dr nż. ADA HEYDUK dr nż. JAOSŁAW JOOSBEENS Poltechna Śląsa, Glwce etody oblczana prądów zwarcowych masymalnych nezbędnych do doboru aparatury łączenowej w oddzałowych secach opalnanych według norm europejsej ameryańsej Artyuł obejmuje porównane dwóch różnych metod oblczana prądów zwarcowych masymalnych, opartych na zalecenach norm EC EEE/ANS dotyczących oblczeń prądów zwarcowych nezbędnych do doboru aparatury łączenowej w oddzałowych secach opalnanych nn. W opracowanu podano wzory wyznaczana mpedancj zastępczych poszczególnych elementów obwodu zwarcowego oraz zasady oblczana charaterystycznych prądów zwarcowych, a taże przedstawono wyn oblczeń sprawdzających dla przyładowej opalnanej sec oddzałowej. 1. WPOWADENE Obserwowany w ostatnch latach wzrost mocy slnów zanstalowanych w oddzałowych secach nsonapęcowych prowadz do stotnych zman w struturze uładów zaslana tych slnów (zwyle zwązane to jest z obnżenem wartośc zastępczej mpedancj uładu zaslającego) oraz zwęszena udzałowych prądów zwarcowych masymalnych. Sytuacja taa powoduje wzrost wymagań stawanych aparaturze łączenowej nnym elementom sec eletroenergetycznej. Ops eletromagnetycznych eletromechancznych stanów neustalonych (w tym zwarć) jest złożony trudny do bezpośrednego wyorzystana w pratyce projetowej. stotne jest węc stosowane uproszczonych metod oblczenowych, tóre umożlwają szybe wyonane oblczeń zwarcowych przy jednoczesnym zapewnenu wystarczającej doładnośc. Stąd też od ludzesęcu lat tworzone są w welu rajach normy. W Polsce obecne stosowana jest norma EC 60909. Jest ona dostępna w języach orygnalnych (angelsm francusm). Alternatywna metoda oblczana prądów zwarcowych masymalnych nezbędnych do doboru aparatury łączenowej zawarta jest w stosownych normach EEE/ANS. Normy te stosowane są w USA. Jedna z podstawowych różnc mędzy normam EC a EEE/ANS dotyczy opsywanego przez te normy zaresu prowadzonych oblczeń zwarcowych. Norma europejsa obejmuje oblczena zarówno masymalnych, ja mnmalnych wartośc prądów zwarcowych, natomast procedury oblczenowe zawarte w norme ameryańsej obejmują w zasadze wyłączne wartośc masymalnych prądów zwarcowych nezbędnych do doboru aparatury łączenowej, gdyż są jedyne częścą szerszej normy opsującej parametry wymagana stawane aparaturze łączenowej. Należy tu jedna zwrócć uwagę na fat, że prądy zwarcowe mnmalne w dołowych secach opalnanych oblcza sę według normy PN-G-42042:1998. ares nnejszego artyułu obejmuje omówene podstawowych założeń obydwu norm oraz przyład oblczenowy oparty na zblżonej do występującej w polsch warunach opalnanej sec nn.
6 ECHANACJA AUOAYACJA GÓNCWA 2. ASADY OBCANA PEDANCJ A- SĘPCYCH WYBANYCH EEENÓW SEC EEKOENEGEYCNEJ 2.1. Wyznaczane mpedancj zastępczych elementów sec według normy EC mpedancję zastępczą (zespoloną) sec zaslającej można zapsać w postac: jx (1) Przy znajomośc mocy zwarcowej w mejscu zaslana S [ VA] wartość mpedancj zastępczej sec zaslającej wyznacza sę według wzoru: X j1 X 2 2 cun (2) S 1 c współczynn napęcowy, U n napęce nomnalne sec w mejscu przyłączena [V], X stosune rezystancj do reatancj zastępczej sec. W przypadu, gdy seć zaslająca jest przyłączona przez transformator, należy doonać przelczena mpedancj tej sec na napęce sec, w tórej przyjęto oblczenowe mejsce zwarca. mpedancję zastępczą zespoloną transformatora dwuuzwojenowego do oblczeń zwarcowych przedstawa wzór: jx (3) rezystancja zastępcza transformatora [], X reatancja zastępcza transformatora []. Jej wartość oblczana jest na podstawe parametrów znamonowych transformatora, np. według ponższej zależnośc: 2 2 u r U r ur 1 j 1 100 (4) Sr ur u r procentowa strata napęca na rezystancj transformatora [%], u r procentowe napęce zwarca [%], U r napęce znamonowe transformatora po strone górnego lub dolnego napęca [V], S r moc znamonowa pozorna transformatora [VA]. W przypadu, gdy znana jest wartość całowtych strat w uzwojenach transformatora P r [W] (przy prądze znamonowym r ), wzór (4) można zapsać w następującej postac: 2 2 U r ur Sr Pr 1 j 1 (5) Sr 100 Pr W norme EC dla transformatorów dwuuzwojenowych wprowadza sę współczynn orygujący mpedancję transformatora. Wartość tego współczynna oblcza sę według równana: K c 0,95 max 1 0,6 x (6) c max współczynn napęcowy, x reatancja względna transformatora x = X /(U 2 r/s r ), reatancja transformatora. X Wówczas sorygowana mpedancja zastępcza (zespolona) transformatora dwuuzwojenowego do oblczeń prądów zwarcowych wyraża sę wzorem: K K jx (7) mpedancję zastępczą (zespoloną) slna nducyjnego przedstawa równane: jx (8) Jeśl chodz o wartość stosunu rezystancj do reatancj zastępczej slna nducyjnego /X nsonapęcowego, to norma [7] zaleca w ażdym przypadu (bez względu na wartość mocy maszyny nducyjnej na parę begunów) przyjmować 0,42. Stąd dla slnów nducyjnych nsonapęcowych mpedancję zastępczą oblczyć można bezpośredno z równana: P r U r 1 r 2 Ur cosr r 1,0846 P r 0,42 j1 (9) moc czynna znamonowa slna [W], napęce znamonowe slna [V], / r stosune znamonowego prądu rozruchowego (przy zatrzymanym wrnu) do prądu znamonowego slna, cos r znamonowy współczynn mocy, r sprawność znamonowa slna.
Nr 10(512) PAŹDENK 2013 7 Ważnym zagadnenem jest westa wpływu slnów nducyjnych na prądy zwarcowe. godne z normą EC sln nducyjne wpływają na prąd zwarcowy początowy, prąd zwarcowy udarowy p, prąd zwarcowy wyłączenowy symetryczny oraz prąd zwarcowy ustalony. W norme [7] podano warun, tórych spełnene dopuszcza pomnęce wpływu slnów nducyjnych na prąd zwarcowy. Warune przedstawony w sposób opsowy w p. 3.8.1 normy EC pozwala na pomnęce wpływu slnów nducyjnych na prąd zwarcowy w secach nn, jeżel wpływ ten ne przeracza 5% prądu zwarcowego początowego wyznaczonego bez udzału slnów [2, 3, 7]. Ponżej ta sformułowanego warunu, w tej samej norme [7], podaje sę warune w postac wzoru: r 0,01 (10) suma prądów znamonowych slnów r przyłączonych bezpośredno (bez udzału transformatorów) do sec, w tórej przyjęto oblczenowe mejsce zwarca [A], prąd zwarcowy początowy bez wpływu slnów [A]. Warune przedstawony w sposób opsowy w p. 3.8.1 normy EC ne jest zgodny z warunem podanym w postac wzoru (10). warunu (10) bowem wyna, że wpływ slnów nducyjnych w prądze zwarcowym można pomnąć, jeżel suma prądów znamonowych slnów przyłączonych bezpośredno do sec, w tórej przyjęto oblczenowe mejsce zwarca, ne przeracza 1% prądu zwarcowego początowego oblczonego bez udzału tych slnów. Należy zauważyć, ż w norme EC w defncj (1.3.18) podano m.n., że zwarce, dla tórego wpływ slnów nducyjnych przeracza 5% początowego prądu zwarcowego oblczonego bez udzału tych slnów, należy tratować jao zwarce w poblżu generatora. Defncja ta przystaje do warunu pomnęca wpływu slnów nducyjnych w secach nsonapęcowych sformułowanego w sposób opsowy (testowy) w p. 3.8.1 normy [7]. W pracy [2] podano wzór, tóry jest zgodny z tym warunem, a tórego spełnene zwalna z uwzględnena slnów nducyjnych w oblczenach zwarcowych w secach nn. Postać tego warunu jest następująca: 0,05 (11) mpedancję zastępczą ln ablowej do oblczana prądów zwarcowych masymalnych oblczyć można z zależnośc: jx l jx (12) ' ' ; X jednostowa rezystancja reatancja ln ablowej [/m], l długość ln ablowej [m]. 2.2. Wyznaczane mpedancj zastępczych według EEE/ANS W normach EEE/ANS ne przewduje sę stosowana współczynnów orygujących mpedancje transformatorów maszyn synchroncznych (w rozumenu normy EC). Natomast należy stosować odpowedne (odrębne dla prądu perwszego oresu prądu przerwana) mnożn mpedancyjne dla maszyn nducyjnych (tab. 1). mpedancja sec zaslającej wyznaczana jest dla wartośc c = 1. abela 1. Wartośc mnożnów mpedancj do oblczana prądu perwszego oresu oraz prądu przerwana zgodne z normam [4, 5, 6] Kryterum > 735,5 W 1500 obr/mn >183,9 W 3000 obr/mn ' nożn do oblczana prądu perwszego oresu aszyny nducyjne ' nożn do oblczana prądu przerwana 1,0 1,5 1,0 1,5 36,8 W 1,2 3 < 36,8 W W norme [4, 5] odpowednem prądu zwarcowego wyłączenowego symetrycznego b jest tzw. prąd przerwana (nterruptng current) sc wyznaczany analogczne ja prąd perwszego oresu, ale z nnym wartoścam mnożnów mpedancj (tab. 1). Według normy EEE/ANS wyznaczene wartośc charaterystycznych prądów zwarcowych wymaga przelczena wartośc reatancj maszyn wrujących w celu odwzorowana zjawsa stopnowego zanana sł eletromotorycznych w maszynach nducyjnych (rys. 1) przez zastosowane odpowednch mnożnów mpedancj. Wartośc tych mnożnów dla maszyn występujących w opalnanej sec nn przedstawono w tabel 1. (wartośc mocy zostały przedstawone w systeme S, a wartośc prędośc odnesone do częstotlwośc 50 Hz).
8 ECHANACJA AUOAYACJA GÓNCWA a) b) ys. 1. Uproszczony przebeg zanu prądu generowanego przez sln nducyjne według [4, 5] (a) oraz odpowadające mu mnożn mpedancj slnów (b) 3. ASADY OBCANA PĄDÓW WACO- WYCH AKSYANYCH NEBĘDNYCH DO DOBOU APAAUY ŁĄCENOWEJ 3.1. Oblczane prądu zwarcowego początowego według EC prądu perwszego oresu według EEE/ANS Prąd zwarcowy początowy jest oreślany jao wartość suteczna sładowej oresowej prądu zwarcowego w chwl t = 0. Przy zastępczym źródle napęca E wartość tego prądu wyznaczana cmaxu n 3 jest z równana: cmax U n = (13) 3 2 2 X c max współczynn napęcowy, U n napęce nomnalne sec, w tórej przyjęto oblczenowe mejsce zwarca [V], rezystancja zastępcza obwodu zwartego [], X reatancja zastępcza obwodu zwartego []. Wartość współczynna napęcowego c max występującego we wzorze (13) zgodne z wymaganam normy [7] zaleca sę przyjmować równą 1,1 dla sec nsonapęcowych o napęcach znamonowych spoza zaresu 380-400 V. W przypadu prowadzonych oblczeń zwarcowych w sec otwartej zaslanej z lu źródeł prąd zwarcowy początowy w mejscu zwarca należy wyznaczać jao sumę geometryczną udzałowych prądów zwarcowych: (14) Oblczena należy prowadzć stosując przeształcane schematu sec, zawerającej mpedancje zastępcze dla sładowej zgodnej w poszczególnych elementach tej sec. W norme EEE/ANS prądem zwarcowym odpowadającym prądow początowemu jest prąd perwszego oresu (frst cycle duty) oznaczany jao sym. Prąd ten defnowany jest jao masymalna wartość oblczenowego prądu zwarcowego symetrycznego w perwszym orese po zastnenu zwarca oblcza sę go ze wzoru: E sym (15) 2 2 X E znamonowa wartość napęca fazowego E U n 3 [V], X wartość zastępczej reatancj obwodu zwarcowego w chwl zwarca [], wartość zastępczej rezystancj obwodu zwarcowego w chwl zwarca []. Należy tu jedna zwrócć uwagę na fat, że według normy [5] możlwe jest osobne wyznaczene zastępczej reatancj sec X przy pomnęcu wszystch rezystancj zastępczych poszczególnych elementów sec oraz wyznaczene zastępczej rezystancj sec przy pomnęcu wszystch reatancj. 3.2. Wyznaczane prądu zwarcowego udarowego według EC prądu szczytowego według EEE/ANS Według normy [7] prąd zwarcowy udarowy p, stanowący najwęszą wartość chwlową prądu zwarcowego, oblcza sę z równana: p (16) 2 Występujący we wzorze (16) współczynn udaru wyznaczany może być ze wzoru lub odczytywany z wyresów zależnośc = f(/x) względne = f(x/), tóre zawarto w norme [7]. Podany w nej wzór na wartość współczynna ma postać: X e 3 1,02 0,98 (17)
Nr 10(512) PAŹDENK 2013 9 W przypadu oblczana prądu zwarcowego początowego oraz wyłączenowego symetrycznego można ogranczyć seć do jednej mpedancj zwarcowej wdzanej z mejsca zwarca. W przypadu prądu zwarcowego udarowego p oneczne jest rozróżnene przypadów sec zaslanych z pojedynczego lub z lu źródeł. W sec zaslanej przez nezależne źródła prąd zwarcowy udarowy jest sumą poszczególnych prądów zwarcowych udzałowych: p p (18) W odnesenu do sec zamnętych w norme [7] podaje sę trzy uproszczone metody wyznaczana współczynna udaru. Podany w norme EEE/ANS prąd szczytowy pea jest odpowednem prądu zwarcowego udarowego p. Wyznaczany on jest ze wzoru: 2 X pea 2 sym 1 e (19) względny czas od chwl zwarca do osągnęca masymalnej wartośc prądu (względem oresu napęca sec). Wartość czasu nezbędna we wzorze (19), wyznaczana jest z zależnośc: X 3 0,49 0,1e (20) Wyznaczane wartośc prądu szczytowego przebega dwustopnowo. W perwszej olejnośc należy wyznaczyć wartość czasu (zawsze będze to neco mnej nż 1/2 oresu), a następne wyznaczyć wartość prądu pea. Należy pamętać, że wzory te zostały podane dla częstotlwośc secowej 60 Hz. ożna tu jedna zauważyć, że występujący w równanu opsującym proces zanana sładowej neoresowej t e czynn ne zależy od częstotlwośc, natomast wyznaczany stosune X/ mus uwzględnć częstotlwość 50 Hz. Dla wyznaczena stosunu X/ norma [5] zaleca osobne wyznaczene zastępczej reatancj sec (przy pomnęcu wszystch rezystancj zastępczych poszczególnych elementów sec) oraz wyznaczene zastępczej rezystancj sec przy pomnęcu wszystch reatancj. 3.3. Oblczane prądu zwarcowego wyłączenowego symetrycznego według EC prądu przerwana według EEE/ANS Prąd zwarcowy wyłączenowy symetryczny to wartość suteczna sładowej oresowej prądu zwarcowego w chwl rozdzelana sę styów łączna [2]. W przypadu zwarca w poblżu slna (generatora) prąd zwarcowy wyłączenowy symetryczny ma wartość mnejszą nż prąd zwarcowy początowy. Prąd zwarcowy wyłączenowy symetryczny pochodzący od slna nducyjnego oblczany jest według zależnośc: q (21) b Współczynn zależy od stosunu prądu zwarcowego początowego pochodzącego od slna nducyjnego odnesonego do prądu znamonowego tego slna r oraz mnmalnego czasu własnego łączna (t mn ). Wartośc współczynna odczytuje sę z wyresu podanego w norme [7]. W norme tej dla wybranych czasów własnych mnmalnych podano równeż wzory do oblczana współczynna. W przypadu, gdy czas własny mnmalny różn sę od podanych na wyrese, dopuszcza sę stosowane nterpolacj lnowej mędzy rzywym wyresu w celu oreślena prawdłowej wartośc współczynna. Wartość współczynna q zależy od mocy slna (P r ) na parę begunów (p) wyrażonej w W oraz od czasu własnego mnmalnego. Wartość współczynna q może zostać odczytana z wyresu względne oblczona z wyorzystanem równań podanych w norme [7]. warce w sec opalnanej SN uznaje sę za odległe od generatora, jeśl spełnony jest warune [2]: ' X K 2X (22) X K sorygowana reatancja zastępcza transformatora [], ' X reatancja zastępcza sec zaslającej, z tórej zaslany jest transformator []. Obe reatancje z warunu (22) pownny być przelczone na napęce sec, w tórej przyjęto oblczenowe mejsce zwarca. warca w secach nn tratuje sę zwyle jao odległe od generatora [2]. W przypadu, gdy zwarce jest odległe od generatora, prąd wyłączenowy symetryczny przyjmuje sę równy prądow zwarcowemu początowemu. W sec otwartej zaslanej z lu źródeł prąd wyłączenowy symetryczny w mejscu zwarca można oblczyć jao sumę prądów udzałowych: b b (23) Według norm ANS/EEE w przypadu generatora synchroncznego zwarce można tratować jao odległe od generatora, jeśl spełnony jest tóryolwe z dwóch warunów:
10 ECHANACJA AUOAYACJA GÓNCWA 1) reatancja mędzy generatorem a mejscem zwarca jest węsza od półtorarotnej wartośc reatancj podprzejścowej generatora, 2) mędzy generatorem a mejscem zwarca znajduje sę węcej nż jeden transformator. 4. PYKŁAD OBCEŃ WACOWYCH Oblczena przeprowadzono dla przyładowej sec opalnanej nn, przedstawonej na rys. 2. ys. 2. Schemat sec opalnanej wyorzystany w przyładze oblczenowym (opracowane własne) Schematy zastępcze do oblczeń masymalnych prądów zwarcowych według normy EC w mejscach zwarca F 1 oraz F 2 przedstawa rysune 3. Schematy zastępcze do oblczeń prądów zwarcowych według EEE/ANS są analogczne, przy czym ne uwzględna sę orety mpedancj transformatora. godne z zasadam podanym w p. 3.1 odrębne buduje sę schematy dla oblczena reatancj rezystancj zastępczej wdzanych z mejsca zwarca, uwzględnając odpowedne współczynn dla oblczana prądu perwszego oresu oraz prądu przerwana [4, 5, 6]. Parametry ln ablowych przewodów oponowych wyznaczono w oparcu o dane zawarte w [1]. czba par begunów slnów nducyjnych z przyładu oblczenowego (rys. 2) wynos 2. Oblczone wartośc mpedancj poszczególnych elementów sec obwodu zwarcowego zostały stabelaryzowane (tab. 2).
Nr 10(512) PAŹDENK 2013 11 a) b) ys. 3. Schematy zastępcze obwodów zwartych (dla sładowej zgodnej) do oblczana prądów zwarcowych według normy EC, odpowadające zwarcom w puntach a) F 1, b) F 2 sec z rysunu 2. (opracowane własne) Wartośc mpedancj poszczególnych elementów uładu z rys. 2. wyznaczanych według norm EC oraz EEE/ANS (opracowane własne) abela 2. EC EEE/ANS Element sec [] X [] do oblczana prądu perwszego oresu do oblczana prądu przerwana [] X [] [] X [] Seć zaslająca 0,0087 0,0168 0,0079 0,0153 0,0079 0,0153 ransformator 0,0030 0,0344 0,0029 0,0337 0,0029 0,0337 Sln 1, 2 0,2690 0,6405 0,1363 0,6815 0,2044 1,0222 Sln 3 1,1968 2,8495 0,7274 3,6371 1,818 9,0929 Sln 4, 5 0,2713 0,6459 0,1374 0,6873 0,2062 1,0310 Sln 6 0,4867 1,1588 0,2958 1,4791 0,7395 3,6977 Sln 7, 8 0,4928 1,1734 0,2995 1,4979 0,7489 3,7448 Kable K1, K2 0,0772 0,0332 0,0772 0,0332 0,0772 0,0332 Kabel K3 0,1072 0,0332 0,1072 0,0332 0,1072 0,0332 Przewód opon. P1 0,0420 0,0152 0,0420 0,0152 0,0420 0,0152 Przewód opon. P2A, P2B 0,0169 0,0024 0,0169 0,0024 0,0169 0,0024 Przewód opon. P3, P4A, P4B 0,0310 0,0021 0,0310 0,0021 0,0310 0,0021
12 ECHANACJA AUOAYACJA GÓNCWA Wyn oblczeń prądów zwarcowych masymalnych dla przyładu z rys. 2. (opracowane własne) abela 3. Źródło wg norm ANS/EEE mejsce zwarca wg normy EC mejsce zwarca F 1 F 2 F 1 F 2 F 1 F 2 F 1 F 2 F 1 F 2 F 1 F 2 sym pea sc [A] 1 - - - - - - - 0,21-2 - - - - - - - 0,21 - - 0,11 3 - - - - - - - 0,05-7,56-0,02 - - - - - - 4,48 3,65 4,48 3,65 4 - - - - - - 0,28 0,23 0,14 0,12 5 - - - - - - 0,28 0,23 0,14 0,12 9,28 7 - - - - - - 0,15 0,49 0.89 0,06 0,16 8 - - - - - - 0,15 0,49 0.89 0,06 0,16 6 - - - - - - 0,15 - - 0,06 - sym pea sc 5,08 6,09 7,51 9,17 4,97 5,01 5,45 5,36 9,28 9,34 4,94 4,45 p [A] p - b b 0,11 Wartośc charaterystycznych prądów zwarcowych w przypadu zwarca w puntach F 1 F 2, oblczonych według zasad normy EC EEE/ANS, zameszczono w tabel 3. W przypadu oblczenowego mejsca zwarca w punce F 1 wszyste źródła udzałowych prądów zwarcowych wraz z przyłączonym do nch przewodam włączone są do mejsca zwarca przez mpedancję abla K 1, co oznacza, że sumaryczny prąd zwarcowy płyne żyłam abla K 1. Natomast dla mejsca zwarca w punce F 2 sumaryczny prąd zwarcowy jest superpozycją udzałowych prądów zwarcowych slna 7, 8 oraz prądu zwarcowego płynącego żyłam abla K 3 będącego sumą pozostałych prądów zwarcowych. a to stotne znaczene w onteśce oblczana prądu udarowego zgodne z normą [7]. 5. PODSUOWANE Oblczena masymalnych prądów zwarcowych prowadzone według norm [5] [7] prowadzą do zblżonych wynów, choć w przypadu normy [5] uzyswane jest to przy znaczne mnejszym naładze oblczenowym. Węszość zaobserwowanych różnc zwązana jest z występowanem w norme [7] współczynna napęcowego. Najwęsze różnce wynów zaobserwowano w przypadu występowana slnów nducyjnych dużej mocy przyłączonych bezpośredno (lub przez względne róte odcn ln ablowych) do mejsca zwarca. Wąże sę to z zupełne odmennym sposobem modelowana zjaws dynamcznych w maszynach wrujących stosowanych w obydwu normach oraz nnym wartoścam stosunu /X przyjmowanym przy wyznaczanu mpedancj zastępczej maszyn nducyjnych. teratura 1. Boron W.: ne ablowe w podzemnych załadach górnczych. ozprawy monografe 3, Centrum Eletryfacj Automatyzacj Górnctwa EAG, Katowce 2006. 2. Gawor P.: Sec eletroenergetyczne załadów górnczych, Wyd. Pol. Śl., Glwce 2011. 3. Kacejo P., achows J.: warca w secach eletroenergetycznych. Podstawy oblczeń, WN, Warszawa 1993. 4. EEE ecommended Practce for Electrc Power Dstrbuton for ndustral Plants (ed Boo) ANS/EEE Std 141-1993. 5. EEE ecommended Practce for Calculatng Short-Crcut Currents n ndustral and Commercal Power Systems (Volet Boo) ANS/EEE Std 551-2006. 6. EEE ecommended Practce for ndustral and Commercal Power Systems Analyss (Brown Boo) ANS/EEE Std 399-1997. 7. PN-EN 60909-0:2002. Prądy zwarcowe w secach trójfazowych prądu przemennego Część 0: Oblczane prądów (oryg.). 8. PN-G-42042:1998. Środ ochronne zabezpeczające w eletroenergetyce opalnanej abezpeczena zwarcowe przecążenowe Wymagana zasady doboru. Artyuł został zrecenzowany przez dwóch nezależnych recenzentów.