Zeszyty Naukowe r POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE Kraków 20 Beedykt Puczkowski Uiwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyie Iowacyja metoda ocey dotacji publiczych a tle rozwoju przedsiębiorstw. Wprowadzeie Fiase publicze są główym istrumetem realizacji podstawowych zadań państwa, które polegają a : tworzeiu makro- i mikroekoomiczych waruków zwiększających efektywość gospodarki (przy założeiu iesprawości rykowego mechaizmu alokacji zasobów), zapewieiu ifrastruktury istytucjoalej (regulatory prawe, reguły i porządek społeczy) sprzyjającej długofalowej efektywości iwestycji, wyrówywaiu dostępu do podstawowych dóbr według przyjętych kryteriów sprawiedliwości społeczej. Przy formułowaiu defiicji fiasów publiczych ależy uwzględiać ie tylko zjawiska i procesy gromadzeia i rozdyspoowywaia środków publiczych, ale także treść ekoomiczą, społeczą i polityczą 2. Fiase publicze spełiają trzy fukcje: alokacyją (produkcja odpowiada społeczemu optimum), redystrybucyją (fiase łagodzą ierówości poziomu życia obywateli) i stabilizacyją (fiase regulują koiukturę gospodarczą polityką fiskalą i pieiężą, promują postęp techologiczy i wykorzystaie zasobów wytwórczych). J. Hauser, Zarządzaie publicze, Wydawictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008, s. 67. 2 S. Owsiak, Fiase publicze teoria i praktyka, Wydawictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 2.
282 Beedykt Puczkowski Fukcja alokacyja wypływa z potrzeby dostarczaia dóbr publiczych i społeczych obywatelom i grupom społeczym o iskim dochodzie, łagodzeia skutków efektów zewętrzych (p. zużywaia środowiska przez podmioty gospodarcze), protekcjoizmu wobec producetów krajowych czy iterwecyjego oddziaływaia a proces przekształceń strukturalych 3. Fukcja redystrybucyja polega a opodatkowaiu obywateli i trasferze środków do jedostek, grup i społeczości (a czasami krajów) celem łagodzeia ierówości w dostępie do dóbr. Makrospołeczy aspekt redystrybucji dochodów wymaga ogromej liczby operacji fiasowych (praktyczie dotyczy każdego obywatela), poadto jest ujmoway w układzie przestrzeym. Fukcja stabilizacyja wyika z koieczości ograiczeia cykli gospodarczych przez zastosowaie regulatorów koiuktury, tj. podatków i wydatków, dzięki czemu wpływa a popyt i podaż. Najważiejszym arzędziem polityki stabilizacyjej jest system podatkowy. Automatycze stabilizatory w formie podatków działają zawsze, lecz mogą być mało skutecze w określoych sytuacjach. W celu osiągięcia rówowagi dochodu i produkcji w gospodarce rząd może prowadzić aktywą politykę stabilizacji przez uzaiowe (dyskrecjoale) dostosowaie stopy podatkowej i (lub) poziomu wydatków rządowych 4. W rozumieiu sprawiedliwości społeczej i etyczej redystrybucja dochodów wywołuje licze kotrowersje. Państwo ie wytwarza dochodów, wobec tego realizacja zarówo fukcji alokacyjej, jak i fukcji redystrybucji środków wymaga zgromadzeia fuduszów. Główym źródłem fiasowaia zadań są podatki pobierae przez państwo od obywateli. Redystrybucja dochodów pociąga za sobą ekoomicze skutki: arusza iteresy i oszczędości jedych, przysparza korzyści iym. Według S. Owsiaka ( ) podstawowy dylemat związay z redystrybucyją fukcją fiasów publiczych sprowadza się do wyboru: czy w procesie dystrybucji i redystrybucji dochodów priorytet adać efektywości gospodarowaia czy sprawiedliwości (rówości) 5. W prezetowaym artykule autor awiązuje do dylematu sprawiedliwości (rówości) związaego z redystrybucyją fukcją fiasów publiczych omówioego przez S. Owsiaka 6 i ukazuje problematykę efektywości wsparcia publiczego a tle rozwoju przedsiębiorstw. Problem wyika z tego, że przedsiębiorcy otrzymujący środki publicze a rozwój uzyskują, z reguły, większy dochód iż przecięti podaticy fiasujący budżet państwa. Nasuwa się pytaie, czy pomoc 3 Z. Podlasiak, Społeczo-ekoomicze fukcje współczesego państwa [w:] Elemetare zagadieia ekoomii, red. R. Milewski, Wydawictwo Naukowe PWN, Warszawa 999, s. 302. 4 D. Begg, S. Fischer, R. Dorbusch, Ekoomia: makroekoomia, Wydawictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 83. 5 S. Owsiak, op. cit., s. 72. 6 Ibidem.
Iowacyja metoda ocey dotacji... 283 publicza dla przedsiębiorstw jest społeczie, ekoomiczie i ekologiczie umotywowaa. Autor prezetuje wyiki badań oraz propouje iowacyje arzędzia pomiaru i ocey efektywości iwestycji publiczych a tle rozwoju przedsiębiorstw, przedstawia także częściowe rozwiązaie rozpatrywaego dylematu związaego ze sprawiedliwą redystrybucją dochodów. 2. Uwarukowaia efektywości pomocy publiczej Pomocą publiczą jest igerecja istytucji państwowych polegająca a przyzaiu, w jakiejkolwiek formie, pomocy pojedyczemu podmiotowi gospodarczemu lub grupie podmiotów, zakłócająca kokurecję a wolym ryku. W szerszym zaczeiu pomocą publiczą są też działaia iych istytucji prawych uprzywilejowujących określoe podmioty względem pozostałych (idywiduale zwolieia podatkowe, gwaracje rządowe itd.) 7. W latach 2008 200 wsparcie fiasowe ze środków publiczych a świecie osiągęło ok. 4,5 bl euro (Komisja Europejska dae za paździerik 2008 paździerik 200). Publicze wsparcie w UE w 2009 r. oszacowao a 427,2 mld euro. Dae obejmują środki publicze łączie z pomocą iesioą w związku z kryzysem gospodarczym (raport Komisji Europejskiej) 8. Najwyższy poziom pomocy zaotowao w Wielkiej Brytaii (24 mld euro ok. 8% PKB), Niemczech (6,8 mld euro ok. 4,4% PKB) i we Fracji (42,3 mld euro ok. 2,2% PKB). Największy wskaźik pomocy publiczej w stosuku do PKB wystąpił w Belgii 0,% (staowiło to 34,3 mld euro raport Komisji Europejskiej) 9. Aaliza wsparcia środkami publiczymi w państwach człokowskich UE wykazuje, że w badaym 0-leciu część krajów wysoko rozwiiętych przezaczyło średio w roku ok. % PKB a pomoc publiczą (p. Niemcy, Fracja, Szwecja, Filadia), a takie kraje, jak: Wielka Brytaia, Włochy, Irladia, Belgia, Holadia ie przekraczały średio w roku 0,5% PKB 0. W Polsce w latach 998 2002 pomoc publicza (jako % PKB) była poad dwukrotie wyższa iż w UE-27, a w 2003 r. poad sześciokrotie wyższa (rys. ). W latach 2004 2007 zaotowao podoby sta w Polsce i UE od 0,5% do 0,6%. Istoty wzrost pomocy publiczej w UE-27 astąpił w 2008 r. do ok. 2,5% PKB, a w 2009 r. do ok. 3,6% PKB. W Polsce wzrost był ieco słabszy (ok.,2% PKB), ale przyczya tego zjawiska jest ia iż w UE. Wzrost pomocy publiczej w Uii wyika 7 Rozporządzeiu Komisji Europejskiej (WE) r 200/2008. 8 State Aid Scoreboard. Fact ad Figures o State Aid i the Member States, EU 200, www.eurlex.europa.eu/lexuriserv/, 20, s. 9. 9 Ibidem. 0 http://ec.europa.eu/competitio/state_aid/studies (20.0.20).
284 Beedykt Puczkowski ze wsparcia sektora fiasowego podczas kryzysu (przed kryzysem pomoc szacowao a 0,5% PKB), a w Polsce z zaliczeia w 2008 r. programów pomocowych UE do pomocy publiczej. Liia regresji wskazuje, że pomoc publicza w UE-27 ma wyraźą tedecję wzrostową (model dopasowaia moża podzielić a lata 998 2007 oraz po 2007 r.), atomiast w Polsce kieruek jest odwroty w zaczym stopiu wpływ a to miały ietypowe zdarzeia w latach 2003 i 2004 (p. dotacje a restrukturyzacje kopalń). 4 3,5 3 2,5 % PKB 2,5 0,5 0 998 999 2000 200 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 UE Polska Rys.. Tredy pomocy publiczej w Polsce i UE-27 jako % PKB w latach 998 2009 Źródło: opracowaie włase a podstawie: http://ec.europa.eu/competitio/state_aid/studies (25.0.20); Raporty o pomocy publiczej w Polsce udzieloej przedsiębiorcom, UOKiK, Warszawa 998 2009. Wzrost pomocy publiczej w krajach UE i w Polsce rodzi problem racjoalości wydatków publiczych a poziomach makro- i mikroekoomiczym. Racjoale gospodarowaie środkami publiczymi a płaszczyźie makroekoomiczej jest warukowae poziomem i strukturą wydatków, formą, celowością oraz dystasem między gestorem środków publiczych a ostateczym beeficjetem. Istota racjoalizacji gospodarowaia pieiędzmi budżetowymi a płaszczyźie mikroekoomiczej sprowadza się do ustaleia zasad zarządzaia i wyboru podmiotów odpowiedzialych za jak ajwyższą efektywość środków budżetowych. Pomiar i ocea efektywości wydatków publiczych ze względu a specyfikę sprawiają wiele trudości (p. efektywość akładów a restrukturyzację 2, obroę arodową, sektor zdrowia czy edukację). Dodatkowe kom- S. Owsiak, op. cit., s. 244. 2 W okresie od maja 2004 r. do lipca 2008 r. wartość omiala pomocy publiczej wyiosła: 5587 ml zł w Stoczi Gdyia i Stoczi Gdańsk oraz 2995 ml zł w Stoczi Szczecińska Nowa. Formami pomocy były: gwaracje i poręczeia, dotacje i pożyczki oraz umorzeia zobowiązań
Iowacyja metoda ocey dotacji... 285 plikacje wyikają także z braku metodyki kwatyfikacji efektów mierzalych i pośredich. Przeszkody te ie powiy jedak ziechęcać badaczy do poszukiwaia rozwiązań wskazujących możliwość zwiększeia efektywości wydatków publiczych. Podstawą prezetowaego opracowaia były doświadczeia z badań ad efektywością wykorzystaia środków publiczych a tle rozwoju polskich przedsiębiorstw, z uwzględieiem czyików mierzalych i pośredich, oraz idetyfikacja i wskazaie główych źródeł zwiększeia ich efektywości. 3. Cel, hipoteza i metodyka badawcza Celem artykułu jest próba odpowiedzi a pytaie, czy środki publicze staowiące rodzaj iwestycji publiczych (kosztów publiczych) zwracają się iwestorowi (państwu) w postaci efektów mierzalych i pośredich, a jeśli tak, to jak je zmierzyć, jaki jest okres zwrotu i od czego o zależy. Rozważay problem jest istoty, poieważ polska gospodarka po akcesji do UE dyspouje dużymi środkami publiczymi a wsparcie rozwoju, a efektywe ich wykorzystaie może zmiejszyć dystas do gospodarek wysoko rozwiiętych. Szasą a wzrost efektywości polskich przedsiębiorstw (a więc i wzrost kokurecyjości gospodarki) jest racjoale gospodarowaie środkami publiczymi przy spełieiu waruków efektywości mierzalej i pośrediej. Weryfikację hipotezy, że zarządzaie pomocą publiczą powio uwzględiać efektywość ekoomiczą i społeczą mierzoą efektami mierzalymi i pośredimi, prowadzoo z wykorzystaiem owatorskiego modelu ocey efektywości wydatkowaia środków publiczych (iwestycji publiczych) a tle rozwoju polskich przedsiębiorstw. Model opracowao, opierając się a badaiach przeprowadzoych w latach 2006 200. Stwierdzoo, że ważymi efektami pomocy publiczej, oprócz wzrostu kokurecyjości gospodarki (przez wzrost kokurecyjości przedsiębiorstw), są także efekty pośredie, czyli związae z rozwojem kapitału ludzkiego, poprawą stau środowiska i realizacją różych rodzajów polityki horyzotalej. publiczoprawych. Stoczie, mimo wsparcia publiczego, ogłosiły upadłość. Moża zatem stwierdzić, że 8,6 mld zł wydao ieefektywie. Podobe wątpliwości budzi wsparcie sektora górictwa w Polsce w latach 998 2008. Otrzymał o z budżetu państwa 30 455,5 ml zł, a sektor badawczo-rozwojowy jedyie 405,4 ml zł. Należy zauważyć, że wydobycie węgla w 998 r. wyosiło prawie 6 ml to, w 2008 r. zmalało do 87,0 ml to (Mały Roczik Statystyczy Polski, GUS, Warszawa 2009). Przewidywaa produkcja węgla w Polsce w 205 r. ma wyieść 68,3 ml to, a w 2020 r. tylko 6,8 ml to (Aex to Commissio Report o the Applicatio of Coucil Regulatio 407/2002/EC). Pomoc publicza skierowaa do sektora górictwa węgla jest dyskusyja, szczególie wobec akładów a badaia i rozwój alteratywych i przyszłościowych źródeł eergii. Przemawia za tym fakt, że w krajach człokowskich UE już w 2003 r. tylko 4,5% zapotrzebowaia eergetyczego pochodziło z węgla kamieego, atomiast z eergii odawialej poad 6%, a z eergii atomowej poad 4%. Raporty o pomocy publiczej
286 Beedykt Puczkowski Efektywość środków publiczych w zakresie makroekoomiczym oceiao a podstawie wyików badań uzyskaych a reprezetatywej próbie 000 przedsiębiorstw. Zebrao dae dotyczące: wysokości akładów iwestycyjych, udziału dotacji w procesie iwestycyjym, wzrostu przychodów, iowacyjości produktowej, zwiększeia zatrudieia, poprawy środowiska, poprawy BHP. Na podstawie uzyskaych iformacji opracowao pojedycze modele ekoomicze (modele 2, 3, 4), które ujęto w formie modelu ormatywego ocey efektywości wykorzystaia środków publiczych w rozwoju przedsiębiorstw z uwzględieiem efektów mierzalych i trudych do zmierzeia (model 5 jako rozwiięta formuła modelu ) 3. Efekty iwestycji publiczych moża przedstawić jako związek fukcyjy efektów mierzalych i trudych do zmierzeia według wzoru: EIP = f(, E, ESS), E DG efekty IP mierzoe efektami dobrobytu gospodarczego (produkty i rezultaty mierzale), E OŚ efekty IP otrzymae a skutek poprawy środowiska aturalego (rezultaty trude do zmierzeia), E SS efekty IP mierzoe rezultatami wzrostu spójości społeczej trudymi do zmierzeia. Przyjęto addytywą formę tej zależości w postaci: EIP = ( + E + ESS), E DG mierzale efekty dobrobytu gospodarczego, E OŚ trude do zmierzeia efekty ochroy środowiska aturalego, E SS trude do zmierzeia efekty spójości społeczej. Efektywość dobrobytu gospodarczego wyzaczoo za pomocą wewętrzej stopy zwrotu (IRR), czyli E DG = IRR. Dwie składowe modelu są trude do zmierzeia, dlatego model ależy opracować w wartościach względych: OŚ OŚ 3 B. Puczkowski, Ocea efektywości wykorzystaia środków publiczych a tle rozwoju polskich przedsiębiorstw, Wydawictwo Adam Marszałek, Toruń 20.
Iowacyja metoda ocey dotacji... 287 EIP = ( IRRDG + E + ESS), () E IP względa efektywość iwestycji publiczych, IRR DG efektywość dobrobytu gospodarczego jako efektywość mierzala, E OŚ względa efektywość ochroy środowiska aturalego jako efektywość truda do zmierzeia, E SS względa efektywość spójości społeczej jako efektywość truda do zmierzeia. Bezwzględą efektywość dobrobytu gospodarczego, jako efektywość mierzalą, policzoo według wzoru: + + CF = ( td % S + PCVAT + Zb td + L PL+ Y m td), i a Y + CF i suma wartości przepływów pieiężych. roku i lat astępych, td skala podatku dochodowego, %Sa amortyzacja środka trwałego z dotacją, PC przychody całkowite przedsiębiorstwa z tytułu iwestycji, VAT skala podatku VAT, Zb zysk brutto z tytułu iwestycji, ΔL przyrost zatrudioych, PL płace owo zatrudioych, ΔY dochód arodowy uzyskay z wydatków a krajowe dobra kosumpcyje, m Y możik dochodu arodowego. Wartości względe efektywości E IP efektów trudo mierzalych wyzaczoo z modelu (): EOŚ E SS EIP = IRRDG + +. E (2) DG Efektywość IP jest wyikiem efektywości mierzalego dobrobytu gospodarczego (jako czyika podstawowego wpływającego a efektywość), powiększaego przez sumę efektywości ochroy środowiska i spójości społeczej (trudych do zmierzeia). E Składową E OŚ DG OŚ wyzaczoo według wzoru:
288 Beedykt Puczkowski E OŚ i = ( si wi) (3) =, s i i-ty % efektu, który poprawił środowisko aturale, w i i-ta waga, liczba czyików. Efektywość spójości społeczej wyosi: E SS k = E czyli jest sumą efektywości badaych czyików (j bieżący ideks wskazujący odpowiedi czyik przyjęty do badań): j= ESS = E j. E DG j= Z badań wyika, że do określeia efektywości IP w realizacji spójości społeczej (E SS ) korzystamy z czyików przyjętych we wzorze: E = ( E + E + E + E ), SS ZL BHP SD WE E SS efektywość spójości społeczej, E ZL efektywość zasobów ludzkich, E BHP efektywość BHP, E SD efektywość sprawości działaia, E WE efektywość wzrostu eksportu. Rozwiięta formuła modelu a pomiar E SS ma postać: E E + E + E + E E E E E = = + + + E E E E E E SS ZL BHP SD WE ZL BHP SD WE DG DG DG DG DG DG gdzie efektywość zasobów ludzkich zwiększa efektywość IP według zależości: EZL = ( zli wi), = i EZL względa wartość efektu rozwoju zasobów ludzkich w stosuku do efektu mierzalego, k j,, (4)
Iowacyja metoda ocey dotacji... 289 zl i i-ta wartość procetowa odpowiadająca daemu czyikowi, w i i-ta waga oceiająca rozkład prawdopodobieństwa badaych zmieych (czyików). Waga poszczególych czyików wyika z adaej ragi podzieloej przez sumę rag i pomożoej przez 00% według wzoru: ri wi =, r r i i-ta raga. Efektywość BHP zwiększa efektywość IP według formuły: EBHP = = i ( bhpi wi) i bhp i i-ty % efektu, który wpłyął a poprawę BHP, suma czyików, w i i-ta waga. Efektywość sprawości działaia zwiększa efektywość IP zgodie ze wzorem: ESD = ( sdi wi), = i sd i sprawość działaia (sd = Re retowość etto, sd 2 = P płyość, sd 3 = R o rotacja zapasów, sd 4 = W wydajość pracy), w i i-ta waga (jeżeli i = 4, to w i = 0,25). Efektywość wzrostu eksportu zwiększa efektywość IP według zależości: EWE = = ( wei wi) i we i i-ty procetowy próg efektu wzrostu eksportu, w i i-ta waga, liczba czyików. Model ormatywy służący do obliczeia efektywości iwestycji publiczych w rozwoju przedsiębiorstw przyjął postać:,,
290 Beedykt Puczkowski k EIP = + si wi + E j. i = j = ( ) (5) 4. Weryfikacja modelu ormatywego ocey efektywości iwestycji publiczych W celu ocey wiarygodości opracowaego modelu przeprowadzoo badaia z wykorzystaiem studium przypadku. Do weryfikacji zastosowao metodykę opracowaą podczas budowaia modelu ormatywego r 5. Model zweryfikowao a podstawie daych uzyskaych z Zakładu Urządzeń Techiczych Uimasz Sp. z o.o. w Olsztyie. Przedsiębiorstwo w 2006 r. wdrożyło iwestycję z dotacją publiczą z sektorowego programu operacyjego Wzrost kokurecyjości przedsiębiorstw, poddziałaie 2.2.: Wsparcie dla przedsiębiorstw dokoujących owych iwestycji. Iwestycja polegała a wdrożeiu owoczesego systemu techologiczego obróbki metali, z wykorzystaiem drążeia elektroerozyjego i cięcia laserowego. Zakres rzeczowy projektu zaprezetowao w tabeli. Iwestycja kosztowała 2,33 ml zł, a dotacja publicza wyosiła,4 ml zł. Tabela. Prezetacja kosztów kwalifikowaych i dotacji publiczej przedsiębiorstwa Uimasz Sp. z o.o. w Olsztyie Produkty Wartość bez VAT (w zł) Elektrodrążarka drutowa 700 000,00 Wyciarka laserowa 600 000,00 Zakup i wdrożeie owoczesej techologii od jedostki B+R 5 000,00 Zakup i istalacja programu SOLIDWORKS 20 000,00 Iwestycja razem 2 335 000,00 Pomoc publicza (60% wartości kosztów kwalifikowaych) 40 000,00 Źródło: opracowaie włase. Przychody z tytułu iwestycji wzrosły o 353 tys. zł, a zatrudieie o 7 pracowików. Bezwzględą efektywość dobrobytu gospodarczego, jako efektywość mierzalą, policzoo z wykorzystaiem programu komputerowego Excel. Przepływy pieięże policzoo według wzoru: + + ( ) CF = td S + PCVAT + Zb td + L PL+ Y m td i a Y.
Iowacyja metoda ocey dotacji... 29 Do obliczeia przepływów pieiężych przyjęto astępujące założeia (dae za lata 2007 200, 20 r. progoza): IP 40,00 tys. zł, td 9%, %Sa 36% 40,00 tys. zł, PC 353,00 tys. zł, tvat 22%, Zb 45,00 tys. zł, ΔL 7, PL koszt utrzymaia przez budżet państwa jedego bezrobotego = 200 zł 2 miesięcy, ΔY 2335,00 tys. zł 0,5% (przyjęto, że zakup krajowych dóbr iwestycyjych wyosi 5% z całości iwestycji wykazaych w toku badań), m Y,73 (przyjęto KSK = 70%, t = 45%). W pierwszym roku po uzyskaiu dotacji przepływy wyoszą 008,3 tys. zł, a dla każdego -tego roku 798,3 tys. zł. Stosując metodę wartości zaktualizowaej etto, określoo aktualą wartość wpływów i wydatków pieiężych związaych z realizacją oceiaych przedsięwzięć iwestycyjych (IP). Uzyskae NPV, wyoszące 234,05 zł w okresie 5 lat (przez taki czas przedsiębiorstwo musi utrzymać wskaźiki produktu i rezultatu), świadczą o tym, że iwestycja jest bardzo retowa (tabela 2). Dodatia wartość NPV ozacza bowiem, że stopa retowości tego przedsięwzięcia jest wyższa od stopy graiczej (założoo 7%), określoej przez stopę procetową przyjętą do rachuku. Potwierdza to także wewętrza stopa zwrotu (IRR IP ), która wyosi 44%. Tabela 2. NPV i IRR iwestycji publiczych wyoszących 40,00 tys. zł * Wartości Rok + 2 3 4 5 Przepływy 008,3 798,3 798,3 798,3 798,3 NPV IP (r = 7%) 27,77 zł IRR IP 44% * NPV IP i IRR IP obliczoo, korzystając z programu komputerowego Excel. Źródło: opracowaie włase. Zbadao wpływ dotacji a efekty trude do zmierzeia. Korzysty wpływ projektu a środowisko wyika z wysokiej precyzji cięcia bezodpadowego. Zastosowaie projektowaego systemu techologiczego przyczyiło się do poprawy
292 Beedykt Puczkowski ochroy środowiska: zmiejszoo materiałochłoość o 7,5%, a eergochłoość o 4,5%. Opracoway model pomiaru efektywości poprawy stau środowiska aturalego: E OŚ = ( si wi), = i pozwolił a obliczeie wpływu iwestycji publiczej a poprawę środowiska przyrodiczego według opracowaej metodyki i daych zawartych w tabeli 3. Tabela 3. Dae do obliczeia EOŚ IP Efekt Procet poprawy Raga Waga Wartość waga Zmiejszeie zużycia eergii 4,5 33,3,49 Zmiejszeie materiałochłoości 7,5 2 66,7 5,00 Średia ważoa 3,24 Źródło: opracowaie włase. Stwierdzoo, że efektywość iwestycji publiczej dla środowiska aturalego (EOŚ IP ) wyosi 3,24%, czyli że efekty mierzale są potęgowae o 3,24 puktu procetowego. Obliczoo wpływ iwestycji publiczych a poprawę BHP według modelu: EBHP = = ( bhpi wi) i Wpływ projektu a poprawę BHP zaprezetowao w tabeli 4.. Tabela 4. Dae do obliczeia poprawy BHP IP Efekt Procet poprawy Raga Waga Wartość waga Zmiejszeie zapyleia 60,0 33,3 9,98 Zmiejszeie hałasu 6,98 2 66,7 4,66 Średia ważoa 2,32 Źródło: opracowaie włase. Na podstawie uzyskaych wyików stwierdzoo, że efektywość iwestycji publiczych w obszarze poprawy BHP IP wyosi 2,32%. Iwestycja ie miała wpływu a wzrost eksportu, dlatego w weryfikacji modelu te czyik pomiięto.
Iowacyja metoda ocey dotacji... 293 Do wyliczeia efektywości środków publiczych (E SD ) wykorzystao wzór: ESD = = ( sdi wi) i Każdy z badaych wskaźików (do aaliz użyto wskaźików) policzoo z uwzględieiem procetowego wzrostu od początku iwestycji, czyli od 2006 r. do 202 r. (wartości poszczególych przypadków uśredioo) koluma średi wzrost (tabela 5). W poszczególych grupach wskaźików retowości, płyości, rotacji, wydajości wartości uśredioo i wyliczoo ich średi wzrost.. Tabela 5. Metodyka wyliczeia wzrostu sprawości działaia Wskaźiki Średi wzrost Retowość sprzedaży etto 6,0 Retowość kapitału własego 4, Retowość majątku 4,2 Płyość bieżąca,6 Płyość szybka 0,9 Wskaźik rotacji zapasów w diach 5,2 Wskaźik rotacji ależości w diach 2,2 Wskaźik rotacji zobowiązań krótkotermiowych 3,4 Wskaźik zadłużeia aktywów 0,8 Wydajość pracy a jedego zatrudioego: sprzedaż etto/liczba zatrudioych Wydajość a jedego zatrudioego: zysk etto/ liczba zatrudioych Źródło: opracowaie włase. 9,9,5 Grupy wskaźików (w %) retowość (Re) 4,76 płyość (P),03 rotacja (Ro) 4,6 wydajość (W) 5,7 Razem (w %) 4,02 Model efektywości retowości i sprawości działaia wykazał, że E SD wyosi 4,02%, czyli że w badaych przedsiębiorstwach sprawość działaia zwiększała efektywość iwestycji publiczych o 4,02 puktu procetowego. E SD ujęto w modelu geeralym, a wyik posłużył do ostateczego wyliczeia efektywości IP. Do weryfikacji modelu r 5 przyjęto, że efektywość iwestycji publiczej w rozwoju zasobów ludzkich badaego przedsiębiorstwa jest zgoda z uzyskaymi w badaiach 4, czyli wyosi 0,067 (tabela 6). 4 B. Puczkowski, op. cit.
294 Beedykt Puczkowski Tabela 6. Wykaz czyików wraz z wyliczeiami efektywości IP w rozwoju kapitału ludzkiego Czyik Wartość (% odpowiedzi) Raga Waga Wartość waga Iowacja techologicza 89,0 0 8,2 6,2 Potrzeby zmia w procesie produkcji 67,5 9 6,4,0 Potrzeby owych produktów 47,6 8 4,5 6,9 Właściwa atmosfera 64,5 7 2,7 8,2 Kokurecyja firma 87,3 6 0,9 9,5 Powiązaie przyszłości z firmą 52,4 5 9, 4,8 Motywacyjy system wyagradzaia 54,9 4 7,3 4,0 Zmiaa stylu kierowaia 67, 3 5,5 3,7 Iformowaie załogi o plaach rozwoju 59,2 2 3,6 2,2 Przekazywaie spostrzeżeń kierowictwu Źródło: B. Puczkowski, op. cit. 48,3,8 0,9 Średia ważoa 6,7 E OŚ = ( si wi) = 0, 0324, = i EZL = ( zli wi) = 0,067, = i EBHP = ( bhpi wi) = 0,232, = i ESD = ( sdi wi) = 0, 0402, = i k EIP = + ( si wi) + E j, i = j = E IP = 7,46%. Stwierdzoo, że efektywość IP obliczoa a podstawie modelu ormatywego r 5, z użyciem efektów mierzalych i trudych do zmierzeia, wyosi 7,46%. W badaiach przeprowadzoych w 20 r. 5 uzyskao 88,4%, a więc 5 Ibidem.
Iowacyja metoda ocey dotacji... 295 wyik jest zbliżoy. Efekty trude do zmierzeia (pośredie) potęgują efekty mierzale (bezpośredie), mierzoe wewętrzą stopą zwrotu IRR IP o 27,46 puktu procetowego (w badaiach właściwych wskaźiki trude do zmierzeia potęgowały efektywość mierzalą o 4,4 puktu procetowego). Różica wyika z iższego wskaźika sprawości działaia (do weryfikacji użyto m.i. daych dotyczących kryzysu gospodarczego w latach 2008 200) oraz braku eksportu. 5. Podsumowaie Rozpatryway problem wyboru: czy w procesie dystrybucji i redystrybucji dochodów adać priorytet efektywości gospodarowaia czy sprawiedliwości (rówości) w sesie ekoomiczym, został rozwiązay. Dowiedzioo, że pomoc publicza przezaczoa dla przedsiębiorstw jest społeczie, ekoomiczie i ekologiczie umotywowaa. Postawioa hipoteza została zweryfikowaa pozytywie: w zarządzaiu pomocą publiczą powio się brać pod uwagę efektywość ekoomiczą i społeczą mierzoą efektami mierzalymi i pośredimi. Model ormatywy ocey efektywości iwestycji publiczych w rozwoju przedsiębiorstw jest skuteczym i pożyteczym arzędziem do podejmowaia decyzji alokacyjych i redystrybucyjych fiasów publiczych. Uwzględia o efekty powiązae z polityką zrówoważoego rozwoju, czyli społeczo-ekoomiczo- ekologicze, co sprawia, że jest o przydaty w kreowaiu decyzji makroekoomiczych. Literatura Begg D., Fischer S., Dorbusch R., Ekoomia: makroekoomia, Wydawictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. Hauser J., Zarządzaie publicze, Wydawictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008. Owsiak S., Fiase publicze teoria i praktyka, Wydawictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005. Podlasiak Z., Społeczo-ekoomicze fukcje współczesego państwa [w:] Elemetare zagadieia ekoomii, red. R. Milewski, Wydawictwo Naukowe PWN, Warszawa 999. Puczkowski B., Ocea efektywości wykorzystaia środków publiczych a tle rozwoju polskich przedsiębiorstw, Wydawictwo Adam Marszałek, Toruń 20. Raporty o pomocy publiczej w Polsce udzieloej przedsiębiorcom, UOKiK, Warszawa 998 2008. Rozporządzeiu Komisji Europejskiej (WE) r 200/2008.
296 Beedykt Puczkowski State Aid Scoreboard. Fact ad Figures o State Aid i the Member States, EU 200, www.eur-lex.europa.eu/lexuriserv/, 20. The Iovative Method for Assessig State Aid i the Cotext of Corporate Developmet The paper refers to the dilemma of social equity related to the redistributory fuctio of public fiace. As a rule, the etrepreeurs who are grated state aid for corporate expasio geerate greater icome tha other tax payers cotributig to state budget receipts. The questio arises whether public support is socially, ecoomically ad ecologically justified, ad if so, what requiremets should be met to offer state aid to compaies. The paper presets the applicatio of a iovative ormative model for assessig the effectiveess of state aid with the use of direct ad idirect (hardly measurable) effects, based o earlier field research studies. The results idicate that the sigificat effects of state aid, apart from the icreased competitiveess of the ecoomy (resultig from icreased corporate competitiveess), iclude idirect effects related to the huma capital developmet, improvemets i the eviromet ad the implemetatio of horizotal policies. The author proves that the proposed model for assessig the effectiveess of state aid i corporate developmet is a effective tool for takig decisios i the field of the allocatio ad redistributio of public fiace. The model cosiders the effects of sustaiable developmet, i.e. social, ecoomic ad ecological factors, beig a useful tool for takig macroecoomic decisios. Beedykt Puczkowski doktor, Uiwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyie, Wydział Prawa i Admiistracji, Katedra Ekoomii i Admiistrowaia Istytucjami Publiczymi. Zaiteresowaia aukowo-badawcze: efektywość gospodarowaia zasobami a poziomie mikroi makroekoomiczym, kokurecyjość polskiej gospodarki. e-mail: big_karity@wp.pl