P. Hajdys, Wroclaw University of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstwa z branży odzieżowej. Working paper JEL Classification : A 10 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, zarządzanie należnościami, ryzyko kredytowe. Streszczenie: Poniższy raport przedstawia strategię zarządzania ryzykiem poprzez odpowiednie dobranie środków pieniężnych, należności i zapasów.
1. Wstęp Zarządzanie ryzykiem jest integralnie związane z procesem zarządzania przedsiębiorstwem. Takie powiązanie warunkuje główny cel działalności podmiotu gospodarczego, którym jest maksymalizacja jego wartości i bogactwa właścicieli, na które składają się przyszłe przepływy pieniężne obarczone ryzykiem finansowym. Proces zarządzania ryzykiem natomiast definiowany jest jako podejmowanie decyzji i działań, mających na celu osiągnięcie przez ten podmiot akceptowalnego poziomu ryzyka. Ważnym aspektem zarządzania ryzykiem jest jego świadoma kontrola. Można wtedy podejmować działania, które zwiększają ryzyko prowadzonej działalności i w zamian za to prowadzą do wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Osoby odpowiedzialne w przedsiębiorstwie za podejmowanie decyzji mają możliwość wpływu na ryzyko poprzez zarządzanie należnościami, zarządzanie środkami pieniężnymi, zarządzanie zapasami oraz zabezpieczając się przez ryzykiem zmian kursu walutowego. Ta praca przedstawia zarządzanie ryzykiem w budowaniu wartości przedsiębiorstwa poprzez zarządzanie należnościami. Zarządzanie ryzykiem należności polega na podejmowaniu decyzji dotyczących polityki kredytowej w stosunku do swoich kontrahentów. 2. Opis metody Analiza scenariuszy to metoda, która pośrednio uwzględnia ryzyko. Polega ona na badaniu wpływu wybranej polityki na wartość przedsiębiorstwa zakładając różne scenariusze: optymistyczny, realistyczny oraz pesymistyczny. W analizie scenariuszy musimy znać prawdopodobieństwo wystąpienia każdego z nich. Analiza wrażliwości służy do analizy strategii finansowych lub innych decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie i ich wpływu na wynik końcowy. Na wartość przedsiębiorstwa składają się oczekiwane i odpowiednio zdyskontowane przepływy pieniężne. Maksymalizacja przedsiębiorstwa, a więc zwiększenie przepływów pieniężnych jest skutkiem unikania strat i szkód, które wystąpiłyby w przedsiębiorstwie, gdyby nie uwzględniono ryzyka. Przedsiębiorstwo, realizując strategię zarządzania ryzykiem kredytowym, ogranicza zmienność przepływów pieniężnych oraz potencjalnie ma szansę wpłynąć na wielkość straty, jednakże największe znaczenie ma zmniejszanie prawdopodobieństwa upadłości. Dodatkowym czynnikiem korzystnie wpływającym na cały proces zarządzania przedsiębiorstwem i jego
postrzegania na rynku jest lepsza wiarygodność firmy zarządzającej ryzykiem kredytowym, aniżeli podmiotu nie uwzględniającego żadnego ryzyka. Spółka z branży odzieżowej decydująca się na sprzedaż odroczoną powinna uwzględnić wzrost ryzyka swojej działalności i powstanie dodatkowych kosztów związanych z obsługą należności. W zarządzaniu należnościami można wyróżnić: -kontrolowanie poziomu należności, -prowadzenie polityki kredytowej. Kontrolowanie poziomu należności realizuje zadania monitorowania ryzyka kredytowego. Przedsiębiorstwo w ramach wewnętrznej informacji powinno regularnie szacować przeciętny okres spływu należności, czyli zbudować zestawienie wartości należności z terminem odroczenia spłaty. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania przedsiębiorstwo jest w stanie określić, z której grupy kontrahenci nie wywiązują się z umów oraz może szybciej podjąć działania zapobiegawcze oraz minimalizujące straty. 3. Część praktyczna Przedsiębiorstwo powinno złagodzić dotychczasową politykę kredytową, a więc zaproponować swoim kontrahentom rabaty i dłuższy okres spłaty należności. Zarządzający przedsiębiorstwem zamierzają wydłużyć okres kredytowania oraz wprowadzić rabat za terminowe spłaty należności. Z rabatu będzie korzystało 25% odbiorców dotrzymujących terminów a jego wysokość to 4%. Wprowadzone zmiany wg przyjętych kryteriów mogą przynieść 10% wzrost sprzedaży oraz 6% wzrost kosztów produkcji. Tabela 1. Założenia do obliczeń Procent odbiorców korzystających z rabatu 25% Wysokość rabatu 4% Wzrost sprzedaży 10% Wzrost kosztów produkcji 6% Koszty oceny zdolności kredytowej 0,75% sprzedaży brutto Straty z tytułu złych kredytów 3,8% sprzedaży brutto Źródło: Opracowano na podstawie Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001
Tabela 2. Wariant bazowy oraz po zmianie polityki przedsiębiorstwa Wariant bazowy Wariant po zmianie polityki Sprzedaż brutto 147 080 000,00 161 788 000,00 Rabaty 0,00 1 470 800,00 Sprzedaż netto 147 080 000,00 160 317 200,00 Koszty produkcji 101 806 000,00 107 914 360,00 Dochód ze sprzedaży 45 274 000,00 52 402 840,00 Koszty utrzymania należności 956 020,00 1 051 622,00 Koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności 1 103 100,00 1 213 410,00 Strata z tyt. złych kredytów 5 589 040,00 6 147 944,00 Zysk brutto 37 625 840,00 43 989 864,00 Podatek 7 148 909,60 8 358 074,16 Zysk netto 30 476 930,40 35 631 789,84 Źródło: Opracowano na podstawie Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001 Wprowadzenie zmian dotyczących polityki kredytowej spowoduje wzrost przychodów ze sprzedaży o 14 708 000 zł. Wzrost dotyczy również kosztów produkcji, które będą wyższe o 6 108 360 zł. Zmiana polityki jednak ma zdecydowanie pozytywne skutki, co zauważyć możemy przy poprawie osiągniętego przez przedsiębiorstwo wyniku netto, który będzie wyższy o 5 154 859 zł. Rabaty, których udzieliło przedsiębiorstwo wyniosły 1 470 800 zł. Konsekwencją wprowadzenia zmian jest wzrost kosztów oceny zdolności kredytowej, kosztów utrzymania należności oraz strat z tytułu złych kredytów. Zmiana polityki kredytowej może pozytywnie wpłynąć na wynik finansowy. Należy jednak rozważyć jednak możliwość zaistnienia różnych scenariuszy. Należy w tym wypadku sprawdzić wrażliwość wyniku finansowego na zmiany wartości sprzedaży oraz kosztów. Tabela 3. Prawdopodobieństwo wystąpienia scenariuszy Prawdopodobieństwo wystąpienia Wariant neutralny 60% Wariant optymistyczny 27% Wariant pesymistyczny 13% Suma 100% Źródło: Opracowano na podstawie Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu., Wrocław 2001, http://www.wz.uph.edu.pl/zeszyty/archiwalne/90-2011_1.pdf
Do sytuacji bazowej (neutralnej względem ryzyka, o szacowanym prawdopodobieństwie 60%) przewiduje się w wariancie optymistycznym ( prawdopodobieństwie wystąpienia 27%) o 10% wyższej sprzedaży brutto oraz spadku o 7% kosztów produkcji. Koszty utrzymania należności spadną o 3,5%, a koszty analiz zdolności kredytowej o 1%. Straty z tytułu złych kredytów z poziomu 5 589 040,00 wzrosną o 6%. Do sytuacji bazowej przewiduje się w wariancie pesymistycznym ( prawdopodobieństwie wystąpienia 13%) spadek sprzedaży brutto o 7%, wzrost kosztów utrzymania należności o 7%, wzrost kosztów analiz kontrahentów o 4% oraz wzrost straty z tytułu złych kredytów o 6%. Tabela 4. Analiza wrażliwości Prognozowany zysk netto przy niezmienionej polityce kredytowej Wariant optymistyczny (p=27%) Wariant neutralny (p=60%) Wariant pesymistyczny (p=13%) Sprzedaż brutto 147 080 000,00 177 966 800,00 161 788 000,00 150 462 840,00 Minus rabaty 0,00 1 779 668,00 1 470 800,00 1 504 628,40 Sprzedaż netto 147 080 000,00 176 187 132,00 160 317 200,00 148 958 211,60 Koszt produkcji 101 806 000,00 100 360 354,80 107 914 360,00 107 914 360,00 Dochód ze sprzedaży 45 274 000,00 75 826 777,20 52 402 840,00 41 043 851,60 Koszty utrzymania należności 956 020,00 1 014 815,23 1 051 622,00 1 125 235,54 Koszty oceny zdolności kredytowej i ściągania należności 1 103 100,00 1 201 275,90 1 213 410,00 1 261 946,40 Strata z tyt. złych kredytów 5 589 040,00 6 516 820,64 6 147 944,00 6 516 820,64 Zysk brutto 37 625 840,00 67 093 865,43 43 989 864,00 32 139 849,02 Podatek 7 148 909,60 12 747 834,43 8 358 074,16 6 106 571,31 Zysk netto 30 476 930,40 54 346 031,00 35 631 789,84 26 033 277,71 Źródło: opracowanie własne, por. G. Michalski, Strategie finansowe przedsiębiorstw, ODDK, Gdańsk 2009. Koszty utrzymania należności, oceny zdolności kredytowej oraz straty z tytułu złych kredytów są wartościami hipotetycznymi. Po przeanalizowaniu wartości z tabeli nr 4 widzimy, że wartość zysku netto w przypadku zmienionej polityki kredytowej wzrośnie w przypadku wystąpienia optymistycznego scenariusza do 54 346 031, 00 zł, oraz w sytuacji wystąpienia najbardziej prawdopodobnego neutralnego scenariusza o 35 631 789, 84 zł. Jest to widoczny wzrost wartości zysku netto w porównaniu z przedstawionym wariantem pesymistycznym, gdzie zysk netto wyniesie 26 033 277, 71 zł.
4. Podsumowanie Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie jest procesem ciągłym. Osoby odpowiedzialne za zarządzanie finansami firmy powinny być na bieżąco, analizować różne scenariusze oraz badać ich wpływ na wyniki firmy i odpowiednio zarządzać ryzykiem przedsiębiorstwa korzystając z dostępnych narzędzi oraz śledzić sytuację. Wszystkie decyzje zagrożone ryzykiem powinny być poddane szczegółowej analizie kosztów i oczekiwanych korzyści. Właściciele i menadżerowie stając przed wyborem odpowiedniego zarządzania ryzykiem, powinni także w swoich rozważaniach uwzględnić możliwość transferu ryzyka do innego podmiotu, np. poprzez zakup ubezpieczenia lub opracować strategię minimalizowania strat związanych z wystąpieniem wydarzeń o negatywnych skutkach.
Spis tabel: Tabela 1. Założenia przyjęte do obliczeń... 3 Tabela 2. Wariant bazowy oraz po zmianie polityki przedsiębiorstwa. 4 Tabela 3. Prawdopodobieństwo wystąpienia scenariuszy... 4 Tabela 4. Analiza wrażliwości... 5 Bibliografia: Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. Brigham E.F., Gapenski L.C., Zarządzanie finansami 2, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000. Jajuga K., Zarządzanie ryzykiem, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007. Pluta W., Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R.Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne
Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 MPB - Dane dla lat 2009-2010, http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare. Brigham E.F., Gapenski L.C., Zarządzanie finansami 2, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000. Jajuga K., Zarządzanie ryzykiem, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007. Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 2009. Pluta W., Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, R.Siedlecki, Zarządzanie kapitałem pracującym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. http://www.akademor.webd.pl/download/kosztkapitaluwzory.pdf http://www.bankier.pl/inwestowanie/notowania/macro/dane.html?id=74