budynku maja niewystarczającą izolacyjność cieplną. Współczynnik przenikania ciepła dla ściany poddasza wynosi U 0 =1,44 W/(m 2 K), dla ściany parteru U 0 =1,17 W/(m 2 K) wobec wymaganego dla ścian zewnętrznych U = 0,3 W/(m 2 K). 4.3.2 Ściany działowe Tynk i obicie ścian działowych jest w wielu miejscach są uszkodzone mechanicznie. Występują ubytki tynków, widoczne jest otrzcinowanie. Szczególnie mocno zawilgocone są drewniane ściany działowe na I piętrze pod loggią ( fot. 55). 4.3.3 Stropy Stan techniczny stropów w budynku w niewielkim stopniu uległ zmianie od czasu wykonania ostatniej ekspertyzy z 2002 roku. Strop nad II piętrem - w części frontowej budynku, belki na całej długości ściany północnej są zagrzybione i zniszczone. Duże owocniki grzybów są widoczne pod sufitem w pomieszczeniu na II piętrze ( fot.61). Na długości ściany północnej strop jest w kilku miejscach zarwany ( fot. 62). W trakcie od podwórza belki są mniej zniszczone, widoczne są nadmierne ugięcia podłóg. Strop nad I piętrem w wykonanej odkrywce od strony ulicy stwierdzono występowanie grzybni pod deskami podłogowymi (fot. 63). Belki uszkodzone powierzchniowo. Strop nad parterem - widoczne zniszczenie konstrukcji stropu występujące pod sanitariatami na I piętrze ( fot. 51). W lokalu na parterze w tym miejscu zarwał się sufit i został zabezpieczony tymczasową konstrukcją drewnianą (fot.39). Nadmierne ugięcie stropów jest widoczne w nieużytkowanych pomieszczeniach znajdujących się w części wschodniej. 4.3.4 Dach Stan techniczny elementów konstrukcyjnych więźby dachowej uległ w ostatnich latach pogorszeniu. Węzły ram nośnych uległy rozluźnieniu, część zastrzałów wysunęła się z gniazd i nie stanowi dobrego podparcia dla całej konstrukcji. (fot. 74). Powoduje to nadmierne ugięcie płatwi, krokwi i dekowania. Nieszczelności pokrycia spowodowały zawilgocenie i zagrzybienie stropów nad II piętrem oraz ściany frontowej II piętra. 4.3.5 Klatki schodowe Klatka schodowa C jest w bardzo złym stanie technicznym, została wyłączona z użytkowania. (fot. 70, 71, 72). Na schodach, spocznikach i podestach leżą duże ilości gruzu z odpadających tynków i fragmentów cegieł. Ceglane biegi są uszkodzone, niektóre są 17

częściowo załamane. Zdewastowane okna są zabezpieczone płytami pilśniowymi i ze sklejki. Część zabezpieczeń okien jest zniszczona. W ceglanych łukowych nadprożach okiennych występują duże ubytki cegieł. Klatka schodowa D stan techniczny takich elementów konstrukcyjnych klatki jak biegi schodów, belki policzkowe i spocznikowe jest dobry. Drewniane stopnie zniszczone mechanicznie. W drewnianej balustradzie występują ubytki tralek, które zastąpiono częściowo płytą, częściowo łatami drewnianymi (fot.41, 42, 43). Stan polichromii na suficie klatki schodowej pogorszył się w stosunku do roku 1997, widać więcej łuszczącej się farby ( fot. 45 stan z 1997 roku, fot. 44 stan obecny). Klatka schodowa E stan techniczny dostateczny. Stopnie zniszczone mechanicznie. Stalowe belki nośne biegów i spoczników skorodowane powierzchniowo. Stan ceglanych sklepień i biegów dobry ( fot. 77). Drewniana balustrada zniszczona, duże ubytki tralek częściowo zastąpiono łatami i deskami. 4.3.6 Piwnice Piwnice nie są obecnie użytkowane. Wejścia do piwnic zostały zabezpieczone przed dostępem osób postronnych. Piwnice są zawilgocone, częściowo zagruzowane. (fot.84, 92). Belki stropów odcinkowych są skorodowane w różnym stopniu. Cześć jest w stanie dobrym, skorodowane tylko powierzchniowo, niektóre, szczególnie w zachodniej części piwnic ( przy klatce schodowej C) są skorodowane w większym stopniu. Mocno skorodowane są niektóre nadproża stalowe ( fot. 82, 91). W piwnicach pozostały ślady dawnego użytkowania: zaplecza restauracji (fot. 83) i nieczynnej kotłowni (fot. 93). Piwnice są zawilgocone, tynki na ścianach i sufitach są zmurszałe. 4.3.7 Elementy wykończeniowe Stan tynków wewnętrznych i zewnętrznych zły. W stosunku do opinii technicznej z 2002 roku widoczne są większe uszkodzenia elementów zdobniczych na elewacji. Ubytki tynku występują na gzymsach, filarach i nadprożach na elewacji frontowej. W porównaniu ze zdjęciami z 1997 i 2002 roku więcej jest odsłoniętej gołej cegły (fot.22, 26). Ubytki tynku występują również na elewacji do podwórza. Tynki wewnętrzne są w wielu miejscach uszkodzone i zawilgocone, szczególnie na klatkach schodowych i we wszystkich pomieszczeniach na piętrze I, II i poddaszu. Jedynie na w pomieszczeniach użytkowanych na parterze tynki wyremontowano. W niektórych pomieszczeniach na I piętrze zachowały się sztukaterie ( fot. 46,47.48). Na II piętrze zachowana sztukateria jest w dużo gorszym stanie ( fot.58,60), w niektórych pomieszczeniach pozostały tylko ślady po sztukaterii ( fot. 59). Stolarka drewniana okienna 18

nieszczelna i wypaczona. W oficynie w poziomie II piętra okna wymienione na jednoramowe z PCV. W klatce schodowej C i pomieszczeniu na poddaszu obok klatki wszystkie okna całkowicie zniszczone, tymczasowe zabezpieczenia uszkodzone (fot. 71,72 i 73). Podłogi na piętrze I, II i poddaszu w złym stanie technicznym. Parkiety zdewastowane i załamane. Białe podłogi na poddaszu ugięte i zniszczone. Podłogi z gresu i lastrika na parterze w użytkowanych lokalach sklepowych są w stanie dobrym. 4.3.8 Instalacje W budynku odłączone są instalacje w pustostanach. Instalacja elektryczna w pomieszczeniach zakładu serwisowego na I piętrze i na klatce schodowej poprowadzona po wierzchu ścian. Instalacja centralnego ogrzewania z lokalnej kotłowni nieczynna. Instalacja wodociągowa i kanalizacyjna w złym stanie. Awarie instalacji są naprawiane na bieżąco. 5 Budynek C - prawa oficyna Piotrkowska 54 5.1 Opis konstrukcji budynku Układ konstrukcyjny Budynek jest jednotraktowy, o podłużnym układzie ścian nośnych. Budynek jest dwupiętrowy, częściowo podpiwniczony, przykryty drewnianym stropodachem. Fundamenty Fundamenty wykonane są z muru ceglanego na zaprawie wapiennej. Ławy fundamentowe i mury piwnic nie posiadają izolacji poziomej ani pionowej. Ściany nadziemne Ściany nośne wykonane są z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej. Grubość ścian jest zróżnicowana. Ściany parteru i I piętra mają grubość 75 i 60cm, ściany piwnic 83cm. Ściany konstrukcyjne II piętra mają grubość 54 i 30 cm. Stropy Stropy międzykondygnacyjne drewniane. Belki nośne mają wymiar 11(12) x 30 cm, w rozstawie osiowym ok. 100cm, oparte są na ścianach podłużnych. Wypełnienie stropu polepy glinianej o grub. 8cm ułożonej na wsuwance. Podłogi drewniane z desek grub. 3,6cm. Podsufitka z desek grub. 2,5 cm otynkowana tynkiem wapiennym na trzcinie. Na piwnicą strop odcinkowy na belkach stalowych opartych na ścianach podłużnych. Rozstaw belek stalowych 90-95cm. Ceglane sklepienie z cegieł ceramicznych pełnych na zaprawie wapiennej. 19

Dach Dach jednospadowy, krokwiowo-płatwiowy. Pokrycie z kilku warstw papy na deskowaniu. W budynku nie ma poddasza, dach jest równocześnie stropem nad II piętrem. Elementy wykończeniowe Budynek wyposażony jest w instalację wodociągowo- kanalizacyjną, gazową, elektryczną. Ogrzewanie piecowe lub elektryczne. Tynki wewnętrzne i zewnętrzne wapienne, zatarte na gładko. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana nietypowa. Podłogi z desek przybitych bezpośrednio do belek nośnych stropu. Teren wokół budynku utwardzony, odprowadzenie wody deszczowej do kanalizacji. 5.2 Układ funkcjonalny budynku Budynek początkowo pełnił funkcję magazynową, później został adaptowany na cele mieszkalne i użytkowe. W parterze i na I piętrze znajdowały się lokale usługowe, na II piętrze usytuowane były mieszkania. W chwili obecnej wszystkie lokale są puste poza jednym pomieszczeniem na parterze, w którym znajduje się zakład pantoflarski. 5.3 Ocena stanu technicznego Stan techniczny budynku nie zmienił się od ostatniej ekspertyzy z 2002 r. Ściany nośne nie stwierdzono uszkodzeń w warstwie konstrukcyjnej, nadproża i podokienniki bez spękań i zarysowań. Pęknięcie ściany szczytowej biegnące wzdłuż krawędzi otworu okiennego poprzez II i I piętro nie powiększyło się (fot. 87, 88). Ściany piwnic zawilgocone, cegła i zaprawa skorodowane, zaprawa w spoinach oraz cegła kruszą się na głębokość do 3cm. Stropy belki drewniane nad I piętrem zniszczone powierzchniowo, w większym stopniu przy podporach. W dwóch pomieszczeniach na II piętrze zostały zerwane podłogi i odsłonięto belki stropowe (fot. 89). Belki stropodachu nad II piętrem zniszczone w strefie przypodporowej. Tynk i podsufitka w pomieszczeniu przy ścianie szczytowej zniszczone (fot. 90), w pozostałych pomieszczeniach zacieki na sufitach bez zniszczeń tynku i podsufitki. Strop nad parterem podłoga bez ugięć. W pomieszczeniach na parterze sufity bez spękań i zarysowań. Strop odcinkowy nad piwnicą stan dostateczny. Dolne stopki belek skorodowane powierzchniowo, wzdłuż belek nośnych spękania tynku. Tynki zewnętrzne lokalnie zniszczone. Gzyms w poziomie dachu zniszczony, występują ubytki w tynku, widoczne są gołe cegły. ( fot.86) 20

6 Wnioski i zalecenia 6.1 Budynek A Na podstawie przeprowadzonych oględzin, badań makroskopowych i analiz stwierdza się, że stopień zużycia poszczególnych elementów budynku jest nierównomierny. Budynek ma 135 lat, a przewidywany maksymalny okres trwałości budynków murowanych ze stropami drewnianymi przyjmuje się na 150 lat. Ściany nośne są w lepszym stanie technicznym niż wynikałoby z analiz zużycia. Występują tylko spękania i zarysowania w rejonie nadproży i podokienników. Ogólnie stan techniczny murów nośnych oraz fundamentów jest średni. Natomiast mocno zniszczone są warstwy wykończeniowe ścian. Widoczne są spękania i ubytki na elementach architektonicznych dekoracji na elewacjach frontowych. Trwałość tynków zewnętrznych przyjmuje się na 30-50 lat, a wewnętrznych na 40-60lat. Elewacje nie były odnawiane od kilkudziesięciu lat i stan tynków określa się jako zły. Tynki wewnętrzne w części pomieszczeń, szczególnie w lokalach użytkowych były naprawiane i te są w stanie zadowalającym, pozostałe są w stanie złym. Stropy drewniane eksploatowane od 135 lat przekroczyły przewidywany okres trwałości, który przyjmuje się na 80 lat. Z wykonanych odkrywek wynika, że belki mają przede wszystkim zniszczone końcówki belek przy ścianie szczytowej oraz mają lokalne uszkodzenia w sanitariatach i kuchniach, szczególnie w nieużytkowanych pomieszczeniach. Stwierdza się że, wiele stropów jest nadmiernie ugiętych. Najbardziej zniszczone stropy, grożące awarią, znajdujące się w prawym skrzydle budynku zostały wymienione na żelbetowe typu ŁPS z prefabrykowanych płyt opartych na belkach stalowych. Dach drewniany dawno przekroczył już swój przewidywany okres trwałości (czyli 75 lat). Pokrycie papowe dachu i deskowanie jest stanie technicznym niezadowalającym, a elementy konstrukcji dachu są zniszczone w około 50%. Wszystkie instalacje (w znacznych częściach budynku zupełnie nie używane) są w złym stanie technicznym i wymagają wymiany. W związku z powyższym, budynek powinien być poddany remontowi modernizacyjnemu i rewitalizacji. Zakres remontu modernizacyjnego. Poddasze: Rozebranie pokrycia dachowego i deskowania. Sprawdzenie stanu krokwi, murłat i płatwi oraz belek stropu nad częścią mieszkalną poddasza.. Wykonanie napraw w elementach konstrukcyjnych dachu. ( szacuje się, że w dachu i stropie poddasza dokona się wymiany około 40% elementów drewnianych) Wykonanie ocieplenie dachu w części mieszkalnej i stropu poddasza w części strychowej. Ocieplenie ścianki działowej oddzielające strych od części mieszkalnej. 21

Wykonanie nowego pokrycie dachu z papy termozgrzewalnej na płytach OSB. W dachu można zamontować okna połaciowe w celu doświetlenia pomieszczeń na poddaszu. Kondygnacje mieszkalne: Rozebranie podłóg stropów drewnianych w całym budynku, wykonanie przeglądu belek stropowych. Należy wymienić zniszczone belki przy ścianach szczytowych i w sanitariatach oraz belki podczas przeglądu uznane za zużyte. Ponieważ wnętrza budynku nie są objęte ochroną konserwatorską należy rozważyć możliwość wymiany stropów drewnianych na żelbetowe, szczególnie w kuchniach i łazienkach. Pęknięcia muru w poziomie podokienników należy naprawić poprzez zszycie prętami stalowymi ułożonymi w spoinach muru. Pęknięte nadproża wzmocnić belkami stalowymi. Na balkonie w poziomie II piętra należy oczyścić i zabezpieczyć antykorozyjnie belki nośne, odtworzyć gzyms frontowy wykonać tynk na spodzie płyty, wykonać izolacje przeciwwodne, obróbki blacharskie i nową posadzkę oraz odrestaurować balustradę. Na tarasie na I piętrze należy wykonać nowe izolacje, posadzkę i obróbki blacharskie. Wszystkie instalacje wewnętrzne należy rozebrać, usunąć instalacje biegnące po ścianach. Należy wykonać nowe ukryte w ścianach instalacje wod.-kan. i elektryczne, dostosowane do zaakceptowanych rozwiązań funkcjonalnych. W budynku zaleca się założenie instalacji centralnego ogrzewania miejskiego. Piwnice: Naprawa uszkodzeń ścian i ceglanych sklepień piwnicy poprzez skucie skorodowanych tynków i skruszałej zaprawy wapiennej w spoinach. Oczyszczenie i zabezpieczenie antykorozyjne widocznych stopek belek stalowych. Wykonanie nowego tynku renowacyjnego oraz zapewnienie właściwej wentylacji piwnic dla zmniejszenia zawilgocenia. Klatki schodowe: Klatki schodowe należy wyremontować poprzez skucie wszystkich tynków na biegach i spocznikach, uzupełnieniu braków w sklepieniach i ponownym otynkowaniu. Należy wymienić drewniane stopnie i podstopnice. Zaleca się wykonanie okładzin schodów z materiałów ceramicznych lub kamiennych. To samo dotyczy podłogi w sieni wejściowej. Ewentualnie należy rozważyć wymianę schodów ceglanych na żelbetowe płytowe. Klatkę schodową A w przypadku rozebrania oficyny prawej należy przebudować. Jeżeli 22

na poddaszu utrzymane zostaną mieszkania, drewniane schody ze względów ppoż. należy wymienić na żelbetowe. Stolarka okienna i drzwiowa: Okna w całym budynku należy wymienić (również te wymienione na plastikowe). Parametry okien powinny spełniać wymogi współczesnej stolarki odnośnie izolacyjności cieplnej i szczelności. Wszystkie okna winny być ujednolicone, ich konstrukcja i wygląd uzgodnione z Konserwatorem Zabytków. Drzwi wewnętrzne wymagają renowacji lub odtworzenia. Witryny sklepowe należy ujednolić, dostosować do stylu elewacji. Elewacje: Bogato zdobione elewacje frontowe ( północna i zachodnia) należy poddać renowacji wykonanej przez specjalistyczną firmę wg projektu budowlano-konserwatorskiego. W ramach remontu elewacji należy wykonać nowe gzymsy, obróbki blacharskie, rynny i rury spustowe. Elewacje od podwórza również wymagają remontu. Ponieważ współczynnik przenikania ciepła dla ścian w budynku wynosi U= 1,17-1,44 W/(m 2 K) wobec wymaganego U max. = 0,3W/(m 2 K) zaleca się ocieplenie ścian zewnętrznych od strony podwórza. Wszystkie instalacje biegnące na ścianach zewnętrznych od strony podwórza należy ułożyć pod tynkami. 6.2 Budynek B Na podstawie przeprowadzonych oględzin, badań makroskopowych i analiz stwierdza się, że stopień zużycia poszczególnych elementów budynku jest nierównomierny. Parter jest w zadowalającym stanie technicznym, I, II piętro i poddasze są w złym stanie technicznym. Budynek ma 122 lata, a przewidywany maksymalny okres trwałości budynków murowanych ze stropami drewnianymi przyjmuje się na 150 lat. Dach drewniany w części od ulicy Narutowicza jest w złym stanie technicznym, zużycie elementów konstrukcyjnych przekracza 70%. W części od podwórza elementy konstrukcji dachu,, pokrycie dachu i deskowanie są zniszczone w około 50%. Ściany poddasza i II piętra są zawilgocone, ich stan określa się jako średni i zły. Ściany I piętra i parteru są w stanie zadowalającym. Wyjątkiem są ściany klatki schodowej C i ściana nad prześwitem bramowym, których stan na całej wysokości określa się jako zły. Mocno zniszczone są warstwy wykończeniowe ścian. Na elewacjach frontowych widoczne są spękania i ubytki elementów architektonicznych dekoracji. Elewacje nie były odnawiane od kilkudziesięciu lat i stan tynków i elementów dekoracyjnych określa się jako zły (typowa trwałość tynków zewnętrznych to okres 30-50lat). Tynki wewnętrzne w części pomieszczeń, szczególnie w lokalach użytkowych gdzie były 23

systematycznie naprawiane są w stanie zadowalającym. W pozostałych pomieszczeniach są w złym stanie. Stropy drewniane eksploatowane od 122 lat przekroczyły przewidywany statystyczny okres trwałości, który przyjmuje się na 80 lat. Stropy nad II piętrem i częściowo nad I piętrem w trakcie od ulicy są zniszczone w 80%. Widoczne są dla wielu stropów nadmierne ugięcia. Wszystkie instalacje wewnętrzne są zniszczone i wymagają wymiany. Remont kapitalny połączony z modernizacją i rewitalizacją ze względu na stan budynku powinien być przeprowadzony możliwie szybko. W budynku występują elementy, które muszą być remontowane w pierwszej kolejności: Remont dachu z wymianą pokrycia, deskowania i części więźby od strony ulicy Wymiana stropu nad II piętrem w trakcie od ulicy Remont klatki schodowej C łącznie ze ścianami obudowy. Zakres remontu rewitalizacyjnego Poddasze: Rozebranie pokrycia i deskowania, wzmocnienie i wymiana części elementów konstrukcyjnych więźby. Elementy zagrzybione należy bezwzględnie zdemontować, wywieźć i spalić. Wykonanie nowego pokrycia dachu z papy termozgrzewalnej, z ewentualnym zamontowaniem okien połaciowych w części od ulicy. Ocieplenie stropu nad II piętrem i stropodachu w części do podwórza. Przemurowanie uszkodzonych fragmentów ścian poddasza i gzymsów ( szczególnie w obszarze klatki schodowej C). I i II piętro Rozebranie podłóg stropów w całym budynku i wykonanie przeglądu belek stropowych. Zagrzybione elementy stropów, podłóg i podsufitek należy usunąć z budynku, wywieźć i spalić. Ściany murowane, stykające się z zagrzybionym drewnem należy starannie oczyścić do zdrowego muru i zabezpieczyć środkami grzybobójczymi. Gruz ze skutych tynków i polepę zaatakowane przez grzyb trzeba wywieźć na wysypisko przeznaczone do takich celów. Belki stropowe będące w dobrym stanie, nie zaatakowane przez grzyb, należy pozostawić po uprzednim zabezpieczeniu ich odpowiednimi preparatami grzybobójczymi. W miejsce 24

usuniętych zamontować nowe belki o takich samych lub większych przekrojach, umożliwiających przeniesienie w zależności od przewidywanej funkcji większych obciążeń użytkowych. Istniejące przekroje belek pozwalają na przeniesienie obciążeń użytkowych do 3,0 kn/m 2. Loggia należy oczyścić podłogę loggii. Skuć wylewki, założyć ocieplenie i odpowiednią izolację przeciwwodną. Elementy wystroju ścian należy odrestaurować przy remoncie elewacji. Pęknięcia muru w poziomie podokienników należy naprawić poprzez zszycie prętami stalowym ze stali nierdzewnej ułożonymi w spoinach muru. Zaleca się do wzmocnienia ścian, jak i nadproży zastosować metodę Helifix przy użyciu prętów helibar. Założone tymczasowo ściągi we wschodniej części budynku należy przełożyć i ukryć w ścianach budynku. W budynku lewej oficyny przy braku odpowiednich ścian poprzecznych ściągi należy ukryć w stropach. Ścianki działowe należy wykonywać typu lekkiego np. z płyt g-k na szkielecie stalowym. Węzły sanitarne zaleca się lokalizować w trakcie od podwórza. W węzłach sanitarnych należy wykonać systemowe uszczelnienie przeciwwodne stropów i ścian. Rozebrane w przeszłości ze względu na zły stan techniczny balkony na elewacji frontowej należy odtworzyć. Decyzję co do odtworzenia balkonów na elewacji od podwórza i wyjść na nie (dawne wyjścia na balkony zostały zamurowane) należy podjąć po zaprojektowaniu przyszłej funkcji pomieszczeń i uporządkowaniu otworów na elewacji. Parter: Odtworzenie zabudowanego prześwitu bramowego wschodniego. Wiąże się to ze zlikwidowaniem wtórnych schodów do piwnicy i wykonaniem nowego stropu. Wykonanie remontu lokali handlowo-usługowych, wykonanie nowych tynków i podłóg oraz ujednolicenie wystroju wnętrz i wystaw. Piwnice Oczyszczenie piwnic z zalegającego gruzu i różnego rodzaju śmieci. Skorodowane tynki należy skuć, ze spoin usunąć zewnętrzną skruszałą warstwę zaprawy wapiennej. Ubytki w ścianach i sklepieniach zaleca się uzupełnić, belki stropowe oczyścić i 25

zabezpieczyć antykorozyjnie, zniszczone i skorodowane nadproża wymienić. Dopuszczalne obciążenia użytkowe przenoszone przez istniejące belki stropów odcinkowych o rozpiętości około 5,80m w świetle ścian wynoszą 3,0 kn/m 2. Dla przypadku większych obciążeń użytkowych konieczne będzie dodatkowe podparcie belek. Zaleca się wykonanie zabezpieczenia przeciwwilgociowego ścian poprzez odkopanie murów zewnętrznych i ułożenie izolacji pionowej oraz zabezpieczenie muru od przenikania wilgoci podciąganej kapilarnie. Na ścianach i stropach piwnic należy wykonać tynki renowacyjne. Klatki schodowe Rozebranie zniszczonych biegów klatki schodowej C i odtworzenie w technologii uzgodnionej z Konserwatorem Zabytków. Naprawa ścian zewnętrznych metodą zszycia oraz przemurowanie najbardziej zniszczonych ich fragmentów. Klatka schodowa D wymiany wymagają drewniane stopnie i podstopnice, brakujące elementy balustrad uzupełnienia. Należy poddać konserwacji polichromię na suficie i wystrój ścian. Odtworzyć wystrój ścian sieni i klatki schodowej od parteru do poziomu I piętra. Drzwi wejściowe do sieni i do westybułu należy odrestaurować. Drewniane ścianki oddzielające wejścia do mieszkań od klatki schodowej zrekonstruować. Klatka schodowa E wymiany wymagają zniszczone drewniane stopnie i podstopnice, a uzupełnienia elementy balustrady. Pomieszczenie w.c. w poziomie I piętra, na podeście klatki schodowej należy zlikwidować. Elementy wykończeniowe, stolarka, instalacje Renowacja okien w budynku, odtworzenie na wzór istniejących okien całkowicie zniszczonych. Parametry okien powinny spełniać wymogi współczesnej stolarki odnośnie izolacyjności cieplnej i szczelności. Okna w ścianie południowej między klatkami schodowymi D i E wymagają uporządkowania i odtworzenie wg stanu pierwotnego. Renowacja istniejących drzwi wejściowych i wewnętrznych. Drzwi zbyt zniszczone lub brakujące, należy odtworzyć na wzór istniejących. Zachowane sztukaterie na I piętrze należy poddać renowacji, a zniszczone sztukaterie na II piętrze odtworzyć. W całym budynku zachował się tylko jeden piec kaflowy z przełomu XIX i XX wieku, na I piętrze w lewej oficynie (wnętrza budynku są objęte ochroną 26