Percepcja, język, myślenie

Transkrypt

1 Psychologia procesów poznawczych Plan wykładu Percepcja, język, myślenie Wprowadzenie w problematykę zajęć. Podstawowe pojęcia. Historia psychologii poznawczej. W 1 Wstęp Informacje ogólne dotyczące kursu - plan wykładów, podstawowe pojęcia, egzamin Historia psychologii poznawczej dr Łukasz Michalczyk Wstęp do Psychologii Poznawczej Co to jest psychologia? Psychologia poznawcza to dziedzina psychologii zajmująca się badaniem procesów mentalnych (poznawczych). Psychologia to nauka o procesach mentalnych (poznawczych) i zachowaniu.

2 Wstęp do Psychologii Poznawczej Psychologia poznawcza to dziedzina psychologii zajmująca się badaniem procesów mentalnych (poznawczych). Psychologia poznawcza (ang. Cognitive Psychology) Co to jest Poznanie (ang. Cognition)? procesów poznawczych = funkcji poznawczych Dalszy plan wykładu Poznanie (ang. cognition) (Neisser, 1967) t o proces, p r z e k s z t a ł c a n e, re d u k o w a n e, opracowywania, przechowywane, wydobywane i wykorzystywania danych zmysłowych. Wstęp Informacje ogólne dotyczące kursu - plan wykładów, podstawowe pojęcia, egzamin Historia psychologii poznawczej

3 Plan wykładów Plan wykładów PERCEPCJA 1.Wprowadzenie w problematykę zajęć. Podstawowe pojęcia. Historia psychologii poznawczej. 2. Relacje pomiędzy procesami sensorycznymi i percepcyjnymi. Percepcja. 3.Uwaga i Świadomość. Plan wykładów JĘZYK i MYŚlENIE Percepcja / spostrzeganie to proces aktywnej interpretacji danych zmysłowych z wykorzystaniem wskazówek kontekstualnych, nastawienia i wcześniej nabytej wiedzy. W wyniku percepcji dochodzi do rozpoznania [czyli spostrzeżenia, uświadomienia - Ł.M.] obiektu, np. przedmiotu. 4. Język z perspektywy psychologii poznawczej. 5. Mówienie - myślenie - rozumowanie. Procesy kontroli, wydawanie sądów, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów.

4 Język (Reber, Słownik Psychologiczny) to zestaw symboli za pomocą których przekazujemy znaczenie, kulturowo zdeterminowany wzorzec ruchów artykulacyjnych, który przyswajamy sobie z racji wychowywania się w określonym miejscu i czasie, środek za którego pomocą kodujemy nasze uczucia, myśli, idee, doświadczenia. Język to system kodowania znaczeń poprzez wykorzystanie skończonego zbioru symboli (dźwięków mowy lub znaków pisma). Operowanie na symbolach podlega regułom gramatycznym, swoistym dla każdego języka naturalnego lub sztucznego. Myślenie (Reber, Słownik Psychologiczny) to wszelkie czynności umysłowe związane z tworzeniem pojęć, rozwiązywaniem problemów, pamięcią, uczeniem się, twórczością, wyobraźnią, przetwarzaniem symboli itp. Myślenie to proces łączenia elementów reprezentacji poznawczej świata (obrazów, pojęć, sądów) w dłuższe ciągi.

5 Myślenie zastrzeżone jest dla procesów symbolicznych to proces ukryty (latentny), czyli nieobserwowalny polega na operowaniu pewnymi elementami umysłowymi np. wyobrażeniem (Tichener), sądem (Anderson), operacjami i pojęciami (Piaget), skryptami (Schenk) Rozumowanie (Reber, Słownik Psychologiczny) jest rozwiązywaniem problemów, w którym w sposób systematyczny badane są dobrze sformułowane hipotezy, zaś do rozwiązań dochodzi przez logiczną dedukcję. Rozumowanie jest procesem formułowania wniosku na podstawie przesłanek, czyli z wykorzystaniem uprzednio nabytej lub powszechnie dostępnej wiedzy. Kontrola poznawcza jest zdolność systemu poznawczego do nadzorowania i regulowania własnych procesów poznawczych, a także do planowego sterowania ich przebiegiem.

6 Egzamin 1.Warunkiem przystąpienia do egzaminu: zaliczenie ćwiczeń. 2.Egzamin: test 60 pytań (wyboru: a,b,c,d i otwarte) treść: ćwiczenia i wykłady minimum 60% punktów Literatura z ćwiczeń obowiązuje na egzaminie. Ocena końcowa to suma efektów uczenia się na ćwiczeniach, na wykładzie i w ramach dodatkowej pracy własnej (czyli zaznajomienie się z literaturą dodatkową). Dalszy plan wykładu Literatura Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2008). Psychologia poznawcza. Warszawa: Academica Wydawnictwo SWPS, Wydawnictwo Naukowe PWN. R.2. s.64-97; R. 6. s ; R. 10., s ; R. 12. s Maruszewski, M. (2005). Psychologia poznania. Umysł i świat.. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. R.2. s.43-83; R.3. s ; R.8. s ; R.10. s Sternberg, R.J. (2001). Psychologia poznawcza. Warszawa: WSiP. R.4. s ; R.7. s ; R.9, R.10. s ; R.11. s Kurcz, I. Psychologia języka i komunikacji. Wydawnictwo naukowe Scholar. R.8, s Milner, D. A., Goodale, M.A.(2008). Mózg wzrokowy w działaniu. Wydawnictwo Naukowe PWN. Gleason, J.B., Ratner, N.B. (2005). Psycholingwistyka. Gdańsk. GWP. (rozdz. 1-8) Psychofizyka - współzależność bodźca fizycznego i doświadczenia mentalnego Wstęp do psychologii poznawczej np. zauważalne różnice (Weber, 1834) Informacje ogólne - plan wykładów i podstawowe pojęcia Weber: psycholog Fechner: fizyk Historia psychologii poznawczej obaj pracowali w Lipsku, Niemcy Ernst Weber Gustav Fechner

7 Wilhelm Wundt Alfred Binet William James Każdy wie czym jest uwaga. Jest to objęcie umysłem w wyraźnej i żywej formie jednego spośród szeregu symultanicznych przedmiotów lub ciągów myślowych. Początki psychologii poznawczej: (1) psychofizyka - zajmuje się elementarnymi procesami sensorycznymi (tzw. procesy niższego rzędu - low-level processes) (2) procesy złożone (tzw. wyższego rzędu - higher-level) nie były jeszcze badane (takie jak uwaga czy pamięć) (3) podstawowa metoda: introspekcja

8 Behawioryzm Bodziec Czarna Umysł skrzynka Reakcja Behawioryzm - interesujące jest tylko to jak zachowanie może być opisane wg wzorca bodziec - reakcja (S-R) czerwone światło głód - powinienem coś zjeść? ale co? zatrzymać się jeść coś - badania zwierząt bazujące na warunkowaniu np. Iwan Pawłow Każda zmiana w środowisku zewnętrznym lub wewnętrznym (fizjologicznym) Proces podejmowania decyzji Psychologia poznawcza To każde działanie Znani behawioryści: - John B. Watson Znani behawioryści: - B. F. Skinner warunkowanie instrumentalne (bodziec - reakcja - konsekwencja) Psychological Review, 1913

9 Behawioryzm - zdominował amerykańską psychologię na okres pomiędzy około r. - brak badań pamięci, myślenia, podejmowania decyzji Ale! w tym okresie prowadzono podania poznawcze w Europie + Alexander Łuria (afazja) Rewolucja poznawcza - II wojna światowa - wzrost zainteresowania problematyką czujności i uwagi (operatorzy radarów) - konstrukcja pierwszych komputerów => analogia komputer - umysł (Broadbent, 1958) + Jean Piaget (rozwój poznawczy u dzieci) + Psychologia Gestalt (percepcja i rozwiązywanie problemów) 1956r: Narodziny Psychologii poznawczej Narodziny Psychologii poznawczej - konferencja w Darmouth - recenzja książki - sympozjum teorii informacji na Uniwersytecie MIT Verbal Behavior Skinnera (1957) - próba wyjaśnienia nabywania języka tylko przy użyciu wzorca S-R - Miller (1956): artykuł dotyczący magicznej liczby siedem Chomsky (1959) - ostra krytyka książki Skinnera Noam Chomsky

10 Koncepcja przetwarzanie informacji (Newell, Simon, 1950) Jeśli komputer i umysł ludzki w ten sam sposób przetwarzają informację to: (1) możliwym jest odkrycie programu komputerowego, który będzie symulował właściwości ludzkiego umysłu. Psychologia poznawcza - okres dojrzewania - Neisser (1967) - pierwszy podręcznik do Psychologii poznawczej - modelowanie poznawcze - celem jest zrozumienie przetwarzania poznawczego (2) możliwym jest wynalezienie programu komputerowego, który myśli. - sztuczna inteligencja (AI) - celem jest wyprodukowanie programu komputerowego lub robota, który będzie zachowywał się inteligentnie, nawet jeśli zrobi to w inny sposób niż człowiek. Psychologia poznawcza - okres dojrzewania - dokonuje się rozwój różnych sposobów wyjaśniania procesów poznawczych: (1) przetwarzanie informacji (2) odkrywania praw (psychofizycznych) (3) badanie sieci semantycznych (4) koneksjonizm (5) neuronauka poznawcza (cognitive neuroscience) Podsumowanie Psychofizyka (Fechner, Weber) Początki Psychologii (Wundt, Binet, James) Behawioryzm (USA) i zainteresowanie badaniem umysłu (Europa) Rewolucja Poznawcza (Broadbent, Chomsky, konferencje, Neisser)

11 literatura uzupełniająca do wykładu: rozdział 1. Umysł i poznanie. W: Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2008). Psychologi poznawcza. Warszawa: Academica Wydawnictwo SWPS, Wydawnictwo Naukowe PWN.