Podstawy zarządzania projektem dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1
Ocena efektywności projektów inwestycyjnych 2
Wartość pieniądza w czasie Wartość pieniądza w czasie ma decydujące znaczenie dla podejmowania decyzji inwestycyjnych. Należy zwrócić uwagę na to, ze inwestor podejmując decyzje o lokowaniu środków pieniężnych zawsze może zrezygnować z realizacji inwestycji (np. w maszyny, oprogramowanie czy akcje przedsiębiorstwa) na rzecz inwestycji w lokaty o wyższym stopniu bezpieczeństwa (np. obligacje Skarbu Państwa czy depozyty bankowe) 3
Koszt utraconych korzyści Przez koszt utraconych korzyści rozumiemy:..miarę korzyści, które zostały utracone lub których trzeba było się wyrzec, kiedy wybór jednej możliwości działania wymagał rezygnacji z innych * * Źródło: Świderska G. (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów (tom II), Difin, Warszawa 2003 4
Przykład 3 Wartość pieniądza w czasie - dyskontowanie Przedsiębiorstwo X sprzedaje 500 000 szt. wyrobów przedsiębiorstwu Y. Przedsiębiorstwo Y jest w stanie zapłacić po 100 zł za sztukę, jednak pod warunkiem dokonania płatności za 12 miesięcy. Na dzień dzisiejszy oferuje cenę 93 zł za sztukę. Wybierz, która opcja sprzedaży jest korzystniejsza dla X, zakładając że obie opcje są korzystne z punktu widzenia opłacalności sprzedaży oraz stopa procentowa, którą oferuje bank od lokat 12 miesięcznych wynosi 9% PV FV ( 1 n r) n lub PV = FV n * r MWO n 5
Mierniki oceny efektywności Metody statyczne: - Księgowa stopa zwrotu - Długość okresu zwrotu Metody dynamiczne: - Długość okresu zwrotu uwzględniająca wartość pieniądza w czasie - Aktualna wartość netto - Wewnętrzna stopa zwrotu 6
Księgowa stopa zwrotu jest to stosunek przeciętnego zysku do nakładów inwestycyjnych związanych z realizacją projektu. ARR* = przeciętny zysk nakłady inwestycyjne *accounting rate of return 7
Księgowa stopa zwrotu (+) może być przydatna dla kierowników ośrodków odpowiedzialności do oceny wpływu jaki ma inwestycja na wynik operacyjny. Szczególnie, gdy są oni oceniani w oparciu o miernik związany z wynikiem operacyjnym. (-) nie uwzględnia zmiany wartości pieniądza w czasie, nie uwzględnia więc wszystkich kosztów, jakie mogą powstać w związku z realizacją projektu. 8
Długość okresu zwrotu jest to okres, po którym wydatki środków pieniężnych związanych z realizacją i eksploatacją projektu zostaną pokryte przez wpływy z tytułu eksploatacji inwestycji. Może być wykorzystywana w procesie podejmowania decyzji na 2 sposoby. 9
Długość okresu zwrotu 1. Miernik oceny projektów inwestycyjnych (wybiera się te projekty, które charakteryzują się najkrótszym okresem zwrotu) 2. Ograniczenie ryzyka podejmowanego przez przedsiębiorstwo w związku z realizacją projektu inwestycyjnego (projekty charakteryzujące są dłuższym okresem zwrotu niż wyznaczony okres są odrzucane) 10
Długość okresu zwrotu (-) nie uwzględnia kosztu utraconych korzyści, nie uwzględnia więc zmiany wartości pieniądza w czasie (-) nie uwzględnia wszystkich okresów wpływów i wydatków związanych z fazami realizacji i eksploatacji projektu (-) nie uwzględnia celu działalności przedsiębiorstwa, którym nie jest minimalizacja okresu zwrotu, lecz maksymalizacja wartości strumieni pieniężnych 11
Długość okresu zwrotu (+) jest pewnym miernikiem ryzyka - krótszy okres zwrotu oznacza dla inwestora mniejsze ryzyko związane z projektem inwestycyjnym. Wynika to z założenia że jakości prognozy maleje wraz z postępem czasu. (+) jest pewnym miernikiem płynności - krótszy okres zwrotu oznacza, że wydatki zostaną szybciej pokryte przez wpływy, co zapewnia inwestorowi wyższą płynność. 12
Długość okresu zwrotu uwzględniająca wartość pieniądza w czasie Sposób obliczania miernika jest jednakowy jak w przypadku długości okresu zwrotu, jednak strumienie pieniężne występują w postaci zdyskontowanej. Kluczowy jest wybór stopy procentowej użytej do dyskontowania strumieni pieniężnych (stopa wyrażająca koszt utraconych korzyści). 13
Aktualna wartość netto NPV* projektu inwestycyjnego to aktualna wartość wszystkich wpływów i wydatków związanych z realizacja, eksploatacja i likwidacją projektu inwestycyjnego. * NPV net present value 14
Aktualna wartość netto NPV Wybieramy projekt, dla którego poziom tego miernika jest większy od zera. Przy wyborze wykluczających się projektów inwestycyjnych wybieramy projekt, dla którego poziom tego miernika jest najwyższy (ale jego wartość musi być wyższa od zera). 15
Aktualna wartość netto NPV Nie można stosować podanego wzoru (slajd 14), jeżeli w przypadku wykluczających się projektów inwestycyjnych ich łączny okres realizacji, eksploatacji i likwidacji jest różny. W przypadku krótszego czasowo projektu nie jest bowiem uwzględniony fakt, że środki pieniężne mogą być reinwestowane. W literaturze istnieją podejścia, które pozwalają na wybór jednego spośród wykluczających się projektów różnej długości. 16
Aktualna wartość netto NPV Wybrane podejście: Metoda łańcucha wymiany zakłada, że różne co do długości projekty będą powtarzane, aż do czasowego ich zrównania. Wówczas obliczane są strumienie pieniężne netto i ich aktualna wartość netto, obliczona dla łańcucha inwestycji. 17
Wewnętrzna stopa zwrotu IRR* to taka stopa procentowa, przy użyciu której aktualna wartość netto wszystkich wpływów i wydatków związanych z realizacja i eksploatacja projektu inwestycyjnego jest równa zero. *IRR internal rate of return 18
Wewnętrzna stopa zwrotu IRR Metoda ta polega na ustaleniu dwóch poziomów NPV projektu, z których jedna jest dodatnia a druga ujemna, obie są bliskie zeru. Obliczenie IRR wymaga zastosowania wzoru: R = r 1 + NPV 1 * (r 2 -r 1 ) NPV 1 + INPV 2 I 19
Wewnętrzna stopa zwrotu IRR Przy podejmowaniu decyzji o inwestycjach kapitałowych, jednostki stosujące IRR wybierają projekty charakteryzujące się IRR wyższym niż rynkowa stopa zwrotu. Przy podejmowaniu decyzji o wykluczających się projektach inwestycyjnych, jednostki wybierają projekty charakteryzujące się wyższą IRR (ale musi być ona wyższa od rynkowej stopy zwrotu). 20
Porównanie mierników Miernik Uwzględnienie wszystkich wpływów i wydatków Uwzględnienie wartości pieniądza w czasie Uwzględnienie maksymalizacji aktualnej wartości przyszłych strumieni pieniężnych netto ARR x - - Długość okresu - - - Zdyskontowana długość okresu - NPV + + + IRR + + - + - 21
Strumienie pieniężne netto 1) Należy uwzględniać tylko przyrostowe strumienie pieniężne związane z projektem, eliminując te nieznaczące (te, na które decyzja inwestycyjna nie będzie miała wpływu) 2) Strumienie pieniężne netto mają być oszacowane dla wszystkich okresów projektu (realizacji, eksploatacji, likwidacji) 3) Nie uwzględnia się wpływów oraz wydatków związanych z zaciągnięciem kredytów, pożyczek 22