WYKŁAD 1: PRZEDMIOT BADAŃ PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ W UJĘCIU HISTORYCZNYM Psychologia poznawcza dr Mateusz Hohol
SPRAWY ORGANIZACYJNE Aby zaliczyć kurs z psychologii poznawczej należy: (1) zaliczyć ćwiczenia, (2) zdać egzamin Egzamin składa się z dwóch części: testu jednokrotnego wyboru oraz rozmowy; ostateczna ocena z egzaminu jest średnią arytmetyczną ocen z części pisemnej i ustnej. Warunki zaliczenia ćwiczeń: obecność (dopuszczalne 2 nieusprawiedliwione nieobecności), wygłosić 2 referaty, zaliczyć kolokwium (ostatnie zajęcia, test jednokrotnego wyboru); ocena ostateczna = wynik kolokwium, który może być podwyższony o jeden stopień ze względu na aktywność podczas zajęć Prezentacje i materiały na ćwiczenia dostępne na mojej stronie: www.hohol.pl (zakładka dydaktyka => psychologia poznawcza SUM uwaga: w przygotowaniu do egzaminu prezentacje nie zastąpią własnych notatek! niektóre materiały mogą być zabezpieczone hasłem: frenologia Kontakt mailowy: mhohol@ifispan.waw.pl
LITERATURA: LEKTURY PODSTAWOWE Falkowski, A., Maruszewski, T. i Nęcka, E. (2008). J. Strelau i D. Doliński (red.), Procesy poznawcze, W: Psychologia. Podręcznik akademicki (339-510), Gdańsk: GWP. Jaśkowski, P. (2009). Neuronauka poznawcza, Warszawa: Wizja Press & IT. Maruszewski, T. (2011). Psychologia poznania. Umysł i świat, Gdańsk: GWP. Sternberg R. J. (2001). Psychologia poznawcza, Warszawa: WSiP. Falkowski, A. i Zaleśkiewicz, T. (red.) (2012). Psychologia poznawcza w praktyce. Ekonomia, biznes, polityka, Warszawa: PWN.
LITERATURA: LEKTURY ROZSZERZAJĄCE Anderson, J. (1998). Uczenie się i pamięć: integracja zagadnień. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne. Chlewiński, Z. (2007). Psychologia poznawcza w trzech ostatnich dekadach XX wieku. Gdańsk: GWP. Eysenck, M. W. i Keane M. T. (2013). Cognitive Psychology. A Student s Handbook, różne wydania. Nęcka, E., Orzechowski, J. i Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza, Warszawa: PWN. Purves, D. i in. (2007). Principles of Cognitive Neuroscience, Suderland: Sinauer.
TEMATYKA KURSU Wstęp: przedmiot badań psychologii poznawczej Psychologia poznawcza jako nauka eksperymentalna: metody badawcze Reprezentacje umysłowe i pojęcia Percepcja wizualna Uwaga Świadomość Kontrola poznawcza: samokontrola i funkcje wykonawcze Pamięć i uczenie się Rozwiązywanie problemów Sądy i decyzje Elementy psycholingwistyki: język a poznanie Poznanie społeczne (poznanie - emocje - ucieleśnienie)
DO RZECZY
CO BADA PSYCHOLOGIA? Nauka o duszy? Nauka o umyśle? Nauka o myśleniu? Nauka o zachowaniu? Nauka o przejawach działania mózgu?
KRÓTKA HISTORIA POZNANIA Platon: myślenie jako wewnętrzny dialog albo myślenie jako widzenie oczyma duszy Średniowieczni filozofowie: pamięć jako księga Renesansowi alchemicy: pamięć jako światło Kartezjusz: umysł to coś innego niż ciało Empiryści brytyjscy: myślenie to łączenie impresji/idei G. W. Leibniz: umysł jako mechaniczny młyn
PRZEŁOM XIX I XX WIEKU: RODZI SIĘ PSYCHOLOGIA NAUKOWA Wilhelm Wundt (czy introspekcja ma wartość?) Hermann Ebbinghaus (ile razy trzeba powtórzyć bezsensowny materiał, aby go zapamiętać?) Gustav Fechner (jak subiektywne wrażenie zależy od siły bodźca?)
KRÓTKA HISTORIA POZNANIA Behawioryści: umysł jako narzędzie generujące zachowania Zygmunt Freud: umysł jako układ hydrauliczny (nadmierne ciśnienie jest przyczyną zaburzeń psychicznych) Sir Charles Scott Sherrington (laureat Nagrody Nobla w 1932 za odkrycia dotyczące funkcji neuronów : umysł jako centrala telefoniczna Psychologowie od lat pięćdziesiątych: umysł jako komputer (maszyna przetwarzająca informacje)
PSYCHOLOGIA I KOMPUTERY: MASZYNA TURINGA 1932: On Computable Numbers (O liczbach obliczalnych)
TEST TURINGA
WSPÓŁCZEŚNIE: CHAT BOOTY I NAGRODA LOEBNERA
SZTUCZNA INTELIGENCJA Silna AI: ludzki umysł TO komputer Słaba AI: ludzki umysł może być SYMULOWANY komputerowo
POCZĄTKI PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ Lata pięćdziesiąte XX wieku to czas rozwoju informatyki (computer science) i idei sztucznej inteligencji. 11 września 1956 roku: seminarium z udziałem Claude a Shannona, Allena Newella, Herberta Simona, Noama Chomsky ego oraz psychologa George a Millera w Massachusetts Institute of Technology (MIT). George Miller: umocniło się wówczas silne przekonanie, bardziej intuicyjne niż racjonalne, że psychologia eksperymentalna, lingwistyka teoretyczna i komputerowa symulacja procesów poznawczych to kawałki większej całości.
CO STAŁO SIĘ W 1956 ROKU? George Miller publikuje słynny artykuł The Magical Number Seven, Plus or Minus Two (Magiczna liczba siedem, plus/minus dwa), w którym prezentuje dane eksperymentalne na temat ograniczeń pamięci krótkotrwałej. John McCarthy formułuje termin sztuczna inteligencja a Allen Newell, Herbert Simon i Cliff Shaw konstruują programy AI: Logic Theoretist - naśladuje rozwiązywanie problemów przez człowieka (np. dowodzi kilkudziesięciu twierdzeń, które Alfred North Whitehead i Bertrand Russell zawarli w klasycznym traktacie logicznym Principia Mathematica ; niektóre dowody okazują się bardziej eleganckie niż oryginalne General Problem Solver (Uogólniony rozwiązywacz problemów) - korzystał z algorytmów heurystycznych, które zamiast szukać rozwiązania problemu krok po kroku, nawet za cenę poprawności potrafią rozumować na skróty. Claude Shannon rozwija matematyczne podstawy informatyki, wykazując, że najprostsza uniwersalna maszyna Turinga (czyli maszyna, która jest teoretycznie zdolna do wykonania dowolnych obliczeń), może operować na dwóch symbolach.
DYGRESJA: PSYCHOLOGIA POZNAWCZA A KOGNITYWISTYKA
W LATACH SIEDEMDZIESIĄTYCH W okresie od trzech do ośmiu lat pisał Minsky otrzymamy maszynę o ogólnej inteligencji przeciętnej istoty ludzkiej. Myślę o maszynie, która będzie mogła czytać Szekspira, nasmarować samochód, dyskutować w biurze o polityce, opowiedzieć dowcip, włączyć się w bijatykę. Co więcej, po kilku miesiącach maszyna ta osiągnie poziom geniusza, kilka zaś miesięcy później jej moc stanie się niemożliwa do oszacowania. Marvin Minsky
KONSEKWENCJE KOMPUTEROWEJ WIZJI UMYSŁU Psychologia poznawcza i kognitywistyka to nie tylko nauki podstawowe, ale też stosowane - mogą przyczynić się do konstrukcji sztucznej inteligencji. Psychologia poznawcza jest autonomiczną nauką: jeśli umysł ma się do mózgu tak, jak oprogramowanie do fizycznej konstrukcji komputera, to umysł można badać całkowicie pomijając mózg. Jeśli ludzki umysł rzeczywiście przypomina komputer, to tworząc obliczeniowy model nabywania wiedzy, pośrednio poszerzamy wiedzę o ludzkich procesach uczenia się.
KŁOPOTY KOMPUTEROWEGO UMYSŁU Eksperyment myślowy chińskiego pokoju (John Searle)
NOWE KIERUNKI emocje a poznanie poznanie a ciało i mózg