prof. dr hab. n. Jan ADAMCZYK AGH w Krakowe dr n. Roman BARCZEWSKI Polechnka Poznaska prof. dr hab. n. Waler BARTELMUS Polechnka Wrocawska prof. dr hab. n. Wojcech BATKO AGH w Krakowe prof. dr hab. n. Lesaw BDKOWSKI WAT Warszawa prof. dr hab. n. Adam CHARCHALIS Akadema Morska w Gdyn prof. dr hab. n. Wojcech CHOLEWA Polechnka lska prof. dr hab. n. Zbgnew DBROWSKI Polechnka Warszawska prof. dr hab. n. Maran DOBRY Polechnka Poznaska Rada programowa Przewodnczcy: prof. dr hab. dr h.c. mul. Czesaw CEMPEL Polechnka Poznaska Redakor Naczelny: prof. dr hab. n. Ryszard MICHALSKI UWM w Olszyne Czonkowe: dr n. Tomasz GAKA Insyu Energeyk w Warszawe prof. dr hab. n. Jan KICISKI IMP w Gdasku prof. dr hab. n. Jerzy KISILOWSKI Polechnka Warszawska prof. dr hab. n. Wojcech MOCZULSKI Polechnka lska prof. dr hab. n. Sansaw NIZISKI UWM w Olszyne prof. dr hab. n. Sansaw RADKOWSKI Polechnka Warszawska prof. dr hab. n. Tadeusz UHL AGH w Krakowe prof. dr hab. n. Andrzej WILK Polechnka lska prof. dr hab. n. Bogdan ÓTOWSKI ATR w Bydgoszcz Obszar zaneresowana czasopsma o problemy dagnosyk, denyfkacj sanu echncznego bezpeczeswa maszyn, urzdze, sysemów procesów w nch zachodzcych. Drukujemy orygnalne prace eoreyczne, aplkacyjne, przegldowe króke donesena z bada, nnowacj kszacena w ych zagadnenach. NUMER PRZYGOTOWANY POD NADZOREM RADY PROGRAMOWEJ KONFERENCJI POD PRZEWODNICTWEM prof. dr. hab. Bogdana ÓTOWSKIEGO Recenzenc nadesanych prac: prof. nadzw. dr hab. n. Por BIELAWSKI prof. dr hab. dr h.c. mul. Czesaw CEMPEL prof. nadzw. dr hab. n. Marusz CHALAMOSKI prof. dr hab. n. Adam CHARCHALIS prof. nadzw. dr hab. n. Ryszard JEDLISKI prof. nadzw. dr hab. n. Henryk KAMIERCZAK prof. dr hab. n. Jan KICISKI prof. dr hab. n. Zbgnew KIKIEWICZ prof. dr hab. n. Jerzy LEWITOWICZ WYDAWCA: Polske Towarzyswo Dagnosyk Techncznej -98 Warszawa, ul. Augusówka 5 REDAKTOR NACZELNY: prof. dr hab. n. Ryszard MICHALSKI CZONKOWIE KOMITETU REDAKCYJNEGO: dr n. Pawe MIKOAJCZAK mgr n. Krzyszof LIGIER SEKRETARZ REDAKCJI: dr n. Sawomr WIERZBICKI, el.: (-89) 53-37-5 prof. dr hab. n. Ryszard MICHALSKI prof. dr hab. n. Janusz MYSOWSKI prof. dr hab. n. Sansaw NIZISKI prof. dr hab. n. Sansaw RADKOWSKI prof. nadzw. dr hab. n. Mcha STYP-REKOWSKI prof. nadzw. dr hab. n. Francszek TOMASZEWSKI prof. nadzw. dr hab. n. Henryk TYLICKI prof. dr hab. n. Macej WOROPAY prof. dr hab. n. Bogdan ÓTOWSKI REDAKCJA CZASOPISMA: Unwersye Warmsko Mazursk w Olszyne, Kaedra Eksploaacj Pojazdów Maszyn -736 Olszyn, ul. Oczapowskego, el./fax: (-89) 53-34-63 e-mal: dagnosyka@uwm.edu.pl KONTO PTDT: Bank Przemysowo Handlowy S.A. II O/ Warszawa nr kona: 4 6 76 3 46 3
DIAGNOSTYKA 33 SPIS TRECI 3 NUMER SPECJALNY Maeray XII Mdzynarodowej Konferencj Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów Sps rec Przedmowa 8 Andrzej AMBROZIK, Darusz KURCZYSKI, Por AGOWSKI - Polechnka wokrzyska Tomasz AMBROZIK - Wysza Szkoa Telekomunkacj Informayk w Kelcach 9 Próba zasosowana analzy falkowej do oceny wskanków cyklu pracy slnka o ZS Aemp A Wavele Analyss Applcaon To The Assessmen Of Self-Ignon Engne Workng Cycle Indcaors Marcn BEDNAREK - Polechnka Rzeszowska, Lesaw BDKOWSKI, Tadeusz DBROWSKI WAT 3 Dozorowane ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym A Supervsng Of A Communcaon Sysem In A Poenal Approach Por BIELAWSKI, Tomasz BURNOS - Akadema Morska w Szczecne 9 Dagnozowane agregaów ypu maszyna elekryczna przekadna pdnk Dagnoss Of Machne Ses Conss Of Elecrc Machne Gear Propeller Janusz GARDULSKI, ukasz KONIECZNY, Rafa BURDZIK - Polechnka lska 5 Dagnosyka sanu echncznego amoryzaora zabudowanego w pojedze samochodowym z wykorzysanem STFT The Dagnoscs Shock Absorbers Bul In Car Wh Sf Used Zbgnew DAMIJAN - Laboraorum Akusyk Srukuralnej Inyner Bomedycznej 9 Zmany wybranych paramerów bochemcznych fzjologczych organzmu po ekspozycj drganam nskoczsolwocowym Changes Of Seleced Bochemcal And Fzjologcal Under Low Frequency Vbraon Zbgnew DAMIJAN - Laboraorum Akusyk Srukuralnej Inyner Bomedycznej 35 Zmany wybranych paramerów densyomerycznych wyrzymaocowych koc zwerz po ekspozycj drganam nskoczsolwocowym Changes Of Seleced Densyomerc Parameers And Srengh Bones Of Ras Under Low Frequency Vbraon Sansaw GAD, Aleksander JASTRIEBOW, Grzegorz SO, Darusz KAWA - Polechnka wokrzyska 4 Analza sympomów w dagnosyce elekrycznego wyposaena samochodów Analyss Of Measured Sympom Sgnals In Compuer Dagnosc Of Cars Elecrcal Equpmen Rober GUMISKI, Sansaw RADKOWSKI - Polechnka Warszawska 48 Wykorzysane zwzków uszkodzene sympom zadane funkcjonale w projekowanu elemenów ukadu napdowego Usng The Falure Sympom Funcon Relaonshps In Desgn Of The Un Power Elemens Marek JANKOWSKI - Akadema Bydgoska m. Kazmerza Welkego 55 Wprowadzene do pokadowego dagnozowana pojazdów samochodowych Inroducon Of Vehcles On Board Dagnoss Por MENCHEN - ATR Bydgoszcz 6 róda sygnaów dagnosycznych w ukadach hydraulcznych The Sources Of Dagnosc Sgnals In Hydraulc Sysems Ryszard JEDLISKI - ATR Bydgoszcz 65 Dagnosyka w procese wyceny waroc pojazdów samochodowych usalanu przyczyn oraz naspsw uszkodze Dagnoscs In Assessmen Process Of Vehcle Value And Selemen Causes As Welle As Damage Repercusson
4 DIAGNOSTYKA 33 SPIS TRECI Krzyszof KALISKI, Krzyszof JASISKI - Polechnka Gdaska 7 Modelowane symulacja drga ukadu nonego manpulaora dla porzeb serowana modalnego przy energeycznym wskanku jakoc Modellng And Smulaon Of The Srucural Model Vbraon Of Manpulaor s Carryng Sysem For A Use Of Modal Conrol A Energy Performance Index Krzyszof KALISKI, Marek GALEWSKI, Sefan SAWIAK - Polechnka Gdaska 77 Nadzorowane sanu dynamcznego podczas frezowana szybkocowego smukym narzdzam A Dynamc Sae Survellance Durng Hgh Speed Mllng Usng Slender Tools Krzyszof KALISKI, Marek CHODNICKI, Sefan SAWIAK, Marek GALEWSKI - Polechnka Gdaska 83 Modelowane symulacja procesu nadzorowana drga w ukadze hybrydowym na przykadze frezowana przedmoów podanych Modellng And Smulaon Of Vbraon Survellance Of The Hybrd Sysems On Example Of Mllng Flexble Deals Henryk KAMIERCZAK, Jacek KROMULSKI, Tadeusz PAWOWSKI PIMR Pozna 89 Energeyczne charakerysyk degradacj przyczepy Energesc Characerscs Of Traler s Degradaon Wkor KUPRASZEWICZ - Paswowa Wysza Szkoa Zawodowa w Ple 95 Koncepcja sysemu doradczego dla bada dagnosycznych obeków echncznych Concepon Of Advsory Sysem For Techncal Objecs Dagnosc Invesgaons Tomasz LUBIEWSKI, Mkoaj MIKOAJCZYK, Tadeusz MIKOAJCZYK - ATR Bydgoszcz Dagnosyka slnka spalnowego z zasosowanem wecy zaponowej z wzernkem Aplcaon Of Pcure Analyse To Combusng Process Observaon Bolesaw PRZYBYLISKI - ATR Bydgoszcz 6 Sposób elmnowana bdów osowana ukadu przekazywana napdu pojazdu szynowego Mehod Of Elmnaon Of Algnmen Errors In The Drve Transmsson Sysem Of Ral Vehcles Marcn UKASIEWICZ - ATR Bydgoszcz Próba odwzorowana modelu modalnego sanu echncznego slnka spalnowego w zasosowanu do bada dagnosycznych Represenaon Of Combuson Engne Techncal Sae Modal Model In Use To Dagnosc Invesgaons Macej MATUSZEWSKI - ATR Bydgoszcz 7 Przydano paramerów srukury geomerycznej powerzchn w dagnozowanu sanu par knemaycznych Usably Of Parameers Of Surface Geomerc Srucure In Dagnosc Process Of Knemacs Par Sae Tadeusz MIKOAJCZYK - ATR Bydgoszcz 3 Zasosowane analzy obrazu w badanach obeków procesów Aplcaon Of Image Analyse In Objec And Process Invesgaon Volodymyr LIUBIMOV - Polechnka Rzeszowska, Janusz MUSIA, Mcha STYP-REKOWSKI - ATR Bydgoszcz 9 Dagnozowane sanu srukury geomerycznej powerzchn o rozwnej rzebe Dagnoscs Of Surface Geomerc Srucure Sae Wh Developed Sculpure Sansaw NIZISKI, Arkadusz RYCHLIK - UWM Olszyn 35 Sysemy rozpoznawana sanu maszyn Idenfcaon Sysem Of Machne Sae Rafa PAWLETKO - Akadema Morska w Gdyn 4 Molwoc dagnozowana wybranych uszkodze aparaury wryskowej slnka z zaponem samoczynnym w oparcu o przebeg wykresu ndykaorowego The Use Of Indcaon Dagram To Desel Engne Fuel Injecon Sysem Faul Dagnoss
DIAGNOSTYKA 33 SPIS TRECI 5 Rolsaw ROGUT, Wodzmerz KAWKA - Polechnka ódzka 45 Badana dagnosyczne maszyn papernczych Dagnosc Invesgaons Of Paper Machnes Arkadusz RYCHLIK, Sawomr WIERZBICKI UWM Olszyn 5 Budowa hybrydowego sysemu eksperowego wspomagajcego dagnozowane kombajnu do zboru zbó Bzon Z58 Buldng Of The Hybryd Exper Sysem Adng Dagnoscs Of The Harveser Bzon Z58 Kazmerz SITEK - UNIMETAL Sp. z o.o. 57 Urzdzena rolkowe do konrol dzaana hamulców Roller Devces For Brakes Workng Conrol Daman SAWIK - Polechnka lska 63 Opymalzacja zboru cech sygnaów dagnosycznych maszyny wrnkowej Opmzaon Of Se Of Dagnosc Sgnal Feaures Of Roang Machne Marusz ÓTOWSKI - Polechnka Szczecska 68 Pomary wasnoc akusycznych maeraów Acousc Invesgaons Of Maerals Mcha STYP-REKOWSKI - ATR Bydgoszcz 73 Dagnosyczne aspeky badana obrabarek prac Dagnosc Aspecs Of Tesng By Machnng Of Tool Machnes Henryk TYLICKI - ATR Bydgoszcz 79 Meodyka wyznaczana procedury dagnozowana sanu maszyn The Mehodcs Of Machnes Condon Dagnoss Bogdan ÓTOWSKI - ATR Bydgoszcz 85 Szuczna nelgencja w dagnosyce echncznej Arfcal Inellgence In Techncal Dagnoscs Marzena BARTOL-SMARDZEWSKA - ATR Bydgoszcz 93 Zasosowane szucznej nelgencj w dagnosyce maszyn Applcaon Of Arfcal Inelgence In Machne Dagnoscs Wodzmerz BAJKOW,, Janna KALINKA,, Czesaw DANOWICZ, Naala BUTKIEWICZ - Baorusk Narodowy, Unwersye Technczny w sku 99 Analza meod polaryzacyjno opyczn sanu naprenowo deformacyjnego modelu elemenu pneumaycznego gsency maszyny roboczej The Polarzaons - Opcal Mehod Of Tenson's - Deformaon Sae Analyss Of Machne - Engne Pneumac Caerpllar's Elemen Model Grayna DBROWSKA-KAUF - Polechnk Wrocawskej 3 Nezawodno dosaw energ elekrycznej jako mara efekywnoc dagnosyk echncznej w secach elekroenergeycznych Relably Of Elecrcy Supply As A Measure Of The Effcency Of Techncal Dagnoscs In Dsrbued Power Neworks Por FOLGA, Andrzej WILK, Tomasz FIGLUS Polechnka lska 9 Symulowane rozwoju pknca zba koa z wykorzysanem MEB w badanach dagnosycznych przekadn The Smulaon The Developmen Of Crack Tooh Of Wheel Wh BEM In Invesgaons Dagnosc Gears Janusz GARDULSKI, Rafa BURDZIK, ukasz KONIECZNY - Polechnka lska 3 Transformaa Wgnera-Vlle a jako narzdze dagnosyczne do denyfkacj uszkodze amoryzaorów samochodowych Wgner-Vlle Dsrbuon As Dagnosc Tool For Shock Absorbers Defecs Idenfcaon
6 DIAGNOSTYKA 33 SPIS TRECI Tadeusz GLINKA, Arur POLAK, Adam DECNER - Polechnka lska 7 Degradacja zolacj uzwoje maszyn elekrycznych pod wpywem czasu ch eksploaacj Degradaon Of Wndngs Insulaon Of Elecrcal Machnes Condoned By The Tme Of Explong Por NOWAKOWSKI - ATR Bydgoszcz 3 Wykorzysane rejesraorów pokadowych frmy ATM do dagnozowana urzdze pokadowych saków powerznych Take Advanage Of On-Board Recorder Frm ATM To Dagnoscs Devces Deck Arcrafs Jan MONIETA, Przemysaw ROKICKI - Akadema Morska Szczecn 9 Zasosowane sygnaów prdkoc drga do dagnosyk wryskwaczy slnków spalnowych Applcaon Of Sgnals Of The Velocy Vbraon To Dagnosc Of Desel Engne Injecors Marek POTRZEBSKI - ATR Bydgoszcz 35 Ocena wybranych sposobów dagnozowana sanu echncznego wenylaorów Esmaon Of Chosen Dagnoscs Mehods Of Fans Techncal Sae Leszek SURÓWKA, Wkor KUPRASZEWICZ - Paswowa Wysza Szkoa Zawodowa w Ple 4 Koncepcja sysemu do samodagnozy ukadu hydraulcznego maszyny roboczej Concepon Of Self-Dagnosc Sysem For Workng Machnes Tomasz KAACZYSKI - ATR Bydgoszcz 45 Ceryfkacja sysemów zarzdzana jakoc drog rozwoju polskego przedsborswa Cerfcaon The Sysems Of Managemen The Qualy The Road Of Developmen Of Polsh Company Tomasz KAACZYSKI - ATR Bydgoszcz 53 Cele zakres audu w frme ubegajcej s o ceryfka jakoc, rola ceryfkau w urzymanu jakoc The Ams And Range Verfcaon The Sysem Of Managemen The Qualy In Applyng Abou Cerfcae Of Qualy Company, The Par Of Cerfcae In Manenance The Qualy KARPOWICZ S., SORKO S. Polechnka Baosocka, DAINIAK I. - Belarusan Sae Unversy Mnsk 59 Znegrowany sysem nauczana Inegraed Teachng Sysem Zbgnew LOZIA - Polechnka Warszawska 63 Ocena esów dagnosycznych z wykorzysanem model dynamk ruchu pojazdów Assesmen Of Dagnosc Tess Basng On Vehcle Dynamcs And Moon Models Roman STASZAEK - ATR Bydgoszcz 7 Analza symulacyjna mecharoncznego wózka nwaldzkego Analyss Smulang Meharonc Of Wheel Char Por MENCHEN - ATR Bydgoszcz 77 Analza nerównomernoc ruchu oka sownka hydraulcznego Analsys Of The Pson Moon Irregulary In Hydraulc Cylnders Tadeusz MIKOAJCZYK - ATR Bydgoszcz 8 Dagnosyka powerzchn z zasosowanem sec neuronowych Surface Dagnoscs Wh Neural Ne Use Joanna WILCZARSKA, Henryk TYLICKI - ATR Bydgoszcz 85 Wykorzysane aproksymacj nerpolacj modelu sanu maszyn w procese genezowana Usng Approxmaon And Inerpolaon Of Model Of Machnes Condon In Geness B.C. SZEWCZENKO L. KWANIEWSKI - Narodowa Akadema Nauk Baorus 9 Meody dagnozowana w sysemach akywnego zabezpeczena nezawodnoc napdów hydraulcznych Dagnos Mehods In Acve Insurng Relably Sysems Of Hydraulc Machne Drves
DIAGNOSTYKA 33 SPIS TRECI 7 Macej WOROPAY, Adam BUDZYSKI, Wojcech BIENIASZEWSKI - ATR Bydgoszcz 95 Model numeryczny symulacja pracy wybranej koncepcj slnka spalnowego pozbawonego wau korbowego Numercal Geomery Model And Moon Analyss In The Case Of The Concep Combuson Engne Tha Is Devod Of The Crankshaf Janusz ZACHWIEJA - ATR Bydgoszcz 3 Analza dynamk wrnka ponowego wrówk acww w aspekce dagnozowana The Numercal Modelng Of The Vercal Roor Dynamcs On The Example Of Acww Cenrfuge Bogdan ÓTOWSKI - ATR Bydgoszcz 37 Ku wyynom nauk - prog barery Towards Uplands Of Scence - The Sll Tmbers And Barrers Waldemar WINTER - Urzd Masa Bydgoszczy, Bogdan ÓTOWSKI - ATR Bydgoszcz 34 Kszaowane bezpeczeswa ruchu drogowego pojazdów samochodowych The Formaon Of Auomove Vehcle Trafc Safey Ireneusz BIELSKI - ATR Bydgoszcz 3 Dagnosyka jako ródo przewag konkurencyjnych w przemyle maszynowym Dagnoscs As A Source Of Compeve Advanages In The Machne Indusry Agaa ZASKA-FORNAL, Marek ZELLMA Akadema Marynark Wojennej w Gdyn 35 Ops sygnaów za pomoc hperbolcznych funkcj sklejanych Descrpon Of Sgnals By Means Of Hyperbolc Splnes Agaa ZASKA-FORNAL, Marek ZELLMA Akadema Marynark Wojennej w Gdyn 33 Zasosowane hperbolcznych funkcj sklejanych do denyfkacj paramerów slnka elekrycznego Applyng The Hyperbolc Splnes In Idenfcaon Of Parameers Of An Elecrc Engne Macej WOROPAY, Por BOJAR - ATR Bydgoszcz 337 Ocena sopna ryzyka w komunkacj mejskej Hazard Degree Evaluaon In Publc Transpor Ryszard MICHALSKI - UWM w Olszyne 343 Dagnozowane w faze projekowana maszyn Dagnosc In Machnes Developmen Sage Pawe MIKOAJCZAK, Krzyszof LIGIER - UWM w Olszyne 349 Sysemy nformayczne wspomagajce urzymane ruchu maszyn Informaon Sysem Supporng Machne Manenance Anaoly A. DUBOV - Energodagnoska Co. Ld., Moscow, Russa 355 Przewodnk meodyczny dla przeprowadzena nspekcj jednosek zaslajcych lokomoywy elekryczne z zasosowanem mealowo magneycznej pamc. Mehodcal Gudelne For Inspecon Of Elecrc Locomove Power Uns (Frog, Shaf And Splne Jons) Usng The Meal Magnec Memory
8 DIAGNOSTYKA 33 - PRZEDMOWA PRZEDMOWA Maeray zaware w ym wydanu DIAGNOSTYKI s zborem recenzowanych publkacj zgoszonych na XII Mdzynarodow Konferencj DIAGNOSTYKA MASZYN ROBOCZYCH I POJAZDÓW, kóra odbya s w Borówne k/bydgoszczy w dnach 3-6 czerwca 5r. Prezenowane prace zaweraj wele cennego poznawczo aplkacyjne maerau, bdcego wynkem welolench bada dagnosycznych prowadzonych w rónych orodkach na rzeczywsych obekach echncznych. Perwsze spokane ego ypu odbyo s w 979 r. w Tuczne z ncjaywy czonków Zespou Dagnosyk SPE KBM PAN pracownków naukowych WOSS w Ple. To ju 5 la, jak co drug rok w Ple Kelcach, a osano, co 3 laa w Borówne k/bydgoszczy odbywaj s e spokana, unkalne w swej rec, nakerowane na nowoczesne meody dagnosyk pojazdów maszyn roboczych. Temayka konferencj obejmuje problemayk dagnosyk echncznej maszyn roboczych pojazdów, uwzgldnajca dokonana zarówno od srony eor, jak zasosowa prakycznych. Konwencj charakerysyczn ych spoka jes ch gówne szkolenowy charaker oraz donesena z dokona w ej dzedzne. Uczesnkam KONFERENCJI s przedsawcele nauk prakyk przemysowej z kraju z zagrancy, zajmujcy s dagnosyk echnczn. Sanow on ukszaowane ju forum dagnosyczne dosawców uykownków eor dagnosyk echnolog dagnozowana. Laa radycj znegrowanego rodowska ej konferencj wcych s z n dokona naukowych wdroenowych sanow o sle realzowanych spoka porzebe ch konynuacj. Kome Naukowy Konferencj od la worz czoow wórcy (krajow zagranczn) dzedzny dagnosyk echncznej, wród kórych waro zauway welu wspanaych naukowców ego obszaru wedzy. Swoje dokonana prezenuj on czso w ramach spoka naukowych, w publkowanych w kraju zagranc pracach o emayce dagnosycznej, czy e w posac komunkaów o ruchu dagnosycznym poday usug dagnosycznych w kraju. Wymernym efekem ej dzaalnoc s gówne promocje naukowe welu naszych Kolegów, od la uczesnków obrad ej Konferencj. Jes, wc okazja, by w ym mejscu m wszyskm pograulowa podzkowa za ck mudn prac. Znegrowane rodowsko dagnosyczne, reprezenowane w duej czc na ej KONFERENCJI, lczy ju sek ludz, znanych lub jake czso bezmennych, gboko oddanych dagnosyce. Noowane czso ch sukcesy naukowe wdroenowe z ego obszaru dzaalnoc s zawsze poprzedzone mudn, wyon wyczerpujc prac. Praca a, jake czso prowadzona jes w osamonenu, w oderwanu od spraw yca codzennego, wykonywana najczcej w nocy. Jake czso dokonana ej mozolnej pracy sprawaj saysfakcj wórcom jedyne podczas wyspe w ramach spoka naukowych, czy e po opublkowanu swoch osgn w znaczcych naukowych czasopsmach krajowych lub zagrancznych. W podsumowanu chcabym podzkowa wszyskm uczesnkom za wczene s do prac rodowska dagnosycznego, yczy dobrego zdrowa dalszych wspanaych sukcesów naukowych. Zespoow organzaorów wyraam gorce podzkowana za rud wysek organzacyjny, kóry zawsze owocuje wacwym pozomem meryorycznym organzacyjnym. Bogdan ÓTOWSKI
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów AMBROZIK nn, Próba zasosowana analzy falkowej 9 PRÓBA ZASTOSOWANIA ANALIZY FALKOWEJ DO OCENY WSKANIKÓW CYKLU PRACY SILNIKA O ZS Andrzej AMBROZIK, Darusz KURCZYSKI, Por AGOWSKI Zakad Slnków Spalnowych Maszyn Roboczych, Kaedra Pojazdów Sprzu Mechancznego, Polechnka wokrzyska w Kelcach, Aleja Tyscleca Paswa Polskego 7, PL-534 Kelce, fax: (4)34 4 34, emal: slspal@u.kelce.pl Tomasz AMBROZIK Zakad Elekronk, Wysza Szkoa Telekomunkacj Informayk w Kelcach, ul. Helenówek, fax: (4) 34 6 8, emal: ambrozk@wp.pl Sreszczene W arykule podjo prób zasosowana prosych równa analzy falkowej do oceny wskanków cyklu pracy slnka o zapone samoczynnym. Analze poddano wykresy ndykaorowe slnka AD3.5 pracujcego wg zewnrznej charakerysyk prdkocowej dla prdkoc obroowej odpowadajcej maksymalnemu momenow obroowemu n=4obr/mn prdkoc mocy nomnalnej n=obr/mn. W pracy przedsawono rzeczywse wykresy ndykaorowe po odflrowanu zakóce. W arykule omówono wpyw odflrowana przebegu cnena w cylndrze na charakerysyk wydzelana cepa podczas procesu spalana. Sowa kluczowe: slnk spalnowe, dagnosyka, wykres ndykaorowy, wydzelane cepa, analza falkowa ATTEMPT AT WAVELET ANALYSIS APPLICATION TO THE ASSESSMENT OF SELF-IGNITION ENGINE WORKING CYCLE INDICATORS Summary The paper makes an aemp a applyng smple equaons of wavele analyss o he assessmen of self-gnon engne workng cycle ndcaors. AD3.5 engne ndcaor dagrams are analysed. The engne operaed n exernal speed characerscs regme for he roaonal speed correspondng o he maxmum orque n= 4 roaons/mn and power rang speed n= roaons/mn. Boh real ndcaor dagrams and hose obaned afer nerference flraon are presened n he paper. The mpac of he flraon of pressure changes n he cylnder on hea release characerscs n combuson process s dscussed Keywords: combuson engnes, dagnoscs, ndcaor dagram, hea release, wavele analyss. WSTP Wykres ndykaorowy jes jednym z do awo uzyskwanych warygodnych róde nformacj o przebegu procesów zachodzcych wewnrz cylndra slnka spalnowego. Od przebegu ego procesu slne zaley emsja oksycznych skadnków spaln, kóra coraz osrzej regulowana jes przez przepsy normaywne []. Wszysko o powoduje koneczno posadana dokadnych szybkch meod oblczenowych, dzk kórym molwa jes ocena sanu echncznego slnka. Do szybko rozwjajc s dzedzn w zakrese analzy wykresów ndykaorowych jes falkowa analza sygnaów. Jes o dzedzna do moda gdy lczy sobe zaledwe la. Znajduje ona szeroke zasosowane wszdze am, gdze dokonywana jes analza procesów przejcowych reprezenowanych przez sygnay bdce wynkem zmennoc w czase nelnowych paramerów charakeryzujcych analzowane zjawska fzyczne []. Wykorzysuje s j m. n. do flracj sygnaów kompresj danych, jak równe w oblczenach numerycznych. Pozwala o na znaczne przyspeszene w czase realzacj oblcze. Reasumujc, analz falkow sosujemy do aproksymacj badanego zjawska fzycznego, co umolwa uwypuklene sonych charakerysyk danego zjawska jak np. przebegu procesu spalana w okowym slnku spalnowym, co posanowono medzy nnym wykorzysa w nnejszym arykule.
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów AMBROZIK nn, Próba zasosowana analzy falkowej. CEL I ZAKRES PRACY Celem pracy jes próba zasosowana najprosszej analzy falkowej, wykresu ndykaorowego. Nnejsza analza ma na celu porównane waroc wskanków pracy slnka wyznaczonych w oparcu o rzeczywsy wykres ndykaorowy, z warocam ych wskanków uzyskanych z wygadzonego wykresu ndykaorowego sporzdzonego zarówno dla owarego jak zamknego ukadu ermodynamcznego. 3. METODYKA BADA Od posac wykresu ndykaorowego zaley szereg wanych wskanków paramerów pracy slnka. Przebeg cnena (wykresy ndykaorowe) nale do welkoc szybkozmennych obarczonych zakócenam [3]. Dlaego e w pracy podjo prób zasosowana najprosszego flru dolnoprzepusowego górnoprzepusowego do analzy akego wykresu. Równane najprosszego flru dolnoprzepusowego wg [] ma posa: psr p p () gdze: p jes bec waroc cnena w cylndrze. Wyjcem ego flru jes waro redna z dwóch osanch waroc sygnau wejcowego, o znaczy generuje on zw. redn bec. Flrem blnaczym ego flru jes flr górnoprzepusowy, kóry generuje rónc bec z dwóch osanch waroc sygnau wejcowego ma on posa []: p p p () r Do analzy wykorzysano wykresy ndykaorowe wyznaczone dla slnka o zapone samoczynnym ypu Perkns AD3.5 z bezporednm wryskem palwa do komory spalana usyuowanej w denku oka. Wykresy sporzdzono przy rozwjanu przez slnk maksymalnego momenu obroowego M o =68Nm przy n=4obr/mn maksymalnej mocy N e =34,5kW przy n=obr/mn. Badana przeprowadzono przy zaslanu slnka palwem ONM Cy 5, kórego wacwoc fzykochemczne podano w abel. Podsawowe paramery badanego slnka przedsawono w abel. Tabela Podsawowe wacwoc fzykochemczne palw slnkowych wykorzysanych w badanach Olej napdowy mejsk Paramer ONM Cy 5 Lczba ceanowa 5,7 Waro opaowa [MJ/kg] 43, Gso w C [g/cm 3 ],,87 (5C) Lepko knemayczna,83 [mm /s] (~4C) Napce powerzchnowe 3,64 [N/m] (C) Temperaura zaponu [ C] 67 Przecny skad elemenarny [%] - C - H - O 87,,7, Tabela. Dane echnczne slnka Perkns AD3.5. Welko Symbol Jednoska Waro Ilo cylndrów I - 3 rednca cylndra D mm 9,44 Skok oka S mm 7 Pojemno skokowa V dm 3,5 Maksymalna moc slnka, przy prdkoc obroowej N n kw obr/mn 34,5 5 Maksymalny momen M obroowy o Nm 68 n obr/mn 34 przy prdkoc obroowej Sope sprana - 6,5 K dynamcznego poczku oczena o OWK 5 K owarca zaworu o 3 przed doloowego ozd OWK GMP K zamknca zaworu doloowego zzd o OWK 43 za DMP K owarca zaworu o 46 przed wyloowego ozw OWK DMP K zamknca zaworu wyloowego zzw o OWK za GMP 4. WYNIKI BADA I ICH ANALIZA Waroc wskanków pracy slnka oraz oblcze wzgldnych loc cepa wydzelajcego s wymenanego podczas procesu spalana x, x x sc orzymane z oblcze przeprowadzonych dla wykresów rzeczywsych wygadzonych sporzdzonych przy zamknym owarym ukadze ermodynamcznym przedsawono w abel 3.
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów AMBROZIK nn, Próba zasosowana analzy falkowej Tabela 3. Waroc wskanków pracy slnka uzyskanych z wykresów rzeczywsych wygadzonych przy owarym zamknym ukadze ermodynamcznym Ukad owary - Przebeg rzeczywsy Przebeg wygadzony Przebeg rzeczywsy Przebeg wygadzony n, obr/mn 4 L, J 73,874 739,643 7,677 734,37 p, MPa,856,887,85,88,48,498,485,5 N, kw 4,986 5,888 35,534 36,79 M, Nm 7,45 76,57 69,66 75,38 g, g/kwh 6,59 99,34 4,594 97,993 p max, MPa 6,3 6,3 5,45 5,437 T max, K 769 87 779 86,36,696 Ukad zamkny - Przebeg Przebeg Przebeg Przebeg rzeczywsy wygadzony rzeczywsy wygadzony n, obr/mn 4 L, J 69,45 77,88 78,64 73,95 p, MPa,89,86,849,878,466,483,484,5 N, kw 4, 5, 35,48 36,595 M, Nm 65,7 7,6 69,6 74,73 g, g/kwh 3,7 5,565 5,3 98,66 p max, MPa 6,3 6,3 5,45 5,437 T max, K 769 87 779 86,36,696 Na rys. przedsawono przykadowy urednony przebeg cnena emperaury w cylndrze oraz odflrowane waroc cnena orzymane za pomoc flru górnoprzepusowego, dla slnka pracujcego przy: n=4mn -, M e =5,Nm, g c =4,7-5 kg/cykl, oraz ww =5 OWK przed GMP, gdze: g c - dawka palwa przypadajca na cykl pracy slnka, ww - k wyprzedzena wrysku palwa. Rys.. Przebeg zmany cnena,,p w funkcj zmany objoc slnka AD3.5 pracujcego przy: n=4 mn -, M e = 36Nm,g c =4,7-5 kg/cykl, oraz ww =5 OWK przed GMP, oznaczena jak na rys. Na rysunkach 3, 4 5 przedsawono charakerysyk wydzelana cepa, kóre sporzdzono dla rzeczywsych wygadzonych wykresów ndykaorowych. Charakerysyk e sporzdzono przy zaoenu, e proces cakowego zupenego spalana zosa zakoczony do chwl rozpoczca s procesu wylou spaln z cylndra. Meoda a uwzgldna zman loc produków spalana w czase jego rwana, zaleno cepe wacwych od skadu emperaury czynnka roboczego oraz konwekcyjn wyman cepa medzy czynnkem roboczym a cankam komory spalana []. Rys.. Przebeg cnena emperaury oraz odflrowanej waroc cnena za pomoc flru górnoprzepusowego w funkcj ka obrou wau korbowego slnka AD3.5 pracujcego przy: n=4 mn -, M e = 36Nm,g c =4,7-5 kg/cykl, oraz ww =5 OWK przed GMP, gdze: zzdzamknce zaworu doloowego, ozw- owarce zaworu wyloowego, p w poczek wrysku palwa, p s - poczek spalana, Rys.3. Przebeg zmany prdkoc wzgldnej loc wydzelajcego s cepa podczas procesu spalana x w funkcj ka obrou wau korbowego slnka AD3.5 pracujcego przy: n=4 mn -, M e = 36Nm, g c =4,7-5 kg/cykl, oraz ww =5 OWK przed GMP, gdze: ndeks dolny,,a doyczy przebegu zmany prdkoc x wyznaczonej na podsawe rzeczywsego wykresu ndykaorowego, ndeks dolny,,b doyczy przebegu zmany prdkoc x wyznaczonej na podsawe wykresu ndykaorowego wygadzonego flrem dolnoprzepusowym, os - k opónena samozaponu
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów AMBROZIK nn, Próba zasosowana analzy falkowej Rys.4. Przebeg wzgldnej loc wydzelajcego s cepa x, wzgldnej ndykowanej loc wydzelajcego s cepa x oraz wzgldnej loc cepa przekazywanego do canek komory spalana x sc. Welkoc e wyznaczono w funkcj ka obrou wau korbowego slnka AD3.5 pracujcego przy: n=4 mn -, M e = 36Nm, g c =4,7-5 kg/cykl, oraz ww =5 OWK przed GMP, gdze: ndeks dolny,,a doyczy wykresu wyznaczonego na podsawe rzeczywsego wykresu ndykaorowego, ndeks dolny,,b doyczy wykresu wyznaczonego na podsawe wykresu ndykaorowego wygadzonego flrem dolnoprzepusowym, os - k opónena samozaponu maksymalnej cyklu, a zaem agodnejszy przebeg charakerysyk wzgldnych loc wydzelajcego s cepa dla ków obrou wau korbowego slnka znajdujcych s w poblu GMP oka, - wygadzony przebeg cnena zapewna orzymane waroc wskanków ndykowanych akch jak sprawno ndykowana, redne cnene ndykowane p, redne ndykowane zuyce palwa g p. z bdem ne przekraczajcym 4%, - k opónena samozaponu wyznaczony wg meody [] zarówno dla rzeczywsego jak wygadzonego przebegu cne przyjmowa prawe ake same waroc lczbowe LITERATURA [] Ambrozk A.: Wybrane zagadnena procesów ceplnych w okowych slnkach spalnowych. Polechnka wokrzyska, Kelce 3. [] Ambrozk A., agowsk P.: Wpyw wybranych charakerysyk wydzelana cepa w slnkach ZS na jego wskank ndykowane. Kraków, Zeszyy Nr 6-7, 3, s.3-3. Dr hab. n. Andrzej Ambrozk jes profesorem na Wydzale Modelowana Zarzdzana Kompuerowego Polechnk wokrzyskej w Kelcach Rys.5. Przebeg wzgldnej loc wydzelajcego s cepa x, wzgldnej ndykowanej loc wydzelajcego s cepa x oraz wzgldnej loc cepa przekazywanego do canek komory spalana x sc wyznaczone w funkcj zmany objoc cylndra slnka AD3.5 pracujcego przy: n=4 mn -, M e = 36Nm, g c =4,7-5 kg/cykl, oraz ww =5 OWK przed GMP, gdze: gdze: ndeks dolny,,a doyczy przebegu wyznaczonego na podsawe rzeczywsego wykresu ndykaorowego, ndeks dolny,,b doyczy wykresu wyznaczonego na podsawe wygadzonego wykresu ndykaorowego flrem dolnoprzepusowym, os - k opónena samozaponu 5. WNIOSKI Na podsawe analzy wynków bada mona sformuowa naspujce wnosk: - wygadzene przebegu cnena flrem dolnoprzepusowym zapewna orzymane gadkego przebegu warygodnej, rednej waroc maksymalnego cnena emperaury Mgr n. Tomasz Ambrozk jes pracownkem Zakadu Elekronk Wyszej Szkoy Telekomunkacj Informayk w Kelcach, Mgr n. Darusz Kurczysk jes asysenem w Zakadze Slnków Spalnowych Maszyn Roboczych Kaedry Pojazdów Sprzu Mechancznego Polechnk wokrzyskej w Kelcach Mgr n. Por agowsk jes asysenem w Zakadze Slnków Spalnowych Maszyn Roboczych Kaedry Pojazdów Sprzu Mechancznego Polechnk wokrzyskej w Kelcach
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BEDNAREK nn, Dozorowane ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym 3 DOZOROWANIE UKADU KOMUNIKACJI W UJCIU POTENCJAOWYM Marcn BEDNAREK **, Lesaw BDKOWSKI *, Tadeusz DBROWSKI * * Insyu Sysemów Elekroncznych, Wydza Elekronk Wojskowa Akadema Technczna, ul. S. Kalskego, -98 Warszawa, fax () 68395, e-mal: lbedkowsk@wel.wa.edu.pl, dabrowsk@wel.wa.edu.pl ** Kaedra Informayk Auomayk, Wydza Elekroechnk Informayk Polechnka Rzeszowska, ul. W. Pola, 35-959 Rzeszów, fax (7) 8549, e-mal: bednarek@prz.rzeszow.pl Sreszczene W pracy przedsawono ukad komunkacj w ujcu poencjaowym. Króko scharakeryzowano komunkacj pomdzy kompuerem nadrzdnym (sacj operaorsk) a serownkem (sacj procesow). Omówono obeky welozadanowe sekwencyjne. Podano poencjaowe kryerum zdanoc ukadu komunkacj. Cao arykuu uzupena przykad wykorzysana nadmaru czasowego. Sowa kluczowe: ukad komunkacj, poencja, poencjalno A SUPERVISING OF A COMMUNICATION SYSTEM IN A POTENTIAL APPROACH Summary A communcaon sysem n a poenal approach s presened n he arcle. A communcaon beween a hos compuer (an operaor saon) and a conroller (a process saon) s brefly characerzed. Sequenal mulask objecs are descrbed as well. The communcaon sysem poenal fness creron s gven. The arcle s suplemened wh an example of me redundancy ulzaon. Keywords: communcaon sysem, poenal, poenaly. WPROWADZENIE W referace rozparywana jes komunkacja pomdzy kompuerem nadrzdnym (sacj operaorsk prowadzc dzaana z zakresu dagnozowana, akwzycj danych wzualzacj procesu) a serownkem obekowym (sacj procesow realzujc procesy serowana). Urzdzena e nale do rozproszonego sysemu serowana. Poczone s magsral komunkacyjn zwykle sanow fragmen wkszego sysemu. Oprócz nch, w ego ypu syseme, funkcjonuj równe nne urzdzena (m.n. sacje procesowe). Komunkujce s sacje korzysaj z odpowedno dobranego prookou komunkacyjnego, zapewnajcego w warunkach przemysowych, przede wszyskm, cle okrelony czas dosarczena waroc zmennych. Szczegóowe przykady echnczne opsy przyoczone w nnejszej pracy doycz komunkacj polegajcej na cyklcznym odpyywanu (poolng) serownków (urzdze podrzdnych, kóre samodzelne ne ncjuj wyman nformacj) przez kompuer nadrzdny wg zasady maser-slave. Przykadem akego ypu porozumewana s urzdze jes prookó Modbus [], w kórym kompuer nadrzdny (maser) odpyuje urzdzena podrzdne serownk (slave). Wele szczegóowych nformacj na en ema mona znale w [7, 8, ]. Wkszo sporód podanych u rozwza mona rozszerzy ake na nne sposoby komunkacj. Elemenam skadowym ukadu komunkacj s w szczegóowym ujcu: nerfejs komunkacyjny kompuera nadrzdnego z drverem komunkacyjnym wymenajcym nformacje z aplkacjam wg pewnej kolejnoc, magsrala komunkacyjna z prookoem komunkacj (zapewnajcym odpowedne mechanzmy nezawodnocowe), nerfejs komunkacyjny sacj procesowej zadane obsugujce komunkacj. W szerszym znaczenu ukad komunkacj obejmuje komunkujce s urzdzena poczone magsral komunkacyjn. Poencjaowe ujce procesu komunkacj pomdzy sacj operaorsk a sacj procesow, uwzgldnajce obecno w ooczenu nnych przyczonych do wspólnej magsral komunkacyjnej urzdze, jes przedmoem nnejszego opracowana.. UJCIE POTENCJAOWE UKADU KOMUNIKACJI Ujce poencjaowe ukadu komunkacj opera s na naspujcych podsawowych zaoenach:
Power Falure Ba low I/O n I/O ou Ex Ba Fuse 5A Power Falure Ba low Overem p Run/S op Rese Run Sop RS3C RS485 LAT n L AT ou E herne AUI Eherne KOAX 4 DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BEDNAREK nn, Dozorowane ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym zadanow mar molwoc eksploaacyjnych (uykowych obsugowych) sysemu jes poencja eksploaacyjny, zadanow mar skuków eksploaacyjnych dzaana sysemu jes efek eksploaacyjny []. Analogczne do przedzaowych mar molwoc skuków dzaana sysemu snej jego mary chwlowe, czyl odpowedno: poencjalno efekywno. Na rys. przedsawony jes model ukadu komunkacj (UK) w ujcu poencjaowoefekowym z uwzgldnenem relacj z ooczenem []. Welkoc opsujce san ukadu komunkacj (zarówno zewnrzne, jak wewnrzne w sosunku do sysemu) worz naspujcy zbór L UK : LUK Ww, Ps, Os, On, Szs, Szu, Szo () gdze: W w -waroc welkoc wewnrznych opsujcych srukur ukadu (rys. ), P s - pobudzena serujce, O s - sprzyjajce oddzaywane ooczena, O n - nesprzyjajce oddzaywane ooczena, S zs - zwrone oddzaywane ukadu na generaor pobudze serujcych, S zu - zwrone oddzaywane na ukad odborcy efeku uyecznego, S zo - zwrone oddzaywane na ukad odborcy efeku uyecznego. OTOCZENIE SPRZYJAJCE - wacwe dobrany czasy oczekwana - brak zakóce ransmsj - odpowedne funkcjonowane drvera komunkacyjnego - deekcja bdów OTOCZENIE NIESPRZYJAJCE - nezdano magsral komunkacyjnej (np. zby dua lo nformacj) - bdy ransmsj (zakócena) - newacwe dzaane ukadu dozorujco-erapeuycznego OPERATOR (GENERATOR POBUDZE STERUJCYCH) - urzdzene, kóre moe ncjowa komunkacj zgodne z uyym prookoem (np. kompuer nadrzdny - sacja operaorska) P s S zs O s O n OBIEKT - UKAD KOMUNIKACJI ( W w ) - odpowedn prookó komunkacyjny - prdko komunkacj - sposób korekcj bdów (np. powórny przesy) - realzowane funkcje ukadu dozorujco-erapeuycznego - lczba przesyanych waroc zmennych - nformacje o bdach (np. adres, dane poza zakresem, lczba komunkaów z bdem adresu, sumy konrolnej) - lczba, czas przesyu komunkaów - czas akualzacj waroc zmennych - waro dysponowanego nadmaru czasu E eo E eu S zu ODBIORCY EFEKTU UYTECZNEGO - sacja operaorska (operaor, programy wzualzacj) - sacja procesowa (zadana serowana sacj procesowej) S zo ODBIORCA EFEKTU ODPADOWEGO - pozosae urzdzena doczone do magsral komunkacyjnej ne borce udzau w akualnej wymane danych Rys.. Model ukadu komunkacj w ujcu poencjaowo-efekowym Poencjalno efekywno ukadu komunkacj mona zapsa jako: E p ( ) f p LUK ( ) () oraz: Ee( ) fe LUK ( ) (3) Efek poencja jes funkcj (dokadnej: cak) odpowedno: efekywnoc poencjalnoc sysemu: F f E, (4) E E e F f E, (5) P P p Ze wzgldu na gówn funkcj ukadu komunkacj j. realzacj zada uykowych (wyman nformacj pomdzy sacjam), dalsze rozwaana s przeprowadzone dla welkoc doyczcych efeku uykowego poencjau uykowego. Rys.. przedsawa ukad czcy sacj operaorsk procesow. Mona u wyrón przypadk: Przy pomocy ukadu komunkacj nformacj wymenaj ylko sacje (kompuer nadrzdny OS serownk PS). Wedy odpadowy efek uykowy ukadu komunkacj jes zerowy. Informacj przesyanych magsral komunkacyjn ne odbera adne nne urzdzene (brak odborcy efeku odpadowego): F Eo =. (6) Oprócz pary OS-PS (cemny kolor por. rys. ) wymenajcej nformacj, do magsral komunkacyjnej przyczone s równe nne sacje (PS). Wszyske komunkay przesyane poprzez ukad komunkacj pomdzy par OS-PS rafaj e do pozosaych urzdze. Kada sacja (nezalene, czy o wane ona uczesnczy w procese komunkacj, czy e naley jedyne do ooczena) moe odebra nformacj. Mona
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BEDNAREK nn, Dozorowane ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym 5 w ym przypadku mów o równoc efeku odpadowego uyecznego UK: F Eo =F Eu. (7) PS OS ODBIORCA EFEKTU UYTE- CZNEGO DECYDENT GENERATOR OPERATOR POBUDZE STERUJCYCH +. ODBIORCA EFEKTU UYTECZNEGO ROZPATRYWANY UKAD KOMUNIKACJI MAGISTRALA KOMUNIKACYJNA (lna ransmsyjna) PS ODBIORCY EFEKTU ODPADOWEGO PS Rys.. Rola elemenów ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym Oznaczena: OS sacja operaorska (Operaor Saon), PS sacja procesowa (Process Saon) T wasno (7) wykorzysuje s w przypadku wysyana nformacj do klku urzdze (nadawane rozgoszenowe). Przykadem moe by komunka zawerajcy zerowy adres urzdzena docelowego w prookole Modbus. Orzymuj go wszyske sacje doczone do ukadu komunkacj (wacwa odborca efeku uyecznego pozosae z ooczena odborcy efeku odpadowego). Podobn meod mona zasosowa do celów dozorowana ukadu komunkacj. Przyczone do magsral urzdzene dozorujce UD (np. w mejsce jednej ze sacj PS) moe zbera nformacje przesyane po magsral (efek odpadowy) [6]. Jel zosane mu dodakowo przyporzdkowany adres, o po zwrócenu s o przekazane nformacj saysycznych doyczcych komunkacj, dagnozer (np. oprogramowane sacj operaorskej) na podsawe odpowedz UD bdze móg podj dzaana uruchamajce czynnoc erapeuyczne. Czynnoc e mog polega np. na powórnym przesanu uszkodzonych czc komunkau. 3. UKAD KOMUNIKACJI JAKO OBIEKT WIELOZADANIOWY Ukad komunkacj mona rakowa jako obek welozadanowy, sekwencyjny, jednoorowy, o desrukcyjnych procesach rednozmennych. Cechy akego obeku s naspujce: wykonane zadana globalnego polega na wykonanu n zada czskowych; procesy desrukcyjne ne s wykrywane w rakce rozwoju, co unemolwa ch przerywane; skuk procesów desrukcyjnych s wykrywane na podsawe dagnozowana zada czskowych; molwe jes szybke wykryce efeku wadlwego jego koreka przez powórne uruchomene (powórn ransmsj); oznacza o, e proces desrukcyjny naley do procesów rednozmennych; nadmar czasu pozwala na uzupenene uszkodzonych (bdne wykonanych) zada czskowych przed upywem wymaganego czasu wykonana zadana globalnego; wyspuje jeden or wykonawczo-ransmsyjny, kóry sekwencyjne realzuje zadana czskowe (rys. 3); elemeny e pracuj sekwencyjne (j. przesyaj efeky czskowe do zasobnka C sekwencyjne w czase); w zasobnku jes przeprowadzana syneza efeku globalnego. GPS e L C Rys.3. Model obeku welozadanowego, sekwencyjnego, jednoorowego Oznaczena: GPS generaor pobudze serujcych (zada); e elemen (modu) realzujcy zadane czskowe; L lna ransmsyjna; C zasobnk zberajcy efek realzacj zada czskowych (suma arymeyczna lub loczyn logczny por. ab. ) Ukad komunkacj mona porówna do obeku ypu loczyn logczny (ab. ). Tab.. Podza obeków ze wzgldu na sposób gromadzena efeku czskowego Typ suma arymeyczna loczyn logczny obeku Sposób gromadz ena efeku czskow ego Uwag Zadane globalne jes sum arymeyczn zada czskowych z Zadane globalne jes loczynem logcznym zada czskowych z n n Z z Z z Z zadane globalne n lczba wymaganych zada czskowych z Gówne zaoena akego modelu s naspujce: zadana czskowe maj róne rec (np. przesane zboru komunkaów czskowych zawerajcych waroc zmennych, w caoc worzcych zadane globalne); czcowe wykonane akego zadana ne moe by uznane za jego zrealzowane jel zoene ylko czc
6 DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BEDNAREK nn, Dozorowane ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym odebranych zmennych ne ma waroc uykowej zbór zmennych mus by kompleny; nezdanoc elemenów wyspujce w czase realzowana zadana (np. wskuek zakóce) maj charaker zankajcy; wyspuje brak molwoc wykrywana sympomów procesów desrukcyjnych w elemenach; zarzymane procesów desrukcyjnych przed wyspenem nezdanoc przed znszczenem efeku czskowego ne jes molwe; nezdano polega na wadlwym produkce czskowym; suma produków czskowych wykonanych poprawne moe by uznawana za wykonane czc zadana globalnego (zakada s wówczas zapamywane przez zasobnk zberajcy efek realzacj zada czskowych bdne przesanych komunkaów; lusracj akej syuacj jes opsany dalej przykad wykorzysana nadmaru czasowego por. p.4 oraz rys.5). Dla ukadu komunkacj rakowanego jako obek welozadanowy, sekwencyjny, z uwzgldnenem rednozmennych procesów desrukcyjnych, mona zdefnowa kryerum zadanowej zdanoc uykowej (8). W przypadku gdy wyspuje nadmar poencjau desrukcyjnego cz zada czskowych zosaje znszczona. Kryerum zdanoc przyjmuje posa: F P u dys F P u nzb + F P u nad (8) gdze: F P u nad = F P desr F P pdesr = n (9) F P u nad - nadmar poencjau uykowego, nezbdny dla odworzena znszczonego efeku (komunkaów), wyraony lczb dodakowych zada czskowych n (komunkaów), kóre naley uruchom; F P u dys gr = F P u nzb + F P u nad () F P u dys gr - waro granczna uykowego poencjau dysponowanego, przy kórej molwe jes zrealzowane wymaganego zdana globalnego (uzyskane wymaganego efeku); F P u dys -uykowy poencja dysponowany wyraony lczb n u dys ( wym glob ) zada czskowych, kóre mona wykona w sesj roboczej w wymaganym czase ( wym glob ); F P u nzb - nezbdny (wymagany) poencja uykowy wyraony lczb n zada czskowych, zamówonych przez sacje sysemu; F P desr - poencja desrukcyjny wyraony lczb znszczonych zada czskowych (np. bdne przesanych komunkaów) zamówonych przez sacje sysemu (w najgorszym przypadku mona zaoy, e celem sysemu desrukcj jes znszczene wszyskch n zada); F P pdesr - poencja przecwdesrukcyjny wyraony lczb n zre zada czskowych zrealzowanych w czase sesj ransmsyjnej; F P desr F P pdesr = n nzre - nadmar poencjau desrukcyjnego wyraony lczb n nzre nezrealzowanych zada czskowych. Kryerum (8) oznacza, e dysponowany poencja uykowy ne moe by mnejszy od sumy wymaganego poencjau uykowego nadmaru poencjau uykowego. W przypadku bdnego przesana w czase podsawowej sesj czc zada czskowych (komunkaów) pownny naspowa dodakowe, powórkowe sesje, zawerajce brakujce komunkay (efeky czskowe), a do wykonana wszyskch zada czskowych. Wydua o czas zrealzowana zadana. Zaem powarzane sesj jes dopuszczalne ylko wedy, gdy sneje nadmar czasowy wykonana zdana globalnego [9]. 4. PRZYKAD WYKORZYSTANIA REZERWY CZASOWEJ Sandardowe dzaane drver a komunkacyjnego kompuera nadrzdnego jes podobne do przedsawonego na rys. 4 (Modbus). Polega ono na cyklcznym wysyanu komunkaów oczekwanu na odpowed od urzdzena podrzdnego. W raze nezdanoc spowodowanej brakem odpowedz (w zaoonym czase max ) lub bdem, ransmsja jes powarzana. Sosowany jes u paramer kronoc powórze - k max. Repeycja (w najgorszym przypadku klkakrona) wysyana komunkau, pownna doprowadz do uzyskana poprawnej odpowedz. Konsekwencj uporczywego dopyywana s o waro zmennej jes, z drugej srony, opónene w dosarczenu naspnych, pozosaych wadomoc z wczenej usalonej lsy. Modyfkacj funkcjonowana aplkacj kompuera nadrzdnego wykorzysujc nadmar czasu do przesana komunkaów-pya, na kóre ne uzyskano odpowedz podczas perwonej sesj wysyana, jes algorym przedsawony na rys. 5 (dla uproszczena schemau przedsawono przypadek wysyana komunkaów z jednym cyklem).
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BEDNAREK nn, Dozorowane ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym 7 START START Wybór z lsy komunkau do wysana (z zerowanem lcznka powórze k) Usawene flag komunkaów na "nezrealzowany" Wysyane komunkau z nkremenacj lcznka powórze sarem lcznka czasu Odebrane odpowedz lub przejce po upywe czasu max. Wybór z lsy komunkau do wysana Wysyane komunkau sar lcznka czasu Odebrane odpowedz lub przejce po upywe czasu. max T Odebrane odpowedz w czase max N T Odebrane odpowedz w czase max N T Lczba powórze N k k max Usawene flag komunkau "zrealzowany" N Konec ransmsj T N Wysano osan komunka z lsy T STOP Rys. 4. Schema algorymu sandardowego wysyana komunkaów przez kompuer nadrzdny N Pozosa nadmar czasowy T Realzacja zmodyfkowanego procesu wysyana komunkaów ne podlega kryerom kronoc naychmasowych powórek. Podczas kolejnych sesj odpyywana flaga poprawne zrealzowanych zada czskowych (komunkaów z poprawn odpowedz) jes usawana na zrealzowany. Bdne wykonane zadana czskowe pozosaj w sane nezrealzowane. Po zakoczenu kadej sesj sprawdzany jes warunek snena nadmaru czasu, kóry pozosa do naspnej sesj. Jel rezerwa czasu sneje, wykonywane s kolejne próby wysyana (selekywnej reransmsj [3]) nezrealzowanych komunkaów, do chwl poprawnej realzacj caego zadana globalnego [4]. Zakoczene dodakowych repeycj naspuje ake z chwl wyczerpana dospnego czasu. N N Konec ransmsj Isnej "nezrealzowane" komunkay T STOP T Podprogram wysy- ana kolejnego "nezrealzowanego" komunkau z usawenem flag "zrealzowany" w przypadku poprawnej realzacj Rys. 5. Propozycja schemau algorymu wykorzysana nadmaru czasu do powórnego wysyana komunkaów 5. PODSUMOWANIE W referace przedsawono wspn charakerysyk ukadu komunkacj jako obeku welozadanowego sekwencyjnego, jednoorowego o rednozmennych procesach desrukcyjnych. Rozwncem przedsawonego ujca ukadu
8 DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BEDNAREK nn, Dozorowane ukadu komunkacj w ujcu poencjaowym komunkacj oraz procesu wnoskowana eksploaacyjnego na podsawe poencjaowego, przedzaowego kryerum zdanoc, moe by propozycja wskanków poencjaowych: poencjau desrukcyjnego poencjau przecwdesrukcyjnego np. w posac waroc oczekwanych lczb nezrealzowanych zrealzowanych w kolejnych próbach (sesjach) zada. Realzacja czskowych zada nadmarowych (nezrealzowanych wczenej) w przypadku braku nadmaru srukuralnego (obek jednoorowy) moe nasp dopero w rakce przeznaczonego do ego celu nadmaru (rezerwy) czasu. LITERATURA [] Dbrowsk T.: Dagnozowane sysemów anropoechncznych w ujcu poencjaowoefekowym. Rozprawa hablacyjna. WAT, Warszawa. [] Bdkowsk L., Dbrowsk T.: Podsawy eksploaacj. Cz I. Podsawy dagnosyk echncznej. WAT, Warszawa, rozdza 3. [3] Smmonds A.: Daa Communcaons and Transmsson Prncples An Inroducon. Macmllan Press LTD, 997 (Wprowadzene do ransmsj danych, WK, Warszawa 999), rozdza 7. [4] Baran Z. (red.): Podsawy ransmsj danych, WK, wyd., Warszawa 98, rozdza. [5] Sedler J.: Nauka o nformacj. Sygnay nosce nformacj jej odwarzane. Wydawncwa Naukowo-Technczne, om II, wyd., Warszawa 983. [6] Bednarek M., Trybus L.: Serownk modemu dla rozproszonego sysemu serowana. Maeray XIII KKA. Opole, 4.9.999,., sr. 67-7. [7] Bdkowsk L., Dbrowsk T., Bednarek M.: Wpyw sysemu dozorujco-erapeuycznego na wacwoc ukadu komunkacj sysemu welofunkcyjnego. Maeray XXXII Ogólnopolskego Sympozjum Dagnosyka Maszyn, Wgerska Górka, 8. 5.3.5. [8] Bednarek M., Bdkowsk L., Dbrowsk T.: Procedury przecwdesrukcyjne ukadu komunkacj w ujcu weloprocesowym. Maeray XXXII Ogólnopolskego Sympozjum Dagnosyka Maszyn. Wgerska Górka, 8. 5.3.5. [9] Bdkowsk L., Dbrowsk T.: Wskank nezawodnocowe w aspekce skuecznoc procesu dagnozowana. Maeray XXXII Ogólnopolskego Sympozjum Dagnosyka Maszyn, Wgerska Górka, 8. 5.3.5. [] Modcon Modbus Proocol Reference Gude. PI-MBUS-3 Rev. J, Modcon Inc., June 996. [] Dokumenacja Wonderware Facory Sue Prof. dr hab. n. Lesaw Bdkowsk jes absolwenem Wydzau Elekrycznego Szkoy Inynerskej w Szczecne Od 95 roku pracuje jako nauczycel akademck w Wojskowej Akadem Techncznej w Warszawe. Dorobek naukowy Profesora skupa s gówne wokó naspujcych problemów: eora dagnosyk echncznej, opymalzacja procedur dagnosycznych, dagnosyka sysemów anropoechncznych, dagnosyka w ujcu poencjaowo-efekowym, eora uykowana w ujcu weloprocesowym, welopozomowe sysemy dozorujco-erapeuyczne, dagnosyka bezpeczeswa. Dorobek en wyraa s lczb ok. 8 rónych publkacj. Dr hab. n. Tadeusz Dbrowsk, prof. WAT absolwen Wydzau Elekroradoechncznego WAT. Obecne pen funkcj prodzekana ds. kszacena w Wydzale Elekronk WAT. Zaneresowana naukowe Tadeusza Dbrowskego koncenruj s w obszarze eor eksploaacj gówne na dagnosyce echncznej. Do wanejszych zagadne, kórym s zajmuje nale: dagnosyka sysemów anropoechncznych; opymalzacja procesów dagnosycznoobsugowych; kompuerowe wspomagane procesu dagnosyczno-obsugowego; dagnozowane obeków echncznych. Jego dorobek naukowy obejmuje m. n. ponad arykuów referaów, 8 skrypów akademckch, ok. 3 opracowa naukowo-badawczych ne publkowanych. Mgr n. Marcn Bednarek jes absolwenem Wydzau Elekrycznego Polechnk Rzeszowskej. W 995 roku uzyska dyplom magsra nynera z wyrónenem. Pracuje na sanowsku asysena w Kaedrze Informayk Auomayk Wydzau Elekroechnk Informayk Polechnk Rzeszowskej. Gównym obszarem jego zaneresowa jes dagnosyka sysemów, komunkacja w secach kompuerowych oraz wzualzacja procesów.
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BIELAWSKI, BURNOS, Dagnozowane agregaów ypu maszyna elekryczna-przekadna-pdnk 9 DIAGNOZOWANIE AGREGATÓW TYPU MASZYNA ELEKTRYCZNA PRZEKADNIA PDNIK Por BIELAWSKI, Tomasz BURNOS Akadema Morska w Szczecne, Insyu Nauk Podsawowych Techncznych ul. Podgórna 5/53, 7-5 Szczecn, e-mal: pbelaws@am.szczecn.pl, omaszburnos@wp.pl Sreszczene Przedsawono obecny obraz zasosowa agregaów ypu maszyna elekryczna przekadna pdnk oraz ch przewdywany obszar zasosowana w echnce wodorowej. Poruszono problemy eksploaacyjne w zasosowanach okrowych, ze szczególnym uwzgldnenem slnków elekrycznych, przekadn zbaych kowych rub nasawnych uszczelne wau rubowego. Omówono zagadnene dagnozowalnoc agregaów dokonano analzy sympomów dagnosycznych w sanach usalonych oraz neusalonych. Poruszono problem uwzgldnena rzeczywsego obc- ena, przedsawono koncepcj realzacj eksperymenu bernego przykadowe uzyskane wynk. Sowa kluczowe: ukady napdowe, dagnozowane maszyn wrnkowych, echnka wodorowa DIAGNOSIS OF MACHINE SETS CONSIST OF ELECTRIC MACHINE GEAR PROPELLER Summary The presen applcaons of machne ses conss of elecrc machne gear propeller here are enumeraed and forecas feld of usng hem n hydrogen echnology was made. Some marne exploaon problems are poned, wh specal consderaon o elecrc machnes, gears, conrolled pch propellers and shaf seal. There s also poned a problem of real machne load. The concepon of makng acve and passve expermenal researches s presened. Keywords: propulson sysems, dagnoss of roaon machnes, hydrogen echnology. WSTP Obawa przed wyczerpanem palw kopalnanych, srach przed energ aomow oraz obawa przed efekem ceplarnanym powoduje poszukwane odpowedno zasobnych róde energ akej, kórej wykorzysywane jes bezpeczne ne we s z emsj CO. Doyczy o gówne ransporu, w szczególnoc eglug (ze wzgldu na bardzo due loc zuywanego palwa) gdze koneczny jes ranspor palwa wraz z pojazdem. Wprowadzane nowego rodzaju palwa zdeermnowanego ródem energ pocga za sob zman konsrukcj okrowych sysemów napdowych budow odpowednej nfrasrukury palwowej. Naley spodzewa s zaem wzrosu cen palw wzrosu koszów eksploaacj, gówne koszów wykonywana zada ransporowych. Isone znaczene bd nadal may koszy obsugwana. Ponewa koszy obsugwana daj s opymalzowa koneczne jes jak najwcze- nejsze pozyskane porzebnych do ego celu nformacj. Nekóre z nch mona uzyska dopero po pewnym czase eksploaacj danego sysemu napdowego. Celem opymalzacj koszów obsugwana przyszych sysemów napdowych koneczna jes: analza róde energ analza palw ch ocena do wykorzysana w egludze, przygoowane scenaruszy przyszych sysemów napdowych, podjce bada na maszynach podobnych do ych jake bd sosowane w przyszych sysemach napdowych, budowa sysemów obsugwana przydanych do obsugwana obecnych jak przyszych okrowych sysemów napdowych.. PALIWA DLA TANSPORTU MORSKIEGO Palwa dla ransporu zwane równe nonkam energ zalczane s do energ wórnej. Energa a powsaje przez przeworzene z duym nakadem energ zw. energ perwonej. ródam energ perwonej s nauralne nonk energ (palwa kopalnane) odnawalne róda energ. Kopalnane palwa w forme cekej lub gazowej (snejce rezerwy ropy gazu) moe wysarcz jeszcze na 4 la [6]. Celem zwkszena rezerw sga s mdzy nnym po palwa kopalnane pooone pod dnem morza, poprawa sope wykorzysana róda. Przewduje s, e wydobywane ropy gazu z dna przybrzey mórz naberze w przyszoc duego znaczena.
DIAGNOSTYKA 33 ARTYKUY XII KONFERENCJI Dagnosyka Maszyn Roboczych Pojazdów BIELAWSKI, BURNOS, Dagnozowane agregaów ypu maszyna elekryczna-przekadna-pdnk Za odnawalne róda uwaa s bomas (palwa rolnne), energ soneczn, energ warow energ wód rzek oceanów. Z bomasy wywarza mona bezporedno lub w drodze synezy palwa sae, ceke gazowe. W ego rodzaju palwach dwulenek wgla jes neuralny yle dwulenku s wywarza przy spalanu le jes wyapywane przez rolny wchodzce pónej w skad bomasy [6]. Przykadowo palwo z bomasy Bo-Desel dospne jes ju na nekórych sacjach benzynowych w Nemczech podobne jak gaz. Palwa syneyczne powsaj w procese odgazowana bomasy. Jako bomas wykorzysuje s uaj ne ylko nasona, ak jak w palwach z rzepaku, ale cae rolny. Palwa syneyczne skadaj s z C, H, O. Ne zaweraj w odrónenu od palw kopalnanych sark aromaycznych wglowodorów. Przykadowo palwo Öko-Desel po spalenu daje 5% mnej sadzy 5% mnej lenku azou [6]. Z pozosaych odnawalnych róde energ mona wywarza energ elekryczn. Energ elekryczn mona zamen w energ palw cekych lub gazowych. Do ego celu najlepszym pod wzgldem ochrony rodowska nonkem energ jes wodór; produkem spalana jes jedyne para wodna. Obecne w egludze jako jednosk napdowe sosuje s prawe wyczne slnk Desla spalajce oleje napdowe reszkowe. Zasadnczo slnk Desla mog by zaslane nnym pynnym gazowym palwam. Wypróbowano ju (Kohlen-Slurry) zawesn wglow, LNG (Lqufed Naural Gas) oraz wodór [6]. Bopalwa najczcej ne wykazuj samozaponu. Koneczny jes zapon pomocnczy. Naley oczekwa powsana realzacj obegu ermodynamcznego porednego mdzy obegem Oo Desla. Naley oczekwa powsana koncepcj nowego palwa dla akego slnka [6]. Ogranczy emsj gazów bez sosowana kaalzaorów spalajc dowolne palwo mona wykorzysujc przeomowy rozwój sacjonarnych palnków umolwajcych spalane prawe wolne od szkodlwych subsancj. Spalane reakcje ermczne realzowane s w porowaym prosopadocennym palnku. Rozwzanem dla ransporu jes zaem ake okowy slnk parowy wyposaony w zamkny ukad parowy ze spalanem zewnrznym [5]. Wodór pozyskwany jes zawsze przy duym nakadze energ z nnych maeraów. W chwl obecnej jes o bardzo droge. Wodór moe by w dealny sposób zasosowany jako palwo w ognwach palwowych (wodorowych). Take ognwa jak dod maj newysarczajco ma moc. Zamana energ zawarej w wodorze w energ elekryczn w ognwach naspuje jednak z bardzo du sprawnoc, bez haasu drga, co czyn en proces szczególne arakcyjnym w pojazdach podwodnych (odzach podwodnych); porzebny do procesu len moe by dosarczany bezporedno w forme cekej [6, 9] Przewduje s, e w egludze w zblajcych s dzescolecach podsawow jednosk napdow pozosane slnk Desla. Rodzaj zasosowanego palwa bdze wpywa jedyne na sysemy przygoowana palwa (np. podgrzana czyszczena). Slnk przyszoc bdze slnkem co najmnej dwupalwowym (parz równe HANSA 4/3, S. 38). W przyszoc za 3 5 la palwem moe by wodór przy prawe ne zmenonych sysemach napdowych (slnkach nnych maszynach napdowych). Do ego czasu (jako okres przejcowy) sosowane bd palwa kopalnane bopalwa [6]. W dalszej przyszoc molwe s dwa gówne sysemy napdowe: ) palwo + slnk ceplny + konwencjonalny sysem napdowy, ) wodór + ognwo palwowe + napd elekryczny. Molwe s rzy wersje: napdy POD (gondolowe), napdy ypu ser srumenowy, napd klasyczny z slnkem elekrycznym. Nezalene od rodzaju palwa najwanejszym maszynam okrowych sysemów napdowych bd pdnk, way uszczelnena waów, sprzga przekadne. Slnk elekryczne zwksz swój udza a slnk spalnowe zachowaj znaczc pozycj przez naspne dzescoleca. 3. WIELKOCI WPYWAJCE NA OBSUGIWANIE I KONCEPCJA MOGCA SI PRZYCZYNI DO OPTYMALIZACJI OBSUGIWANIA Prawe codzenne dochodz do wypadków z udzaem obeków pywajcych, z czego wele skukuje uszkodzenam caa ura yca. Wedug saysyk ponad 6% wypadków o wypadk z udza- em sysemów napdowych: slnk pdnk ser. Uszkodzene jednego z wymenonych elemenów na saku jednomoorowym powoduje ura manewrowoc saku sanow zagroene dla nnych dla rodowska [7]. Przecwdzaana o z jednej srony podwyszane nezawodnoc polepszane naprawalnoc z drugej. Podwyszane nezawodnoc molwe jes poprzez: podwyszane jakoc; redundancj: dodakowe sysemy manewrowe, napdy awaryjne; dagnozowane. Podwyszane naprawalnoc molwe jes poprzez: lepsze echnologe monau, lepsze echnologe napraw elemenów, uwzgldnene napraw w konsrukcj maszyny. Skuk uszkodze mona w wkszoc przypadków sprowadz do wymaru fnansowego koszów. Rysunek sanow zesawene koszów eksploaacj sysemu napdowego ze szczególnym uwzgldnenem koszów obsugwana. Koszy